WYŻSZA SZKOA
A EKOLOGII I ZARZ
DZANIA
Wy d z i a Å‚ Ar c h i t e k t u r y
02-061 Warszawa, ul. Wawelska 14
Prof. dr inż. Kajetan Woz
niak
BUDOWNI CTWO OGÓLNE
 plansze dydaktyczne 
Część I
Wydarzenia  Osiągnięcia  Budowle
(zarys rozwoju techniki budowlanej )
Warszawa 2007 r.
Plansza 1 z 32
Rok
p.n.e
50000 Pierwsze sztuczne schronienie ludzkie: szałasy i ziemianki
"
~12000  Drewniane osiedle w Monte Verde  Chile
"
~8000 Dolmeny  prehistoryczne budowle grobowe
"
z okresu neolitu
Osady ludzkie na palach  Europa Åšrodkowa
"
~6200 Budowle z cegły glinianej suszonej, nie wypalanej  Azja Południowo-Zachodnia
"
Pierwsze miasto otoczone regularnymi obwarowaniami (murem obronnym)  Jerycho w Palestynie
"
~6000 Lepianki z gliny  Mezopotamia
"
~5000 Pierwsze zastosowanie kamienia do budowy fundamentów  Mezopotamia
"
~4000 Kanały nawadniające, tamy i groble  Mezopotamia i Egipt
"
~3200 Cegła ceramiczna, wypalana  Mezopotamia
"
~2600 Pierwsza wielka budowla kamienna: piramida schodkowa króla Dżesera w Sakkarze,
"
oparta na formie mastaby  Egipt (Imhotep  egipski uczony i budowniczy, 2650 ÷ 2600)
Plansza 2 z 32
Wielkie piramidy kamienne  Giza w Egipcie
~2500 "
Kamienne piramidy przedkolumbijskie
"
w Ameryce
Zikkuraty  piramidalno-wieżowe świątynie
"
z tarasami i rampami schodowymi
 Mezopotamia
~2000 Pałace z kamienia, cegły suszonej,
"
niewypalanej i belek drewnianych
 Knossos i Fajstos na Krecie
Plansza 3 z 32
Plansza 4 z 32
~2000 Pierwsze zastosowanie zaprawy wapiennej
"
~1700 Kodeks Hammurabiego
"
~1600 Wielkie pałace i warownie
"
z kamienia  Mykeny, Teby
i Tyryns w Grecji
Ogromne świątynie z kamienia  Karnak, Luksor w Egipcie
"
Wielka zapora kamienna na rzece Orontes  Syria
"
Pierwsze dachówki ceramiczne  Grecja
"
Plansza 5 z 32
~1600 Świątynia grobowa królowej Hatszepsut w Deir el-Bahari  Górny Egipt
"
Plansza 6 z 32
~1300 Kamienny wiadukt; łazienki z wodą przepływową  Knossos na Krecie
"
~700 Akwedukt kamienny na Å‚ukach
"
o rozpiętości 5 m doprowadzający
wodÄ™ do Niniwy  Asyria
621 Pierwszy most rzymski o konstrukcji drewnianej
"
~600 Pierwsze stałe mosty na wielkich rzekach  Babilon i Rzym
"
Wielkie, monumentalne budowle
"
w Babilonie:
- sklepione tarasy (tzw. WiszÄ…ce
Ogrody Semiramidy)
- most przez Eufrat na
kamiennych podporach
- potężny zikkurat ze świątynią
(tzw. Wieża Babel)
Plansza 7 z 32
~550 Początki budowy Wielkiego Chińskiego Muru
"
Plansza 8 z 32
Plansza 9 z 32
Długość: ~7000 km
Szerokość: 5,5 m
Wysokość: 9 ÷ 12 m
Zaprzestano budowy w XV w.n.e.
Plansza 10 z 32
~500 Wczesnosłowiańska osada drewniana w Biskupinie
"
432 Pierwsze zastosowanie w budownictwie belek żelaznych  Ateny
"
~330 Narodziny urbanistyki: poczÄ…tek planowania miast m.in. Priene i Miletu w Azji Mniejszej
"
312 Pierwsza droga rzymska  Via Appia
"
~280 Latarnia morska o wysokości 130 m  Faros w Aleksandrii
"
~150  Beton z pucolanów (sypkich produktów skalnych pochodzenia wulkanicznego)  Italia
"
145 Najdłuższy akwedukt rzymski  Aqua Marcia o długości 91 km
"
~100 Pierwsze zastosowanie w budownictwie rzymskim  betonu ze spoiwa i kruszywa wapiennego
"
20 Witruwiusz: Dziesięć ksiąg o architekturze
"
Plansza 11 z 32
Rok
n.e.
~50 Szkło okienne  Rzym
"
66 Wielka zapora wodna na rzece Huang-ho  Chiny
"
80 Koloseum w Rzymie
"
Plansza 12 z 32
537 Kościół  Hagia Sophia 
"
Konstantynopol (Stambuł),
bazylika bizantyjska, bu-
dowla na rzucie kwadratu
przykryta kopułą kulistą
o rozpiętości 32,5 m
i wysokości 65,0 m
(w XV i XVI wieku rozbudo-
wywana z przeznaczeniem
na muzułmański meczet;
od 1934 r. jest obiektem
muzealnym)
Plansza 13 z 32
~610 A
ukowy most kamienny o rozpiętości przęseł 35 m  Czao-Czou w Chinach
"
Zasada konstrukcji łukowej: klińiec pośredni (1), kliniec kluczowy - zwornik (2)
~1000 PoczÄ…tki budownictwa murowanego w Polsce
"
1094 Pierwsza w średniowieczu wielka budowla z cegły, Bazylika św. Marka w Wenecji
"
~1200 Pierwsze w Polsce miejskie mury obronne
"
~1350 Wielki linowy most wiszący zbudowany przez Inków Peru
"
Rozkwit murowanego budownictwa w Polsce za panowania Kazimierza Wielkiego
"
1573 Pierwszy w Polsce stały most (drewniany) przez Wisłę w Warszawie
"
1626 Początki doświadczalnych badań wytrzymałości materiałów (Mersenne)
"
1638 Początki naukowego badania wytrzymałości materiałów  badania belek na zginanie
"
(Galileo Galilei)
1720 Utworzenie we Francji korpusu inżynierów drogownictwa i mostownictwa
"
1747 Powołanie do życia Szkoły Dróg i Mostów w Paryżu
"
1777 Wprowadzenie żelaza do budownictwa w Anglii
"
Plansza 14 z 32
1779 Pierwszy żeliwny most łukowy o rozpiętości przęsła 31 m przez rzekę Severn  Anglia
"
Plansza 15 z 32
1796 Opracowanie technologii produkcji cementu tzw. romańskiego
"
1800 Pierwszy w Ameryce most wiszący na żelaznych łańcuchach  Pensylwania
"
1824 Pierwszy w Europie stalowy most wiszący na linach o rozpiętości przęsła 45 m  Genewa
"
Opracowanie technologii produkcji cementu tzw. portlandzkiego (J. Aspdin)  Anglia
"
1826 Most wiszący ze sztywnym pomostem o rozpiętości przęsła 176 m na cieśniną Menai  Walia
"
Pierwsze zastosowanie w budownictwie walcowanych kątowników żelaznych  Anglia
"
1835 Pierwsze nawierzchnie asfaltowe  Paryż
"
1863 Pierwsza miejska kolej podziemna (metro)  Londyn
"
1864 Kratowy most żelazny o rozpiętości przęsła 75 m przez Wisłę (S. Kierbedz
)  Warszawa
"
1867 Narodziny żelbetu (J. Monier)  Francja
"
1869 Kanał Sueski, bezśluzowy, o długości 161 km
"
1869 Pierwsza kolej transkontynentalna o długości 3000 km  Ameryka Płn.
"
Plansza 16 z 32
1873 Most stalowy nad wodospadem
"
Niagara, na granicy USA
i Kanady (K. Gzowski)
1876 Transandyjska linia kolejowa o
"
długości 218 km z najwyższym
wzniesieniem 4 768 m n.p.m.
 Peru (E. Malinowski)
1886 Opracowanie metod statycz-
"
nych obliczeń konstrukcji
żelbetowych (M. Koenen)
1887 Pierwszy w świecie most żel-
"
betowy, łukowy o rozpiętości
przęsła 36 m  Niemcy
1889  Tower Building  pierwszy
"
w Nowym Jorku budynek
o szkieletowej konstrukcji
stalowej, wysokości 10 pięter
Wieża o stalowej konstrukcji
"
wysokości 300 m  Paryż
(G. Eiffel)
Plansza 17 z 32
1902 Wielka zapora na Nilu o wysokości 30 m i długości 2 km, spiętrzająca wody rzeki w sztuczne jezioro
"
o pojemności miliarda m3  Asuan, Egipt
1907 PoczÄ…tki prefabrykacji budowlanej w USA
"
1912 Most Poniatowskiego w Warszawie (M. Marszewski)
"
1913 Największa ówcześnie na świecie konstrukcja żelbetowa tzw.  Hala Stulecia (obecnie  Hala Ludowa )
"
we Wrocławiu, średnica hali 130 m, wysokość 17 m, rozpiętość kopuły 65 m (Maks Berg)
Plansza 18 z 32
1922 Wprowadzenie podstaw nowoczesnej mechaniki gruntów
"
1926 Pierwsze ustanowione w Polsce  Prawo budowlane , które z niewielkimi zmianami i uzupełnieniami
"
obowiązywało do 1974 r.
1928 Pierwszy w Europie most spawany o rozpiętości przęsła 27 m na rzece Słudwi  k/A
owicza
"
(S. Bryła)
Produkcja wstępnie sprężonych elementów strunobetonowych  Francja
"
(według metody E. Freyssinet a)
~1930 Teoria konstrukcji
"
wstępnie sprężonych
1929  Chrystler Building , 77 piętrowy wieżowiec o wysokości 314 m  Nowy Jork
"
1931  Empire State , 102 piętrowy budynek o wysokości 381 m  Nowy Jork
"
Stalowy most wiszący o rozpiętości przęsła 1067 m przez rzekę Hudson  Nowy Jork
"
Plansza 19 z 32
1946 Pierwszy z aluminium most o rozpiętości przęsła 30 m  USA
"
1948 Cebertyzacja  metoda utwardzania słabych gruntów zastosowana w Polsce (R. Cebertowicz)
"
1949 Wprowadzenie w Polsce
"
na dużą skalę prefabrykacji
üÅ‚
ôÅ‚
elementów budowlanych
ôÅ‚
Budownictwo z prefabrykatów wielkowymiarowych
żł
z betonu
ôÅ‚
üÅ‚
ôÅ‚
ôÅ‚
þÅ‚
ôÅ‚
Budownictwo monolityczne
żł
ôÅ‚
üÅ‚
ôÅ‚
ôÅ‚
þÅ‚
ôÅ‚
Budownictwo tradycyjne udoskonalone
żł
ôÅ‚
ôÅ‚
þÅ‚
Budownictwo tradycyjne (rzemieślnicze)
Budownictwo prymitywne
1952 Kanał Wołga-Don o długości 101 km, łączący ze sobą 5 mórz  b. ZSRR
"
1959 Most wiszący przez Sekwanę o największej w Europie rozpiętości przęsła, równej 608 m  Francja
"
Nowy, dwupoziomowy stalowy most  Gdański przez Wisłę  Warszawa
"
Plansza 20 z 32
1959 Jeden z pierwszych konkursów architektoniczno-budowlanych. Budynek opery w Sydney  duński
"
architekt Joern Utzon (zakończenie budowy w 1973 r., koszt 100 mln. dolarów)
Plansza 21 z 32
1960 Zapora wodna na rzece Zambezi o wysokości 128 m i długości 616 m,
"
tworzÄ…ca sztuczny zbiornik wodny o powierzchni ok. 5200 km2  Zimbabwe
Upowszechnienie w Polsce budownictwa z prefabrykatów wielokanałowych, tzw.  cegły żerańskiej
"
Plansza 22 z 32
1961 Seryjna produkcja wielopiętrowych
"
budynków mieszkalnych montowa-
nych z żelbetowych prefabrykatów
przestrzennych  b. ZSRR
1964 Most wiszący  Verrazano o rozpiętości przęsła równej 1295 m,
"
z pylonami wysokości 228 m  Nowy Jork
1967 Największy w Europie naziemny zbiornik gazu o wysokości 105 m i o pojemności 200 000 m3
"
 Kopenhaga (zaprojektowany przez zespół polskich specjalistów)
Plansza 23 z 32
1970 Gigantyczna zapora na Nilu w Asuanie, największa na świecie budowla kamienna o długości pra-
"
wie 5 km, wysokości 111 m, szerokości u podstawy 1200 m i masie użytego kamienia równej
17 piramidom Cheopsa
1973 WiszÄ…cy most nad Bosforem, Å‚Ä…czÄ…cy dwa kontynenty  EuropÄ™ i AzjÄ™
"
1974 Ukończenie budowy najwyższej w świecie budowli, masztu antenowego Polskiego Radia
"
o wysokości 640 m  Konstantynów pod Gąbinem
1977 Przekazanie do użytku wieży telewizyjnej, żelbetowej z masztem stalowym, o wysokości 533 m
"
 Toronto (A. Rozwadowski)
Budowa mostu wiszącego  Humber o rozpiętości przęsła 1542 m  Wielka Brytania
"
(zakończenie budowy w roku 1979)
Plansza 24 z 32
1977 Centrum Pompidou  Paryż, nowatorskie rozwiązanie funkcjonalno-przestrzenne
"
Plansza 25 z 32
... a dalej to już nie historia, to otaczająca nas współczesność końca XX i początku XXI wieku
2000 Stadion Olimpijski w Sydney dla 80 ÷ 115 tys. widzów, którego twórcÄ… jest Polak (Edmund ObiaÅ‚a)
"
Plansza 26 z 32
2001 Terrostyczny atak i zniszczenie jednych z najwyższych budynków  410 m (World Trade Center
"
 USA), a równocześnie planowanie realizacji, jak dotychczas, najwyższego budynku  ponad
500 m (Seul  Korea)
Plansza 27 z 32
2002 Londyński ratusz  zaprojektowany przez sir Normana Fostera. Niezwykły kształt budynku,
"
10 kondygnacji przeszklonych i tarasowo nachylonych w stosunku do nasłonecznienia, obniża
zużycie energii niezbędnej do oświetlenia wnętrza obiektu biurowego
Plansza 28 z 32
2006 Budowa Mostu Woodrowa Wilsona; potężna konstrukcja na przedmieściu Waszyngtonu, z zacho-
"
waniem wymogów środowiskowych (m.in. wysokość prefabrykowanych, stalowych filarów łukowych
i ich montaż na obszarze terenów chronionych). Jednym z głównych projektantów i wykonawców
jest John Grzybowski
2007  ZÅ‚ote Tarasy  oryginalna konstrukcja zaprojektowana i zrealizowana w Centrum Warszawy
"
przez zespół amerykańskich i polskich specjalistów
Plansza 29 z 32
? Planowane połączenie mostowe Sycylii z Kalabrią nad Cieśniną Messyńską (Włochy)
"
Plansza 30 z 32
? Koncepcja budynku mieszkalnego, apartamentowego  ZÅ‚ota 44 w Warszawie
"
Plansza 31 z 32
Urbanistyczna koncepcja Centrum Warszawy
"
Plansza 32 z 32