Rozwój percepcji i uwagi  ćw. 6., podręcznik
Noworodek :
:& zdolności sensoryczne :
ð zmysÅ‚ równowagi  podniesione kiedy pÅ‚acze uspokaja siÄ™ ;
ð zmysÅ‚ dotyku  dotkniÄ™cie w okolicÄ™ ust wywoÅ‚uje znieruchomienie ;
ð zmysÅ‚ smaku  rozpoznaje smak : sÅ‚odki, sÅ‚ony, gorzki i kwaÅ›ny,
preferuje słodki ;
ð zmysÅ‚ wÄ™chu  reaguje na zapach pewnych pokarmów, rozpoznaje
zapach matczynego mleka, lokalizuje zapachy, odwraca siÄ™ od przykrych ;
ð zmysÅ‚ sÅ‚uchu  preferuje dz
więki czyste, odróżnia niektóre wzory
językowe (akcenty), odwraca się w stronę dz
więku, preferuje głosy o wysokiej
intonacji oraz głos matki ;
ð zmysÅ‚ wzroku  ograniczone pole i ostrość widzenia, przyglÄ…da siÄ™ i
próbuje śledzić wzrokiem poruszające się obiekty, słabo widzi kolory ale odróżnia
czerwony od zielonego, reaguje na zmianę intensywności światła, otwiera oczka w
ciemnościach, zamyka w jasnym oświetleniu, dziecko odróżnia płachtę szarą od
pasiastej ;
Niemowlak :
:& koncepcja Gibsona  dziecko od pierwszych dni identyfikuje bodz
ce, które są ważne dla
jego orientacji w otoczeniu, czyli umożliwiają predykcję i rozumienie docierających do
niego bodz
ców ; z czasem dziecko zaczyna różnicować nawet podobne bodz
ce, dostrzega
także tożsamość obiektów (mimo zmiany położenia lub wyglądu zewnętrznego), wykrywa
stałe elementy analizy i syntezy spostrzeganych obiektów ( czyli to co łączy i odróżnia
poszczególne obiekty) ;
:& koncepcja Szumana : akt percepcji składa się z dwóch faz : inicjującej (pobudzenie i
aktywizacja jednostki przez bodziec ) i finalizujÄ…cej ( uspokojenie wynikajÄ…ce z
osiągniętego efektu poznawczego). Rozwój przebiega przez 3 etapy spostrzegania (każdy
ma dwie wyżej wymienione fazy) :
ð monosensorycznego pierwotnego : powstaje wrażenie na podstawie
stymulacji receptorów jednej modalności zmysłowej ;
ð polisensorycznego : powstaje wrażenie na podstawie stymulacji
receptorów różnych modalności zmysłowych ;
ð monosensorycznej wtórnej : powstaje umysÅ‚owy obraz przedmiotu od
którego pochodzą bodz
ce (np. grzechotki) na podst. stymulacji receptorów jednej
modalności zmysłowej (czyli np. tylko tego jak grzechocze) ; - więcej szczegółów w
tabeli w podr. na str. 59 zapraszamy
:& czynności eksploracyjne : występują przy zetknięciu się z nowym bodz
cem lub sytuacjÄ…,
prowadzÄ… do zaspokojenia potrzeb poznawczych.
Piaget : Pojawiają się w stadium inteligencji senso-motorycznej a o ich obecności świadczą :
stosowanie wielu schematów czynnościowych do jednego przedmiotu oraz modyfikowanie
czynności w celu wykrycia różnych właściwości przedmiotów.
Szuman : odróżnia je od działań badawczych ( krótkich, którym towarzyszą emocje
negatywne) nastawionych na cel, pozwalają zdobywać inf i doświadczeń poznawczych,
wzbudzają zainteresowanie nowością, poszukiwanie nowych sposobów działania, tworzą
dynamiczne powiązania między spostrzeżeniami.
2 rodzaje środków wykorzystywanych przy eksplorowaniu obiektów wg Szumana :
przekształcająco  odtwarzające : pozwalają odkryć dotąd niezauważone własności
przedmiotów ;
klasyfikujące  rozpoznawanie obiektów związane z ich przynależeniem do jakiejś szerszej
kategorii ;
Kaiser : eksploracja może być skierowana na ludzi lub obiekty fizyczne w zależności od
tego jak często występują one w środowisku dziecka ;
Bowlby : podstawę badawczej aktywności dzieci stanowią ich dobre relacje emo z
opiekunami ;
Większe kompetencje eksploracyjne, oraz inicjatywa i aktywność badawcza są u dzieci
których matki stosują różne strategie skupiające uwagę dziecka (lepsze fizyczne niż
werbalne) ; Badanie przez dziecko otoczenia za pomocą słów dopiero po 2 roku ;
Astington : eksploracja rozpoczyna proces odkrywania umysłu, następuje to
stopniowo, a jego przejawami są : uśmiech społeczny (3 mies.) różnicowanie ekspresji emocji
podstawowych (5 mies.) lęk społeczny ( 7  8 mies.) zabawy  daj  masz  podst. intencjonalnej
komunikacji (9 mies.), poprzez które dziecko postrzega innych jako istoty myślące i czujące.
Poprzez to dziecko zaczyna odróżniać ludzi od przedmiotów co stanowi zalążek dziecięcej teorii
umysłu ;
:& zmysł wzroku : w 1  3 mies. dziecko dostrzega nie tylko szczegóły ale i organizację
obrazu. Do ok. 3 mies. dziecko widzi tylko przedmioty oddalone od niego o ok. 21 cm.
Wiąże się to z nieprawidłową akomodacją soczewki. w 3 mies. odróżnia 4 kolory, preferuje
żółty i czerwony nad zielony i niebieski. W 3  5 mies. pojawia się widzenie głębi (w pełni
rozwija się w 13 dzięki widzeniu stereoskopowo-binokularnemu , konwergencji ),
występują ruchy sakkadowe gałki ocznej (skakanie z obiektu na obiekt) jak u dorosłego,
początkowo niemowlak wykonuje serię takich ruchów, płynne od 2 mies. Dziecko skupia
wzrok na obrzeżach obiektu, następnie na środku, poszukuje wyróżniających się cech,
patrzy dłużej na twarze uśmiechnięte lub mówiące, ok. 12 mies. widzi tak ostro jak dorośli ;
:& percepcja ma charakter intermodalny tzn. modalności są powiązane już od urodzenia;
wiek poniemowlęcy :
:& nic nie ma w podręczniku, percepcja dziecka najwyraz
niej okresowo zanika (Kielar 
Turska i Białecka  Pikul :D ).
Średnie dzieciństwo :
:& czynności eksploracyjne : poziom eksploracji zależy od uczenia i adaptacji w otoczeniu ;
Pomoc dorosłych pobudza do eksplorowania dzieci z niskim poziomem ale rozprasza te z
wysokim. Czynności spontaniczne przeważają nad ukierunkowanymi przez dorosłych, pod
koniec okresu eksplorowanie w postaci stawiania hipotez.
:& rozpoznawanie literek : w 3  4 roku odróżniają pismo od tego, co pismem nie jest (np. od
pieczonego kurczaka i butów :D ). Mają problemy z literkami podobnymi np.  E i  F , i
literkami w odbiciu lustrzanym  p i  g . Do 7  8 roku wiele liter piszÄ… w lustrzanym
odbiciu.
:& Kopiowanie figur geometrycznych i liter : 3 lata  kopiują koło, 3  4 lata  krzyżyk, 4 
5 lat  szyny, 5  6 lat - kwadrat, 6  7 lat  trójkąt i spirale, 4  6 lat  umiarkowane
kopiowanie kształtów literek ;
:& wielkość i proporcja przedmiotów : dzieci nie rozumieją wielkości i proporcji
przedmiotów, zwłaszcza zmian wielkości przedmiotów wraz z odległością ;
:& rozróżnianie barw i odcieni wzrasta  dzieci poprawnie nazywają kolory, zwłaszcza
podstawowe ;
:& wzrasta wrażliwość słuchu muzycznego i rozpoznawania melodii, 3  4 rok  imitowanie
słyszanych melodii, ale tonacja i rytm dopiero w 5 roku. Wzrasta słuch fonemowy
(umiejętność identyfikowania słuchowego różnicowania dz
więków mowy  fonemów  i
słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej ), niezbędny do
nauczenia się czytania i pisania (i w przyszłości włamywania się do sejfów :D ). A
atwe dla
dzieci są do wymówienia słowa złożone na przemian ze spółgłosek i samogłosek ( np. tata,
waza, fenomenolog ). Do 6 roku trudność z wymówieniem po sobie (np. trawa), od 6 roku
dają radę ze zbitkami (3 i więcej  zgrzyt, kształt, wschód, brzdęk, grzmot, trzcina)
:& orientacja w czasie : dziecko ujmuje czas subiektywnie (egocentryzm czasowy),
obiektywizacja pojawia siÄ™ wraz z opanowaniem miar czasu (Piaget  ok. 12 mies.),
orientacja zaczyna się od większych przedziałów czasowych pory roku, miesiące) na
zasadzie przeciwieństw (zima  lato, dzień  noc).
ð 3  6 rok : różnicowanie czasu trwania czynnoÅ›ci codziennych ;
ð od 4 roku  uÅ›wiadomienie sobie kolejnoÅ›ci zdarzeÅ„ ;
ð Clark wyróżnia 6 stadiów wyrażania relacji czasowych : 1. krótkie
zdania opisujące w porządku chronologicznym ; 2. zdania złożone współrzędnie (i,
następnie, więc) ; 3. zmiana kolejności zdań  złożone podrzędnie ( 2,5  3 lata) ; 4.
zdania współ i podrzędnie złożone, ale brak chronologii (??) ; 5. wiele różnych
konstrukcji podrzędnych, wiązanie relacji czasowych z przyczynami ; 6. szyk
opisywania koresponduje z porzÄ…dkiem chronologicznym ;
W 3 roku dziecko rozumie  wczoraj i  dziś , w 4 roku odróżnia  wczoraj od
 jutro ; łączą  nigdy z negacją ; w 4  6 roku rozszerza pole znaczeniowe słowa
 czas ; 6  letnie dzieci rozumiejÄ… nieprzerwane trwanie, np.  nie mam czasu ;
:& orientacja w przestrzeni : zależy od : koordynacji zmysłowej, zdobycia poczucia stałości
otaczających obiektów, rozwoju zdolności manipulacyjnych i lokomocyjnych, opanowania
nazw odnoszÄ…cych siÄ™ do relacji przestrzennych ; w przedszk. rozpoznawanie miejsc i
opowiadanie o nich, opisując przy użyciu relacji jednego przedmiotu do drugiego
obiektywne kodowanie przestrzeni), do siebie przedmioty odnoszÄ… tylko w nieznanych
pomieszczeniach (egocentryczne kodowanie przestrzeni  prawdopodobnie pozostaje do
końca życia). Przestrzeń poznawana przez działanie, mają trudności z określeniem
płaszczyzny poziomej typu  przód  tył i trójwymiarowej. Rozumieją niektóre relacje, ale
nie potrafią się nimi poprawnie posługiwać.
Póz
ne dzieciństwo :
:& uwaga : ukierunkowany przeglÄ…d bodz
ców scanning), eliminacja szumów, zahamowanie
działań impulsywnych, selekcja i kontrola zachowań właściwych. Do 5 roku uwaga ma
charakter mimowolny, skupia siÄ™ na tym co wyraziste, atrakcyjne i intensywne, w 5  7 roku
zaczyna być kontrolowana przez wewnętrzne regulatory poznawcze ( np. przeszukiwanie
selektywne)  wynik dojrzewania układu nerwowego i uczenia. Z czasem uwaga staje się
coraz bardziej elastyczna, systematyczna i mniej egocentryczna, zaczyna mieć charakter
poznawczy (dziecko wie na co i kiedy ją zwrócić).
Wczesna adolescencja :
:& procesy informacyjne (percepcja, uwaga, pamięć) stają się szybsze, spostrzeżenia
dokładniejsze, wielostronne i ukierunkowanie  okres najwyższej wrażliwości zmysłów.
Uwaga jest dowolna ( a nie mimowolna).
:& monitoring kognitywny : obserwacja i analiza własnego umysłu, wiąże się z
powstawaniem koncepcji własnego siebie.