WIADOMOÅšCI LEKARSKIE 2006, LIX, 7 8
534 NowotworowaD. Dybowska Nr 7 8
niedrożność jelita grubego
I. Lewy-Trenda i wsp.
Choroba trzewna
Choroby układu krążenia
Elżbieta Ołdak, Artur Sulik, Dorota Rożkiewicz, Mortada A. Al-Hwish
OSTRE BIEGUNKI WIRUSOWE U DZIECI
Z Kliniki Obserwacyjno-Zakaz
nej Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku
W pracy przedstawiono główne czynniki etiologiczne biegunek wirusowych u dzieci. Dokonano przeglądu współczesnej wiedzy na
temat molekularnej charakterystyki oraz epidemiologii zakażeń rotawirusami, norowirusami, sapowirusami, astrowirusami i adenowirusami
w świecie i w Polsce. Zwrócono uwagę na potrzebę powszechniejszego stosowania technik diagnostyki molekularnej (RT-PCR) w Polsce
w celu poznania dominujących serotypów rotawirusów oraz innych niż rotawirusy przyczyn biegunek wirusowych u polskich dzieci. Znajo-
mość epidemiologii molekularnej wirusów oraz ich zmienności antygenowej pozwoli zarówno na opracowanie i zastosowanie odpowiednich
szczepionek, jak i wczesne wdrożenie działań profilaktycznych. [Wiad Lek 2006; 59(7 8): 534 537]
SÅ‚owa kluczowe: ostra biegunka, wirusy, dzieci.
Ostre biegunki infekcyjne u dzieci są istotnym pro- wirusy A są najczęściej opisywaną przyczyną biegunek
blemem zdrowotnym zarówno w krajach rozwiniętych, u dzieci, choć notuje się pewne zróżnicowanie zależne
jak i rozwijających się. Są one częstym powodem wizyt od rozmieszczenia geograficznego [3]. Zakażenia rotawi-
rusami grupy C opisywano na świecie jako sporadyczne,
u lekarzy pierwszego kontaktu oraz drugą po zakażeniach
a zakażenia grupą B odnotowano jedynie w Chinach [4].
układu oddechowego przyczyną hospitalizacji dzieci.
Glikoproteina VP7, kodowana przez gen 9, jest najbar-
W ostatnich latach maleje odsetek biegunek o etiologii
dziej immunogennym białkiem, zawartym w zewnętrznej
bakteryjnej, wzrasta natomiast liczba dzieci chorujÄ…cych
warstwie kapsydu wirusa, zdolnym do wzbudzania od-
na biegunki o etiologii wirusowej [1]. WzrastajÄ…cy odse-
powiedzi humoralnej organizmu zakażonego, wyrażanej
tek biegunek wirusowych można częściowo tłumaczyć
produkcją przeciwciał neutralizujących. Na podstawie
udoskonaleniem metod diagnostycznych. Åšwiadczy
jej budowy antygenowej zidentyfikowano 14 serotypów
o tym pośrednio malejący odsetek dzieci z rozpoznaniem
rotawirusów grupy A (serotypy G). Serotypy G1 G4
biegunki o nieznanej etiologii [2].
są odpowiedzialne za większość zakażeń objawowych
Pod koniec lat 90. ubiegłego wieku na całym świe-
w krajach rozwiniętych [5,6]. W ostatnich latach badania
cie coraz powszechniej, tak w celach naukowych, jak
molekularne nad etiologiÄ… biegunek wirusowych w Eu-
i epidemiologicznych, zaczęto stosować techniki biologii
ropie ujawniają coraz częstsze występowanie serotypu
molekularnej: PCR, RT-PCR oraz sekwencjonowanie
G9, który wcześniej był odpowiedzialny za objawy dys-
nukleotydowe. Poznano dzięki nim i scharakteryzowa-
peptyczne, głównie u dzieci z krajów rozwijających się
no wiele czynników etiologicznych, odpowiedzialnych
[6,7]. Informacje na temat występowania i zmienności
za wywoływanie objawów dyspeptycznych u dzieci,
sezonowej w zakresie poszczególnych serotypów G ro-
zwłaszcza w najwcześniejszym okresie życia. Polska
tawirusów mają zasadnicze znaczenie w badaniach nad
pod tym względem, głównie z przyczyn ekonomicznych,
produkcjÄ… najbardziej skutecznej szczepionki w danym
pozostaje daleko w tyle. Skutkuje to m.in. nieznajomo-
regionie geograficznym. Białko VP4, kodowane przez
ścią epidemiologii molekularnej zakażeń wirusowych
gen 4, odpowiedzialne jest za wirulencję rotawirusów.
przewodu pokarmowego wśród dzieci polskich.
Używając przeciwciał monoklonalnych wyróżniono
kolejne 10 serotypów (serotypy P) korespondujących
Zakażenia rotawirusami
z białkiem VP4. Większość ludzkich szczepów rota-
Rotawirusy zostały zidentyfikowane i opisane naj- wirusów zawiera 2 serotypy P  P1A [8], najczęściej
wcześniej, ponad 30 lat temu. Są to małe, o średnicy oko- występujący łącznie z serotypami G1, G3 lub G4, oraz
ło 75 nm, wirusy należące do rodziny Reoviridae. Genom P1B [4], kojarzący się z serotypem G2 [8].
wirusa składa się z 11 segmentów podwójnej nici RNA, Rozpowszechnienie zakażeń rotawirusami jest
z których każdy zdolny jest do kodowania przynajmniej zmienne i zależy od okresu prowadzenia badań epi-
jednego białka strukturalnego lub niestrukturalnego. demiologicznych, regionu geograficznego, wieku
Genom rotawirusa koduje 6 białek strukturalnych (VP) zakażonych, stosowanych metod diagnostycznych
i 5 niestrukturalnych (NSP). Otoczony jest podwójną oraz zmienności i różnorodności antygenowej wirusa.
warstwą kapsydu. Główne białko warstwy wewnętrznej Istotny jest również sposób rejestracji zakażeń i nadzór
kapsydu  VP6, kodowane przez gen 6, zawiera determi- epidemiologiczny.
nanty antygenowe, które pozwalają sklasyfikować rota- W piśmiennictwie światowym podawana częstość
wirusy w 7 różnych antygenowo grup (od A do G). Rota- zakażeń rotawirusami w przebiegu biegunki wynosi
Nr 7 8 Ostra biegunka 535
od kilku do 79% [7,9,10]. Najwyższe wskaz
niki za- pacjentów, sale 1- lub 2-osobowe oraz kohortowanie
chorowalności oraz śmiertelności w przebiegu zakażeń pacjentów według rozpoznań wstępnych. Zalecenia te
rotawirusami dotyczą dzieci poniżej 5 roku życia [1,9]. spełnione były w ośrodku białostockim. W zapobieganiu
Współcześnie w diagnostyce zakażeń rotawirusami rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych na oddziałach
najczęściej wykorzystuje się techniki molekularne, jako pediatrycznych istotne znaczenie ma również stan zdro-
najbardziej czułe i swoiste [6]. Techniki te pozwalają wia personelu sprawującego opiekę nad dziećmi. Osoby
określić różnorodność szczepów wirusa występujących
z niewielkimi nawet zaburzeniami dyspeptycznymi
na danym obszarze.
powinny być odsunięte od pracy do czasu ustąpienia
Piśmiennictwo polskie na temat zakażeń rotawiru- objawów chorobowych [16].
sami jest również obszerne i dotyczy głównie danych
epidemiologicznych oraz obrazu klinicznego zakażeń
Zakażenia norowirusami
[5,11,12]. W badaniach polskich obecność wirusów
Norowirusy, zwane dawniej wirusami Norwalk-like,
w próbkach kału potwierdzana jest testem lateksowym
są bezotoczkowymi, zawierającymi pojedynczą nić RNA
lub technikÄ… ELISA, nie sÄ… natomiast znane serotypy
wirusami. Należą do rodziny Caliciviridae, obejmującej
rotawirusa dominujące w Polsce. Odsetek zakażeń
4 rodzaje wirusów: omawiane norowirusy, sapowirusy,
rotawirusami u dzieci hospitalizowanych z powodu bie-
które są przyczyną biegunek u dzieci i dorosłych, oraz
gunki, jak również odsetek zakażeń szpitalnych u dzieci
rodzaje Lagovirus i Vesivirus, niepatogenne dla ludzi.
polskich, jest zróżnicowany i zmienny w czasie. Bada-
W obrębie rodzaju Norovirus wyróżnia się z kolei 3 od-
nia wieloośrodkowe prowadzone w latach 1994 1996
rębne genogrupy wirusów: GI, GII i GIII. Jedynie geno-
w 3 szpitalach polskich (Warszawa, Kraków, Wrocław)
grupa GIII nie jest patogenna dla ludzi [18].
wykazały, że rotawirusy są przyczyną ostrej biegunki
Globalna skala rozpowszechnienia norowirusów
u 41% dzieci do lat 5 i przyczyną zakażeń szpitalnych
w świecie nie jest dokładnie znana, ponieważ stosowane
u 24,7% pacjentów [13]. Nieznacznie niższy udział
techniki diagnostyczne nie są powszechnie dostępne ani
rotawirusów w wyzwalaniu objawów dyspeptycznych
tanie. Tym niemniej, badania prowadzone w krajach
u dzieci wykazano w Trójmieście, gdzie były one od-
uprzemysłowionych, głównie w celach epidemiolo-
powiedzialne za 35,6% zakażeń zewnątrzszpitalnych
gicznych, wykazały, że 6 35% wszystkich epizodów
u dzieci do 11 roku życia i 12% zakażeń wewnątrzszpital-
biegunkowych w Holandii i Niemczech spowodowanych
nych [14]. WieloletniÄ… analizÄ™ przyczyn ostrej biegunki
było zakażeniami norowirusami [7,10]. Wieloośrodkowe
infekcyjnej u dzieci prowadzono w Klinice Pediatrii,
badania przesiewowe prowadzone w Europie w latach
Gastroenterologii i Żywienia we Wrocławiu, w latach
1995 2000 wykazały, że większość zachorowań epi-
1992 2001 biegunkÄ™ rotawirusowÄ… rozpoznano tam
demicznych na biegunki wirusowe spowodowana jest
u 52,4% hospitalizowanych dzieci. Częstość tego zaka-
zakażeniem norowirusami. W Danii, Anglii i Walii, Fran-
żenia wahała się od 28,2% w 1992 r. do 62,1% w 2001 r.,
cji oraz Szwecji od 60 do ponad 95% niebakteryjnych,
natomiast częstość zakażeń wewnątrzszpitalnych wahała
epidemicznych zakażeń przewodu pokarmowego wią-
się od 18,4% w 2000 r. do 48% w 1997 r. [12]. Udział
zało się z zakażeniem norowirusami lub sapowirusami
rotawirusów w zakażeniach zewnątrzszpitalnych i we-
[19]. Rozprzestrzenianiu choroby sprzyjajÄ…: powszech-
wnątrzszpitalnych badano również w 2003 r. w regionie
ny rezerwuar ludzki, bardzo niska dawka zakażająca
Polski północno-wschodniej. Biegunkę rotawirusową
wirusa oraz różnorodne drogi zakażenia. Najczęstszą
rozpoznano w tym okresie u 16% hospitalizowanych
i zarazem najlepiej poznaną drogą zakażenia jest bez-
dzieci do lat 7 jako zakażenie zewnątrzszpitalne oraz
pośredni kontakt osoby chorej lub ozdrowieńca z osobą
u 2,1% dzieci jako zakażenie wewnątrzszpitalne [15].
wrażliwą na zakażenie, choć zakażenia przez skażoną
Niski odsetek zakażeń wewnątrzszpitalnych ro-
wodę czy pokarm są również dobrze udokumentowa-
tawirusami stwierdzany w Białymstoku różni się za-
ne [18,20]. Wspomniany sposób transmisji zakażenia
sadniczo od wyników badań z pozostałych ośrodków
sprzyja szerzeniu siÄ™ choroby w skupiskach ludzkich,
badawczych w Polsce, zbliżony jest jednak do danych
takich jak zakłady opieki zdrowotnej (zakażenia szpi-
z krajów europejskich i Ameryki [16,17]. Badania nad
talne), przedszkola, szkoły, domy opieki społecznej itp.
zakażeniami szpitalnymi w 31 szpitalnych oddziałach
[10,19]. Szczyt zachorowań, podobnie jak w zakaże-
pediatrycznych we Francji wykazały, że średni wskaz
nik
niach rotawirusami, notuje siÄ™ w miesiÄ…cach zimowych,
zakażeń szpitalnych rotawirusami wynosi 2,5% i waha
tj. od stycznia do marca [10]. Obserwuje się również
się od 0 do 6,25% [16]. Podobnie niskie odsetki zakażeń
cykliczność zachorowań co 2 3 lata. Norowirusy zaka-
szpitalnych rotawirusami odnotowano na jednym z od-
żają ludzi w każdym wieku, jednak większość zachoro-
działów kardiologii dziecięcej w USA [17]. Prowadząc
wań dotyczy najwcześniejszego okresu życia. Badania
badania nad przyczynami zakażeń szpitalnych, autorzy
zwrócili uwagę, że największe znaczenie w profilakty- de Wit i wsp. [10] wykazały, że aż 70% zachorowań na
biegunkę o etiologii norowirusowej dotyczyło dzieci
ce zakażeń szpitalnych mają liczba łóżek w klinikach
poniżej 5 roku życia.
nie większa niż 20, ograniczenie przemieszczania się
536 E. OÅ‚dak i wsp. Nr 7 8
Okres wylęgania choroby jest krótki, wynosi 12 48 i biegunka rzadko powodują ciężkie odwodnienie. Ob-
godzin. Po tym czasie u około 70% zakażonych wystę- jawom dyspeptycznym z reguły towarzyszy gorączka,
pujÄ… objawy kliniczne: nudnoÅ›ci, wymioty, kurczowe w wyjÄ…tkowych przypadkach przekraczajÄ…ca 39°C.
bóle brzucha i biegunka. Wymioty, niekiedy uporczywe, Pierwsze doniesienie z krajów Europy Środkowo-
są charakterystyczne głównie u dzieci poniżej 5 roku -Wschodniej na temat molekularnej charakterystyki
życia; u dzieci starszych oraz u dorosłych częstsze są astrowirusów pochodzi z Węgier [24], gdzie zidentyfi-
wyłącznie objawy biegunkowe [21]. Opisanym obja- kowano 5 różnych genotypów astrowirusów. Dominował
wom dyspeptycznym towarzyszyć mogą inne, takie jak
genotyp 1, a następnie genotypy 5, 8, 3 i 4.
bóle głowy, gorączka, dreszcze czy bóle mięśniowe.
Jeśli u osoby zakażonej nie występują inne przewlekłe
Zakażenia adenowirusami
schorzenia zmieniające naturalny przebieg zakażenia
W przeciwieństwie do opisanych już czynników
norowirusami, choroba wygasa po kilku dniach, nie
przyczynowych ostrej biegunki wirusowej u dzieci,
pozostawiając trwałej odporności [10,18]. Przebieg
adenowirusy  serotypy 40 i 41 należące do grupy F
kliniczny choroby jest lżejszy niż w zakażeniach ro-
adenowirusów  nie wykazują sezonowości rocznej
tawirusami, rzadko obserwuje się objawy ciężkiego
zachorowań. Epizody biegunkowe o tej etiologii wystę-
odwodnienia organizmu. Ozdrowieniec może wydalać
pują przez cały rok u dzieci w każdym wieku. Przebieg
wirusy z kałem przez kolejne 2 tygodnie i przyczyniać
kliniczny jest dość łagodny, ale objawy dyspeptyczne
się w ten sposób do przedłużania się epidemii. W dostęp-
utrzymują się dłużej, nawet do 7 8 dni [25]. Częstość
nym piśmiennictwie polskim nie spotkano jednak dotąd
zakażeń waha się od 7,9% w Anglii do 14% w Niem-
opisów zakażeń o tej etiologii. Wydaje się, że główną
czech [2,7].
przyczyną nieznajomości epidemiologii biegunek noro-
wirusowych w Polsce jest niedostępność i wysoki koszt
badań diagnostycznych w tym kierunku.
Wirusowe zakażenia mieszane
W ostatnich latach, wykorzystując techniki badań
Zakażenia sapowirusami molekularnych  RT-PCR, prowadzono w Europie ba-
dania nad etiologią wirusowych zakażeń przewodu po-
Biegunki o etiologii sapowirusowej, dawniej wirusy
karmowego, określając jednoczasowo kilka czynników
Sapporo-like, nie są tak częste jak rotawirusowe czy
przyczynowych biegunki. Na ich podstawie ustalono,
norowirusowe, ale również najczęściej dotyczą dzieci
że w Anglii zakażenia przynajmniej 2 wirusami wystę-
poniżej 5 roku życia [10,22]. Udokumentowano, że za-
pujÄ… u 8,9% dzieci, w Niemczech u 17,4% badanych.
każenia sapowirusami w 88% dotyczyły dzieci poniżej
Najczęściej współistniało zakażenie rotawirusami
5 roku życia, a w grupie powyżej 10 roku życia biegunkę
i norowirusami. Ogółem zakażenia wirusowe potwier-
o tej etiologii obserwowano jedynie u 8% badanych. Do
dzono u 60,3% dzieci w Anglii oraz u 59% badanych
zakażeń najczęściej dochodzi w wyniku bezpośrednie-
w Niemczech [2,7]. Próbki stolców biegunkowych
go kontaktu z osobÄ… chorÄ… na drodze fekalno-oralnej
badano jednoczasowo na obecność rotawirusów, noro-
w ośrodkach opieki nad dziećmi  29% zakażeń,
wirusów, sapowirusów, adenowirusów i astrowirusów.
w domach przyjaciół lub rodziny  21% zakażeń, we
własnych domach  14% zakażeń i w szkole  7% zaka- W około 40% przypadków czynnika etiologicznego nie
udało się ustalić. Wskazane są dalsze badania nad rozpo-
żeń [10]. Wykazano również, że istotnym mechanizmem
znaniem innych przyczyn biegunek wirusowych u dzieci
transmisji zakażenia są skażone powierzchnie: klamki
oraz bardziej powszechne stosowanie diagnostycznych
drzwi, słuchawki telefoniczne, krany itp. [22].
technik biologii molekularnej w Polsce.
Zakażenia astrowirusami
Podsumowanie
Astrowirusy to małe, zawierające w swoim genomie
Objawy kliniczne w przebiegu ostrych biegunek
pojedynczą nić RNA wirusy, rozpowszechnione na
wirusowych u dzieci są podobne, niezależnie od wywo-
całym świecie. Po raz pierwszy zidentyfikowano je za
łującego je czynnika. Najczęściej obserwuje się liczne,
pomocÄ… mikroskopu elektronowego i opisano w 1975 r.
Początkowo sądzono, że astrowirusy wywołują niewiel- wodniste stolce, wymioty, bóle brzucha z towarzyszącą
ką liczbę zachorowań u dzieci, jednak po wprowadzeniu podwyższoną ciepłotą ciała. Objawy te pojawiają się
do diagnostyki nowych metod biologii molekularnej kilkanaście godzin po ustalonym kontakcie z osobą chorą
okazało się, iż przyczyniają się do około 5 12% epi- lub po spożyciu zakażonego pokarmu. W postępowaniu
zodów biegunkowych tak w krajach rozwiniętych, jak różnicowym pomocny może być sezon zachorowania
i ubogich [23]. Zwiększoną zachorowalność notuje się  do zakażeń rotawirusami, norowirusami oraz sapowi-
od marca do czerwca, głównie u dzieci poniżej 2 roku rusami dochodzi w miesiącach zimowych, do zakażeń
życia. Przebieg kliniczny jest raczej łagodny, wymioty astrowirusami od marca do czerwca, natomiast zakażenia
Nr 7 8 Ostra biegunka 537
adenowirusami zdarzają się przez cały rok. Dynamika epidemiologiczne i powinno służyć rozwojowi systemu
przebiegu klinicznego choroby i czas utrzymywania wczesnego powiadamiania o zagrożeniu chorobą oraz
się objawów zależą od rodzaju oraz dawki zakażającej wdrożeniu działań profilaktycznych. W Polsce do chwili
wirusa, a także od wydolności immunologicznej orga- obecnej dość dobrze rozpoznana została sytuacja epide-
nizmu zakażonego. Duże zróżnicowanie antygenowe miologiczna zakażeń rotawirusami zarówno zewnątrz-
poszczególnych szczepów wirusów odpowiedzialnych szpitalnymi, jak i wewnątrzszpitalnymi. Nie znamy
za wyzwalanie objawów dyspeptycznych powoduje, że natomiast epidemiologii molekularnej rotawirusów
choroba nie pozostawia trwałej odporności. dominujących w naszym kraju. W dostępnym piśmien-
Rozpoznanie czynników etiologicznych ostrych nictwie polskim nie znaleziono również doniesień na
biegunek wirusowych ma znaczenie przede wszystkim temat zakażeń pozostałymi rodzajami wirusów.
Piśmiennictwo
[1] Jin SJ, Kilgore PE, Holman RC, Clarke MJ, Gagarosa EJ, Glass RI. Trends in hospitalizations for diarrhea in United States children from 1979 through
1992: estimates of the morbidity associated with rotavirus. Pediatr Infect Dis J 1996; 15: 397 404. [2] Simpson R, Aliyu S, Iturriza-Gomara M, Desselberger U,
Gray J. Infantile viral gastroenteritis: on the way to closing the diagnostic gap. J Med Virol 2003; 70: 258 262. [3] Haffejee IE. The epidemiology of rotavirus
infections: a global perspective. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1995; 20: 275 285. [4] Gault E, Garbarg-Chenon A. Epidemiologie moleculaire des rotavirus. Rev
Franc Lab 2000; 320: 55 62. [5] Mądry E, Krawczyński M. Rotawirusy. Zagadnienia genetyczno-immunologiczne oraz epidemiologia i diagnostyka zakażeń.
Ped Pol 1999; 73: 1147 1152. [6] Cunliffe NA, Bresee JS, Gentsch JR, Glass RI, Hart A. The expanding diversity of rotavirus. Lancet 2002; 359: 640 642;
http://www.thelancet.com. [7] Oh DY, Gaedicke G, Schreier E. Viral agents of acute gastroenteritis in German children: prevalence and molecular diversity. J Med
Virol 2003; 71: 82 93. [8] Gentsch JR, Woods PA, Ramachandran M, Das BK, Leite JP, Alfieri A, Kumar R, Bhan MK, Glass RI. Review of G and P typing results
from a global collection of rotavirus strains: implications for vaccine development. J Infect Dis 1996; 136: 36 47. [9] Parashar UD, Hummelman EG, Bresee JS,
Miller MA, Glass RI. Global illness and death caused by rotavirus in children. Emerg Infect Dis 2003; 9: 565 572. [10] De Wit MA, Koopmans MP, van Duynhoven YT.
Risk factors for norovirus, sapporo-like virus, and group A rotavirus gastroenteritis. Emerg Infect Dis 2003; 9(12): 1563 1570; www.cdc.gov/eid.
[11] Mądry E, Krawczyński M. Rotawirusy. Część II. Patofizjologia i klinika zakażenia, leczenie i zapobieganie. Ped Pol 2000; 74: 259 265. [12] Pytrus T.
Czynniki etiologiczne ostrych biegunek u dzieci. Nowa Pediatr 2002; 6(3): 142 148; http://www.borgis.pl/czytelnia/. [13] Mrukowicz JZ, Krobicka B, Duplaga M,
Kowalska-Duplaga K, Domański J, Szajewska H, Kantecki M, Iwańczak F, Pytrus T. Epidemiology and impact of rotavirus diarrhoea in Poland. Acta Paediatr
1999; 426(suppl.): 53 60. [14] Rytlewska M, Bako W, Ratajczak B, Marek A, Gwizdek A, Czarnecka-Rudnik D, ÅšwiÄ…tkowska H, Tyl J, Korzon M. Epidemiological
and clinical characteristics of rotaviral diarrhoea in children from Gdańsk, Gdynia, and Sopot. Med Sci Monit 2000; 6: 117 122; http://www.MedSciMonit.com.
[15] Sulik A, Ołdak E, Skorochodzki J, Kurzątkowska B, Rożkiewicz D. Prospektywne badanie zakażenia rotawirusami dzieci hospitalizowanych w Klinice Obser-
wacyjno-Zakaz
nej Dzieci AM w Białymstoku w 2003 r. Przegl Epidemiol 2004; 58 (3): 475 481. [16] Jusot JF, Vanhems P, Benzait F, Berthelot P, Patural H, Teyssier G.
Fabry J, Pozzetto B. Reported measures of hygiene and incidence rates for hospital-aquired diarrhea in 31 French pediatric words: is there any relationship? Infect
Control Hosp Epidemiol 2003; 24: 520 525. [17] Ratner AJ, Neu N, Jakob K, Grumet S, Adachi N, Della-Latta P, Marvel E, Saiman L. Nosocomial rotavirus in
a pediatric hospital. Infect Control Hosp Epidemiol 2001; 22: 299 301. [18] Parashar U, Quiroz ES, Mounts AW, Monroe SS, Fankhauser RL, Ando T, Noel JS,
Bulens SN, Beard SR, Li JF, Bresee JS, Glass RI.  Norwalk-like viruses . Public health consequences and outbreak management. MMWR Recomm Rep 2001;
50: 1 17; http://www.cdc.gov/mmwr/. [19] Lopman BA, Reacher MH, van Duijnhoven Y, Hanon FX, Brown D, Koopmans M. Viral gastroenteritis outbreaks in
Europe, 1995 2000. Emerg Infect Dis 2003; 9: 90 96. [20] Lopman BA, Adak GK, Reacher MH, Brown DW. Two epidemiologic patterns of Norovirus outbreaks:
surveillance in England and Wales, 1992 2000. Emerg Infect Dis 2003; 9: 71 77.
[21] Gotz H, Ekdahl K, Linback J, de Jong B, Hedlund KO, Giesecke J. Clinical spectrum and transmission characteristics of infection with Norwalk-like virus:
findings from a large community outbreak in Sweden. Clin Infect Dis 2001; 33: 622 628. [22] Nakata S, Honma S, Numata KK, Kogawa K, Ukae S, Morita Y,
Adachi N, Chiba S. Members of the family Caliciviridae (Norwalk Virus Sapporo Virus) are the most prevalent cause of gastroenteritis outbreaks among infants
in Japan. J Infect Dis 2000; 181: 2029 2032. [23] Dennehy P, Nelson S, Spangenberger S, Noel JS, Monroe SS, Glass RI. A prospective case-control study of the
role of astrovirus in acute diarrhea among hospitalized young children. J Infect Dis 2001; 184: 10 15. [24] Jakab F, Walter JE, Berke T, Matson DO, Mitchell DK,
Szucs G. Molecular characterization and sequence analysis of human astroviruses circulating in Hungary. FEMS Immunol Med Microbiol 2003; 39: 97 102.
[25] Hällström M, Vesikari T, Janas M, Ikonen S, Tammela O. Screening of rotavirus and adenovirus infections during prolonged hospitalization in a neonatal
unit. Acta Paediatr 2001; 90: 1196 1198.
Adres autorów: Elżbieta Ołdak, Klinika Obserwacyjno-Zakaz
na Dzieci AM, SP DSK, ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok, tel./fax [phone], e-mail:
[e-mail]
E. Ołdak, A. Sulik, D. Rożkiewicz, M. Al-Hwish
ACUTE VIRAL GASTROENTERITIS IN CHILDREN
Summary
The article presents common etiologic agents of viral gastroenteritis in children. The actual knowledge on molecular characteristics of
rotaviruses, noroviruses, sapoviruses, astroviruses, and adenoviruses as well as their epidemiology in the world and Poland is reviewed. The
authors emphasize the need of greater use of molecular procedures (RT-PCR) for detection the common serotypes of rotavirus and other viral
agents of gastroenteritis in Polish children. Familiarity with molecular epidemiology of viruses and with their antigenic diversity allows to
elaborate and apply the adequate vaccines as well as to initiate the prophylactic procedures.
Key words: acute gastroenteritis, viruses, children.