SULFONAMIDY
" działają bakteriostatycznie;
Budowa:
RN
SO2-NHR
SULFONAMIDY PABA
Mechanizm działania:
PABA
SULFONAMIDY
KWAS DIHYDROFOLIOWY
TRIMETOPRIM
KWAS TETRAHYDROFOLIOWY
SYNTEZA PURYN
SYNTEZA KWASÓW NUKLEINOWYCH
1
Spektrum: szerokie
" bakterie Gram (+);
" bakterie Gram (-);
" Chlamydiae, Nocardia;
" nie działają na: Pseudomonas, Serratia, Proteus.
Losy w organizmie:
" większość stosowana doustnie  dobrze wchłaniane z przewodu
pokarmowego;
" niektóre nie wchłaniają się  zastosowanie miejscowe;
" w wysokim stopniu wiążą się z białkami;
" słabo przenikają do OUN (wzrost przenikania w stanach
zapalnych);
" metabolizm w wątrobie (produkty utleniania działają toksycznie);
" wydalane całkowicie przez nerki
Podział:
" krótko działające, wchłaniane z przewodu pokarmowego i szybko
wydalane (sulfafurazol);
" o przedłużonym i długim czasie działania, wchłaniane z przewodu
pokarmowego  leki historyczne;
" słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego:
o ftalilosulfatiazol,
o sulfaguanidyna  wchłania się w 50% - nie powinna być
stosowana,
o sulfasalazyna
działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne;
zawiera kwas 5-aminosalicylowy (skuteczność) i sulfapirydynę
(działania niepożądane);
częste działania niepożądane ze strony przewodu
pokarmowego.
2
Wskazania:
" miejscowe  nie zalecane, z wyjątkiem:
o przed zabiegami na jelitach  ftalilosulfatiazol;
o zapalenie spojówek  sulfacetamid;
o zakażenia skórne beztlenowcami;
o colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna  sulfasalazyna,
mesalazyna.
" ogólne:
o infekcje układu moczowego, oddechowego,
o rzeżączka,
o wrzód miękki,
o zakażenia jelitowe,
o nokardioza,
o toksoplazmoza (w połączeniu z pirymetaminą),
o infekcje Pneumocystis carinii (Ko-trimoksazol).
Przeciwwskazania:
" nadwrażliwość na sulfonamidy;
" niewydolność wątroby i nerek;
" ciąża;
" zmiany w układzie krwiotwórczym;
" niemowlęta;
" opalanie się jest przeciwwskazane.
Działanie niepożądane: liczne i bardzo różnorodne
" zaburzenia hematologiczne  kontrola morfologii;
" układ moczowy  możliwość krystalizacji, skąpomocz, białkomocz,
krwinkomocz  konieczność dobrego nawadniania pacjenta;
" objawy alergiczne i fototoksyczne;
" zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego;
" zaburzenia ze strony OUN.
Interakcje:
" leki miejscowo znieczulające znoszą ich działanie;
" niektóre NLPZ potęgują działanie toksyczne w stosunku do szpiku;
" nasilają działanie pochodnych sulfonylomocznika (leki
hipoglikemiczne)  wypieranie z połączeń białkowych, zwolnienie
biotransformacji i wydalania;
" potęgowanie działania doustnych leków przeciwzakrzepowych;
" leki zobojętniające hamują wchłanianie sulfonamidów.
3
Powstawanie oporności:
" nadprodukcja PABA przez bakterie;
" wytworzenie enzymów o mniejszym powinowactwie dla
sulfonamidów;
" alternatywne szlaki metaboliczne;
" zmniejszenie przepuszczalności dla sulfonamidów.
KO-TRIMOKSAZOL
" sulfametoksazol + trimetoprim (5:1)  działanie synergiczne;
" spektrum j.w.;
" wskazania j.w. oraz dodatkowo:
o dury i paradury,
o zapalenie gruczołu krokowego  dobra penetracja,
o zakażenia P. carinii u pacjentów z AIDS i innymi zaburzeniami
odporności.
" oporność występuje rzadko;
" dawkowanie co 12 h.
TRIMETOPRIM
" inhibitor reduktazy kwasu dihydrofoliowego;
" w monoterapii stosowany w zakażeniach układu moczowego;
" łatwo przenika do wnętrza komórek bakteryjnych oraz płynu
mózgowo-rdzeniowego;
" działania niepożądane  związane z mechanizmem działania:
anemia megaloblastyczna, leukopenia, granulocytopenia; inne są
podobne jak w przypadku sulfonamidów.
SULFONY (Dapson)
" mechanizm działania  podobny do sulfonamidów;
" zastosowanie: trąd, pneumocystodoza (w AIDS), schorzenia
dermatologiczne (łysienie plackowate, pęcherzyca, trądzik),
choroba Leśniowskiego-Crohna, łuszczycowe zapalenie stawów;
" działania niepożądane są liczne, podobne do sulfonamidów;
" przeciwwskazania: zaburzenia hematologiczne, ostra porfiria,
niewydolność wątroby i nerek, karmienie, ciąża.
4