Dorota Klembowska
Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
e-mail: [e-mail]
FUNDUSZ PRACY JAKO y
RÓDA
O FINANSOWANIA
ZADAC
Z ZAKRESU PROMOCJI ZATRUDNIENIA I
INSTYTUCJI RYNKU PRACY
Wstęp
Do końca 2001 roku służby zatrudnienia funkcjonowały w ramach
systemu zależności liniowej. Regionalne urzędy pracy podlegały wojewódzkim
urzędom pracy, a te z kolei podlegały Krajowemu Urzędowi Pracy, który był
podległy ministrowi właściwemu do spraw pracy. Po reformie administracyjnej
i likwidacji Krajowego Urzędu Pracy (marzec 2002 r.) wprowadzono system
horyzontalny, polegający na całkowitej decentralizacji służb zatrudnienia.
Reforma wprowadziła daleko idące zmiany w systemie terenowych służb
zatrudnienie. Od tego momentu wojewódzkie urzędy pracy podlegają
wyłącznie samorządom wojewódzkim, natomiast powiatowe urzędy pracy
podlegają starostom i samorządom powiatowym. Teoria i praktyka
potwierdziły, że wykorzystanie publicznych środków pieniężnych jest tym
bardziej efektywne, im dysponenci tych środków oraz realizatorzy zadań są
bliżej społeczności, na rzecz której działają [Podstawka, 2005]. Jednak
pomimo zmian miejsca i funkcji publicznych służb zatrudnienia i ich
decentralizacji główne z
ródło finansowania polityki rynku pracy (Fundusz
Pracy) pozostało całkowicie centralizowane [Kabaj 2004].
Celem artykułu jest przedstawienie poziomu wydatków i z
ródła ich
finansowania na realizację zadań wyznaczonych publicznym służbom
zatrudnienia ze szczególnym uwzględnieniem Funduszu Pracy.
Instytucje rynku pracy w Polsce
Sieć instytucji publicznych rynku pracy w Polsce tworzą minister
właściwy do spraw pracy oraz publiczna służby zatrudnienia do których zalicza
się organy zatrudnienia, powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, urząd
obsługujący ministra do spraw pracy oraz urzędy wojewódzkie. W Polsce skład
publicznych służb zatrudnienia tworzy 16 wojewódzkich urzędów pracy oraz
338 urzędów powiatowych wraz z ich filiami, które obsługują 379 powiatów.
W urzędach tych zatrudnionych jest 19,9 tys. osób, w tym 17,6 tys. stanowią
pracownicy powiatowych urzędów pracy.
Do głównych zadań publicznych służb zatrudnienia należy udzielanie
pomocy osobom poszukującym pracy i bezrobotnym poprzez świadczenie
usług z zakresu pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego (w tym usług
EURES), szkoleń i subsydiowania zatrudnienia oraz realizacja programów
wspierających regionalne i lokalne rynki pracy [Męcina 2006].
Uzupełnienie systemu publicznych służb zatrudnienia stanowią
Ochotnicze Hufce Pracy (OHP), agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe,
instytucje dialogu społecznego oraz instytucje partnerstwa lokalnego.
Ochotnicze Hufce pracy podlegają administracji rządowej. Działania OHP
skierowane są do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym oraz
bezrobotnych do 25 roku życia. Ochotnicze Hufce Pracy prowadzą działania z
zakresu kształcenia, wychowania oraz organizują zatrudnienie osób które nie
ukończyły szkoły podstawowej lub gimnazjum, bezrobotnych do 25 roku życia
oraz uczniów i studentów. Instytucje te w swojej strukturze posiadają jednostki
zajmujące się pośrednictwem pracy, doradztwem zawodowym i orientacją
zawodową. W ramach OHP działa 49 młodzieżowych biur pracy i 60 ich filii,
114 klubów pracy oraz 49 mobilnych centrów informacji zawodowej i 21
młodzieżowych centrów kariery [MPiPS, 2006]. Ochotnicze Hufce Pracy nie
posiadają osobowości prawnej ani własnego majątku, gospodarują
wyodrębnioną częścią Skarbu Państwa. Wydatki OHP powinny być
finansowane ze środków budżetu państwa, dopuszcza się dyspozycję środkami
z wyodrębnionych rachunków Funduszu Pracy.
Rozwijający się rynek usług pośrednictwa pracy i doradztwa
zawodowego wymusił wprowadzenie zmian w modelu rynku pracy. Oprócz
publicznych służb rynku pracy zadania z zakresu promocji zatrudnienia
realizują podmioty niepubliczne takie jak agencje zatrudnienia. Liczba agencji
zatrudnienia wzrasta. W 2003 r. zarejestrowanych było 384 agencje,
natomiast w 2005 r. liczba ich wzrosła do 1979 [MPiPS 2005, 2008].
Wsparcie niepublicznych agencji i instytucji działających na rzecz rynku pracy
powinno przynieść korzyści w postaci zwiększenia oferty usług dla osób
poszukujących pracy oraz zwiększenie dostępności do baz danych o wolnych
miejscach pracy.
Instytucje szkoleniowe które posiadają wpis do rejestru instytucji
szkoleniowych prowadzonych przez wojewódzkie urzędy pracy mogą uzyskać
zlecenie organizacji i prowadzenia szkoleń dla bezrobotnych i poszukujących
pracy finansowane ze środków publicznych. Urzędy pracy mogą zlecać
szkolenia m.in. szkołom średnim, policealnym i wyższym, ośrodkom
doskonalenia/dokształcania zawodowego, fundacjom, stowarzyszeniom oraz
osobom fizycznym.
Wydatki publiczne związane z finansowaniem zadań z zakresu polityki
rynku pracy w latach 2000-2005
W latach 2000-2005 na zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia
przedemerytalne wydano 34 997,4 mln zł. Z analizy danych w tabeli 1
wynika, że udział zasiłków i wydatków pochodnych (składek od zasiłków)
ma tendencję malejącą (w 2000 r. 90,2%, w 2004- 58%). Korzystna
zamiana struktury wydatków jest spowodowana między innymi
przekazaniem wypłat zasiłków i świadczeń przedemerytalnych do ZUS ale
również zmniejszeniem się przeciętnej liczby wypłacanych zasiłków dla
bezrobotnych z 552,6 tys. w 2001 r. do 371,1 tys. w 2005r (pomimo wzrostu
przeciętnej kwoty brutto zasiłku dla bezrobotnych z 441 zł w 2001 r. do 507
zł w 2005 r.) [MPiPS, 2007]. Spadek udziału wydatków na instrumenty
pasywne stwarza możliwość wykorzystania większe puli środków na inne
zadania realizowane w ramach aktywnej polityki rynku pracy.
Tabela 1. Struktura wydatków ponoszonych ze środków publicznych w
latach 2000-2005
Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Wydatki ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Zasiłki dla bezrobotnych 36,3 32,6 30,9 25,5 26,7 35,6
Świadczenia i zasiłki przedemerytalne 30,4 32,6 42,7 44,7 38,7 0,0
Inne zasiłki 11,5 15,1 11,4 8,6 8,6 10,8
Składki od zasiłków dla bezrobotnych 12,0 10,5 9,9 8,2 8,5 11,6
Obsługa zadłużenia Funduszu Pracy 0,0 0,0 0,8 0,9 2,7 3,6
Pozostałe wydatki 9,9 9,2 4,3 12,2 14,7 38,4
y
ródło: Instytut Badań nad Gospodarką Narodową
Zwiększanie udziału wydatków na aktywne instrumenty rynku pracy nie
stanowi absolutnego panaceum na przezwyciężenie problemów z
bezrobociem ponieważ nie tworzy się nowych miejsc pracy, stwarza
natomiast możliwość podtrzymanie aktywności zawodowej, przyczynia się
do zahamowania utraty kwalifikacji i umiejętności zawodowych (szerzej w:
Kwiatkowski, 2006].
Zwiększył się również udział wydatków na obsługę zadłużenia Funduszu
Pracy z 0,8 % w 2003 r. do 3,6% w 2005 r.
Promocja zatrudnienia i realizacja zadań publicznych służb zatrudnienia
związane jest głównie z wydatkami trzech instytucji: Funduszu Pracy, urzędów
pracy oraz Ochotniczych Hufców Pracy. W latach 2000-2005 te trzy instytucje
na wydały łącznie 54 172,2 mln złotych, w tym wydatki Funduszu Pracy
stanowiły 94,2% wydatków, Urzędów Pracy - 4,7% wydatków, natomiast
udział OHP wynosił 1,1% wydatków (tab. 2).
Tabela 2. Struktura wydatków na zadania związane z promocją zatrudnienia
w latach 2000-2005
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000-
Wyszczególnienie 2005
Fundusz Pracy 94,4 94,7 95,5 95,3 93,7 88,0 94,2
Urzędy Pracy w tym: 4,3 4,3 3,7 3,8 5,1 10,1 4,7
-wojewódzkie urzędy 0,0 0,5 0,5 0,5 1,1 3,1 0,8
pracy
-powiatowe urzędy 4,3 3,8 3,2 3,3 4,0 7,0 3,8
pracy
OHP 1,3 1,0 0,9 0,9 1,2 2,0 1,1
y
ródło: Instytut Badań na Gospodarką Narodową na podstawie materiałów
sprawozdawczych Ministerstwa Finansów
W 2005 roku nastąpiło zmniejszenie udziału wydatków na promocję
zatrudnienia z dwóch powodów. Po pierwsze od 2005 roku zostały wyłączone z
wydatków Funduszu Pracy świadczenia i zasiłki przedemerytalne, które
stanowiły istotne obciążenie funduszu. Po drugie na zmniejszenie wydatków
wpłynął brak dotacji z budżetu państwa. Finansowanie wypłat zasiłków i
świadczeń przedemerytalnych przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych wraz z
adekwatną dotacją budżetową na ten cel.
Zauważalny jest wzrost udziału wydatków urzędów pracy (tab.2). Jedną
z przyczyn wzrostu wydatków urzędów pracy może być wzrost wydatków
płacowych, zarówno w powiatowych jak i w wojewódzkich urzędach pracy
realna dynamika wynagrodzeń znacznie przewyższała wskaz
nik wzrostu dla
całego sektora finansów publicznych [Misiąg, Tomalak, 2006]. Wstąpienie
Polski do Unii Europejskiej rozszerzyło zadania publicznych służb zatrudnienia
co również wpłynęło na wzrost zatrudnienia1 i zwiększenie wydatków tych
instytucji.
W tabeli 3 przedstawiono wydatki Funduszu Pracy w stosunku do PKB.
Jak wynika z analizy danych, udział ogólnych wydatków Funduszu Pracy w
PKB wykazywał tendencję wzrostową do 2003 r. W następnych latach udział
ten uległ znacznemu zmniejszeniu. Ten fakt może być niepokojący,
1
W 2003 roku w wojewódzkich urzędach pracy zatrudnionych było 1450 osób, w 2006 - 2 325 osób
(wzrost o 60 % w stosunku do 2003 roku). W powiatowych urzędach pracy dynamika zatrudnienia
jest dużo mniejsza- w 2006 roku zatrudnionych było 17 608 osób (wzrost o ok. 8% w stosunku do
2003 r.) [Informacja o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy, www.psz.gov.pl]
zważywszy, że wskaz
niki te są niższe niż w większości krajów OECD w
których stopa bezrobocia była w analizowanym okresie dużo niższa. Na
realizację zadań z zakresu rynku pracy średnio w krajach Unii Europejskiej
przeznaczano 1,8 % PKB w 2004 r. (w 2000 r.-1,9% PKB). Najwyższe wydatki
odnotowano w Danii - 4,4 % PKB, natomiast w krajach Bałtyckich, w
Czechach oraz w Słowacji wydatki na Politykę Rynku Pracy nie przekraczały
0,5% PKB (OECD, 2006).
Tabela 3. Udział wydatków Funduszu Pracy w PKB w latach 2000-2005
Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005
6945,9 8597,2 9972,6 10609,8 9180,2 5587,4
Wydatki Funduszu Pracy (w mln zł)
PKB (ceny bieżące) w mln 744378 779564 808578 843156 924538 983302
Wydatki z Funduszu Pracy jako % PKB 0,93 1,10 1,23 1,26 0,99 0,57
y
ródło: Opracowania własne
y
ródła finansowania zadań z zakresu rynku pracy
Zadania z zakresu promocji zatrudnienia, które szczegółowo określa
ustawa2 finansowane są ze składek i dochodów własnych Funduszu Pracy,
środków budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
środków z Unii Europejskiej oraz z kredytów bankowych (tab. 4).
Wydatki realizowane przez omawiane wcześniej trzy instytucje
pochodzą głównie ze składek i dochodów własnych Funduszu Pracy. Składka
na Fundusz Pracy wynosi 2,45 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe i płacona jest przez pracodawcę.
Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym, nieposiadającym
osobowości prawnej. Do marca 2004 roku dysponentem funduszu był Prezes
Krajowego Urzędu Pracy, a obecnie jest minister właściwy do spraw pracy.
W pierwszych latach funkcjonowania Fundusz Pracy finansował głównie
działania łagodzące negatywne skutki bezrobocia, niż likwidując jego
przyczyny [Szołno-Koguc 2007]. W latach 2000-2005 na politykę rynku pracy
ze składek i dochodów Funduszu Pracy wydano łącznie ponad 35 mld zł (tab.
2
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. z 2008
r. Nr 69, poz. 415  ze zmianami
4). W latach 2000-2003 udział składek i dochodów własnych Funduszu Pracy
w finansowaniu zadań publicznych służb zatrudnienia zmniejszał się i wynosił
odpowiednio: w 2000 r -71,8 %, w 2001 r. -64,1 %, w 2002 r. - 55,2 % , a w
2003 r.  52,8 %. Od 2004 roku udział w finansowaniu omawianych zadań
wzrósł do 61 %.
Tabela 4. Poziom finansowania wydatków związanych z realizacją zadań
promocji zatrudnienia według ich z
ródła w latach 2000-2005 (w mln zł)
Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000-
2005
Składki i dochody 5280,6 5817,7 5763,9 5879,1 6274,1 6519,8 35 255,9
własne FP
Środki budżetu 1240,9 3114,7 4073,3 4424,5 1252,1 207,0 14 312,5
państwa w tym:
- dotacja dla 838,5 2650,0 3634,6 3944,0 1102,5 0,0 12 169,6
Funduszu Pracy
- dotacje dla JST 310,2 371,7 348,1 379,8 30,8 82,2 1 522,9
Środki budżetów JST 9,6 19,1 36,4 42,2 341,5 556,4 1 005,3
Środki UE (dochody 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 274,3 274,3
FP)
Zobowiązania 1045,0 72,0 829,0 1174,0 1197,0 -1000,0 3 317,0
Funduszu Pracy
1
-218,2 57,5 -254,9 -387,3 1016,8 -206,7 7,2
Inne
Ogółem 7357,9 9081,1 10447,7 11132,5 9671,3 6350,8 54 172,2
1
Zmiany stanu środków Funduszu Pracy i stanu jego należności. dodatnia wartość w tej pozycji oznacza
zmniejszenie aktywów funduszu.
y
ródło: Instytut Badań na Gospodarką Narodową na podstawie materiałów
sprawozdawczych Ministerstwa Finansów
W przypadku niewystarczających środków wydatki Funduszu mogą być
finansowane środkami pochodzącymi z zaciągniętych na komercyjnych
warunkach kredytów bankowych. Do zaciągnięcia kredytu upoważniony jest
dysponent Funduszu, za zgodą ministra właściwego do spraw finansów.
Obsługę kredytów zaciągniętych przez Fundusz prowadzi bank udzielający
kredytów czyli PKO BP S.A. Według danych z tabeli 4 zadłużenie Funduszu
na koniec 2000 r. wynosiło 1 045 mln zł i w kolejnych latach wzrastało. W
2004 r. zadłużenie wynosiło 4 300 mln zł. W 2005 r. nastąpiła spłata kredytu w
wysokości 1 000 mln zł. Finansowanie zadań publicznych służb zatrudnienia za
pomocą kredytu nie jest dobrym rozwiązaniem ze względu na negatywne
skutki finansowe w postaci ponoszenia kosztów z tytułu odsetek i prowizji
bankowych. Z tytułu odsetek od kredytów zaciągniętych w latach
poprzednich Fundusz poniósł według stanu na 31 grudnia 2006 r. wydatki w
wysokości 130 mln zł. Pomimo zmniejszenia zadłużenia w 2005 roku
Najwyższa Izba Kontroli oceniła sytuację finansową Funduszu jako trudną,
zwłaszcza, że istniejące zadłużenie wymusza zaciągniecie kolejnego kredytu na
jego spłatę [Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za rok 2006].
Kolejnym z
ródłem finansowania wydatków administracyjnych
związanych z funkcjonowaniem służb zatrudnienia są środki budżetu państwa.
W ciągu sześciu lat dotacja z budżetu państwa wyniosła ponad 14 mld zł, w
tym 85% zasilało Fundusz Pracy, pozostała część przekazana była do budżetów
samorządowych na realizację zadań zleconych (tab. 4).
W latach 2000-2003 r. dotacja dla Funduszu Pracy finansowała w 1/3 wydatki
na promocję zatrudnienia. W 2004 roku dotacja została wyraz
nie zmniejszona i
finansowała już tylko 11% wydatków. W analizowanym okresie dotacja z
budżetu państwa była niższa niż wydatki na zasiłki. W 2005 roku wstrzymano
dotację z budżetu państwa dla Funduszu Pracy co poprawiło wynik budżetu
państwa. Warto zauważyć, że niewystarczająca kwota dotacji zmusiła do
zaciągnięcia kredytów, które w następnych latach są spłacane z dochodów
Funduszu Pracy czyli głównie ze składek płaconych przez pracodawców.
Przyczyniło się to również do zwiększenia kosztów funkcjonowania Funduszu
Pracy o odsetki od zaciągniętych kredytów.
Z danych w tabeli 4 wynika, iż w analizowanym okresie zwiększył się
poziom wydatków ze środków budżetów jednostek samorządu terytorialnego z
9,6 mln w 2000 r. do 556,4 mln w 2005 r. i zwiększył się ich udziału w
strukturze finansowania wydatków odpowiednio z 0,1% do 8,8% ponieważ
wszystkie zadania PUP i większość zadań WUP ma obecnie charakter zadań
własnych odpowiednich samorządów i decyzje o poziomie finansowania
zależą od władz poszczególnych organów, a na wysokość finansowania PUP i
WUP wpływają takie czynniki jak: ogólna sytuacja finansowa jednostki
samorządowej, jej zaangażowanie w realizację projektów inwestycyjnych, czy
też subiektywna ocena władz wykonawczych i radnych co do ważności
problematyki zatrudnienia i bezrobocia [Misiąg, Tomalak, 2006].
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej stworzyło możliwość
finansowania i współfinansowania zadań PSZ ze środków unijnych. W tabeli 4
uwzględniono środki, które są zaliczone do dochodów Funduszu Pracy. W
2005 z funduszu Unii Europejskiej 274,3 mln zł, natomiast w 2006  661,6
mln zł [Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za rok 2006].
Zadania z zakresu promocji zatrudnienia finansowane są z funduszy
strukturalnych ale dostępne dane nie pozwalają jednoznaczni ustalić, jaka część
tych kwot została wykorzystana przez publiczne służby zatrudnienia, ani tez na
określenie jaka część tych funduszy została ujęta w wydatkach Funduszu Pracy
[Misiąg, Tomalak 2006].
Podsumowanie
Wsparcie dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy realizowane
jest przez instytucje rynku pracy, które tworzą publiczne służby zatrudnienia,
Ochotnicze Hufce Pracy oraz agencje zatrudnienia i instytucje szkoleniowe.
Decydująca rolę w polskim systemie instytucji rynku pracy odgrywają
publiczne służby zatrudnienia.
W latach 2000-2005 trzy instytucje: Fundusz Pracy, Ochotnicze Hufce
Pracy i Urzędy Pracy wydały łącznie 54 172,2 mln zł na pomoc bezrobotnych i
poszukującym pracy.
Głównym z
ródłem finansowania polityki rynku pracy jest Fundusz
Pracy. Wydatki Funduszu Pracy finansowane są z dochodów własnych,
środków budżetu państwa (do 2004 r.), oraz środków pochodzących z budżetu
Unii Europejskiej. W latach 2000-2005 r. na politykę rynku pracy
przeznaczono 35 253 mln zł ze składek i dochodów własnych Funduszu Pracy,
12 169,6 mln zł z dotacji z budżetu państwa oraz 274,3 mln zł z funduszy Unii
Europejskiej.
W wyniku procesu decentralizacji publicznych służb zatrudnienia
przekazano szereg zadań i odpowiedzialność za prowadzenie polityki rynku
pracy na poziomie regionalnym samorządom terytorialny. W latach 2000-2005
z budżetów jednostek samorządu terytorialnego wydano łącznie 1 005,3 mln zł.
W Polsce w latach 2000-2004 środki publiczne głownie przeznaczano
na zasiłki dla bezrobotnych oraz na zasiłki i świadczenia przedemerytalne. W
wyniku przekazania zasiłków i świadczeń przedemerytalnych wraz z dotacją do
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ale również dzięki poprawie sytuacji na
rynku pracy zmieniła się struktura finansowania polityki rynku pracy. W roku
2005 r. udział wydatków na zasiłki dla bezrobotnych i pochodne od zasiłków
stanowił 58% ogółu wydatków, co pozwala przeznaczyć większą część
środków na realizacje zadań aktywnej polityki rynku pracy.
Bibliografia
1. Informacja o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy, www.psz.gov.pl
2. Kabaj M, 2004, Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu w Unii
Europejskiej i w Polsce, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 121
3. Kwiatkowski E., 2006, Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa, s. 301-304
4. Męcina J., 2006, Wyznaczniki sytuacji na rynku pracy w Polsce i zadania dla
polityki zatrudnienia, w: Regionalne i lokalne rynki pracy, red.: Horodelski Cz.,
Sadowska-Snarska C., Wyd. IPiSS, Warszawa, s.40
5. Misiąg W., Tomalak M., 2006, Organizacja i finansowanie publicznych służb
zatrudnienia, Raport opublikowany na www.ibngr.edu.pl
6. MPIPS, 2006, Polska 2006. Raport o rynku pracy oraz zabezpieczeniu
społecznym, Warszawa, s.41
7. MPiPS, 2005, Raport z działalności Agencji Zatrudnienia w 2004. MPiPS,
Warszawa, s. 8
8. MPIPS, 2007, Polska. Rynek pracy i zabezpieczenie społeczne. Podstawowe
wielkości i wskaz
niki w latach 1997-2006, Warszawa, s. 29
9. MPiPS, 2008, Agencje Zatrudnienia 2007. Informacja z działalności agencji
zatrudnienia. MPiPS, Warszawa, s. 7
10. OECD, 2006, Employment in Europe 2006, Belgia, s.127-128
11. Podstawka M., 2005, Podstawy finansów. Teoria i praktyka, Wyd. SGGW,
Warszawa s.47-48
12. Szołno-Koguc J., 2007, Funkcjonowanie funduszy celowych w Polsce w świetle
zasad racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi, Wyd. Wydawnictwo
Uniwesytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s.253
13. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za rok 2006, www.mf.gov.pl
14. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy, Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415  ze zmianami