WOLNE RODNIKI A CHOROBY CYWILIZACYJNE
REAKTYWNE FORMY TLENY
Stres oksydacyjny - zaburzenie homeostazy prowadzące do podwyższenia stacjonarnych
stężeń reaktywnych form tlenu (RFT, reactive oxygen species - ROŚ). Według Helmuta Slesa,
stres oksydacyjny to zaburzenie równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej w kierunku
reakcji utleniania. Pierwszym rodnikiem powstającym w największych ilościach w czasie
metabolizmu komórki jest rodnik ponadtlenkowy, z którego w wyniku dysmutacji i dalszej
redukcji powstaje rodnik hydroksylowy. W normalnych warunkach 1-3% tlenu pobieranego w
wyniku oddychania jest zamieniane na rodnik ponadtlenkowy.
W mitochondriach około 1-2% tlenu cząsteczkowego ulega częściowej redukcji z
wytworzeniem wolnych rodników. W warunkach fizjologicznych mitochondrialny łańcuch
oddechowy jest jednym z najważniejszych z
ródeł RFT w komórce. Najbardziej reaktywne są
rodniki hydroksylowe, które modyfikują jądrowy, mitochondrialny oraz chloroplastowy DNA.
CHOROBY WYWOA
ANE PRZEZ WOLNE RODNIKI
Do chorób, w których etiopatogenezie postulowano udział RFT można zaliczyć: AIDS,
alkaptonuria, alergiczne zapalenie mózgu, choroba Alzheimera, anemia Fanconiego, anemia
ssierpowata, arterioskleroza, artretyzm reumatyczny, astma, choroba alkoholowa, choroba
Keshan (niedobór selenu), choroba niedokrwienna serca, choroba Parkinsona, choroba
Peyronie, choroba popromienna, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroby
autoimmunologiczne, cukrzyca, dysplazja oskrzelowo-płucna, dystrofia mięśniowa, fawizm,
grypa, hemochromatoza samoistna, katarakta, jaskra, kardiomiopatia polekowa i
poalkoholowa, kontaktowe zapalenie skóry, kwashiokor, liszaj rumieniowaty systematyczny,
malaria, marskość wątroby, miastenia, miażdżyca, nadczynność tarczycy, niedobór witaminy
E, nowotwory, oparzenie, oparzenie słoneczne, otępienie starcze, porfiria, reumatoidalne
zapalenie stawów, rerinopatie, rozedma płuc, schizofrenia, skaza moczanowa, stany
przedrzucawkowe, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, talasemia,
zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie naczyń krwionośnych, zapalenie opon
mózgowych, zapalenie skóry, zapalenie trzustki, zapalenie jelita grubego i choroba Crohna,
jelit, .nerek, osuń, zatrucia chlorowcoalkanami, zatrucia endotoksynami bakteryjnymi, zatrucia
metalami ciężkimi i glinem, zawał, zespół błon szklistych, zespół Downa, zespoły
przyspieszonego starzenia się i inne choroby cywilizacyjne.
Na występowanie stresu oksydacyjnego w przebiegu tych chorób wskazują: podwyższone
stężenia produktów peroksydacji lipidów, zmiany aktywności enzymów chroniących przed
RFT czy stężeń niskocząsteczkowych antyoksydantów.
Zapalenie
Reakcja żywych tkanek na uszkadzający ją bodziec.
Fagocyty uwalniają RFT do fagosomów i na zewnątrz komórki. Reakcja zapalna ma
mechanizm dodatniego sprzężenia zwrotnego. Ekspozycja osocza krwi na działanie
aktywowanych fagocytow prowadzi do wytworzenia czynnika chemotaktycznego,
przywiabiającego nowe leukocyty. RFT aktywują piąty składnik dopełniacza. Anionorodnik
ponadtlenkowy i nadtlenek wodoru indukują agregację płytek krwi. Podchloryn inaktywuje a.-
proteinazę, co daje pole do destrukcyjnego działania elastazie i kolagenazie, enzymom
proteolitycznym uwalnianym przez pobudzone fagocyty. RFT uszkadzają otaczające tkanki,
poddając je silnemu stresowi oksydacyjnemu i działaniu enzymów trawiących białka.
Organizm odpowiada na infekcje i stany zapalne zespołem reakcji biochemicznych i
fizjologicznych określanych jako odpowiedz
ostrej fazy.