Wykład 1: Pedagogika  nauka czy filozofia wychowania? (spory wokół
pojęcia  wychowanie i  nauczanie ) Odmiany myślenia o edukacji. Rola
przedrozumienia i samowiedzy w pracy nauczyciela  wprowadzenie do
rozpoznawania osobistych teorii nauczania i wychowania
Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1, str.11-15 (wybrane fragmenty),
PWN, Warszawa 2004
Za: Z. Kwieciński, B.Śliwerski
"  Pedagogika jest nauką o wychowaniu
(kształceniu, edukacji)(.... )
" Rozumiemy przez nie wszelkie warunki,
procesy i działania wspierające rozwój
jednostki ku pełnym jej mo\
liwościom oraz
sprzyjające osiąganiu przez nią postawy
\
yczliwości wobec innych i kompetencji do
aktywności na rzecz, dobra własnego i
wspólnego we wszystkich sferach \
ycia
społecznego. (....)
" Pedagogika czerpie z innych nauk: filozofii 
zwłaszcza etyki, psychologii rozwojowej i
wychowawczej, socjologii ogólnej i socjologii
edukacji, antropologii kulturowej, politologii
oraz metodologii nauk społecznych. (& )
" Pedagog i nauczyciel, wychowawca i opiekun
to ktoś, kto wspiera rozwój Innego. Dlatego
te\
podstawową właściwością tych osób
powinna być \
yczliwość wobec innych ludzi,
1
 współczulność wobec ich odczuć i emocji,
ich indywidualnych mo\
liwości i tempa
uczenia się i rozwoju. (...)
J. Rutkowiak,  Pulsujące kategorie jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia
o edukacji, str. 16-24 (wybrane fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.
Za:J.Rutkowiak
ODMIANY MYŚLENIA O EDUKACJI
"  Pedagog jednej drogi, który oddaje się pod
opiekę określonego autorytetu zyskuje pewien
komfort psychiczny, poniewa\
sądzi, i\
zna
odpowiedz
na pytania zasadnicze i kwestie
pochodne, jest członkiem wspólnoty podobnie
myślących. (....)
" Problematyczność takiego nastawienia tkwi w
tym, \
e obecnie nawet najlepsi znawcy
zagadnień czują się coraz bardziej bezradni
wobec  kwestii dobra . (....)
" Wędrowcowi posuwającemu się utartym
szlakiem nie jest potrzebna mapa, gdy\
nie
dostrzega on doświadczenia innego ni\
własne.
Potrzebuje jej dopiero ten, kto widzi wielość
mo\
liwości. (....)
" Wielość kontrpropozycji obliguje wędrowca
do potrójnego krytycyzmu: w zakresie
2
wybierania mapy, w kwestii czytania jej oraz
odnośnie wyboru własnej drogi, którą mapa
tylko pomaga określać. (....)
K. Polak  Podą\
ając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)", str. 162-168 (wybrane
fragmenty) w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa 2000
Teorie indywidualne - element tworzonej przez
człowieka  funkcjonalnej mapy świata",
pozwalającej mu działać w tym świecie
- czynniki o charakterze poznawczym
- wartościującym
- emocjonalnym
Teorie indywidualne nauczyciela to:  osobisty
(subiektywny) zbiór poglądów na temat
prawidłowości uczenia się i nauczania, roli
ucznia i nauczyciela we wzajemnym
współdziałaniu, poglądów będących rezultatem
dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych
nauczyciela i sposobu, w jaki ulegają one
integracji w jego świadomości. (....) K.Polak
 Ideologie edukacyjne" - system pojęć
odzwierciedlających te po\
ądane cele, treść i
metody wychowania, które ludzie czynią
przedmiotem świadomego działania, zarówno w
wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym.
3
- ideologiom tym odpowiadają wyraz
nie
wyodrębniające się rodzaje teorii
indywidualnych
RODZAJE IDEOLOGII EDUKACYJNYCH:
wg Lawerence a Kohlberga i Rochelle Mayer
Teorie romantyczne Teorie transmisji Teorie progresywne
kulturowej
y
ródła: prace Jana y
ródła: y
ródła: John Dewey:
Jakuba Rousseau: wielowiekowa uczenie się przez
koncepcja praktyka wychowania działanie. Aktywne
wychowania pojmowanego jako poznawanie świata
naturalnego przekazywanie zgodne z zasadą
wiedzy, norm i u\
yteczności
wartości z pokolenia
na pokolenie.
Krytyka kultury: Pochwała kultury: Kultura: Treści i
obcowanie z stanowi ona silny metody wychowania
cywilizacją prowadzi instrument integracji muszą odpowiadać
do zniewolenia społeczeństwa, naturze wychowanka;
umysłu; pozwala zachować z drugiej strony
ciągłość tradycji, wychowanie ma
buduje poczucie wprowadzać
to\
samości; wychowanka w
poszczególne sfery
\
ycia społecznego
Człowiek: Człowiek: Człowiek: przekonanie
jest z natury dobry, w miarę jak jednostka o wa\
nej roli
nale\
y mu stworzyć uwewnętrznia zasoby dynamicznych,
warunki kultury, przybierają dialogowych relacji
nieskrępowanego one formę osobistych człowieka ze światem,
4
rozwoju; Ka\
dy z nas standardów. w toku których
jest niepowtarzalną, następuje jego rozwój
świadomą siebie poznawczy i
strukturą  ja , społeczny.
zdobywającego tą
świadomość na
drodze wewnętrznego
doświadczenia.
Działania Działania Działania
wychowawcze: wychowawcze: mają wychowawcze:
wychowanie polega wychowankom proces wychowania to
na udzielaniu przybli\
yć świat przechodzenie przez
wsparcia, nie mo\
e kultury, niekiedy kolejne etapy, z
jednak niczego nawet wymuszając których ka\
dy
narzucać takie zachowania następny jest
wychowankowi. wychowanków, które, jakościowo lepszy od
choć sprzeczne z ich poprzednich.
osobistymi Organizowanie takiego
potrzebami czy środowiska
wartościami, mają na wychowawczego,
celu dobro wspólne. które stawia
wychowanków w
sytuacjach
problemowych,
wymagających
wysiłku praktycznego
lub poznawczego,
nierzadko w sytuacjach
niepewnych czy
konfliktowych;
Nauczyciel: pomaga Nauczyciel: Nauczyciel stawia
5
wychowankowi w miarą skuteczności uczniów wobec
odkrywaniu i wychowania jest problemów
uświadamianiu szybkość i głębokość poznawczych i
wewnętrznych emocji wrastania w kulturę. dylematów moralnych:
i myśli, gdy\
one Procesowi struktury poznawcze.
stanowią o przyswajania tych
prawdziwej istocie wartości towarzyszy
człowieka i jego kontrola zachowań
autentycznej wychowanków.
to\
samości;
Konsekwencje: Konsekwencje: Konsekwencje:
dą\
enie do zniesienia kategorie: nauczyciel dba o to,
autorytetów,  indywidualnego aby uczniowskie
podkreślanie potrzeby sukcesu , związki ze światem
bycia sobą;  umiejętności były bogate i
rezygnacja z działania ,  pomiaru urozmaicone, by
 pouczania i osiągnięć; sprzyjały rozwojowi
 sterowania . Hasła uniwersalne i zainteresowań,
 deskolaryzacji , standardowe stymulowały do wcią\

ruch tworzenia szkół instrumenty badania nowych poszukiwań.
alternatywnych; osiągnięć i orzekania
upowszechnienie idei o nich.
podmiotowości
wychowanków w
procesach
edukacyjnych,
poszanowania ich
praw i wolności
Powy\
szy materiał został opracowany przez M. Tkocz na podstawie literatury:
Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1, str.11-15
(wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
J. Rutkowiak,  Pulsujące kategorie jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji, w:
Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic.
Wyd. IMPULS, Kraków 1995.
6
K. Polak ,,Podą\
ając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli) , str. 162-168
(wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa 2000.
7