Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
prof. Francesco Biasioli
Politechnika Turyńska
Włochy
Sekretarz Generalny ERMCO
Belgia
Beton towarowy  nowe oblicze starego
materiału na miarę XXI wieku
READY-MIXED CONCRETE: AN OLD  NEW MATERIAL
FOR THE 21ST CENTURY
Streszczenie
Beton towarowy, bohater przemysłu budowlanego, ma około stu lat. Nawiązując do tego,
co miało miejsce w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, w niniejszym referacie
przedstawiono w zarysach przewidywalną przyszłoS
ć betonu towarowego w różnych
aspektach, uwzględniając projektowanie mieszanki, metody produkcji, urządzenia, rela-
cje pomiędzy odbiorcą a wytwórcą, oddziaływanie na S
rodowisko, normy i przepisy eu-
ropejskie oraz znaczenie stowarzyszeń krajowych i międzynarodowych.
Abstract
Ready-Mixed Concrete, a protagonist of the construction industry, is almost one hundred
years old. Moving on from what has happened during the eighties and nineties, the
paper outlines the foreseeable future of Ready-Mixed Concrete from different points of
view covering mix design, production methods, equipment, customer-producer relation-
ships, environmental impact, the European standards and regulations and the importan-
ce of National and International Associations.
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
1. Wprowadzenie
Od zarania celem przemysłu produkcji betonu towarowego było zapewnienie S
wieżego
betonu dobrej jakoS
ci dla potrzeb budownictwa. ZdolnoS
ć przemysłu produkcji betonu
towarowego, ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb użytkowników za pomocą kon-
kurencyjnego produktu o okreS
lonych właS
ciwoS
ciach, dostosowanego do zamierzonego
przeznaczenia stanowi jeden z powodów, dla których zastosowanie betonu towarowego
wzrosło w ciągu ostatnich lat na całym S
wiecie.
W niniejszym referacie opisano, w jaki sposób zrodził się i rozwijał beton towarowy.
Podjęto próbę identyfikacji obecnej sytuacji oraz przewidywalnych, nowych wyzwań.
Przedstawiono również idealny kierunek przemysłu u progu nowego stulecia.
2. Historia betonu towarowego
Historia betonu towarowego ,,& gatunków piasku zmieszanego z wapnem i gruzem (które)..
twardnieją zarówno pod wodą, jak i w normalnych budynkach.." [1] sięga 10 000 lat wstecz.
Wydaje się, że najstarszy, znany dzisiaj kamień,  wytworzony ludzką ręką", to ogrom-
ny obszar ubitej powierzchni, na który składa się piaszczyste kruszywo, wapienne spo-
iwo i woda, znajdujące się w pobliżu Yiftah'el w Dolnej Galilei w Izraelu. Babilończycy i
Asyryjczycy stosowali mieszankę gliny, wapna i wody, Fenicjanie i Egipcjanie zmieszane
mielone cegły i wapno. Inżynierowie rzymscy budowali różnorodne wspaniałe budynki
i budowle, z których wiele istnieje do dziS
.
Nawet jeS
li beton ma tysiąc lat, dopiero w ostatnim kwartale dziewiętnastego wieku
rozpowszechniono pierwotną koncepcję ,,betonu towarowego". Jak podają x
ródła, w roku
1872 inżynier brytyjski Deacons stwierdził ,,niewątpliwą możliwoS
ć dostarczania betonu lub
zaprawy w formie gotowej do zastosowania na miejscu budowy jako dużą zaletę". Nawet jeżeli
on jako pierwszy przewidział wydajnoS
ć wytwórni w zakresie dostarczania betonu oraz
zaprawy w potrzebnych iloS
ciach i o odpowiedniej charakterystyce, Niemcy twierdzą,
nie bezpodstawnie, że oni jako pierwsi wprowadzili tę koncepcję w życie [2].
Począwszy od roku 1875 wilgotny piasek i wapno gaszone (rodzaj zaprawy wapien-
no-piaskowej) był przewożony wozami zaprzężonymi w konie na place budowy w Ber-
linie. Oprócz słów Deacona, był to najprawdopodobniej bodziec, który skłonił Jurgena
Fot. 1. Pierwsze w historii S
wia-
dectwo patentowe z zakresu be-
tonu towarowego
Francesco Biasioli
Heinricha Magensa, architekta z Hamburga, do rozpoczęcia intensywnych poszukiwań
odpowiednich sposobów produkcji S
wieżego, urabialnego betonu, z dala od miejsca bu-
dowy i transportowania go na znaczne odległoS
ci.
Według zapisów, znanego ówczeS
nie pod nazwą ,,Niemieckiego Komitetu ds. Żelbe-
tu , Magens, urodzony w roku 1857, był niemieckim  ekspertem z zakresu problematy-
ki betonu i materiałów budowlanych. Po założeniu własnego przedsiębiorstwa w roku
1896, (na podstawie swojej wiedzy i doS
wiadczeń, że beton nie twardnieje w temperatu-
rach poniżej zera), opatentował początkowo koncepcję betonu schładzanego. 10 stycznia
1903 jest datą jego pierwszego ,,Cesarskiego Patentu , którą można uznać za dzień uro-
dzin betonu towarowego.
Fot. 2. Odbiór mieszanki beto-
nowej spod mieszalnika - zaprzę-
giem konnym
Fot. 3. Roboty betoniarskie - z kart historii
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
Magens bardzo wczeS
nie uS
wiadomił sobie, że zamiast chłodzenia S
wieżego betonu
do temperatury krzepnięcia, taki sam efekt można uzyskać przechowując po prostu skład-
niki betonu w chłodnym miejscu i/lub spryskując kruszywa zimną wodą. Wtedy uzyskał
kolejny patent. Kilka lat póx
niej, w roku 1907, dokonał ostatecznego odkrycia, stwierdzając
że czas potrzebny do transportowania można przedłużyć nie tylko poprzez chłodzenie
S
wieżego betonu, lecz również poprzez poddawanie go wibracjom w trakcie transportu.
Wykazał, że wibracje również poprawiały właS
ciwoS
ci betonu, z tytułu czego otrzymał
następny patent. Beton towarowy został ostatecznie zdefiniowany, w związku z czym w
Hamburgu i Berlinie założono kilka wytwórni.
Pierwszy eksport idei betonu towarowego poza granice Niemiec został zrealizowany
do Stanów Zjednoczonych tuż przed wybuchem I wojny S
wiatowej. Rosnąca dostępnoS
ć
specjalnych pojazdów transportowych, dostarczanych przez nową i szybko rozwijającą się
gałąx
przemysłu - przemysł samochodowy  odegrała pozytywną rolę w rozwoju przemy-
słu produkcji betonu towarowego. W Europie beton towarowy wytwarzano w roku 1926
w Danii; w tym samym roku pierwsza betoniarka transportowa pojawiła się w Stanach
Zjednoczonych, a począwszy od wczesnych lat trzydziestych w Wielkiej Brytanii [3].
Po zakończeniu II wojny S
wiatowej, przemysł produkcji betonu towarowego rozpo-
wszechnił się w całej Europie i obecnie, dysponując 13 000 wytwórni, przy produkcji
wynoszącej 350 milionów m3, w przewarzającej częS
ci zaspokaja zapotrzebowanie na
S
wieży beton używany w pracach budowlanych w Europie. Jakie wyzwania stają przed
tą gałęzią przemysłu u progu nowego stulecia?
3. Od przepisów krajowych do norm europejskich
Budynki i budowle muszą bezpiecznie funkcjonować i zapewniać ochronę zarówno
dóbr, jak i życia ich użytkowników. We wszystkich krajach prawodawstwo budowlane
odnosi się do projektu konstrukcyjnego, wykonania i wyrobów. Wspólny rynek euro-
pejski oznacza, że w sektorze budownictwa, tak jak i w innych sektorach, trzeba prze-
nieS
ć wiele działań normalizacyjnych ze szczebla krajowego na ponadnarodowy po-
ziom europejski.
Komisja Europejska podkreS
liła znaczenie normalizacji dla rosnącej konkurencyjnoS
ci
w przemyS
le europejskim w oficjalnych dokumentach, zwłaszcza w tak zwanych Dyrekty-
wach ,,Nowego PodejS
cia". U podstaw tych dyrektyw leży koncepcja, wg której przy poda-
waniu charakterystyki produktów należy ograniczyć do minimum wymogi obowiązują-
cych przepisów, sprzyjając tym samym stosowaniu na szerszą skalę norm ustalonych przez
Krajowe Stowarzyszenia Branżowe. Doprowadziłoby to do wzrostu zarówno jakoS
ci pro-
duktu, jak i konkurencyjnoS
ci w branży.
Takie podejS
cie stanowi podstawę Dyrektywy 89/106 (CPD) nt. Wyrobów Budowla-
nych. Jej celem jest utworzenie sieci ujednoliconych norm europejskich dla wyrobów
budowlanych zakwalifikowanych do 33 grup.
Beton jako główny materiał budowlany beton jest znaczącym podmiotem procesu
normalizacji wraz z jego składnikami: cementem, kruszywami, domieszkami i dodatka-
mi. EN206, nowa norma europejska dla betonu, została opublikowana w grudniu 2000 r.,
po około 20 latach prac przygotowawczych [4]. Niniejsza norma, istotnie wyprzedzająca
wczeS
niejszą normę ENV206, dotyczy wszystkich rodzajów betonu, zarówno towarowe-
go, jak i mieszanego w miejscu przeznaczenia, lub wytwarzania prefabrykowanych ele-
mentów konstrukcyjnych na potrzeby budynków i budowli.
Francesco Biasioli
Jeżeli nawet norma reguluje zasady obrotu materiałami składowymi ujętym w in-
nych normach europejskich, beton, jako materiał budowlany w dużym stopniu bazuje
przecież na materiałach dostępnych lokalnie. Na podstawie doS
wiadczeń lokalnych
można stwierdzić, że w kilku krajach stosuje się obecnie produkty uboczne procesów
produkcyjnych, materiały recyklowane itp. Do momentu udostępnienia specyfikacji eu-
ropejskich dla tych materiałów norma EN206 nie będzie uwzględniać zasad ich zasto-
sowania i odsyła do norm lub przepisów krajowych obowiązujących w miejscu wyko-
rzystania betonu.
Norma musi być stosowana w Europie w różnych warunkach klimatyczno-geogra-
ficznych, w związku z czym normę rozbudowano poprawionymi definicjami tzw. klas
ekspozycji, tj. klas odnoszących się do warunków S
rodowiskowych, które mogą uwzględ-
niać różne uwarunkowania krajowe.
Wymogi dotyczące trwałoS
ci, betonu w nawiązaniu do jego składu, wyższe klasy
wytrzymałoS
ci, rozpatrzenie dodatków, ulepszone kryteria zgodnoS
ci oraz wyrax
ne okre-
S
lenie, jakie wymagania stawia się kontroli produkcji w fabryce, to tylko niektóre pozy-
cje, które charakteryzują nową normę. Norma wyrax
nie precyzuje zadania dla osoby
ustalającej specyfikację betonu, jego wytwórcy i użytkownika, jak również zakres nie-
zbędnej wymiany informacji między różnymi stronami celem uniknięcia pomyłek. Przy-
pisuje także odpowiedzialnoS
ć za wszelkie istotne decyzje.
Nawet jeżeli beton będzie identyfikowany, komponowany i kontrolowany w sposób
jednolity w całej Europie, obecnie trudno przewidywać rzeczywiste skutki wprowadze-
nia normy EN206 dla przemysłu produkcji betonu towarowego. Trzeba przy tym wziąć
pod uwagę fakt, że na przemysł produkcji betonu towarowego tworzą w większoS
ci
małe i S
rednie przedsiębiorstwa i funkcjonuje w nim jedynie kilka dużych grup poszerza-
jących zasięg swojej działalnoS
ci w kilku krajach. Bardzo małe firmy mogą mieć trudno-
S
ci, w bieżącym rozpoznawaniu prawa i przepisów technicznych, jeżeli różnią się one w
znacznym stopniu od tych, które stosowano w przeszłoS
ci.
4. Od przepisów technicznych do systemów jakości
Opracowywanie i aktualizację norm dla cementu i betonu prowadzono równolegle
z wprowadzaniem systemów jakoS
ci w branży betoniarskiej. Wdrożenie systemu jakoS
ci
może wpłynąć na poprawę konkurencyjnoS
ci branż, prowadząc do udoskonalenia pro-
dukcji, zmniejszenia opóx
nień, iloS
ci odpadów oraz, ogólnie rzecz biorąc, przyczynić się
do większej motywacji S
rodowiska pracy. Począwszy od Stanów Zjednoczonych, syste-
my jakoS
ci przyjęły się w latach szeS
ćdziesiątych w Japonii, a obecnie są stosowane w
kilku sektorach przemysłu.
Przemysł produkcji betonu towarowego różni się znacznie od innych gałęzi przemy-
słu budowlanego, lecz przyjmuje się w nim niektóre z koncepcji ,,jakoS
ciowych - a mia-
nowicie:
" na każdym szczeblu procesu produkcyjnego muszą być sprecyzowane zakresy odpo-
wiedzialnoS
ci, każda czynnoS
ć musi być zdefiniowana za pomocą odpowiednich pro-
cedur, w których zadania i kompetencje są S
ciS
le okreS
lone;
" ze względu na fakt, że dla wyprodukowania dużej liczby różnych mieszanek w jed-
nym zakładzie można użyć wielu różnych materiałów, ogromne znaczenie ma kontro-
la produkcji w wytwórni.
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
Według definicji zawartej w EN206 [4], kontrola produkcji obejmuje ,,& wszystkie S
rodki
niezbędne do utrzymania jakoS
ci betonu w zgodnoS
ci z okreS
lonymi wymogami & ". Aby kon-
trola produkcji była efektywna, należy brać pod uwagę rodzaj oraz wielkoS
ć produkcji
i urządzeń, jak również procedury i zasady obowiązujące w miejscu zastosowania betonu.
PopularnoS
ć praktyki certyfikacji kontroli produkcji w wytwórni roS
nie we wszystkich kra-
jach i może ona stać się wymogiem obowiązkowym do uzyskania poS
wiadczenia zgodno-
S
ci betonu z kryteriami przyszłej, ujednoliconej i skorygowanej wersji normy EN206.
W wielu krajach Europy u wytwórców funkcjonują już systemy kontroli jakoS
ci, któ-
re z ogromnym prawdopodobieństwem doprowadzą do zgodnoS
ci betonu z niekwestio-
nowanymi i jednoznacznymi wymogami [5]. W przypadku takich wytwórców można
spodziewać się kolejnego kroku w kierunku bardziej S
cisłego przestrzegania wymogów
serii norm EN ISO 9000 oraz VISION 2000.
5. Beton towarowy: produkt ekologiczny
Wznoszenie budowli oddziałuje na S
rodowisko naturalne. Materiały budowlane wytwa-
rza się przekształcając zasoby naturalne, a sam proces produkcji powoduje emisje do
powietrza i wody. Jest to dziedzina, której dotyka, często poS
rednio, wiele inicjatyw praw-
nych w UE. Prawa i przepisy dotyczące jakoS
ci wody i powietrza, gospodarki odpadami
oraz ogólnych zagadnień w zakresie krajobrazu odzwierciedlają zasadniczą troskę o ja-
koS
ć S
rodowiska, w którym żyjemy oraz zmierzają do zmiany kierunku procesu indu-
strializacji.
Od roku 1960 w Unii Europejskiej przyjęto ponad dwieS
cie dyrektyw. Podstawą jest
wymóg unikania wytwarzania odpadów, a jeS
li nie ma takiej możliwoS
ci, odpady muszą
być ponownie wykorzystywane. Natomiast jeżeli, i tylko w przypadku, gdy nie ma moż-
liwoS
ci ponownego wykorzystania, można je składować. Komisja Europejska okreS
liła
długoterminowe cele Wspólnoty, starając się przenieS
ć punkt ciężkoS
ci polityki ochrony
S
rodowiska względem przemysłu z podejS
cia nakazowego do współpracy. Obecnie prze-
mysł uważa się nie tylko za częS
ć problemu w zakresie ochrony S
rodowiska, lecz również
za częS
ć jego rozwiązania.
Przekonanie, że produkcja przemysłowa S
wieżego betonu w niewielkim stopniu od-
działuje na S
rodowisko, nie jest powszechne. Jednak we wszystkich krajach zarówno bran-
ża produkcji betonu towarowego, jak i branża wydobycia w kamieniołomach zostały zmu-
szone do usprawnienia sposobów działania, tj. odzysku, utylizacji S
cieków i innych
produktów ubocznych produkcji przemysłowej, obniżenia poziomu hałasu i pyłów, po-
nownego wykorzystania materiałów rozbiórkowych itp. Inwentaryzacje Cyklu Życia (LCI)
jako podstawa bardziej zaawansowanej Analizy Cyklu Życia (LCA) zaczynają być brane
pod uwagę w celu lepszej identyfikacji potencjalnych x
ródeł obciążenia dla S
rodowiska [6].
Proces produkcyjny z poszanowaniem S
rodowiska może dać przewagę konkuren-
cyjną poprzez bardziej efektywne wykorzystanie zasobów. W przypadku przemysłu pro-
dukcji betonu towarowego:
" przetwarzanie S
cieków procesowych oraz ich ponowne wykorzystanie na potrzeby
wewnętrzne nie jest już celem, lecz rzeczywistoS
cią w wielu wytwórniach w Europie;
" wzrasta zastosowanie popiołów lotnych, zmielonych granulowanych żużli wielkopie-
cowych i pyłu krzemionkowego w produkcji betonu (jeden z najlepszych przykładów
ekonomicznej utylizacji materiałów stanowiących w przeciwnym wypadku potencjal-
ne zagrożenie dla zdrowia);
Francesco Biasioli
" poszerza się również zakres utylizacji tworzywa w produkcji betonu (recykling za-
miast procesu  down-cycling wymagającego udoskonalonych technik i okreS
lonych
domieszek).
Główne cele przemysłu produkcji ekologicznego betonu towarowego na przyszłoS
ć
obejmują w dalszym ciągu optymalne zużycie materiałów, zmniejszenie odpadów z pro-
dukcji surowców i betonu oraz utylizacja pozostałych materiałów. Branża wyraża jednak
obawę, czy ze względu na potwierdzone ograniczanie czasu trwania i wielkoS
ci produk-
cji, inne metody wytwarzania betonu, zwłaszcza betonu mieszanego w miejscu przezna-
czenia, nie wychodzą niejako poza granice silnej kontroli ekologicznej.
Rosnąca złożonoS
ć zagadnień ekologicznych, jak również presja ze strony konkuren-
tów, odbiorców i organizacji rządowych zmusza przemysł do sformalizowania prowadzo-
nej gospodarki ekologicznej. Stanowi to powód, dla którego, w najbliższej przyszłoS
ci, można
przewidywać wprowadzenie systemów gospodarki ekologicznej na szerszą skalę. Systemy
te, aby były rzeczywiS
cie skuteczne, powinny zostać zintegrowane z systemami jakoS
ci dla
wykazania się zainteresowanym stronom wewnętrznym i zewnętrznym zarówno dobrą
produkcją, jak i gospodarką ekologiczną.
6. Wpływ informatyki
Tak jak w przypadku innych branż, przemysł produkcji betonu towarowego na prze-
strzeni ostatnich dwóch dekad został opanowany przez tzw. rewolucję informatyczną,
poprzez wprowadzenie na wczeS
niejszym etapie urządzeń sterowanych elektro-mecha-
nicznie, a następnie przez systemy komputerowe.
Przy zwiększonej iloS
ci nowych materiałów kluczowe znaczenie ma zarządzanie ba-
zami danych dotyczących surowców, jak również rzetelna kontrola procesu produkcyj-
nego. Z tych powodów w prawie wszystkich wytwórniach betonu towarowego stosuje
się obecnie programy komputerowe.
Programy komputerowe stosuje się zwykle do porównywania i badania nowych ma-
teriałów, badania skutków modyfikacji proporcji oraz porównywania różnych x
ródeł pro-
dukcji. Ich zastosowanie, o ile nie wyparło, to obniżyło iloS
ć prób laboratoryjnych wyma-
ganych do okreS
lenia właS
ciwoS
ci, magazynowania oraz łatwej aktualizacji podstawowych
zależnoS
ci produkcyjnych: wodożądnoS
ci i zawartoS
ci kruszywa w stosunku do zawar-
toS
ci cementu, 7- i 28-dniowej wytrzymałoS
ci betonu w stosunku do wskax
nika wodno-
cementowego itp.
Obecnie trudno sobie wyobrazić wytwórnię nie wyposażoną w technologię kompu-
terową, sterującą całoS
cią produkcji. Sterowanie cyklami mieszania i urządzeniami na-
ważającymi, rejestracja zużycia materiałów i gospodarki magazynowej dla potrzeb księ-
gowych, kontrola betoniarek samochodowych oraz identyfikacja odbiorców to tylko
niektóre z zadań realizowanych obecnie przez konkretne programy komputerowe.
Do symulacji i lepszego projektowania mieszanek betonowych opracowano wyszu-
kane modele komputerowe. Najbardziej obiecujące z nich oparte są na koncepcji interfe-
rencji cząstek, w ramach której następuje progresywne łączenie różnych materiałów, po-
cząwszy od najdrobniejszych z uwzględnieniem możliwoS
ci wypełniania ich pustek, jak
również konsekwencji wynikającej z rozmiarów [7].
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
Wobec powyższego czego można oczekiwać w najbliższej przyszłoS
ci? Tak jak w
niemal wszystkich sektorach przemysłu, w przemyS
le produkcji betonu towarowego
można przewidywać silną integrację technologii informacyjnej z komunikacyjną.
Nawet jeS
li zastępuje się radiotelefony w szoferkach betoniarek samochodowych bar-
dziej oszczędnymi telefonami komórkowymi umożliwiającymi większą elastycznoS
ć,
należy sobie uS
wiadomić, że jest to początek rewolucji. Na rynku dostępne są niekoszto-
we aparaty lokalizacji geograficznej GPS, przesyłające dane przy użyciu sieci telefonii
komórkowej. Te zintegrowane systemy nie tylko kontrolują położenie betoniarki samo-
chodowej, lecz również kierują siłownikami pokładowymi. Takie zintegrowanie pozwala
na sterowanie czynnoS
cią betoniarki w szerokim zakresie w taki sposób, że sam betono-
wóz można uznać za prawdziwą, zdalnie sterowaną, częS
ć wytwórni.
Oznacza to na przykład, że kluczowe zadania w procesie produkcyjnym, takie jak
dodawanie wody i domieszek celem dostosowania konsystencji mieszanki w mniejscu
betonowaia, czas spustu itp można bezpiecznie monitorować z odległych miejsc, zamiast
powierzania tego wyłącznie odpowiedzialnoS
ci kierowcy betoniarki.
Rozwój telekomunikacji komórkowej stanowić będzie również nowy impuls dla tech-
nologii takich, jak produkcja betonu w bezobsługowych, zdalnie sterowanych wytwór-
niach. Próby z tego zakresu w ostatnich latach siedemdziesiątych utknęły w martwym
punkcie ze względu na trudnoS
ci w obsłudze produkcji w trybie nieciągłym, a zastoso-
wanie do tego sieci kablowych okazało się nieekonomiczne.
7. Materiały i produkcja
Wiek dwudziesty ,,& zapisze się w pamięci z uwagi na postęp w zakresie nauki i technologii
materiałów. Beton, chociaż jest produktem prostej technologii, posiada złożoną mikrostrukturę
wrażliwą nie tylko na jakoS
ć materiałów składowych i proporcji mieszania, lecz także na metody
obróbki zastosowane w praktyce budowlanej&  [8]. Z tych powodów, w przypadku betonu
towarowego, materiały i procesy produkcyjne są ze sobą tak S
ciS
le powiązane.
Oprócz różnych rodzajów cementu, branża betonu zebrała rozległe doS
wiadczenia w
zakresie wykorzystywania różnych rodzajów materiałów w sposób oszczędny. Projekto-
wanie konstrukcji umożliwiających najlepsze wykorzystanie betonu i projektowanie beto-
nu umożliwiającego najlepsze wykorzystanie dostępnych materiałów zostało powszechnie
uznane za podstawę udanej produkcji betonu. Przemysł betoniarski w dniu dzisiejszym
może korzystać z produktów gotowych do użytku lub uzyskać takie same wyniki, stosując
poszczególne składniki w procesie dozowania. ZłożonoS
ć nie stanowi już problemu przy
założeniu, że stosowane są skomputeryzowane metody optymalizacji.
WS
ród różnych materiałów specjalna wzmianka należy się dodatkom i domieszkom.
W ciągu ostatnich dwóch dekad ich zastosowanie prowadziło do przewagi technicznej,
ekonomicznej i ekologicznej, co wpływało na silną poprawę ostatecznych wyników w
zakresie betonu.
Przemysł betoniarski, ze względu na swoją wielkoS
ć, jest naturalnym  kandydatem
do zagospodarowania ubocznych produktów przemysłu. Wykorzystanie dodatkowych
materiałów cementytowych, takich jak żużel, popiół lotny czy pył krzemionkowy jako do-
datków jest jednym z najlepszych przykładów oszczędnej i ekologicznej utylizacji materia-
łów stanowiących w innym przypadku odpad przemysłowy o znaczeniu krytycznym dla
S
rodowiska. Zmniejszając przenikalnoS
ć betonu i poprawiając odpornoS
ć na korozję wbu-
dowanej stali, oraz zamrażanie-odmrażanie, reakcję alkaliczno-krzemianową czy agresję
Francesco Biasioli
siarczanową, dodatki wspierają działania branży, na rzecz promowania betonu jako oszczęd-
nego, lecz trwałego materiału. ,,W S
wiecie przemysłowym trudno będzie wskazać podobne przy-
kłady doskonale uzupełniających się składników układu, z których jeden okazuje się być odpadem
przemysłowym, wręcz ich symbiozy [8].
Udoskonalona aplikacja domieszek stymulowała wykorzystanie betonu towarowe-
go pod kątem nowych wyzwań: beton samozagęszczalny czy beton natryskowy ze wzglę-
dów ekonomicznych, a czasem technicznych, nie mogą być wytwarzane przez branżę
bez użycia odpowiednich domieszek.
Przemysł wytwórczy domieszek również proponuje ekonomiczne rozwiązania w za-
kresie utylizacji i recyklingu zwrotu S
wieżego betonu oraz maksymalnego zmniejszenia
wysokozasadowych S
cieków płuczkowych. Wzrost wytrzymałoS
ci w czasie pozostaje
wciąż głównym kryterium oceny działania prawie wszystkich domieszek. Także para-
metry dotyczące procesu tężenia i zawartoS
ci powietrza mają rangę w nowych, europej-
skich, normach dla domieszek [9].
8. Nowe wyzwania na XXI wiek
Poza wytrzymałoS
cią, zarówno w przypadku małych, jak i dużych projektów, trwałoS
ć
znajduje coraz większą akceptację jako podstawowy wymóg dla konstrukcji betonowych;
konstrukcje powinny służyć przynajmniej przez ustalony okres użytkowania, nie wyma-
gając znacznych nakładów na naprawy. Nawet w przypadku jednoznacznego uznania
tego celu, który jest obecnie uwzględniany w prawie wszystkich normach projektowych
i materiałowych, inne właS
ciwoS
ci betonu mają równie wysokie znaczenie dla przemysłu
budowlanego: zatrzymywanie opadu, dobra urabialnoS
ć w połączeniu z brakiem wy-
dzielania się mleczka cementowego, niską wartoS
ć skurczu i pełzania.
Obecnie w przypadku betonowego szkieletu budynku formowanego w miejscu bu-
dowy koszty robocizny (przygotowanie formy, zbrojenie, beton, rozebranie formy) są
prawie równe kosztom materiału. Z tego powodu, ze względu na wzmożone stosowanie
betonu wbudowywanego w miejscu zastosowania, zwraca się uwagę na techniki i roz-
wiązania pozwalające zmniejszyć liczbę zaangażowanych pracowników. Przykładem może
być beton samozagęszczalny, tj. beton, który bez segregacji ma dużą mobilnoS
ć pod dzia-
łaniem niewielkich sił aktywizujących. Taki beton wytwarzany jest obecnie w wielu wy-
twórniach betonu towarowego, a w wielu krajach jego udział w rynku się zwiększa.
Zwiększa się również zakres zastosowania betonu wysokowartoS
ciowego [High Per-
formance Concrete (HPC)] o wytrzymałoS
ciach przekraczających 100 N/mm2, zwłaszcza
w krajach skandynawskich. W celu spełnienia wymogów nie tylko w zakresie podwyż-
szonej wytrzymałoS
ci, lecz także zwiększonej trwałoS
ci, beton wysokowartoS
ciowy sto-
suje się w podporach mostów, wysokich budynkach, konstrukcjach morskich, elemen-
tach wstępnie sprężonych. Wyzwaniem dla przemysłu produkcji betonu towarowego
jest wytwarzanie i dostawa takiego betonu z lokalnie dostępnych materiałów, właS
ciwe
zastosowanie dodatków i domieszek nowej generacji.
Można również wyobrazić sobie nowe rynki niszowe na: beton modyfikowany poli-
meramii, fibrobeton jedynie przykłady tego, czego oczekiwać się będzie od producentów
betonu towarowego i branży budowlanej w niedalekiej przyszłoS
ci.
Nowe produkty i nowe wyzwania wymagają nowej organizacji przemysłu. Dotyczy
to również przemysłu produkcji betonu towarowego XXI wieku. Z punktu widzenia pro-
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
dukcji, wytwórnia betonu towarowego jest wciąż w dużej mierze uzależniona od indy-
widualnych możliwoS
ci pracowników, którzy prowadzą ją obsługują.
W przyszłoS
ci nie powinno tak dziać się, ponieważ optymalizacja zasobów wymaga
koncentracji nie tylko na ,,wewnętrzne czynniki produkcji (surowce, personel, urządze-
nia), lecz także na tzw. czynniki ,,zewnętrzne . Obejmują one wszystkie zasoby, na które
w jakikolwiek sposób oddziałuje proces produkcji. W związku z tym wytwórnie betonu
towarowego będą coraz bardziej zorganizowane w sposób przemysłowy, mając na celu
optymalizację wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz zagwarantowanie sta-
łej jakoS
ci produkcji.
Taki zindustrializowany proces produkcyjny będzie integrował indywidualne umie-
jętnoS
ci pracowników w ramach organizacyjnych, co zmniejszy możliwoS
ci wystąpienia
błędów człowieka. Podział pracy na wyspecjalizowane funkcje oraz skoncentrowanie roli
pracowników na planowaniu, zarządzaniu i kontrolowaniu sterowanego komputerowo
procesu produkcyjnego oznacza, że w najbliższej przyszłoS
ci przemysł betonowy odej-
dzie od wytwórni betonu towarowego  w kierunku fabryk betonu towarowego .
9. Parę słów na temat ERMCO
ERMCO, The European Ready Mixed Concrete Organization (Europejska Organizacja
Producentów Betonu Towarowego) jest federacją krajowych stowarzyszeń na rzecz prze-
mysłu produkcji betonu towarowego w Europie.
Założona w roku 1967, skupia obecnie 20 pełnoprawnych członków z krajów człon-
kowskich Europy Zachodniej i Wschodniej oraz z Izraela, dwóch członków korespon-
dentów Rosję i Kubę oraz dwóch członków stowarzyszonych: Federacje z Ameryki Pół-
nocnej i Południowej: NRMCA - The National Ready Mixed Concrete Association (Krajowe
Stowarzyszenie Producentów Betonu Towarowego) oraz FIHP - Federacion Iberoameri-
cana del Hormigon Premezcaldo.
W szeregach członków ERMCO znajdują się obecnie prawie wszystkich kraje Unii
Europejskiej i członkostwo stale się poszerza wraz z przyszłym rozszerzeniem Unii Euro-
pejskiej o kraje Europy Wschodniej.
Na przemysł produkcji betonu towarowego składają się głównie małe i S
rednie przed-
siębiorstwa. W roku 2000 członkowie ERMCO zgłosili około 2200 firm. Kilka wytwórni
może być kontrolowanych przez jedną firmę; w chwili obecnej liczbę wytwórni w Euro-
pie można oszacować na około 12 000, a łączną produkcję w przybliżeniu na 370 milio-
nów metrów szeS
ciennych. Można to przedstawić w postaci szeS
cianu o boku długoS
ci
ponad 700 metrów.
Niniejsza branża w Europie zatrudnia w przybliżeniu 82 000 pracowników, a łączne
obroty brutto wynoszą około 12 500 milionów euro.
Jaka jest rola organizacji europejskiej, takiej jak ERMCO? Można ją sprowadzić do
prostych działań: reprezentacji, promocji i informacji.
,,Reprezentacja" oznacza straż i ochronę, okreS
lonych interesów branży na szczeblu
europejskim. Trzeba to realizować z zachowaniem odpowiedniego poszanowania dla
instytucji i naszych kontrahentów.
Przemysł produkcji betonu towarowego jest w znacznym stopniu branżą lokalną,
S
ciS
le powiązaną z zasadami i tradycjami danego kraju. Chociaż tę ,,narodową tożsa-
moS
ć" trzeba kultywować, z wyższego, europejskiego poziomu nadchodzą nowe wy-
zwania i zadania. W tym aspekcie ERMCO reprezentuje branżę produkcji betonu towa-
Francesco Biasioli
rowego w CEN i innych, istotnych organach europejskich, zwłaszcza w dziedzinie stan-
daryzacji, certyfikacji i ochrony S
rodowiska.
W odpowiedzi na zapotrzebowanie i inicjatywy ze strony S
rodowiska producentów
oraz celem identyfikacji i ochrony interesów branży, ERMCO utworzyło trzy Komitety:
Komitet ds. Technicznych (Technical Committee) (ETC), Komitet ds. R
rodowiska (Envi-
ronment Committee) (EEC) oraz Komitet ds. Strategii i Rozwoju (Strategy and Develop-
ment Committee) (SDC). Poprzez działalnoS
ć Komitetów ERMCO w sposób ciągły od-
grywa znaczącą rolę w tworzeniu realistycznych norm dla produkcji i kontroli jakoS
ci
betonu, w ochrony S
rodowiska oraz zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, a także
służy poprawie stanu wiedzy ogólnej na temat betonu towarowego i jego zastosowania.
ERMCO zwraca uwagę i zabezpiecza interesy branży produkcji betonu towarowego,
chroniąc pozycji normy europejskiej EN206-1, zwartej normy dla wszystkich betonów
bez względu na metodę produkcji. ERMCO uwzględnia również interesy i stanowiska
krajowe, o ile nie stoją one w opozycji do interesów ogólnych.
ERMCO ma szczególną S
wiadomoS
ć szeroko pojętej koniecznoS
ci przyjęcia przez
branżę odpowiedzialnej postawy wobec kwestii S
rodowiska naturalnego. Komitet ds.
R
rodowiska z ramienia ERMCO, od momentu jego utworzenia, kształtował pozytywne
nastawienie podczas definiowania S
rodków kontroli stanu S
rodowiska w dziedzinie pro-
dukcji S
wieżego betonu.
Co oznacza ,,promowanie"?
Pomimo, że integracja techniczna, naszych społeczeństw, przebiega szybciej od integracji
politycznej, nie istnieje model organizacyjny naszej branży, który można by uznać za
obowiązujący w całej Europie. Nasz produkt prawie wcale nie jest eksportowany, w związ-
ku z czym zgodnoS
ć nie jest obowiązującym narzędziem promocji porównywania z inny-
mi doS
wiadczeniami.
W szeregach ERMCO są rynki dojrzałe, bardziej rozwinięte oraz rynki wschodzące.
JeS
li przyjrzymy się tym pierwszym, możemy dostrzec pewne cechy wspólne, które wy-
promowały akceptację betonu towarowego przez przemysł budowlany. Do najważniej-
szych z nich należą:
- przodująca obecnoS
ć naszej branży tam, gdzie podejmuje się istotne decyzje;
- porozumienie dotyczące zasad między producentami, wykonawcami a władzami kra-
jowymi;
- możliwoS
ć proponowania i wspierania rozwiązań w zakresie betonu na wczesnym
etapie decyzyjnym;
- zorientowanie systemu produkcyjnego na jakoS
ć oraz wdrożenie certyfikowanych pro-
gramów produkcji.
Pozycje przedstawione powyżej składają się na podstawę korzystnego rozwiązania
w zakresie betonu towarowego, a nie jako jego konsekwencję. Wraz z wprowadzaniem
wspólnych zasad obowiązujących w naszej branży w Europie, ERMCO promuje wymia-
nę użytecznych informacji i doS
wiadczeń między różnymi krajami.
,,Informowanie : kto, kiedy i co?
PrzyzwyczailiS
my się już do etykiety ,,społeczeństwa informacyjnego". Informacja jest
potrzebna dla postępu, jednak by była użyteczna musi być trafna, istotna, a przede wszyst-
kim podana we właS
ciwym czasie. My wszyscy - nie tylko ERMCO, lecz również stowa-
rzyszenia krajowe - jesteS
my ,,informatorami" dla naszych Członków. Uruchamiamy szyb-
Beton towarowy: nowe oblicze starego ...
kie i skuteczne połączenia komunikacyjne między nami oraz tymi wszystkimi, którzy
interesują się rozwiązaniami, jakie możemy zapewnić na rzecz S
wiata budowlanego.
ERMCO uczyniła duży krok naprzód, chociaż wciąż można zrobić więcej i lepiej.
W trybie ciągłym dokonujemy aktualizacji strony internetowej posiadającej linki do stron
stowarzyszeń krajowych. Często wykorzystuje się komunikację elektroniczną między Se-
kretariatem a stowarzyszeniami krajowymi, jak również między członkami Komitetów
ERMCO.
Istotne, szybsze, lepsze to główne słowa ERMCO. Model ERMCO oraz wszystkie
narzędzia opracowane przez ERMCO są udostępniane nowym i niedawno założonym
stowarzyszeniom krajowym. Współpraca między ERMCO a stowarzyszeniami krajowy-
mi ma najwyższe znaczenie. ElastycznoS
ć, krótki czas reakcji oraz możliwoS
ć współpracy
są i pozostaną przymiotami o najwyższym znaczeniu oraz jednym z najsilniejszych punk-
tów ERMCO.
10. Wnioski
Od przynajmniej 6000 lat beton dominował na  scenie przemysłu budowlanego , głów-
nie ze względu na swoją dostępnoS
ć, wszechstronnoS
ć i niskie koszty. W obecnym stule-
ciu beton towarowy, produkowany i dostarczany ,,z półki" w sposób uprzemysłowiony
jest coraz szerzej uznawany za skuteczne i efektywne pod względem kosztów rozwiąza-
nie do realizacji prac budowlanych.
OczywiS
cie podstawowym interesem branży produkcji betonu towarowego jest pro-
mocja betonu w różnych sektorach budownictwa. W celu zwiększenia udziału rynkowe-
go betonu względem innych materiałów przy budowie sieci infrastrukturalnych, jak rów-
nież budynków przemysłowych i mieszkalnych trzeba, zarówno od strony technologicznej,
jak i ochrony S
rodowiska, zmierzyć się z nowymi wyzwaniami w postaci:
- nowych produktów i materiałów,
- udoskonalonych systemów produkcji i zagadnień organizacyjnych,
- wdrożenia bezpiecznych norm technicznych i poszanowania dla przepisów w zakresie
ochrony S
rodowiska.
Zgodnie z tym, co napisał P.K. Mehta ,,& (XXI wieku) przyszłoS
ć przemysłu cementowe-
go i betoniarskiego będzie w dużej mierze zależeć od zdolnoS
ci godzenia jego rozwoju z celem w
postaci zrównoważonego rozwoju & " [9]. Fakt, że przemysł betoniarski jest przygotowany
do podjęcia wszelkich starań, aby beton uznawany był w dalszym ciągu za optymalny
materiał budowlany, a beton w formie towarowej za najlepszy sposób jego dostawy, nie
pozostawia żadnych wątpliwoS
ci.
W takich warunkach uznanie znaczącej roli ERMCO i zwiększanie szeregów jego
członków przyczyni się do poprawy publicznego wizerunku przemysłu produkcji beto-
nu towarowego i konkurencyjnoS
ci naszego produktu. Organizacja wspiera i będzie wspie-
rać działania na rzecz betonu towarowego, tak aby pozostał on najbardziej nowoczesnym
i ekonomicznym materiałem budowlanym dla potrzeb budownictwa w XXI wieku.
Francesco Biasioli
Literatura
[1] VITRUVIUS P., "De Architectura" Tom II rozdział IV - w przekładzie J. Gwilta, London 1826.
[2] BONNER M., The origins of Ready-mixed concrete ( Początki betonu towarowego ), Prezentacja
podczas Dorocznego Zjazdu Przedstawicieli ERMCO, Drezno 1996.
[3] DEWAR J.D., ANDERSON R., Manual of ready-mixed concrete - 2nd edition (Podręcznik betonu
towarowego - wydanie drugie"), Blackie Academic and Professional, 1992.
[4] EN206 Concrete - Performance, production and conformity (Beton - funkcjonowanie, produkcja, zgod-
noS
ć), Bruksela 2000.
[5] QSRMC - Manual of Quality Systems for Concrete - The Quality Scheme for Ready-mixed concrete,
(Podręcznik systemów jakoS
ci dla betonu - program jakoS
ci dla betonu towarowego), Hampton 1986.
[6] BIBM - Cembureau - EFCA - Eisa - ERMCO - UEPG: Joint Project Group on Concrete Sustainability -
Final Report (Wspólny zespół projektowy do prac nad przyszłoS
cią rozwoju betonu), Bruksela 2002.
[7] DEWAR J.D., Numerical methods for Concrete - (Metody numeryczne dla betonu) Blackie Academic
and Professional, 1998.
[8] MEHTA P.K., Bringing the concrete industry into a New Era of Sustainable Development (Wprowa-
dzenie przemysłu betoniarskiego w nową erę rozwoju zrównoważonego) Mario Collepardi Sympo-
zjum dotyczące postępów w wiedzy i technologii betonu - Materiały z V Międzynarodowej Konferen-
cji CANMET/ACI, Rzym 1997.
[9] EN934-2 - Admixtures for concrete, mortars and grouts - Part 2 (Domieszki do betonu, zapraw i
zaczynów cementowych - częS
ć druga), Bruksela 1998.