MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Waldemar Sucherski
Stosowanie przepisów ruchu drogowego 613[01].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Daniel Grzesiak
inż. Zbigniew Żywień
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Waldemar Sucherski
Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 613[01].Z1.02
 Stosowanie przepisów ruchu drogowego , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Akty prawne z zakresu ruchu drogowego. Przepisy i zasady ogólne 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym. Badania techniczne
oraz dopuszczenie ciÄ…gnika rolniczego do ruchu 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.2.3. Ćwiczenia 19
4.2.4. Sprawdzian postępów 20
4.3. Znaki i sygnały drogowe 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 45
4.3.3. Ćwiczenia 45
4.3.4. Sprawdzian postępów 46
4.4. Kontrola ruchu drogowego i uprawnienia osób kontrolujących 47
4.4.1. Materiał nauczania 47
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 51
4.4.3. Ćwiczenia 52
4.4.4. Sprawdzian postępów 53
5. Sprawdzian osiągnięć 54
6. Literatura 59
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu przepisów ruchu
drogowego. Poprzez studiowanie poradnika powinieneś poznać określenia związane
z prawem o ruchu drogowym, podstawy prawne regulujące te przepisy, przepisy ogólne
związane z ruchem pojazdów i pieszych, określać warunki dopuszczenia pojazdu do ruchu,
warunki używania pojazdów w ruchu drogowym, rozpoznawać znaki i sygnały drogowe,
określać zasady zachowania się kierującego w stosunku do znaków i sygnałów drogowych,
uprawnienia osób uprawnionych w zakresie kontroli ruchu drogowego.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia tej jednostki modułowej, czyli co powinieneś umieć na zakończenie
procesu kształcenia w tej jednostce,
- materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne z
ródła informacji,
- przykłady ćwiczeń oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki.
- wykaz literatury.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem
tematów lub ćwiczeń zgłoś się do nauczyciela o pomoc.
613[01].Z1
Podstawy techniki rolniczej
613[01].Z1.01
Posługiwanie się dokumentacją
technicznÄ…
613[01].Z1.02
Stosowanie przepisów ruchu
drogowego
613[01].Z1.03
613[01].Z1.04
Stosowanie technik kierowania
Obsługa maszyn i urządzeń
ciÄ…gnikiem rolniczym
rolniczych
i wykonywanie czynności
kontrolno-obsługowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się podstawowymi programami komputerowymi i siecią Internet,
- wykorzystywać własne doświadczenia i obserwacje zdobyte wcześniej,
- posługiwać się podstawowymi metodami obserwacji i analizy,
- oceniać przestrzeganie przepisów ruchu drogowego,
- prezentować swoje spostrzeżenia, prace i osiągnięcia,
- oceniać skutki błędnych decyzji i zachowań na drodze,
- podejmować decyzje,
- wykorzystywać wiedzę i umiejętności dotyczące oceny właściwych zachowań
w kierowaniu pojazdami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić cele i zadania przepisów ruchu drogowego,
- określić akty prawne regulujące ruch drogowy,
- zinterpretować przepisy ogólne zawarte w ustawie Prawo o Ruchu Drogowym,
- porównać zasady ogólne obowiązujące w ruchu pieszych i ruchu pojazdów,
- określić uprawnienia do kierowania ciągnikiem rolniczym, w tym ciągnikiem rolniczym
z przyczepÄ…,
- określić warunki dopuszczenia ciągnika rolniczego do ruchu oraz warunki używania
pojazdów w ruchu drogowym,
- określić obowiązki właściciela ciągnika rolniczego związane z rejestracją i badaniami
technicznymi,
- rozpoznać znaki i sygnały drogowe oraz określić ich znaczenie,
- wyjaśnić zasady stosowania sygnałów świetlnych i dz
więkowych,
- określić kolejność stosowania się uczestnika ruchu drogowego do znaków, sygnałów
i poleceń,
- określić dopuszczalne prędkości dla ciągnika rolniczego bez przyczepy i z przyczepą,
- określić uprawnienia Policji w zakresie kontroli ruchu drogowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Akty prawne z zakresu ruchu drogowego. Przepisy i zasady
ogólne
4.1.1. Materiał nauczania
Akty prawne:
- Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r.  Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602),
- Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 czerwca 2005 r.
(Dz. U. Nr 108, poz. 907 i 908) w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy  Prawo
o ruchu drogowym,
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. Nr 170 z 12 paz
dziernika
2002 r., poz. 1393).
Ustawa Prawo o ruchu drogowym reguluje zasady ruchu na drogach publicznych oraz
w strefach zamieszkania, warunki dopuszczenia pojazdów do tego ruchu, wymagania
w stosunku do osób kierujących pojazdami i innych uczestników ruchu oraz zasady kontroli
ruchu drogowego. Przepisy ustawy stosuje się również do ruchu odbywającego się poza
drogami publicznymi, jeżeli jest to konieczne dla uniknięcia zagrożenia bezpieczeństwa
uczestników tego ruchu.
Określenia związane z ruchem drogowym
- droga  wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla
pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych
znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu
pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt;
- droga twarda  drogÄ™ z jezdniÄ… o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej,
klinkierowej lub brukowcowej oraz z płyt betonowych lub kamienno-betonowych, jeżeli
długość nawierzchni przekracza 20 m; inne drogi są drogami gruntowymi;
- autostrada  drogÄ™ dwujezdniowÄ…, oznaczonÄ… odpowiednimi znakami drogowymi, na
której nie dopuszcza się ruchu poprzecznego, przeznaczoną tylko do ruchu pojazdów
samochodowych, które na równej, poziomej jezdni mogą rozwinąć prędkość co najmniej
40km/h, w tym również w razie ciągnięcia przyczep;
- droga ekspresowa  drogÄ™ dwu- lub jednojezdniowÄ…, oznaczonÄ… odpowiednimi znakami
drogowymi, na której skrzyżowania występują wyjątkowo, przeznaczoną tylko do ruchu
pojazdów samochodowych;
- droga dla rowerów  drogę lub jej część przeznaczoną do ruchu rowerów
jednośladowych, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;
- jezdnia  część drogi przeznaczoną do ruchu pojazdów; określenie to nie dotyczy
torowisk
- wydzielonych z jezdni;
- pas ruchu  każdy z podłużnych pasów jezdni wystarczający do ruchu jednego rzędu
pojazdów wielośladowych, oznaczony lub nieoznaczony znakami drogowymi;
- pobocze  część drogi przyległą do jezdni, która może być przeznaczona do ruchu
pieszych lub niektórych pojazdów, postoju pojazdów, jazdy wierzchem lub pędzenia
zwierzÄ…t;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
- chodnik  część drogi przeznaczoną do ruchu pieszych;
- skrzyżowanie  przecięcie się w jednym poziomie dróg mających jezdnię, ich połączenie
lub rozwidlenie, łącznie z powierzchniami utworzonymi przez takie przecięcia,
połączenia lub rozwidlenia; określenie to nie dotyczy przecięcia, połączenia lub
rozwidlenia drogi twardej z drogÄ… gruntowÄ… lub stanowiÄ…cÄ… dojazd do obiektu
znajdujÄ…cego siÄ™ przy drodze;
- przejście dla pieszych  powierzchnię jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska
przeznaczonÄ… do przechodzenia przez pieszych, oznaczonÄ… odpowiednimi znakami
drogowymi;
- przejazd dla rowerzystów  powierzchnię jezdni lub torowiska przeznaczoną do
przejeżdżania przez rowerzystów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;
- przystanek  miejsce zatrzymywania się pojazdów transportu publicznego, oznaczone
odpowiednimi znakami drogowymi,
- tunel  budowlÄ™ na drodze, oznaczonÄ… odpowiednimi znakami drogowymi;
- obszar zabudowany  obszar oznaczony odpowiednimi znakami drogowymi;
- strefa zamieszkania  obszar obejmujący drogi publiczne lub inne drogi, na którym
obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego, a wjazdy i wyjazdy oznaczone są
odpowiednimi znakami drogowymi,
- uczestnik ruchu  pieszego, kierującego, a także inne osoby przebywające w pojez
dzie
lub na pojez
dzie znajdujÄ…cym siÄ™ na drodze,
- pieszy  osobę znajdującą się poza pojazdem na drodze i nie wykonującą na niej robót
lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uważa się również
osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, wózek dziecięcy,
podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także osobę
w wieku do 10 lat kierującą rowerem pod opieką osoby dorosłej;
- kolumna pieszych  zorganizowanÄ… grupÄ™ pieszych prowadzonÄ… przez kierownika lub
dowódcę,
- kierujący - osobę, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, a także osobę, która
prowadzi kolumnę pieszych, jedzie wierzchem albo pędzi zwierzęta pojedynczo lub
w stadzie;
- kierowca  osobÄ™ uprawnionÄ… do kierowania pojazdem silnikowym;
- szczególna ostrożność  ostrożność polegająca na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu
zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze,
w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie,
- ustąpienie pierwszeństwa  powstrzymanie się od ruchu, jeżeli ruch mógłby zmusić
innego
- kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości,
a pieszego  do zatrzymania siÄ™, zwolnienia lub przyspieszenia kroku,
- ruch kierowany  ruch otwierany i zamykany za pomocą sygnalizacji świetlnej albo przez
uprawnionÄ… osobÄ™,
- niedostateczna widoczność  widoczność występującą od zmierzchu do świtu, a także
w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza od świtu do zmierzchu;
- wymijanie  przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu
poruszajÄ…cego siÄ™ w przeciwnym kierunku,
- omijanie  przejeżdżanie (przechodzenie) obok nie poruszającego się pojazdu, uczestnika
ruchu lub przeszkody;
- wyprzedzanie  przejeżdżanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu
poruszajÄ…cego siÄ™ w tym samym kierunku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- zatrzymanie pojazdu  unieruchomienie pojazdu nie wynikające z warunków lub
przepisów ruchu drogowego, trwające nie dłużej niż 1 minutę oraz każde
unieruchomienie pojazdu wynikające z tych warunków lub przepisów,
- postój pojazdu  unieruchomienie pojazdu nie wynikające z warunków lub przepisów
ruchu drogowego, trwające dłużej niż 1 minutę,
- pojazd  środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszynę lub
urzÄ…dzenie do tego przystosowane,
- pojazd silnikowy  pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu
szynowego,
- pojazd samochodowy  pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę
z prędkością przekraczającą 25km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego,
- pojazd wolnobieżny  pojazd silnikowy, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do
25km/h, z wyłączeniem ciągnika rolniczego,
- pojazd członowy  zespół pojazdów składający się z pojazdu silnikowego złączonego
z naczepÄ…,
- pojazd specjalny  pojazd samochodowy lub przyczepÄ™ przeznaczone do wykonywania
specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania
specjalnego wyposażenia; w pojez
dzie tym mogą być przewożone osoby i rzeczy
zwiÄ…zane z wykonywaniem tej funkcji,
- pojazd używany do celów specjalnych  pojazd samochodowy przystosowany w sposób
szczególny do przewozu osób lub ładunków, używany przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej
Polskiej, Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę
Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro
Antykorupcyjne, Straż Graniczną, kontrolę skarbową, Służbę Celną, jednostki ochrony
przeciwpożarowej, Inspekcję Transportu Drogowego i Służbę Więzienną,
- pojazd uprzywilejowany  pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich
świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dz
więkowe o zmiennym tonie, jadący
z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy
jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane
wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego,
- pojazd zabytkowy  pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do
rejestru zabytków lub znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków,
- samochód osobowy  pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu
nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu,
- autobus  pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż
9 osób łącznie z kierowcą,
- autobus szkolny  autobus przeznaczony do przewozu dzieci do szkoły, barwy
pomarańczowej, oznaczony z przodu i z tyłu prostokątnymi tablicami barwy białej,
z napisem barwy czarnej  autobus szkolny ,
- samochód ciężarowy  pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu
ładunków; określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony
konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą,
- ciągnik samochodowy  pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie wyłącznie do
ciągnięcia przyczepy; określenie to obejmuje ciągnik siodłowy i ciągnik balastowy,
- taksówka  pojazd samochodowy odpowiednio wyposażony i oznaczony, przeznaczony
do przewozu za ustaloną na podstawie taksometru opłatą,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- ciągnik rolniczy  pojazd silnikowy skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do
prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do
ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych,
- motocykl  pojazd samochodowy jednośladowy lub z bocznym wózkiem  wielośladowy;
- motorower  pojazd jednośladowy lub dwuśladowy zaopatrzony w silnik spalinowy
o pojemności skokowej nie przekraczającej 50 cm3, którego konstrukcja ogranicza
prędkość jazdy do 45km/h,
- rower  pojazd jednośladowy lub wielośladowy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym
pojazdem,
- wózek inwalidzki  pojazd konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się osoby
niepełnosprawnej, napędzany siłą mięśni lub za pomocą silnika, którego konstrukcja
ogranicza prędkość jazdy do prędkości pieszego,
- zespół pojazdów  pojazdy złączone ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość;
nie dotyczy to pojazdów złączonych w celu holowania,
- przyczepa  pojazd bez silnika, przystosowany do Å‚Ä…czenia go z innym pojazdem,
- przyczepa lekka  przyczepę, której dopuszczalna masa całkowita nie przekracza 750kg,
- naczepa  przyczepę, której część spoczywa na pojez
dzie silnikowym i obciąża ten pojazd;
- masa własna  masę pojazdu z jego normalnym wyposażeniem, paliwem, olejami, smarami
i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego,
- dopuszczalna masa całkowita  największą określoną właściwymi warunkami
technicznymi masę pojazdu obciążonego osobami i ładunkiem, dopuszczonego do
poruszania siÄ™ po drodze,
- rzeczywista masa całkowita  masę pojazdu łącznie z masą znajdujących się na nim rzeczy
i osób,
- dopuszczalna ładowność  największą masę ładunku i osób, jaką może przewozić pojazd,
która stanowi różnicę dopuszczalnej masy całkowitej i masy własnej pojazdu,
- nacisk osi  sumę nacisków, jaką na drogę wywierają koła znajdujące się na jednej osi;
- VIN  numer identyfikacyjny pojazdu nadany i umieszczony przez producenta.
Zasady ogólne
Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność
albo gdy przepis prawo o ruchu drogowym tego wymaga  szczególną ostrożność, unikać
wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku
ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek
publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również
zaniechanie. Dotyczy się to również osoby znajdującej się w pobliżu drogi, jeżeli jej
zachowanie mogłoby pociągnąć za sobą skutki, o których mowa w tym przepisie. Jeżeli
uczestnik ruchu lub inna osoba spowodowała jednak zagrożenie bezpieczeństwa ruchu
drogowego, jest obowiązana przedsięwziąć niezbędne środki w celu niezwłocznego usunięcia
zagrożenia, a gdyby nie mogła tego uczynić, powinna o zagrożeniu uprzedzić innych
uczestników ruchu. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze mają prawo liczyć,
że inni uczestnicy tego ruchu przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba że
okoliczności wskazują na możliwość odmiennego ich zachowania.
Uczestniczy ruchu drogowego obowiązani są stosować się do:
1) poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego
kontroli,
2) sygnałów świetlnych,
3) znaków drogowych,
4) norm ogólnych zawartych w ustawie prawo o ruchu drogowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
W pierwszej kolejności stosujemy się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby
kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli. Polecenie i sygnały dawane przez osoby
kierujące ruchem lub uprawnione mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami
drogowymi oraz normami ogólnymi zawartymi w ustawie.
W drugiej kolejności stosujemy się do sygnałów świetlnych, które mają pierwszeństwo
przed znakami drogowymi regulującymi pierwszeństwo przejazdu i normami ogólnymi
zawartymi w ustawie.
W trzeciej kolejności stosujemy się do znaków drogowych, które obowiązują przed
normami ogólnymi zawartymi w ustawie.
W czwartej kolejności stosujemy się norm zawartych w ustawie, czyli ogólnych
przepisów ruchu drogowego. Obowiązują one wtedy, gdy inny sposób zachowania nie wynika
ze znaków i sygnałów drogowych oraz poleceń osób kierujących ruchem lub uprawnionych do
jego kontroli. Polecenia lub sygnały może dawać uczestnikowi ruchu lub innej osobie
znajdujÄ…cej siÄ™ na drodze:
- policjant,
- żołnierz Żandarmerii Wojskowej lub wojskowego organu porządkowego, zabezpieczający
przemarsz lub przejazd kolumny wojskowej albo w razie akcji zwiÄ…zanej z ratowaniem
życia lub mienia,
- funkcjonariusz Straży Granicznej,
- inspektor Inspekcji Transportu Drogowego,
- umundurowany inspektor kontroli skarbowej lub funkcjonariusz celny,
- strażnik gminny (miejski),
- pracownik kolejowy na przejez
dzie kolejowym,
- pracownik zarzÄ…du drogi lub inna osoba wykonujÄ…ca roboty na drodze na zlecenie lub za
zgodÄ… zarzÄ…du drogi,
- osoba nadzorująca bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię, w wyznaczonym miejscu,
- kierujÄ…cy autobusem szkolnym w miejscach postoju zwiÄ…zanych z wsiadaniem lub
wysiadaniem dzieci.
Podstawowe zasady ruchu pieszych
Pieszy jest obowiązany korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w razie ich braku 
z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza lub czasowo nie można z niego korzystać, pieszy może
korzystać z jezdni, pod warunkiem zajmowania miejsca jak najbliżej jej krawędzi
i ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi. Pieszy idący po poboczu lub jezdni, jest
obowiązany iść lewą stroną drogi. Piesi idący jezdnią są obowiązani iść jeden za drugim. Na
drodze o małym ruchu, w warunkach dobrej widoczności, dwóch pieszych może iść obok
siebie. Korzystanie przez pieszego z drogi dla rowerów jest dozwolone tylko w razie braku
chodnika lub pobocza albo niemożności korzystania z nich. Pieszy, z wyjątkiem osoby
niepełnosprawnej, korzystając z tej drogi, jest obowiązany ustąpić miejsca rowerowi.
W strefie zamieszkania pieszy korzysta z całej szerokości drogi i ma pierwszeństwo przed
pojazdem.
Kolumna pieszych, z wyjątkiem pieszych w wieku do 10 lat, może się poruszać tylko
prawą stroną jezdni. Liczba pieszych idących jezdnią w kolumnie obok siebie nie może
przekraczać 4, a w kolumnie wojskowej  6, pod warunkiem, że kolumna nie zajmuje więcej
niż połowę szerokości jezdni. Piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie lewą stroną drogi
tylko dwójkami, pod nadzorem co najmniej jednej osoby pełnoletniej. Długość kolumny
pieszych nie może przekraczać 50 m. Odległość między kolumnami nie może być mniejsza
niż 100m. Jeżeli przemarsz kolumny pieszych odbywa się w warunkach niedostatecznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
widoczności  pierwszy i ostatni z idących z lewej strony są obowiązani nieść latarki: pierwszy
 ze światłem białym, skierowanym do przodu, ostatni  ze światłem czerwonym, skierowanym
do tyłu. W kolumnie o długości przekraczającej 20 m idący po lewej stronie z przodu i z tyłu są
obowiązani używać elementów odblaskowych odpowiadających właściwym warunkom
technicznym, a ponadto idący po lewej stronie są obowiązani nieść dodatkowe latarki ze
światłem białym, rozmieszczone w taki sposób, aby odległość między nimi nie przekraczała
10m. Światło latarek powinno być widoczne z odległości co najmniej 150m.
Zabrania się: ruchu po jezdni kolumny pieszych w czasie mgły (zakaz ten nie dotyczy
kolumny wojskowej lub policyjnej), ruchu po jezdni kolumny pieszych w wieku do 10 lat
w warunkach niedostatecznej widoczności oraz prowadzenia po jezdni kolumny pieszych
przez osobę w wieku poniżej 18 lat.
Pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną
ostrożność oraz korzystać z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma
pierwszeństwo przed pojazdem. Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla pieszych
jest dozwolone, gdy odległość od przejścia przekracza 100 m. Jeżeli jednak skrzyżowanie
znajduje się w odległości mniejszej niż 100 m od wyznaczonego przejścia, przechodzenie jest
dozwolone również na tym skrzyżowaniu. Przechodzenie przez jezdnię poza przejściem dla
pieszych jest dozwolone tylko pod warunkiem, że nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa
ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów. Pieszy jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa
pojazdom i do przeciwległej krawędzi jezdni iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi jezdni.
Jeżeli na drodze znajduje się przejście nadziemne lub podziemne dla pieszych, pieszy jest
obowiązany korzystać z niego. Na obszarze zabudowanym, na drodze dwujezdniowej lub, po
której kursują tramwaje po torowisku wyodrębnionym z jezdni, pieszy przechodząc przez
jezdnię lub torowisko jest obowiązany korzystać tylko z przejścia dla pieszych. Przechodzenie
przez torowisko wyodrębnione z jezdni jest dozwolone tylko w miejscu do tego
przeznaczonym.
Jeżeli wysepka dla pasażerów na przystanku komunikacji publicznej łączy się
z przejściem dla pieszych, przechodzenie do i z przystanku jest dozwolone tylko po tym
przejściu. Jeżeli przejście dla pieszych wyznaczone jest na drodze dwujezdniowej, przejście
na każdej jezdni uważa się za przejście odrębne. Przepis ten stosuje się odpowiednio do
przejścia dla pieszych w miejscu, w którym ruch pojazdów jest rozdzielony wysepką lub za
pomocą innych urządzeń na jezdni.
Zabrania siÄ™:
- wchodzenia na jezdnię bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla
pieszych oraz spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność drogi,
- przechodzenia przez jezdnię w miejscu o ograniczonej widoczności drogi,
- zwalniania kroku lub zatrzymywania siÄ™ bez uzasadnionej potrzeby podczas
przechodzenia przez jezdniÄ™ lub torowisko,
- przebiegania przez jezdniÄ™,
- chodzenia po torowisku,
- wchodzenia na torowisko, gdy zapory lub półzapory są opuszczone lub opuszczanie ich
rozpoczęto,
- przechodzenia przez jezdnię w miejscu, w którym urządzenie zabezpieczające lub
przeszkoda oddzielają drogę dla pieszych albo chodnik od jezdni, bez względu na to, po
której stronie jezdni one się znajdują.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Podstawowe zasady ruchu pojazdów
Na drogach kierującego pojazdem obowiązuje ruch prawostronny. Polega to na tym, że
kierujący jest obowiązany jechać możliwie blisko prawej krawędzi jezdni. Kierujący
pojazdem, korzystając z drogi dwujezdniowej, jest obowiązany jechać po prawej jezdni, przy
czym do jezdni nie wlicza się jezdni przeznaczonej do dojazdu do posesji, nieruchomości
położonej przy drodze. Kierujący pojazdem, korzystając z jezdni dwukierunkowej co najmniej
o czterech pasach ruchu, jest obowiązany zajmować pas ruchu znajdujący się na prawej
połowie jezdni.
Kierujący pojazdem jest obowiązany jechać możliwie blisko prawej krawędzi jezdni.
Jeżeli pasy ruchu na jezdni są wyznaczone, nie może zajmować więcej niż jednego pasa.
Kierujący pojazdem zaprzęgowym, rowerem, motorowerem, wózkiem ręcznym oraz osoba
prowadząca pojazd napędzany silnikiem są obowiązani poruszać się po poboczu, chyba że nie
nadaje się ono do jazdy lub ruch pojazdu utrudniałby ruch pieszych. Kierujący pojazdem
znajdującym się na części jezdni, po której jeżdżą pojazdy szynowe, jest obowiązany ustąpić
miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi szynowemu.
Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym
w godzinach 5.00 23.00 wynosi 50 km/h. Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu
pojazdów na obszarze zabudowanym w godzinach 23.00 5.00 wynosi 60 km/h. Prędkość
dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów w strefie zamieszkania wynosi 20 km/h.
Prędkość dopuszczalna poza obszarem zabudowanym wynosi w przypadku samochodu
osobowego, motocykla lub samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie
przekraczajÄ…cej 3,5 t:
- na autostradzie  130 km/h,
- na drodze ekspresowej dwujezdniowej  110 km/h,
- na drodze ekspresowej jednojezdniowej oraz na drodze dwujezdniowej co najmniej
o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu  100 km/h,
- na pozostałych drogach  90 km/h.
Prędkość dopuszczalna ciągnika rolniczego wynosi ciągnika rolniczego (również
z przyczepÄ…)  30 km/h.
Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć lub zwiększyć, za pomocą znaków
drogowych, prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą na obszarze zabudowanym.
Prędkość dopuszczalna może być zmniejszona  jeżeli warunki bezpieczeństwa ruchu na
drodze lub jej odcinku za tym przemawiają oraz zwiększona  jeżeli warunki ruchu na drodze
lub jej odcinku zapewniają zachowanie bezpieczeństwa ruchu.
Organ zarządzający ruchem na drogach może zmniejszyć, za pomocą znaków drogowych,
prędkość dopuszczalną pojazdów obowiązującą poza obszarem zabudowanym, jeżeli warunki
bezpieczeństwa ruchu na drodze lub jej odcinku za tym przemawiają.
Ruch pojazdów w zorganizowanej kolumnie
Zorganizowana kolumna jest to grupa pojazdów pozostająca pod kierownictwem jednej
osoby, odpowiedzialnej za ruch i porządek jadących pojazdów. Należy jednak zaznaczyć, że
nie jest nią grupa pojazdów utworzona przypadkowo, np. w wyniku zahamowania lub
spowolnienia ruchu. Liczba pojazdów jadących w zorganizowanej kolumnie nie może
przekraczać:
- samochodów osobowych, motorowerów i motocykli  10,
- rowerów jednośladowych  15,
- pozostałych pojazdów  5.
Odległość między jadącymi kolumnami nie może być mniejsza niż 500 m dla kolumn
pojazdów samochodowych oraz 200 m dla kolumn pozostałych pojazdów. Innym kierującym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
nie wolno wjeżdżać między jadące w kolumnie rowery jednośladowe. Jazda w kolumnie nie
zwalnia kierującego pojazdem od przestrzegania obowiązujących przepisów ruchu
drogowego.
Prawa jazdy kategorii T, B, B+E i zakres ich uprawnień
Warunkiem stwierdzajÄ…cym uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym jest prawo
jazdy określonej kategorii.
Prawo jazdy kategorii T uprawnia do kierowania ciÄ…gnikiem rolniczym z przyczepÄ…
(przyczepami) lub pojazdem wolnobieżnym.
Prawo jazdy kategorii B uprawnia do kierowania pojazdem samochodowym
o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3,5 t z wyjątkiem autobusu lub
motocykla oraz takim pojazdem z przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej nie
przekraczającej masy własnej pojazdu ciągnącego, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita
zespołu tych pojazdów nie przekracza 3,5 t. Dodatkowo uprawnia również do kierowania
ciągnikiem rolniczym lub pojazdem wolnobieżnym.
Prawo jazdy kategorii B+E uprawnia do kierowania pojazdem samochodowym
określonym w kategorii B łącznie z przyczepą. Dodatkowo uprawnia również do kierowania
ciÄ…gnikiem rolniczym z przyczepÄ… (przyczepami).
Wymagany wiek dla kategorii T wynosi 16 lat, a dla kategorii B, B+E 18 lat. Jednak
osoba, która nie ukończyła 18 lat, może uzyskać prawo jazdy kategorii T tylko za pisemną
zgodą rodziców lub prawnych opiekunów.
Prawo jazdy, z wyjątkiem prawa jazdy kategorii T, uprawnia do kierowania określonym
w nim pojazdem w ruchu międzynarodowym, chyba, że władze danego państwa wymagają,
aby kierowca posiadał międzynarodowe prawo jazdy. Międzynarodowe prawo jazdy jest
wydawane za opłatą przez starostę, na podstawie krajowego prawa jazdy, na okres 3 lat. Okres
jego ważności nie może jednak przekraczać terminu ważności krajowego prawa jazdy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest różnica pomiędzy pojęciami  droga a droga twarda?
2. Co oznaczają pojęcia: jezdnia, pas ruchu, pobocze, chodnik, przejście dla pieszych,
przejazd dla rowerzystów, przystanek, pobocze, chodnik, skrzyżowanie, przejazd dla
rowerzystów, przystanek, obszar zabudowany, uczestnik ruchu, pieszy, kolumna pieszych,
kierujący, kierowca, szczególna ostrożność, ustąpienie pierwszeństwa, ruch kierowany,
niedostateczna widoczność, zatrzymanie pojazdu, postój pojazdu?
3. Jakie są różnice i zasady zachowania się kierowcy podczas wykonywania manewrów
wymijania, omijania, wyprzedzania?
4. Co określają pojęcia: pojazd, pojazd silnikowy, pojazd samochodowy pojazd członowy,
pojazd uprzywilejowany, ciÄ…gnik rolniczy?
5. Co oznaczają pojęcia: zespół pojazdów, przyczepa, masa własna, dopuszczalna masa
całkowita, rzeczywista masa całkowita, dopuszczalna ładowność, nacisk osi, VIN?
6. Jakie są podstawowe zasady ruchu pieszych i pojazdów?
7. Jakie są dopuszczalne prędkości pojazdów w obszarze zabudowanym i poza obszarem
zabudowanym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na rysunku wskaż: pobocze, pas ruchu, jezdnia, chodnik.
Rys. do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować następujące definicje:
- droga,
- jezdnia,
- pobocze,
- chodnik,
2) wskazać na rysunku obszary, które odpowiadają tym określeniom.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym ,
- kartka, ołówek.
Ćwiczenie 2
Pojazd waży 1200 kg i jest obciążony ładunkiem 300 kg. Oblicz rzeczywistą masę
całkowitą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zdefiniować:
- masa własna,
- dopuszczalna ładowność,
- dopuszczalna masa całkowita,
- rzeczywista masa całkowita,
2) obliczyć rzeczywistą masę całkowitą pojazdu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 3
Które określenia odnoszą się do ciągnika rolniczego:
- pojazd samochodowy,
- pojazd,
- pojazd silnikowy,
- pojazd wolnobieżny,
- ciÄ…gnik samochodowy,
- samochód ciężarowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zdefiniować:
- pojazd samochodowy,
- pojazd,
- pojazd silnikowy,
- pojazd wolnobieżny,
- ciÄ…gnik samochodowy,
2) ustalić, jakie pojazdy można przyporządkować do tych określeń,
3) określić, w jakiej grupie pojazdów znajduje się ciągnik rolniczy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) okreÅ›lić akty prawne regulujÄ…ce zasady i warunki ruchu drogowego? ð ð
2) zdefiniować pojÄ™cia droga, jezdnia, pas ruchu, pobocze ? ð ð
3) określić co to jest: pojazd, pojazd silnikowy, pojazd samochodowy,
pojazd specjalny, ciÄ…gnik rolniczy, zespół pojazdów? ð ð
4) określić, co to jest: masa własna, dopuszczalna masa całkowita,
rzeczywista masa caÅ‚kowita, dopuszczalna Å‚adowność, nacisk osi? ð ð
5) wyjaÅ›nić co oznacza termin  szczególna ostrożność? ð ð
6) objaÅ›nić podstawowe zasady ruchu pieszych? ð ð
7) objaÅ›nić podstawowe zasady ruchu pojazdów? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym. Badania
techniczne oraz dopuszczenie ciÄ…gnika rolniczego do ruchu
4.2.1. Materiał nauczania
Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym
Pojazdem uprzywilejowanym w ruchu drogowym może być pojazd samochodowy:
- jednostek ochrony przeciwpożarowej,
- pogotowia ratunkowego,
- Policji,
- jednostki ratownictwa chemicznego,
- Straży Granicznej,
- Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
- Agencji Wywiadu,
- Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
- Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
- Służby Wywiadu Wojskowego,
- Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
- Służby Więziennej,
- Biura Ochrony RzÄ…du,
- kontroli skarbowej,
- Służby Celnej,
- Inspekcji Transportu Drogowego.
Kierujący pojazdem uprzywilejowanym może, pod warunkiem zachowania szczególnej
ostrożności, nie stosować się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz do
znaków i sygnałów drogowych. Pojazd taki wysyła jednocześnie sygnały świetlny
i dz
więkowy; po zatrzymaniu pojazdu nie wymaga się używania sygnału dz
więkowego oraz
w pojez
dzie włączone są światła drogowe lub mijania. Kierujący pojazdem
uprzywilejowanym jest obowiązany stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez
osoby kierujące ruchem lub upoważnione do jego kontroli.
Innym rodzajem pojazdu jest pojazd wykonujÄ…cy na drodze prace porzÄ…dkowe,
remontowe lub modernizacyjne, który powinien wysyłać żółte sygnały błyskowe. Kierujący
takim pojazdem może, pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności, nie stosować się
do przepisów o obowiązku jazdy na jezdni lub przy jej prawej krawędzi oraz o zatrzymaniu
i postoju. Dopuszcza się również jazdę takiego pojazdu po chodniku, ale tylko przy
zachowaniu bezpieczeństwa pieszych. Pojazd taki może również korzystać z autostrady lub
drogi ekspresowej nawet wtedy, gdy nie jest pojazdem samochodowym lub jego konstrukcja
uniemożliwia rozwinięcie prędkości co najmniej 40km/h.
W ruchu drogowym licznÄ… grupÄ™ stanowiÄ… pojazdy do nauki jazdy lub przeprowadzania
egzaminu państwowego oznaczone tablicą kwadratową barwy niebieskiej z białą literą  L ,
umieszczonÄ… na pojez
dzie. W warunkach niedostatecznej widoczności tablica umieszczona na
pojez
dzie powinna być oświetlona. Tablica, którą oznaczony jest motocykl, powinna być
wykonana z materiału odblaskowego. Kierujący pojazdem, przejeżdżając obok takich
pojazdów lub jadąc za nimi, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność.
Pojazdami na które należy zwrócić szczególną uwagę są pojazdy przewożące
zorganizowaną grupę dzieci lub młodzieży w wieku do 18 lat, pojazdy takie oznacza się
z przodu i z tyłu kwadratowymi tablicami barwy żółtej z symbolem dzieci barwy czarnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
W warunkach niedostatecznej widoczności tablice powinny być oświetlone, chyba że są
wykonane z materiału odblaskowego. Kierujący tymi pojazdami obowiązani są włączyć
światła awaryjne podczas wsiadania lub wysiadania dzieci lub młodzieży. Kierujący
pojazdem, omijajÄ…c taki pojazd, jest obowiÄ…zany w czasie wsiadania lub wysiadania dzieci lub
młodzieży zachować szczególną ostrożność i w razie potrzeby zatrzymać się.
Pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu osób niepełnosprawnych oznacza się
z przodu i z tyłu kwadratowymi tablicami barwy niebieskiej z międzynarodowym symbolem
wózka inwalidzkiego barwy białej. Tablice te powinny być wykonane z materiału
odblaskowego. Kierujący tym pojazdem jest obowiązany włączyć światła awaryjne podczas
wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej. Kierujący pojazdem, omijając taki pojazd
jest obowiązany w czasie wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej zachować
szczególną ostrożność i w razie potrzeby zatrzymać się.
Zabrania siÄ™ kierujÄ…cemu:
- oddalania siÄ™ od pojazdu, gdy silnik jest w ruchu,
- używania pojazdu w sposób powodujący uciążliwości związane z nadmierną emisją
spalin do środowiska lub nadmiernym hałasem,
- pozostawiania pracujÄ…cego silnika podczas postoju na obszarze zabudowanym; nie
dotyczy to pojazdu wykonującego czynności na drodze,
- ciągnięcia za pojazdem osoby na nartach, sankach, wrotkach lub innym podobnym
urzÄ…dzeniu,
- używania opon z umieszczonymi w nich na trwałe elementami przeciwślizgowymi.
Przewóz osób może odbywać się tylko pojazdem do tego przeznaczonym lub
przystosowanym. Liczba przewożonych osób nie może przekraczać liczby miejsc określonych
w dowodzie rejestracyjnym.
Warunki techniczne pojazdu
Pojazd uczestniczący w ruchu ma być tak zbudowany, wyposażony i utrzymany, aby
korzystanie z niego:
- nie zagrażało bezpieczeństwu osób nim jadących lub innych uczestników ruchu, nie
naruszało porządku ruchu na drodze i nie narażało kogokolwiek na szkodę,
- nie zakłócało spokoju publicznego przez powodowanie hałasu przekraczającego poziom
określony w przepisach szczegółowych,
- nie powodowało wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym
wielkości określone w przepisach szczegółowych,
- nie powodowało niszczenia drogi,
- zapewniało dostateczne pole widzenia kierowcy oraz łatwe, wygodne i pewne
posługiwanie się urządzeniami do kierowania, hamowania, sygnalizacji i oświetlenia
drogi przy równoczesnym jej obserwowaniu,
- nie powodowało zakłóceń radioelektrycznych w stopniu przekraczającym wielkości
określone w przepisach szczegółowych.
Urządzenia i wyposażenie pojazdu, w szczególności zapewniające bezpieczeństwo ruchu
i ochronę środowiska przed ujemnymi skutkami używania pojazdu, powinny być utrzymane
w należytym stanie oraz działać sprawnie i skutecznie. Urządzenia służące do łączenia
pojazdu ciągnącego z przyczepą powinny zapewnić bezpieczne ciągnięcie przyczepy
o dopuszczalnej masie całkowitej przewidzianej do ciągnięcia przez ten pojazd, uniemożliwić
samoczynne odłączenie się przyczepy oraz zapewnić prawidłowe działanie świateł
i hamulców, o ile przyczepa jest w nie wyposażona.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Dokumentem stwierdzajÄ…cym dopuszczenie do ruchu pojazdu samochodowego, ciÄ…gnika
rolniczego, motoroweru lub przyczepy jest dowód rejestracyjny.
Pojazd uczestniczący w ruchu powinien posiadać nadane przez producenta cechy
identyfikacyjne: numer VIN albo numer nadwozia, podwozia lub ramy. Cechy
identyfikacyjne, o których mowa, nadaje i umieszcza producent. Umieszczone cechy
identyfikacyjne wpisywane są w dowodzie rejestracyjnym i w karcie pojazdu, jeżeli była
wydana.
Badania techniczne ciÄ…gnika i przyczepy
Właściciel pojazdów  ciągnika rolniczego lub przyczepy jest obowiązany przedstawiać
go do badania technicznego. Pierwsze badanie techniczne jest przeprowadzane przed pierwszÄ…
rejestracją. Badaniu temu nie podlega nowy pojazd, na którego typ zostało wydane
świadectwo homologacji lub decyzja zwalniająca z obowiązku homologacji. Świadectwo
homologacji dla każdego nowego typu tych pojazdów, przedmiotu ich wyposażenia i części
jest obowiązany uzyskać producent lub importer. Świadectwo homologacji wydaje minister
właściwy do spraw transportu.
Okresowe badanie techniczne przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej nie
przekraczającej 3,5t przeprowadza się przed upływem 3 lat od dnia pierwszej rejestracji,
następnie przed upływem 2 lat od dnia przeprowadzenia badania, a potem corocznie.
Okresowe badanie techniczne przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej
3,5t przeprowadza siÄ™ corocznie. Okresowe badanie techniczne ciÄ…gnika rolniczego
przeprowadza się przed upływem 3 lat od dnia pierwszej rejestracji, a następnie przed
upływem każdych kolejnych 2 lat od dnia przeprowadzenia badania.
Powyższe terminy dotyczą również ciągnika rolniczego lub przyczepy, zarejestrowanych
po raz pierwszy za granicą. W tym przypadku za dzień pierwszej rejestracji przyjmuje się
dzień pierwszej rejestracji za granicą. Należy jednak podkreślić, że niezależnie od terminów
badań o których mowa wyżej, dodatkowemu badaniu technicznemu podlega również
przyczepa i ciÄ…gnik:
- skierowany przez organ kontroli ruchu drogowego lub starostÄ™ w razie uzasadnionego
przypuszczenia, że zagraża bezpieczeństwu ruchu, narusza wymagania ochrony
środowiska lub uczestniczył w wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone
zasadnicze elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy,
- skierowany przez starostę w celu ustalenia danych pojazdu niezbędnych do jego
rejestracji,
- w którym dokonano zmian konstrukcyjnych lub wymiany elementów powodujących
zmianÄ™ danych w dowodzie rejestracyjnym,
- w którym została dokonana naprawa wynikająca ze zdarzenia powodującego
odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia,
- sprowadzony z zagranicy i noszący ślady uszkodzeń lub którego stan techniczny
wskazuje na naruszenie elementów nośnych konstrukcji pojazdu, mogących stwarzać
zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Organ dokonujÄ…cy rejestracji pojazdu wpisuje do dowodu rejestracyjnego termin badania
technicznego pojazdu. Jeżeli pojazd jest zarejestrowany, kolejny termin badania technicznego
wpisuje do dowodu rejestracyjnego uprawniony diagnosta po stwierdzeniu pozytywnego
wyniku badania i po uiszczeniu przez właściciela pojazdu opłaty ewidencyjnej. Badanie
techniczne jest przeprowadzane przez uprawnione stacje kontroli pojazdów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie pojazdy sÄ… uprzywilejowane w ruchu drogowym?
2. Jak należy się zachować w przypadku pojawienia się w ruchu pojazdu
uprzywilejowanego?
3. W jakich okresach należy przeprowadzać badania techniczne ciągnika rolniczego
i przyczepy?
4. W jakich okolicznościach należy przeprowadzać powtórne badania techniczne pojazdu?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zasady zachowania się kierującego w przypadku pojawienia się w ruchu pojazdu
uprzywilejowanego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, jaki pojazd nazywamy uprzywilejowanym w ruchu drogowym:
- oznakowanie pojazdów uprzywilejowanych,
- wysyłane sygnały,
2) określić zasady zachowania się kierującego w przypadku pojawienia się w ruch
drogowym pojazdu uprzywilejowanego,
Wyposażenie stanowiska pracy:
- makieta,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Ćwiczenie 2
Ustal, jakie warunki powinien spełniać pojazd dopuszczony do ruchu oraz, w jakich
okresach powinny być przeprowadzane badania techniczne ciągnika rolniczego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, jakie warunki techniczne powinien spełniać pojazd dopuszczony do ruchu:
- wyposażenie pojazdu,
- wygląd zewnętrzny,
- okresy przeglÄ…du technicznego ciÄ…gnika rolniczego,
2) określić, jakie dokumenty dopuszczają pojazd do ruchu,
3) wskazać, jakie warunki powinien spełniać pojazd dopuszczony do ruchu oraz, w jakich
okresach powinny być przeprowadzane badania techniczne ciągnika rolniczego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wzory dokumentów,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymieć pojazdy uprzywilejowane w ruchu? ð ð
2) okreÅ›lić oznakowanie pojazdów uprzywilejowanych w ruchu? ð ð
3) zaplanować sposób zachowania się kierującego w przypadku
pojawienia siÄ™ na drodze pojazdu uprzywilejowanego? ð ð
4) wskazać dokumenty dopuszczajÄ…ce pojazd do ruchu? ð ð
5) określić, w jakich okresach przeprowadza się badania techniczne
pojazdu? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Znaki i sygnały drogowe
4.3.1. Materiał nauczania
Znaki sygnały drogowe są nieodłącznym wyposażeniem każdej drogi. Stosowane na
drogach znaki i sygnały drogowe wyrażają ostrzeżenia, zakazy, nakazy i informacje. Na
drogach stosuje się następujące znaki i sygnały drogowe:
- znaki pionowe w postaci tarcz, tablic z napisami lub symbolami, które występują również
w postaci znaków świetlnych,
- znaki poziome w postaci linii, napisów i symboli umieszczonych na nawierzchni drogi,
- sygnały świetlne nadawane przez sygnalizatory,
- sygnały dawane przez osoby do tego uprawnione,
- sygnały dz
więkowe lub wibracyjne wysyłane przez urządzenia umieszczone na drodze.
Oprócz znaków, o których mowa wyżej, stosuje się znaki związane z oznaczeniem pasa
drogowego, obiektów drogowych i oznaczenia w postaci urządzeń bezpieczeństwa ruchu,
w szczególności w związku z zamknięciem drogi lub jej części dla ruchu, a w razie potrzeby 
znaki z napisami wskazującymi sposób korzystania z drogi. Znak drogowy pionowy
umieszczony po prawej stronie jezdni lub nad jezdniÄ… dotyczy kierujÄ…cych znajdujÄ…cych siÄ™ na
wszystkich pasach ruchu; jeżeli jednak znaki są umieszczone nad poszczególnymi pasami
ruchu, to znak dotyczy tylko kierujących znajdujących się na pasie, nad którym znak jest
umieszczony. Znak drogowy umieszczony po lewej stronie jezdni lub pasów ruchu stanowi
powtórzenie znaku umieszczonego po prawej stronie, chyba że przepisy szczególne stanowią
inaczej (np. przy znaku  Zakaz postoju  B 35).
Kierujący jest obowiązany stosować się do znaku drogowego pionowego umieszczonego
na wysyłającym żółte sygnały błyskowe pojez
dzie, który wykonuje na drodze prace
porządkowe, remontowe lub modernizacyjne. Należy pamiętać, że napis lub symbol
umieszczony na tabliczce pod znakiem drogowym stanowi integralną część znaku.
Znaki ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze uprzedzają o miejscach na drodze, w których występuje lub może
występować niebezpieczeństwo oraz zobowiązują uczestników ruchu do zachowania
szczególnej ostrożności. Odległość znaku ostrzegawczego od miejsca niebezpiecznego
wynosi od 150 m do 300 m na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów
przekracza 60 km/h, a do 100 m na pozostałych drogach. Przepisu tego nie stosuje się do
znaku A 7  Ustąp pierwszeństwa , który umieszcza się w odległości do 50 m od
skrzyżowania na drogach, na których dopuszczalna prędkość pojazdów przekracza 60 km/h,
oraz do 25 m od skrzyżowania na pozostałych drogach. Znak ten ostrzega o zbliżaniu się do
skrzyżowania, w którym droga podporządkowana (na której jest ten znak) krzyżuje się lub
łączy z drogą z pierwszeństwem przejazdu. Znak ten znajdujący się w obrębie skrzyżowania
dotyczy tylko najbliższej jezdni, przed którą został umieszczony. Również znak ten
umieszczony przed torowiskiem pojazdów szynowych lub w innych miejscach dotyczy
najbliższych torowisk lub innych miejsc niebezpiecznych. Umieszczona pod znakiem A 7
tabliczka T 6c lub T 6d wskazuje rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez
skrzyżowanie. Często można spotkać umieszczoną pod znakami ostrzegawczymi tabliczkę
T 1 wskazującą odległość znaku od miejsca niebezpiecznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Umieszczona pod znakami ostrzegawczymi tabliczka T 2 wskazuje długość odcinka
drogi, na którym powtarza się lub występuje niebezpieczeństwo, jeżeli długość odcinka
przekracza 500m. Umieszczona pod znakiem ostrzegawczym tabliczka T 3, oznacza koniec
takiego odcinka. Stosowanie tabliczek informujących o długości drogi, na którym powtarza
się lub występuje wskazane niebezpieczeństwo, związane jest w szczególności z takimi
znakami jak;  uwaga zwierzęta ,  niebezpieczne zakręty ,  roboty na drodze ,  ślizga
jezdnia ,  spadające odłamki skalne ,  sypki żwir .
Znaki: A 1  niebezpieczny zakręt w prawo , A 2  niebezpieczny zakręt w lewo
ostrzegają o niebezpiecznym zakręcie w kierunku wskazanym na znaku.
Znaki: A 3  niebezpieczne zakręty  pierwszy w prawo , A 4  niebezpieczne zakręty 
pierwszy w lewo ostrzegają o niebezpiecznych zakrętach, z których pierwszy jest w kierunku
wskazanym na znaku. Umieszczona pod znakiem A 3 lub A 4 tabliczka T 4 wskazuje liczbÄ™
zakrętów większą niż dwa, natomiast tabliczka T 5 wskazuje początek drogi krętej.
Znak A 5  skrzyżowanie dróg ostrzega o skrzyżowaniu dróg, na którym pierwszeństwo
nie jest określone znakami. Na tak oznakowanym skrzyżowaniu pierwszeństwo przejazdu
mają pojazdy nadjeżdżające z prawej strony.
Znaki: A 6a  skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po obu stronach ,
A b  skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po prawej stronie , A 6c
 skrzyżowanie z drogą podporządkowaną występującą po lewej stronie ostrzegają
o skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną, występującą po stronie wskazanej na znaku.
Umieszczona pod znakami A 6a, A 6b lub A 6c tabliczka T 6b wskazuje układ dróg na
skrzyżowaniu.
Znaki: A 6d  wlot drogi jednokierunkowej z prawej strony , A 6e  wlot drogi
jednokierunkowej z lewej strony ostrzegają o skrzyżowaniu z jednokierunkową drogą
podporządkowaną, której wlot występuje po stronie wskazanej na znaku.
Znak A 8  skrzyżowanie o ruchu okrężnym ostrzega o skrzyżowaniu, na którym ruch
odbywa się dookoła wyspy lub placu w kierunku wskazanym na znaku.
Znak A 9  przejazd kolejowy z zaporami ostrzega o przejez
dzie kolejowym
wyposażonym w zapory lub półzapory. Znak A 10  przejazd kolejowy bez zapór ostrzega
o przejez
dzie kolejowym nie wyposażonym ani w zapory, ani w półzapory. Umieszczona pod
znakiem A 9 lub A 10 tabliczka T 7 wskazuje układ torów i drogi na przejez
dzie.
Znak A 11  nierówna droga ostrzega o poprzecznej nierówności jezdni. Znak A 11a
 próg zwalniający ostrzega o wypukłości na jezdni zastosowanej w celu spowolnienia ruchu
pojazdów.
Znaki: A 12a  zwężenie jezdni  dwustronne , A 12b  zwężenie jezdni 
prawostronne , A 12c  zwężenie jezdni  lewostronne ostrzegają o zwężeniu jezdni po
stronie wskazanej na znaku, które może powodować utrudnienia ruchu.
Znak A 13  ruchomy most ostrzega o wjez
dzie na most zwodzony lub obrotowy.
Znak A 14  roboty na drodze ostrzega o prowadzonych na drodze robotach;
umieszczona pod znakiem tabliczka T 19 wskazuje na malowanie znaków poziomych.
Znak A 15  śliska jezdnia ostrzega o możliwości poślizgu pojazdu spowodowanego
w szczególności zmianą nawierzchni jezdni, stałym lub okresowym jej zawilgoceniem.
Znak A 16  przejście dla pieszych ostrzega o przejściu dla pieszych, które może nie być
zawczasu widoczne dla kierujÄ…cych pojazdami.
Znak A 17  dzieci ostrzega o miejscu na drodze szczególnie uczęszczanym przez dzieci
lub o bliskości takiego miejsca. Ustawiony jest on przed szkołami, placami zabaw, obozami,
koloniami itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Znaki: A 18a  zwierzęta gospodarskie , A 18b  zwierzęta dzikie ostrzegają
o możliwości napotkania na drodze zwierząt. Znaki te ustawiane są w miejscach przeganiania
zwierząt gospodarskich oraz w strefach, w których można spotkać zwierzęta żyjące w lasach.
Znak A 19  boczny wiatr ostrzega o miejscu, w którym mogą występować silne boczne
podmuchy wiatru np. przy wyjez
dzie z lasu.
Znak A 20  odcinek jezdni o ruchu dwukierunkowym ostrzega jadÄ…cych jezdniÄ…
jednokierunkową o miejscu, w którym rozpoczyna się ruch dwukierunkowy. Znak ten
stosowany jest w sytuacjach, gdy jedna z jezdni drogi o dwu jezdniach zostaje zamknięta dla
ruchu, który jest kierowany na jezdnię sąsiednią.
Znak A 21  tramwaj ostrzega o przejez
dzie przez tory tramwajowe; umieszczona pod
znakiem tabliczka T 7 wskazuje układ torów i drogi na tym przejez
dzie.
Znak A 22  niebezpieczny zjazd ostrzega o znacznym spadku podłużnym drogi;
umieszczona pod znakiem tabliczka T 9 wskazuje rzeczywistą wielkość spadku.
Znak A 23  stromy podjazd ostrzega o znacznym wzniesieniu drogi; umieszczona pod
znakiem tabliczka T 9 wskazuje rzeczywistą wielkość wzniesienia.
Znak A 24  rowerzyści ostrzega o miejscu, w którym rowerzyści wjeżdżają z drogi dla
rowerów na jezdnię lub przez nią przejeżdżają.
Znak A 25  spadające odłamki skalne ostrzega o możliwości spadania na drogę lub
zalegania na niej odłamków skalnych.
Znak A-26  lotnisko ostrzega o możliwości nagłego pojawienia się nisko przelatującego
samolotu lub śmigłowca.
Znak A 27  nabrzeże lub brzeg rzeki ostrzega o odcinku drogi prowadzącym
bezpośrednio do nabrzeża lub wzdłuż brzegu rzeki lub innego zbiornika wodnego.
Znak A 28  sypki żwir ostrzega o odcinku drogi pokrytej żwirem (grysem), który może
być wyrzucany spod kół jadących pojazdów.
Znak A 29  sygnały świetlne ostrzega o miejscu, w którym ruch jest kierowany za
pomocą sygnalizacji świetlnej.
Znak A 30  inne niebezpieczeństwo ostrzega o niebezpieczeństwie innego rodzaju niż
określone pozostałymi znakami ostrzegawczymi. Umieszczona pod znakiem A 30 tabliczka
wskazuje rodzaj niebezpieczeństwa za pomocą symbolu lub napisu. Umieszczona pod
znakiem A 30 tabliczka wskazuje: T 8  miejsce, w którym ruch pojazdów został skierowany
na tory tramwajowe, T 10  przecięcie drogi z bocznicą kolejową lub torem o podobnym
charakterze; w miejscu tak oznakowanym ruch na drodze jest wstrzymywany przez
pracownika kolei podczas przejeżdżania (przetaczania) pociągu, T 11  przeprawę promową,
T 12  podłużny uskok nawierzchni, T 13  odcinek drogi, na którym występują deformacje
nawierzchni w postaci kolein, T 14  miejsce częstych wypadków o charakterze wskazanym
na tabliczce, T 15  miejsce częstych wypadków spowodowanych śliską nawierzchnią jezdni
ze względu na opady deszczu, T 16  miejsce wyjazdu pojazdów uprzywilejowanych
wskazanych na tabliczce  tabliczka T 16 może być powtórzona bez znaku A 30
bezpośrednio przed miejscem wjazdu na drogę pojazdów uprzywilejowanych, T 17  granicę
państwa, T 18  nieoczekiwaną zmianę kierunku ruchu o przebiegu wskazanym na tabliczce.
Znak A 31  niebezpieczne pobocze ostrzega o niebezpiecznym poboczu (miękkim lub
obniżonym); znak z odwróconym symbolem ostrzega o niebezpiecznym poboczu
występującym po lewej stronie drogi.
Znak A 32  oszronienie jezdni ostrzega o mogącym występować na drodze oszronieniu
jezdni lub gołoledzi.
Znak A 33  zator drogowy ostrzega o częstym występowaniu zablokowania ruchu
pojazdów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Znak A 34  wypadek drogowy ostrzega o miejscu, w którym na skutek wypadku
drogowego nastąpiło zablokowanie drogi lub znaczne utrudnienie ruchu pojazdów.
Rys. 1. Znaki ostrzegawcze [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Znaki zakazu
Znaki zakazu wyrażają zarządzenia dotyczące zakazu ruchu lub jednego ograniczenia, do
których wszyscy uczestnicy ruchu muszą się bezwzględnie zastosować. Znaki zakaz
obowiązują na drodze, na której są umieszczone. Zakaz wyrażony znakiem zakazu
obowiązuje od miejsca jego ustawienia, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Znak
zakazu umieszczony pod lub nad znakiem E 17a  Miejscowość oznacza, że zakaz
obowiązuje na obszarze całej miejscowości, z wyjątkiem odcinka drogi, na którym został on
zmieniony lub odwołany innym znakiem. Znak zakazu umieszczony pod znakiem D 42
oznacza, że zakaz obowiązuje do znaku D 43 lub E 18a, z wyjątkiem odcinka drogi, na
którym został on zmieniony lub odwołany innym znakiem. Umieszczone pod znakiem zakazu
tabliczki wskazujÄ…:
- T 20  długość odcinka jezdni, na którym zakaz obowiązuje,
- T 21  odległość znaku od miejsca, od którego lub w którym zakaz obowiązuje.
Umieszczony na znaku zakazu albo tabliczce napis określający dni lub okres doby oznacza, że
zakaz obowiÄ…zuje w tym czasie.
Znak B 1  zakaz ruchu w obu kierunkach oznacza zakaz ruchu na drodze pojazdów,
kolumn pieszych oraz jez
dz
ców i poganiaczy; znak ten może być również ustawiony na
jezdni.
Znak B 2  zakaz wjazdu oznacza zakaz wjazdu pojazdów na drogę lub jezdnię od
strony jego umieszczenia; zakaz dotyczy również kolumn pieszych oraz jez
dz
ców
i poganiaczy.
Znak B 3  zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyjątkiem  motocykli
jednośladowych ,
oznacza zakaz ruchu pojazdów silnikowych; zakaz nie dotyczy motocykli jednośladowych.
Znak B 5  zakaz wjazdu samochodów ciężarowych oznacza zakaz ruchu:
- samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t,
- ciągników samochodowych,
- pojazdów specjalnych i używanych do celów specjalnych o dopuszczalnej masie
całkowitej przekraczającej 3,5 t,
- ciągników rolniczych,
- pojazdów wolnobieżnych.
Można spotkać określone na znaku B 5 albo na tabliczce umieszczonej pod nim masy
oznaczające, że zakaz dotyczy pojazdu (zespołu pojazdów), którego dopuszczalna masa
całkowita przekracza masę podaną na znaku albo na tabliczce.
Znak B 6  zakaz wjazdu ciągników rolniczych , oznacza zakaz ruchu ciągników
rolniczych i pojazdów wolnobieżnych.
Znak B 7  zakaz wjazdu pojazdów silnikowych z przyczepą , oznacza zakaz ruchu
pojazdów silnikowych z przyczepą (przyczepami); zakaz nie dotyczy pojazdów z przyczepą
jednoosiową lub naczepą. W przypadku ciągnięcia przyczepy jednoosiowej lub naczepy
określona na znaku B 7 lub na tabliczce umieszczonej pod nim masa dotyczy dopuszczalnej
masy całkowitej przyczepy, a w razie ciągnięcia dwóch przyczep  sumy ich mas ręcznych
przeznaczonych do używania na jezdni, prowadzonych, ciągniętych lub pchanych.
Znak B 15  zakaz wjazdu pojazdów o szerokości ponad ......m , oznacza zakaz ruchu
pojazdów, których szerokość (również z ładunkiem) jest większa od wartości podanej na
znaku.
Znak B 16  zakaz wjazdu pojazdów o wysokości ponad ......m , oznacza zakaz ruchu
pojazdów, których wysokość (również z ładunkiem) jest większa od wartości podanej na
znaku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Znak B 17  zakaz wjazdu pojazdów o długości ponad ......m , oznacza zakaz ruchu
pojazdów lub zespołów pojazdów, których długość (również z ładunkiem) jest większa od
wartości podanej na znaku.
Znak B 18  zakaz wjazdu pojazdów o rzeczywistej masie całkowitej ponad .....t ,
oznacza zakaz ruchu pojazdów, których rzeczywista masa całkowita jest większa od wartości
podanej na znaku; w przypadku zespołu pojazdów zakaz dotyczy ich łącznej masy.
Znak B 19  zakaz wjazdu pojazdów o nacisku osi większym niż .....t , oznacza zakaz
ruchu pojazdów, których nacisk osi jest większy od nacisku odpowiadającego masie podanej
na znaku; w przypadku osi wielokrotnej nacisk żadnej z osi składowych nie może odpowiadać
masie większej niż 80% masy podanej na znaku. Jeżeli na znaku B 19 podano wartość 8 t lub
10 t, oznacza to dopuszczalny nacisk osi pojedynczej odpowiadajÄ…cy masie do 8t lub 10 t,
a osi wielokrotnej  odpowiednio większej masie, zgodnie z przepisami określającymi
warunki techniczne pojazdów poruszających się po drogach.
Znak B 20  stop oznacza:
- zakaz wjazdu na skrzyżowanie bez zatrzymania się przed drogą z pierwszeństwem,
- obowiązek ustąpienia pierwszeństwa kierującym poruszającym się tą drogą.
Zatrzymanie powinno nastąpić w wyznaczonym w tym celu miejscu, a w razie jego braku 
w takim miejscu, w którym kierujący może upewnić się, że nie utrudni ruchu na drodze
z pierwszeństwem. Znak B 20 umieszczony w obrębie skrzyżowania dotyczy tylko
najbliższej jezdni, przed którą został ustawiony. Przepis ten stosuje się również jeżeli znak ten
ustawiony jest przed torowiskiem pojazdów szynowych lub w innych miejscach przecinania
się kierunków ruchu. Umieszczona pod znakiem B 20 tabliczki T 6c lub T 6d wskazują
rzeczywisty przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie.
Znaki: B 21  zakaz skręcania w lewo , B 22  zakaz skręcania w prawo zabraniają
skręcania w kierunku wskazanym na znaku; ponadto znak B 21 zabrania zawracania. Zakazy
wyrażone znakami B 21 i B 22 obowiązują na najbliższym skrzyżowaniu. Jednak należy
pamiętać, że znaki B 21 i B 22 znajdujące się w obrębie skrzyżowania dotyczą tylko
najbliższej jezdni, przed którą zostały umieszczone.
Znak B 23  zakaz zawracania zabrania kierującym zawracania do najbliższego
skrzyżowania włącznie. Znak B 24  koniec zakazu zawracania oznacza odwołanie zakazu
zawracania przed skrzyżowaniem.
Znak B 25  zakaz wyprzedzania zabrania kierujÄ…cym pojazdami silnikowymi
wyprzedzania pojazdów silnikowych wielośladowych. Umieszczona pod znakiem B 25
tabliczka T 23a  motocykl, T 23b  samochód ciężarowy, pojazd specjalny, pojazd używany
do celów specjalnych, o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5t oraz ciągnik
samochodowy, T 23c  ciągnik rolniczy i pojazd wolnobieżny, T 23d  pojazd silnikowy
z przyczepą, z wyjątkiem pojazdów z przyczepą jednoosiową lub naczepą, T 23e  pojazd
z przyczepą kempingową, T 23f  autobus, T 23g  trolejbus, T 23h  pojazd przewożący
materiały niebezpieczne, T 23i  pojazd przewożący materiały wybuchowe lub łatwo zapalne
określone w ż 19 ust. 1, T 23j  pojazd przewożący materiały, które mogą skazić wodę,
określone w ż 19 ust. 3, wskazuje, że zakaz wyprzedzania dotyczy kierującego pojazdem,
którego symbol znajduje się na tabliczce. Znak B 27  koniec zakazu wyprzedzania , oznacza
koniec obowiązywania zakazu określonego znakiem B 25.
Znak B 29  zakaz używania sygnałów dz
więkowych zabrania używania tych sygnałów,
chyba, że jest to konieczne w celu ostrzeżenia o bezpośrednim zagrożeniu bezpieczeństwa
ruchu. Znak B 30  koniec zakazu używania sygnałów dz
więkowych , oznacza koniec
obowiązywania zakazu określonego znakiem B 29.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Znak B 31  pierwszeństwo dla nadjeżdżających z przeciwka zabrania kierującym
wjazdu lub wejścia na zwężony odcinek jezdni, jeżeli zmusiłoby to kierujących znajdujących
się na tym odcinku lub zbliżających się do niego z przeciwnej strony do zatrzymania się.
Znak B 35  zakaz postoju , oznacza zakaz postoju pojazdu; dopuszczalny czas
unieruchomienia pojazdu dłuższy niż jedna minuta jest wskazany napisem na znaku albo na
umieszczonej pod nim tabliczce. Znak B 36  zakaz zatrzymywania siÄ™ , oznacza zakaz
zatrzymania pojazdu. Zakaz wyrażony znakiem B 35 lub B 36:
- dotyczy tej strony drogi, po której znak się znajduje, z wyjątkiem miejsc, gdzie za
pomocą znaku dopuszcza się postój lub zatrzymanie,
- dotyczy również kolumn pieszych oraz jez
dz
ców i poganiaczy,
- nie dotyczy pojazdów unieruchomionych ze względu na warunki lub przepisy ruchu
drogowego.
Umieszczona pod znakiem B 35 lub B 36 tabliczka T 24 wskazuje, że pojazd
pozostawiony w miejscu, w którym obowiązuje zakaz wyrażony tym znakiem, zostanie
usunięty z drogi na koszt właściciela.
Znaki: B 37  zakaz postoju w dni nieparzyste , B 38  zakaz postoju w dni parzyste ,
oznaczają zakaz postoju pojazdów odpowiednio w nieparzyste lub parzyste dni miesiąca. Dla
tych znaków obowiązuje również zasada, że brak napisów oznacza zakaz postoju ponad
1 minutÄ™. Znaki te nie obowiÄ…zujÄ… w godzinach od 21.00 do 24.00. Umieszczone pod znakiem
B 35, B 36, B 37 lub B 8 tabliczki wskazujÄ…:
 T 25a  początek zakazu wyrażonego znakiem,
 T 25b  kontynuację zakazu wyrażonego znakiem,
 T 25c  odwołanie zakazu wyrażonego znakiem.
Znak B 35, B 36, B 37 lub B-38 wraz z tabliczką T 26, umieszczony na placu równolegle
do krawędzi jezdni, oznacza, że zakaz wyrażony tym znakiem dotyczy strony placu, przy
której został on ustawiony.
Znaki zakazu B 25, B 26, B 29, B 33, B 35, B 36, B 37 i B 38  obowiÄ…zujÄ… do
najbliższego skrzyżowania, chyba że: na drodze dwujezdniowej droga odgałęziająca znajduje
się tylko z lewej strony i nie ma bezpośredniego połączenia z prawą jezdnią lub zakaz
wyrażony przez te znaki jest wcześniej odwołany znakiem oznaczającym koniec zakazu.
Znak B 39  strefa ograniczonego postoju , oznacza wjazd do strefy, w której obowiązuje
zakaz postoju pojazdów na wszystkich drogach; dopuszczalny czas unieruchomienia pojazdu
dłuższy niż jedna minuta jest wskazany napisem na znaku. Znak B 39 nie dotyczy:
- pojazdu komunikacji publicznej zatrzymujÄ…cego siÄ™ na wyznaczonym dla niego miejscu,
- pojazdu zatrzymujÄ…cego siÄ™ w miejscu oznaczonym znakiem D 18, D 18a, D 18b lub
D 44,
- pojazdu unieruchomionego ze względu na warunki lub przepisy ruchu drogowego,
- autobusu szkolnego.
Znak B 40  koniec strefy ograniczonego postoju oznacza wyjazd ze strefy
ograniczonego postoju.
Znak B 41  zakaz ruchu pieszych oznacza zakaz ruchu pieszych po tej stronie drogi, po
której znak jest umieszczony.
Znak B 43  strefa ograniczonej prędkości , oznacza wjazd do strefy, w której
obowiązuje zakaz przekraczania prędkości określonej na znaku liczbą kilometrów na godzinę.
Znak ten, określający dopuszczalną prędkość mniejszą lub równą 30 km/h, oznacza ponadto,
że umieszczone w strefie urządzenia i rozwiązania wymuszające powolną jazdę mogą nie być
oznakowane znakami ostrzegawczymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Znak B 44  koniec strefy ograniczonej prędkości , oznacza wyjazd ze strefy
ograniczonej prędkości.
Znak B 42  koniec zakazów oznacza odwołanie zakazów wyrażonych znakami: B 23
 zakaz zawracania , B 25  zakaz wyprzedzania , B 26  zakaz wyprzedzania przez
samochody ciężarowe, B 29  zakaz używania sygnałów dz
więkowych i B 33  ograniczenie
prędkości .
Rys. 2. Znaki zakazu [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Znaki nakazu
Znaki nakazu wskazują kierującemu, jak powinien zachować się w miejscu, do którego
się zbliża.
Znaki: C 1  nakaz jazdy w prawo przed znakiem , C 2  nakaz jazdy w prawo za
znakiem , C 3  nakaz jazdy w lewo przed znakiem , C 4  nakaz jazdy w lewo za znakiem ,
C 5  nakaz jazdy prosto , C 6  nakaz jazdy prosto lub w prawo , C 7  nakaz jazdy prosto
lub w lewo , C 8  nakaz jazdy w prawo lub w lewo , C 9  nakaz jazdy z prawej strony
znaku , C 10  nakaz jazdy z lewej strony znaku , C 11  nakaz jazdy z prawej lub lewej
strony znaku zobowiązują kierującego do ruchu w kierunku zgodnym ze strzałkami. Znaki te
mogą być również umieszczone na przedłużeniu osi drogi (jezdni) lub na samej jezdni. Znaki
te obowiązują na najbliższym skrzyżowaniu lub w miejscu, gdzie występuje możliwość
zmiany kierunku jazdy.
Znak C 12  ruch okrężny oznacza, że na skrzyżowaniu ruch odbywa się dookoła wyspy
lub placu w kierunku wskazanym na znaku. Znak ten często występujący łącznie ze znakiem
A 7  ustąp pierwszeństwa i oznacza pierwszeństwo kierującego znajdującego się na
skrzyżowaniu przed kierującym wjeżdżającym (wchodzącym) na to skrzyżowanie.
Znak C 13  droga dla rowerów , oznacza drogę przeznaczoną dla kierujących rowerami
jednośladowymi, którzy są obowiązani do korzystania z tej drogi. Znak C 13a  koniec drogi
dla rowerów , oznacza koniec drogi przeznaczonej dla kierujących rowerami
jednośladowymi.
Znak C 14  prędkość minimalna , oznacza, że kierujący, przy zachowaniu ograniczeń
prędkości wynikających z przepisów szczegółowych, jest obowiązany jechać z prędkością nie
mniejszą niż określona na znaku liczbą kilometrów na godzinę, chyba że warunki ruchu lub
jego bezpieczeństwo wymagają zmniejszenia prędkości. Znak C 15  koniec minimalnej
prędkości , oznacza miejsce, w którym prędkość minimalna określona znakiem C 14
przestaje obowiązywać.
Znak C 16  droga dla pieszych oznacza drogę lub jej część przeznaczoną tylko dla
pieszych. Znak C 16a  koniec drogi dla pieszych oznacza koniec drogi przeznaczonej dla
pieszych. Umieszczone na jednej tarczy symbole znaków C 13 i C 16 oznaczają, że droga
jest przeznaczona dla pieszych i kierujących rowerami jednośladowymi; ruch pieszych
i rowerzystów odbywa się:
- na całej powierzchni, jeżeli symbole oddzielone są kreską poziomą,
- odpowiednio po stronach drogi wskazanych na znaku, jeżeli symbole oddzielone są kreską
pionowÄ….
Znak C 17  nakazany kierunek jazdy dla pojazdów z materiałami niebezpiecznymi
nakazuje obowiązujący, zgodny ze strzałką na znaku, kierunek jazdy na skrzyżowaniu dla
pojazdów z materiałami niebezpiecznymi, dla których wymagane jest oznakowanie tablicami
ostrzegawczymi barwy pomarańczowej.
Znak C 18  nakaz używania łańcuchów przeciwpoślizgowych , oznacza, że na drodze,
na której znak został umieszczony, kierujący pojazdem silnikowym jest obowiązany stosować
łańcuchy przeciwpoślizgowe na co najmniej dwóch kołach napędowych; umieszczona pod
znakiem np. tabliczka T 23b, oznacza, że znak dotyczy pojazdów określonych na tabliczce.
Znak C 19  koniec nakazu używania łańcuchów przeciwpoślizgowych , oznacza miejsce,
w którym nakaz określony znakiem C 18 przestaje obowiązywać.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rys. 3. Znaki nakazu [2]
Znaki informacyjne
Znaki informacyjne zawierajÄ… informacjÄ™ dotyczÄ…cÄ… prowadzenia pojazdu, sposobu
zachowania się kierowcy oraz informują o obiektach znajdujących się przy drodze. Jeżeli
niektóre z nich zawierają zalecenia, kierujący pojazdami powinni stosować się do tych
zaleceń. Znaki informacyjne mogą być umieszczone po prawej i lewej stronie jezdni, na
przedłużeniu osi jezdni. Mogą być także zawieszone nad jezdnią.
Znak D 1  droga z pierwszeństwem , oznacza początek lub kontynuację drogi
z pierwszeństwem. Na drodze tej kierujący ma pierwszeństwo przejazdu na skrzyżowaniu
z innymi drogami, aż do miejsca ustawienia znaku D 2  koniec drogi z pierwszeństwem .
Umieszczone pod znakiem D 1 tabliczki T 6a albo T 6b wskazuje odpowiednio rzeczywisty
przebieg drogi z pierwszeństwem przez skrzyżowanie lub układ dróg podporządkowanych.
Droga z pierwszeństwem przejazdu oznaczona jest linią szerszą.
Znak D 3  droga jednokierunkowa , oznacza poczÄ…tek lub kontynuacjÄ™ drogi lub jezdni,
na której ruch odbywa się w jednym kierunku. Umieszczona pod znakiem D 3 tabliczka T 22
wskazuje, że ruch rowerów jednośladowych na wyznaczonym na jezdni pasie ruchu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
przeznaczonym dla tych pojazdów odbywa się w kierunku przeciwnym do wskazanego na
znaku.
Znak D 4a  droga bez przejazdu oznacza poczÄ…tek drogi bez przejazdu. Znak D 4b
 wjazd na drogę bez przejazdu , oznacza, że droga za skrzyżowaniem po stronie wskazanej
na znaku jest drogÄ… bez przejazdu.
Znak D 5  pierwszeństwo na zwężonym odcinku jezdni , oznacza, że kierujący
przejeżdżają lub przechodzą przed kierującymi zbliżającymi się z kierunku przeciwnego.
Znak D 6  przejście dla pieszych , oznacza miejsce przeznaczone do przechodzenia
pieszych w poprzek drogi. Na obszarze zabudowanym razem ze znakiem D 6 można spotkać
tabliczkę T 27 tzw.  Agatkę , co oznacza, że przejście jest szczególnie uczęszczane przez
dzieci.
Znak D 6a  przejazd dla rowerzystów , oznacza miejsce przeznaczone do przejeżdżania
rowerzystów w poprzek drogi. Znak D 6b  przejście dla pieszych i przejazd dla
rowerzystów , oznacza występujące obok siebie miejsce przejścia dla pieszych
i przejeżdżania dla rowerzystów. Kierujący pojazdem zbliżający się do miejsca oznaczonego
znakiem D 6, D 6a albo D 6b jest obowiązany zmniejszyć prędkość tak, aby nie narazić na
niebezpieczeństwo pieszych lub rowerzystów znajdujących się w tych miejscach lub na nie
wchodzących lub wjeżdżających.
Znak D 7  droga ekspresowa , oznacza poczÄ…tek lub kontynuacjÄ™ drogi ekspresowej;
koniec drogi ekspresowej oznaczony jest znakiem D 8  koniec drogi ekspresowej .
Znak D 9  autostrada , oznacza poczÄ…tek lub kontynuacjÄ™ autostrady; koniec autostrady
oznaczony jest znakiem D 10  koniec autostrady . Umieszczona pod znakiem D 7 lub D 9
tabliczka T 28 wskazuje, że za przejazd drogą ekspresową lub autostradą jest pobierana
opłata.
Znaki D 11  początek pasa ruchu dla autobusów , D 12  pas ruchu dla autobusów ,
oznaczajÄ… odpowiednio poczÄ…tek lub kontynuacjÄ™ pasa ruchu przeznaczonego tylko dla
autobusów lub trolejbusów oraz innych pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na
regularnych liniach. Umieszczony na znakach D 11 lub D 12 napis  TAXI oznacza, że na
pasie oznaczonym tym znakiem jest dopuszczony ruch taksówek.
Znak D 13  początek pasa ruchu powolnego , oznacza początek pasa ruchu, z którego są
obowiązani korzystać kierujący pojazdami nie osiągającymi na wzniesieniu minimalnej
prędkości określonej na znaku liczbą kilometrów na godzinę. Znak D 13a  początek pasa
ruchu , oznacza poczÄ…tek pasa ruchu po stronie wskazanej na znaku.
Znak D 14  koniec pasa ruchu oznacza koniec skrajnego pasa ruchu, znajdujÄ…cego siÄ™
po stronie wskazanej na znaku; znak D 14 umieszczony przy pasie ruchu powolnego, oznacza
koniec tego pasa ruchu.
Umieszczona pod znakami D 7, D 8, D 9, D 10, D 13, D 13a lub D 14 tabliczka T 1a
wskazuje odległość do początku lub końca drogi lub pasa ruchu.
Znaki: D 15  przystanek autobusowy , D 16  przystanek trolejbusowy , D 17
 przystanek tramwajowy , oznaczajÄ… miejsce zatrzymywania siÄ™ wskazanych na znaku
pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach. Znak D 15 oznacza
ponadto miejsce do zatrzymywania się innych niż autobus pojazdów samochodowych
wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach i pojazdów przeznaczonych do
przewozu dzieci do szkół i przedszkoli.
Znak D 18  parking , oznacza miejsce przeznaczone na postój pojazdów (zespołów
pojazdów), z wyjątkiem przyczep kempingowych; umieszczona pod znakiem tabliczka T 23e
oznacza, że na parkingu jest dopuszczony także postój przyczep kempingowych.
Umieszczona pod znakiem D 18 tabliczka T 30 wskazuje sposób ustawienia pojazdu/może
być on różny, o czym będzie wskazywać schemat na tabliczce względem krawędzi jezdni
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
oznaczonej na tabliczce barwą szarą oraz, że miejsce jest przeznaczone dla pojazdów
samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 2,5 t. Umieszczona
pod znakiem D 18 tabliczka T 3a wskazuje koniec miejsca przeznaczonego na postój.
Znak D 18a  parking  miejsce zastrzeżone , oznacza miejsce przeznaczone na postój
pojazdu uprawnionej osoby. Znak D 18b  parking zadaszony , oznacza miejsce
przeznaczone na postój pojazdów znajdujących się w budynku lub pod wiatą. Umieszczona
pod znakiem D 18 lub D 18b tabliczka T 29 informuje o miejscu przeznaczonym dla
pojazdu samochodowego uprawnionej osoby niepełnosprawnej o obniżonej sprawności
ruchowej oraz dla kierującego pojazdem przewożącego taką osobę.
Znak D 19  postój taksówek oznacza miejsce przeznaczone na postój taksówek
osobowych, z wyjątkiem taksówek zajętych.
Znak D 20  koniec postoju taksówek oznacza miejsce, w którym kończy się postój
taksówek; jeżeli na postoju taksówek nie umieszczono znaku D 20, to kończy się on
w odległości nie większej niż 20m przed znakiem D 19. Umieszczony dodatkowo na znakach
D 19 i D 20 napis  Bagażowe wskazuje, że znaki te dotyczą taksówek bagażowych.
Przepisy ust. 1 i 2 stosuje siÄ™ odpowiednio.
Odpowiedni Znaki: D 21  szpital , D 21a  Policja , D 22  punkt opatrunkowy , D 23
 stacja paliwowa , D 23a  stacja paliwowa tylko z gazem do napędu pojazdów , D 24
 telefon , D 25  poczta , D 26  stacja obsługi technicznej , D 26a  wulkanizacja , D 26b
 myjnia , D 26c  toaleta publiczna , D 26d  natrysk , D 27  bufet lub kawiarnia , D 28
 restauracja , D 29  hotel (motel) , D 30  obozowisko (kemping) , D 31  obozowisko
(kemping) wyposażone w podłączenia elektryczne do przyczep , D 32  pole biwakowe ,
D-33  schronisko młodzieżowe , D 34  punkt informacji turystycznej informują
o wskazanych na znaku obiektach znajdujących się przy drodze. Umieszczony w dolnej części
znaku D 23 napis  LPG GAZ informuje, że stacja prowadzi także sprzedaż gazu do napędu
pojazdów. Umieszczony na znaku D 25 symbol słuchawki telefonicznej informuje, że na
poczcie znajduje się ogólnodostępny telefon. Umieszczony w dolnej części znaku D 26c
napis  BUS , informuje o możliwości opróżniania toalet zainstalowanych w pojazdach. Znak
D 34a  informacja radiowa o ruchu drogowym , informuje o stacjach radiowych podajÄ…cych
informacje o warunkach ruchu drogowego. Niekiedy na znakach występują dodatkowe
informacje o miejscu usytuowania lub odległość do punktów usługowych lub turystycznych.
Znaki: D 35  przejście podziemne dla pieszych , D 35a  schody ruchome w dół , D 36
 przejście nadziemne dla pieszych , D 36a  schody ruchome w górę informują
o możliwości przechodzenia pieszych pod jezdnią lub nad jezdnią w sposób wskazany na
znaku.
Znak D 37  tunel oznacza wjazd do tunelu; wyjazd z tunelu jest oznaczony znakiem
D 8  koniec tunelu .
Znak D 39  dopuszczalne prędkości informuje o dopuszczalnych prędkościach
obowiÄ…zujÄ…cych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Znak D 40  strefa zamieszkania , oznacza wjazd do strefy zamieszkania. Znak D 41
 koniec strefy zamieszkania , oznacza wyjazd ze strefy zamieszkania. Znak D 40 informuje
ponadto, że umieszczone w strefie zamieszkania urządzenia i rozwiązania wymuszające
powolną jazdę, mogą nie być oznakowane znakami ostrzegawczymi. Należy pamiętać, że
w strefie zamieszkania dopuszczalna prędkość wynosi 20 km/h
Znak D 42  obszar zabudowany , oznacza wjazd na obszar zabudowany. Znak D 43
 koniec obszaru zabudowanego , oznacza wyjazd z obszaru zabudowanego.
Znak D 44  strefa parkowania , oznacza wjazd do strefy, w której za postój pojazdu jest
pobierana opłata. W strefie tej zabroniony jest postój pojazdu bez wniesienia opłaty,
z wyjątkiem postoju pojazdów osób lub jednostek, dla których ustalona została zerowa stawka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
opłaty, oraz postoju pojazdów komunikacji publicznej na wyznaczonych dla nich miejscach.
Znak D 45  koniec strefy parkowania , oznacza wyjazd z takiej strefy.
Znak D 46  droga wewnętrzna , oznacza początek ogólnodostępnej drogi niepublicznej;
napis umieszczony na znaku wskazuje zarzÄ…dcÄ™ tej drogi. Znak D 47  koniec drogi
wewnętrznej , oznacza wyjazd z takiej drogi na drogę publiczną.
Znak D 48  zmiana pierwszeństwa uprzedza o mającej nastąpić lub niedawno
wprowadzonej zmianie obowiązujących dotychczas zasad pierwszeństwa na najbliższym
skrzyżowaniu; umieszczony pod znakiem napis określa datę wprowadzenia nowej zasady
pierwszeństwa pokazanej znakiem A 5 lub A 7.
Znak D 49  pobór opłat uprzedza o miejscu, w którym są pobierane opłaty za przejazd.
Rys. 4. Znaki informacyjne [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Znaki kierunku i miejscowości
Znak E 1  tablica przeddrogowskazowa uprzedza o skrzyżowaniu. Znak E 1a  tablica
przeddrogowskazowa na autostradzie , uprzedza o wyjez
dzie z autostrady. Znak E 1b
 tablica przeddrogowskazowa przed wjazdem na autostradę uprzedza o skrzyżowaniu
z wjazdem na autostradÄ™ lub drogÄ… prowadzÄ…cÄ… do autostrady. Umieszczone na znakach tych
wzory innych znaków, informują o występowaniu tych znaków na drogach, wskazanych na
znaku.
Znaki: E 2a  drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni , E 2b  drogowskaz
tablicowy umieszczany nad jezdniÄ… , E 2c  drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni
na autostradzie , E 2d  drogowskaz tablicowy umieszczany nad jezdniÄ… na autostradzie ,
E 2e  drogowskaz tablicowy umieszczany obok jezdni przed wjazdem na autostradÄ™ , E 2f
 drogowskaz tablicowy umieszczany nad jezdniÄ… przed wjazdem na autostradÄ™ , E 3
 drogowskaz w kształcie strzały do miejscowości wskazujący numer drogi , E 4
 drogowskaz w kształcie strzały do miejscowości podający do niej odległość , E 5
 drogowskaz do dzielnicy miasta wskazują na skrzyżowaniu lub bezpośrednio przed nim
kierunki do miejscowości lub dzielnic miast. Znak E 5 z napisem  Centrum wskazuje
kierunek do centrum miasta.
Znaki: E 6  drogowskaz do lotniska , E 6a  drogowskaz do dworca lub stacji
kolejowej , E-6b  drogowskaz do dworca autobusowego , E 6c  drogowskaz do przystani
promowej wskazujÄ… kierunek do obiektu komunikacyjnego wskazanego na znaku; znak E 6c
może oznaczać ponadto dworzec morski. Na drogowskazach według wzoru znaku E 6 mogą
być podawane odpowiednim napisem lub symbolem kierunki do jednostek Policji, pogotowia
ratunkowego, urzędów administracji publicznej, zarządów drogi oraz jednostek prowadzących
odprawę celną. Umieszczone obok nazwy miejscowości znak z literami  PL oraz znak
wyróżniający państwo przyjęty do oznaczania pojazdów uczestniczących w ruchu
międzynarodowym wskazują, że w miejscowości znajduje się przejście graniczne do tego
państwa. Umieszczony obok nazwy miejscowości znak wyróżniający państwo przyjęty do
oznaczania pojazdów uczestniczących w ruchu międzynarodowym wskazuje, że miejscowość
jest położona w tym państwie.
Znaki: E 7  drogowskaz do przystani wodnej lub żeglugi , E 8  drogowskaz do plaży
lub miejsca kÄ…pielowego , E 9  drogowskaz do muzeum , E 10  drogowskaz do zabytku
jako dobra kultury , E 11  drogowskaz do zabytku przyrody , E 12  drogowskaz do punktu
widokowego , E 12a  drogowskaz do szlaku rowerowego wskazujÄ… kierunek do obiektu
turystycznego lub wypoczynkowego wskazanego na znaku.
Znak E 13  tablica kierunkowa wskazuje kierunek i odległość do głównych
miejscowości położonych przy danej drodze.
Znaki E 14  tablica szlaku drogowego , E 14a  tablica szlaku drogowego na
autostradzie wskazują numer drogi i odległość do głównych miejscowości położonych przy
danym szlaku drogowym.
Znaki: E 15a  numer drogi krajowej , E 15b  numer drogi wojewódzkiej , E 15c
 numer autostrady , E 15d  numer drogi ekspresowej , E 15e  numer drogi wojewódzkiej
o zwiększonym do 10t dopuszczalnym nacisku osi pojazdu , E 16  numer szlaku
międzynarodowego wskazują numer i rodzaj (kategorię) drogi.
Znak E 17a  miejscowość oznacza wjazd do miejscowości. Znak E 18a  koniec
miejscowości oznacza wyjazd z miejscowości.
Znak E 19a  obwodnica wskazuje na skrzyżowaniu kierunek do obwodnicy miasta.
Znak E 20  tablica węzła drogowego na autostradzie , informuje o zbliżaniu się do
wyjazdu z autostrady; liczby umieszczone na znaku wskazują: górna  numer wyjazdu, dolna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
 odległość tablicy od wyjazdu; zamiast liczby wskazującej numer wyjazdu na znaku może
być podawana nazwa węzła.
Znak E 21  dzielnica (osiedle) informuje o wjez
dzie do dzielnicy lub osiedla; znak
z napisem  Centrum informuje o wjez
dzie do centrum miasta.
Znak E 22a  samochodowy szlak turystyczny wskazuje poczÄ…tek wyznaczonego
samochodowego szlaku turystycznego; na znaku obok nazwy szlaku mogą być umieszczone
symbol szlaku oraz symbol organizacji turystycznej wytyczajÄ…cej szlak. Znak E 22b  obiekt
na samochodowym szlaku turystycznym wskazuje obiekt turystyczny na samochodowym
szlaku turystycznym; na znaku umieszcza siÄ™ symbol obiektu turystycznego lub
wypoczynkowego. Znak E 22c  informacja o obiektach turystycznych informuje
o występujących obiektach turystycznych na terenie wskazanym na znaku.
Rys. 5. Znaki i kierunki miejscowości [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Znaki uzupełniające
Znaki uzupełniające zawierają informację ułatwiające orientację uczestnikom ruchu
drogowego.
Znak F 1  przejście graniczne informuje o czynnym przejściu granicznym.
Znak F 2  przekraczanie granicy zabronione informuje, że ruch przez granicę jest
zamknięty.
Znak F 3  granica obszaru administracyjnego z napisami  województwo ,  powiat lub
 gmina i umieszczonymi nazwami informuje o wjez
dzie odpowiednio na obszar
województwa, powiatu i gminy, powiatu i gminy albo gminy.
Znak F 4  nazwa rzeki podaje nazwę rzeki lub innego cieku wodnego, nad którym
przebiega droga.
Znak F 5  uprzedzenie o zakazie uprzedza o znaku zakazu umieszczonym na drodze
w odległości wskazanej na znaku.
Znak F 6  znak uprzedzający umieszczany przed skrzyżowaniem uprzedza
o wskazanym na nim odpowiednim znakiem niebezpieczeństwie lub zakazie występującym za
skrzyżowaniem na wskazanej drodze.
Znak F 7  sposób jazdy w związku z zakazem skręcania w lewo wskazuje dojazd do
drogi, w którą skręcanie w lewo jest zabronione.
Znak F 8  objazd w związku z zamknięciem drogi wskazuje wyznaczony objazd; jeżeli
na znaku F 8 umieszczono znak zakazujący wjazdu określonych pojazdów, oznacza to, że
objazd dotyczy pojazdów wskazanych na znaku zakazu.
Znak F 9  znak prowadzący na drodze objazdowej wskazuje kierunek ruchu pojazdów
na wyznaczonym objez
dzie.
Umieszczony obok jezdni znak F 10  kierunki na pasach ruchu wskazuje dozwolone,
zgodnie ze strzałkami umieszczonymi na znaku, kierunki jazdy z poszczególnych pasów
ruchu.
Umieszczony nad pasem ruchu znak F 11  kierunki na pasie ruchu wskazuje
dozwolone, zgodnie ze strzałkami umieszczonymi na znaku, kierunki jazdy z pasa ruchu, nad
którym znak został umieszczony. Umieszczona na znaku F 10 lub F 11 strzałka zezwalająca
na skręcanie w lewo ze skrajnego lewego pasa ruchu oznacza także zezwolenie na zawracanie,
chyba że jest to zabronione znakiem B 23 lub ruch jest kierowany sygnalizatorem S 3.
Znaki: F 12  znak wskazujący przejazd tranzytowy umieszczany przed skrzyżowaniem ,
F 13  przejazd tranzytowy wskazują zgodnie ze strzałką kierunek przejazdu tranzytowego
pojazdów wskazanych umieszczonym na znaku .
Znaki: F 14a  tablica wskaz
nikowa na autostradzie umieszczana w odległości 300m
przed pasem wyłączania , F 14b  tablica wskaz
nikowa na autostradzie umieszczana
w odległości 200m przed pasem wyłączania , F 14c  tablica wskaz
nikowa na autostradzie
umieszczana w odległości 100m przed pasem wyłączania informują o zbliżaniu się do
początku pasa prowadzącego do wyjazdu z autostrady (pasa wyłączania).
Znak F 15  niesymetryczny podział jezdni dla przeciwnych kierunków ruchu wskazuje
pasy ruchu przeznaczone do jazdy w podanych kierunkach.
Znaki: F 16  koniec pasa ruchu na jezdni dwukierunkowej , F 17  koniec pasa ruchu na
jezdni jednokierunkowej uprzedzają o końcu wewnętrznego pasa ruchu na jezdni wskazanej
na znaku.
Znak F 18  przeciwny kierunek dla określonych pojazdów wskazuje lewy pas ruchu
przeznaczony tylko dla pojazdów określonych na znaku, poruszających się w kierunku
przeciwnym.
Znak F 19  pas ruchu dla określonych pojazdów wskazuje wyznaczony na jezdni pas
ruchu przeznaczony dla pojazdów wskazanych na znaku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Znak F 20  część drogi (pas ruchu) dla określonych pojazdów wskazuje drogę lub jej
część przeznaczoną dla pojazdów, których symbol został umieszczony na znaku.
Znak F 21  ruch skierowany na sÄ…siedniÄ… jezdniÄ™.
Znak F 22  ograniczenia na pasie ruchu wskazuje pas ruchu, na którym jest zabroniony
ruch pojazdów określonych symbolem znaku zakazu.
Rys. 6. Znaki uzupełniające [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Dodatkowe znaki pionowe
Dodatkowe znaki przed przejazdami kolejowymi
Znaki: G 1a  słupek wskaz
nikowy z trzema kreskami umieszczany po prawej stronie
jezdni , G 1b  słupek wskaz
nikowy z dwiema kreskami umieszczany po prawej stronie
jezdni , G 1c  słupek wskaz
nikowy z jednÄ… kreskÄ… umieszczany po prawej stronie jezdni ,
G 1d  słupek wskaz
nikowy z trzema kreskami umieszczany po lewej stronie jezdni , G 1e
 słupek wskaz
nikowy z dwiema kreskami umieszczany po lewej stronie jezdni , G 1f
 słupek wskaz
nikowy z jednÄ… kreskÄ… umieszczany po lewej stronie jezdni informujÄ…
o zbliżaniu się do przejazdu kolejowego.
Słupek z trzema kreskami jest umieszczany pod znakiem A 9 lub A 10, słupek z dwiema
kreskami  na 2/3 odległości znaku ostrzegawczego od przejazdu, a słupek z jedną kreską 
na 1/3 tej odległości. Jeżeli ze względu na warunki lokalne znaki ostrzegawcze umieszczono
bliżej niż w odległości, o której mowa wyżej, to pod znakiem ostrzegawczym umieszcza się
słupek z dwiema kreskami, a słupek z jedną kreską na 1/2 odległości znaku ostrzegawczego.
Jeżeli znak ostrzegawczy umieszczono w bezpośredniej bliskości przejazdu, to stosuje się
tylko słupek z jedną kreską umieszczony pod znakiem ostrzegawczym.
Znak G 2  sieć pod napięciem oznacza, że nad przejazdem kolejowym jest zawieszona
sieć trakcyjna pod napięciem.
Znaki: G 3  krzyż św. Andrzeja przed przejazdem kolejowym jednotorowym , G 4
 krzyż św. Andrzeja przed przejazdem kolejowym wielotorowym wyznaczają miejsce
zatrzymania siÄ™ w zwiÄ…zku z ruchem pociÄ…gu lub innego pojazdu szynowego na przejez
dzie
kolejowym bez zapór lub półzapór; znaki te informują, że na przejez
dzie występują
odpowiednio jeden lub więcej torów.
Rys. 7. Dodatkowe znaki pionowe [2]
Znaki drogowe poziome
Znakami drogowymi poziomymi są umieszczone na nawierzchni linie ciągłe lub
przerywane, pojedyncze lub podwójne, strzałki, napisy, symbole i inne linie związane
z oznaczaniem określonych miejsc na drodze oraz punktowe elementy odblaskowe. Znaki
drogowe poziome mogą być barwy białej lub żółtej. Barwa żółta jest zastrzeżona dla
czasowych zmian w organizacji ruchu wynikających np. z prowadzenia robót na drogach
i jeżeli jest ona zastosowana, obowiązuje w pierwszej kolejności przed oznakowaniem barwy
białej. Umieszczone na jezdni punktowe elementy odblaskowe barwy czerwonej wyznaczają
prawą krawędz
jezdni, a barwy białej lub żółtej lewą krawędz
. Pasy ruchu mogą być
oznaczone punktowymi elementami odblaskowymi barwy białej lub żółtej. W takim
przypadku kierujący jest obowiązany stosować się w pierwszej kolejności do punktowych
elementów odblaskowych barwy żółtej.
Znak P 1  linia pojedyncza przerywana , w którym kreski są krótsze od przerw lub
równe przerwom, wyznacza pasy ruchu. Jeżeli linia ta ma podwójną szerokość, w którym
kreski i przerwy są równe, informuje ponadto, że wyznaczony pas ruchu jest pasem ruchu
powolnego, zanikającym albo przeznaczonym wyłącznie dla pojazdów wyjeżdżających na
innÄ… drogÄ™ lub jezdniÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Znak P 2  linia pojedyncza ciągła oddziela pasy ruchu o tym samym kierunku i oznacza
ponadto zakaz przejeżdżania przez tę linię i najeżdżania na nią.
Znak P 3  linia jednostronnie przekraczalna , oznacza zakaz przejeżdżania przez tę linię
od strony linii ciągłej i najeżdżania na nią, z wyjątkiem powrotu po wyprzedzaniu na
położony przy linii przerywanej pas ruchu zajmowany przed wyprzedzaniem.
Znak P 4  linia podwójna ciągła rozdziela pasy ruchu o kierunkach przeciwnych
i oznacza zakaz przejeżdżania przez tę linię i najeżdżania na nią.
Znak P 5  linia podwójna przerywana , znajdująca się między skrzyżowaniami po obu
stronach pasa ruchu, oznacza pas o zmiennym kierunku ruchu otwieranym i zamykanym
sygnałami świetlnymi nadawanymi przez sygnalizator S 4.
Znak P 6  linia ostrzegawcza , w której kreski są dłuższe od przerw, rozdziela pasy
ruchu i uprzedza o zbliżaniu się do linii, przez którą przejeżdżanie jest zabronione, lub do
miejsca niebezpiecznego.
Umieszczone przy krawędzi jezdni znaki P 7a  linia krawędziowa przerywana , P 7b
 linia krawędziowa ciągła wyznaczają krawędz
jezdni; znak P 7b oznacza ponadto zakaz
wjazdu na pobocze kierujÄ…cemu pojazdem samochodowym.
Znaki: P 8a  strzałka kierunkowa na wprost , P 8b  strzałka kierunkowa do skręcania ,
P 8c  strzałka kierunkowa do zawracania oznaczają, że jazda z pasa ruchu, na którym są
umieszczone, jest dozwolona tylko w kierunku wskazanym strzałką. Połączone symbole
znaków P 8a, P 8b lub P 8c oznaczają zezwolenie na ruch w kierunkach wskazanych
strzałkami kierunkowymi. Strzałka kierunkowa zezwalająca na skręcanie w lewo,
umieszczona na skrajnym lewym pasie ruchu, oznacza także zezwolenie na zawracanie, chyba
że jest to zabronione znakiem pionowym B 23 lub ruch jest kierowany sygnalizatorem
kierunkowym S 3.
Znak P 9  strzałka naprowadzająca oznacza nakaz wjazdu na sąsiedni pas ruchu
wskazany strzałką. Nie dotyczy to jednak kierujących pojazdami, dla których jest
przeznaczony dalszy odcinek pasa ruchu.
Znak P 10  przejście dla pieszych , oznacza miejsce przejścia dla pieszych.
Znak P 11  przejazd dla rowerzystów , oznacza miejsce przejazdu dla rowerzystów.
Znak P 12  linia bezwzględnego zatrzymania  stop wskazuje miejsce zatrzymania
pojazdu w zwiÄ…zku ze znakami pionowymi B 20 lub B 32.
Znak P 13  linia warunkowego zatrzymania złożona z trójkątów wskazuje miejsce
zatrzymania pojazdu w celu ustąpienia pierwszeństwa wynikającego ze znaku pionowego A-7.
Znak P 14  linia warunkowego zatrzymania złożona z prostokątów wskazuje miejsce
zatrzymania pojazdu na skrzyżowaniu, przed przejściem dla pieszych lub przed sygnałem
świetlnym.
Znaki P 15  trójkąt podporządkowania i P 16  napis stop potwierdzają oznakowanie
wlotu na skrzyżowanie znakami pionowymi odpowiednio A 7 i B 20.
Znak P 17  linia przystankowa wyznacza na jezdni miejsce przystanku pojazdów
określonych w ż 51 i oznacza, że zakaz zatrzymywania się innych pojazdów na przystanku
obowiązuje na całej długości linii.
Znak P 18  stanowisko postojowe wyznacza miejsce przeznaczone do postoju
pojazdów. Znak P 19  linia wyznaczająca pas postojowy wyznacza pas przeznaczony
na postój pojazdów wzdłuż krawędzi jezdni lub oddziela od niej zatokę postojową.
Znak P 20  koperta wyznacza stanowisko postojowe zastrzeżone dla określonego
rodzaju pojazdów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Znak P 21  powierzchnia wyłączona oznacza powierzchnię drogi, na którą wjazd
i zatrzymanie sÄ… zabronione.
Znak P 22  BUS oznacza pas ruchu przeznaczony dla ruchu pojazdów wykonujących
odpłatny przewóz osób na regularnych liniach.
Znak P 23  rower oznacza drogę lub jej część (pas ruchu) przeznaczoną dla ruchu
rowerów jednośladowych.
Znak P 24  miejsce dla pojazdu osoby niepełnosprawnej oznacza, że stanowisko
postojowe, na którym znak umieszczono, jest przeznaczone dla pojazdu samochodowego
uprawnionej osoby niepełnosprawnej o obniżonej sprawności ruchowej oraz dla kierującego
pojazdem przewożącego taką osobę.
Znak P 25  próg zwalniający oznacza wypukłość na jezdni zastosowaną w celu
spowolnienia ruchu pojazdów.
Rys. 8. Znaki drogowe poziome [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Sygnały świetlne dla kierujących i pieszych
Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator S-1 oznaczają:
- sygnał zielony  oznacza zezwolenie na wjazd za sygnalizator. Jednak należy pamiętać,
że sygnał ten nie zezwala kierującemu pojazdem na wjazd za sygnalizator jeżeli ruch
pojazdu utrudniłby opuszczenie jezdni pieszym lub rowerzystom, którzy weszli lub
wjechali na nią podczas nadawania sygnału zielonego lub na warunki ruchu na
skrzyżowaniu lub za nim, opuszczenie skrzyżowania nie byłoby możliwe przed
zakończeniem nadawania sygnału zielonego,
- sygnał żółty  zakaz wjazdu za sygnalizator, chyba że w chwili zapalenia tego sygnału
pojazd znajduje się tak blisko sygnalizatora, że nie może być zatrzymany przed nim bez
gwałtownego hamowania. Ten szczególny wyjątek jest często nadużywany przez
kierujących, co w wielu przypadkach kończy się wypadkiem  sygnał ten oznacza
jednocześnie, że za chwilę zapali się sygnał czerwony,
- sygnał czerwony  oznacza zakaz wjazdu za sygnalizator,
- sygnały czerwony i żółty, nadawane jednocześnie  oznaczają zakaz wjazdu za
sygnalizator  sygnały te oznaczają także, że za chwilę zapali się sygnał zielony.
Kierujący pojazdem szynowym, skręcający na skrzyżowaniu o ruchu kierowanym
sygnałami świetlnymi, może je opuścić pod warunkiem ustąpienia pierwszeństwa
uczestnikom ruchu poruszającym się na wprost. Przepisu nie stosuje się na skrzyżowaniu
o ruchu okrężnym oznaczonym znakami C 12.
Nadawany przez sygnalizator S 2 sygnał czerwony wraz z sygnałem w kształcie zielonej
strzałki oznacza, że dozwolone jest skręcanie w kierunku wskazanym strzałką w najbliższą
jezdnię na skrzyżowaniu. Sygnał w kształcie zielonej strzałki, nadawany przez sygnalizator
S 2, zezwalający na skręcanie w lewo, zezwala również na zawracanie z lewego skrajnego
pasa ruchu, chyba że jest to zabronione znakiem B 23. Skręcanie lub zawracanie w tych
przypadkach jest dozwolone pod warunkiem, że kierujący zatrzyma się przed sygnalizatorem
i nie spowoduje utrudnienia ruchu innym jego uczestnikom.
Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator kierunkowy S 3 dotyczą kierujących
jadących w kierunkach wskazanych strzałką (strzałkami). Sygnał zielony nadawany przez
sygnalizator kierunkowy S 3 oznacza, że podczas jazdy we wskazanym kierunku nie
występuje kolizja z innymi uczestnikami ruchu. Sygnalizatory kierunkowe S 3 nadające
sygnały przeznaczone tylko dla pojazdów skręcających w lewo mogą nie być umieszczone po
prawej stronie drogi.
Sygnały świetlne nadawane przez sygnalizator S 4 oznaczają możliwość wjazdu lub
zakaz wjazdu na pas o zmiennym kierunku ruchu:
- sygnał zielony  oznacza zezwolenie na wjazd na pas ruchu, nad którym sygnalizator jest
umieszczony,
- sygnał czerwony  oznacza zakaz wjazdu na pas ruchu, nad którym sygnalizator jest
umieszczony.
Sygnały świetlne dla pieszych nadawane przez sygnalizator S 5 oznaczają:
- sygnał zielony  zezwolenie na wejście na przejście dla pieszych, przy czym sygnał
zielony migający oznacza, że za chwilę zapali się sygnał czerwony i pieszy jest
obowiązany jak najszybciej opuścić przejście,
- sygnał czerwony  zakaz wejścia na przejście.
Sygnały świetlne dla rowerzystów nadawane przez sygnalizator S 6 oznaczają:
- sygnał zielony  zezwolenie na wjazd na przejazd dla rowerzystów, przy czym sygnał
zielony migający oznacza, że za chwilę zapali się sygnał czerwony i rowerzysta jest
obowiązany jak najszybciej opuścić przejazd,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
- sygnał czerwony  zakaz wjazdu na przejazd.
Sygnał świetlny stały lub migający, nadawany przez sygnalizator S 7, oznacza nakaz
opuszczenia pasa ruchu, nad którym sygnalizator jest umieszczony, i wjazdu na część jezdni
znajdującą się po stronie wskazanej strzałką.
Sygnał czerwony migający lub dwa na przemian migające sygnały czerwone, oznaczają
zakaz wjazdu za sygnalizator lub inne urządzenie nadające te sygnały.
Migający lub stały sygnał żółty umieszczony na przeszkodzie albo migający sygnał żółty
nadawany przez sygnalizator ostrzegają o występującym niebezpieczeństwie lub utrudnieniu
ruchu oraz nakazują zachowanie szczególnej ostrożności.
Generalną zasadą jest, że zatrzymanie pojazdu wynikające z nadawanego sygnału
powinno nastąpić przed linią zatrzymania, a w razie jej braku  przed sygnalizatorem. Jeżeli
sygnalizator jest umieszczony nad jezdniÄ…, to zatrzymanie pojazdu wynikajÄ…ce z nadawanego
sygnału powinno nastąpić przed linią zatrzymania, a w razie jej braku  przed jezdnią, nad
którą sygnalizator został umieszczony.
Często można spotkać sygnał świetlny w postaci białych cyfr na tablicy lub
sygnalizatorze, który oznacza wjazd na odcinek jezdni, na którym zaleca się jazdę
z prędkością wyrażoną w kilometrach na godzinę.
Rys. 9. Sygnały świetlne [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Tabliczki do znaków drogowych
Rys. 10. Tabliczki do znaków drogowych [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Sygnały nadawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli.
Kierujący ruchem daje sygnały za pomocą postawy i ruchu rąk.
Postawa, w której kierujący ruchem jest zwrócony bokiem do nadjeżdżających pojazdów,
oznacza zezwolenie na wjazd na skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem,
a dla pieszych  zezwolenie na wejście na jezdnię. Postawa, w której kierujący ruchem jest
zwrócony przodem lub tyłem do nadjeżdżających pojazdów, oznacza zakaz wjazdu na
skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem, a dla pieszych  zakaz wejścia na
jezdnię. Podniesienie ręki do góry przez osobę kierującą ruchem oznacza mającą nastąpić
zmianę dotychczas dawanego sygnału. Dla uczestników ruchu, dla których ruch był
zamknięty, oznacza, że za chwilę będzie dawany sygnał oznaczający zezwolenie na wjazd lub
wejście, a dla uczestników ruchu, dla których ruch był otwarty, oznacza, że za chwilę będzie
dawany sygnał zakazujący wjazdu lub wejścia. Ręka osoby kierującej ruchem wyciągnięta
poziomo, poprzecznie do kierunku jazdy zbliżających się pojazdów, oznacza zakaz wjazdu na
skrzyżowanie lub odcinek drogi za osobą kierującą ruchem. Sygnał oznaczający nakaz
zatrzymania pojazdu jest dawany:
- w warunkach dostatecznej widoczności  tarczą do zatrzymywania pojazdów, która ma
kształt czerwonego koła z białym obrzeżem,
- w warunkach niedostatecznej widoczności  tarczą do zatrzymywania pojazdów ze
światłem odblaskowym lub światłem czerwonym albo latarką ze światłem czerwonym.
Umundurowany policjant, inspektor Inspekcji Transportu Drogowego, żołnierz Żandarmerii
Wojskowej i żołnierz wojskowych organów porządkowych mogą w warunkach dostatecznej
widoczności dawać sygnał do zatrzymania pojazdu samą ręką.
Osoby nadzorujące bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię dają sygnał do zatrzymania
pojazdu przez uniesienie w górę kwadratowej tarczy barwy żółtej ze znakiem B 20 z żółtym
napisem i obrzeżem.
Tablica barwy żółtej ze znakiem B 20 z żółtym napisem i obrzeżem, widoczna na
autobusie szkolnym, oznacza nakaz zatrzymania pojazdów poruszających się po jezdni, na
której albo przy której zatrzymał się autobus.
Sygnał dz
więkowy dawany przez osobę kierującą ruchem lub uprawnioną do jego
kontroli
jest sygnałem ostrzegającym uczestników ruchu lub zwracającym uwagę na inne sygnały albo
polecenia.
JadÄ…cy pojazdem samochodowym policjant, inspektor Inspekcji Transportu Drogowego
lub żołnierz Żandarmerii Wojskowej może, w zakresie swoich ustawowych uprawnień, dawać
kierujÄ…cemu pojazdem polecenia do:
- określonego zachowania  za pomocą urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub
świetlnych,
- zatrzymania  w przypadku jazdy za kierującym, do którego jest skierowane polecenie 
przez krótkotrwałe włączenie niebieskiego światła błyskowego i sygnału dz
więkowego
o zmiennym tonie.
Do kierowania ruchem na przejazdach kolejowych upoważnieni są pracownicy kolejowi,
a podczas robót wykonywanych w pasie drogowym pracownicy drogowi.
Sygnały dz
więkowe lub wibracyjne wysyłane przez urządzenia umieszczone na drodze
Urządzenia umieszczone na drodze mogą wysyłać sygnały dz
więkowe i wibracyjne.
Sygnał dz
więkowy nadawany w postaci dzwonu na przejez
dzie kolejowym ostrzega
o zbliżaniu się pociągu lub innego pojazdu szynowego albo o opuszczaniu zapór (półzapór).
Sygnały dz
więkowe nadawane w postaci brzęczyków lub buczków, albo komunikatów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
słownych na przejściach dla pieszych o ruchu kierowanym sygnałami świetlnymi informują
osoby o upośledzonym wzroku, że dla pieszych jest nadawany sygnał zielony.
Działanie urządzenia wibracyjnego znajdującego się na sygnalizatorze informuje osoby
o upośledzonym wzroku i słuchu, że dla pieszych jest nadawany sygnał zielony.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są rodzaje znaków i sygnałów stosowanych na drogach?
2. Jakie są kształty i barwy znaków drogowych pionowych stosowanych na drogach?
3. Jakie są zasady stosowania się do znaków i sygnałów drogowych w razie gdy z norm
przepisów prawa o ruchu drogowym, znaków i sygnałów umieszczonych na drodze oraz
poleceń dawanych przez osoby kierujące ruchem drogowym wynika różny sposób
zachowania siÄ™ uczestnika ruchu?
4. Jakie sygnały nadawane są przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego
kontroli?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj przedstawione znaki. Określ, jak powinien zachować się kierujący, widząc te
znaki.
Rys. 1 Rys. 2 Rys. 3 Rys. 4 Rys. 5
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, do jakiej kategorii zaliczamy te znaki,
2) wskazać, jakie kształty i barwy odpowiadają poszczególnym kategoriom znaków,
3) wyjaśnić, co oznaczają poszczególne znaki,
4) wskazać sposób zachowania się kierującego na drodze przy której ustawione są te znaki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Ćwiczenie 2
Określ, w jaki sposób wyrażane są sygnały dawane przez kierującego ruchem policjanta
na skrzyżowaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, w jaki sposób są wyrażane sygnały dawane przez kierującego ruchem policjanta,
2) wskazać postawy sygnały dawane przez kierującego ruchem policjanta,
3) wyjaśnić, co oznaczają poszczególne postawy i sygnały,
4) określić sposób zachowania się kierującego na skrzyżowaniu na którym ruch kierowany
jest przez policjanta.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze sytuacyjne,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij znaczenie punktowych elementów odblaskowych barwy czerwonej, białej lub
żółtej stosowanych na drogach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, co oznaczają punktowe elementy odblaskowe odpowiedniego koloru,
2) wskazać miejsca i sytuacje, w jakich te elementy są stosowane,
3) określić sposób zachowania się kierującego na drodze, na której występują punktowe
elementy odblaskowe.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze sytuacyjne,
- plansze ze znakami drogowymi poziomymi,
- film,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać, określić i odszukać normy prawne w sprawie znaków
i sygnałów obowiÄ…zujÄ…cych w ruchu drogowym? ð ð
2) wymienić co wyrażają znaki i sygnały drogowe stosowane na
drogach? ð ð
3) podać barwy i kształty znaków drogowych wyrażających ostrzeżenia,
zakazy i nakazy? ð ð
4) rozpoznać znaki drogowe? ð ð
5) wskazać miejsca umieszczania znaków na drodze? ð ð
6) określić znaczenie sygnałów świetlnych (barwy) nadawanych przez
urzÄ…dzenia umieszczone na drodze dla kierujÄ…cych i pieszych? ð ð
7) dokonać prawidłowej interpretacji znaczenia sygnałów dawanych
przez osoby kierujÄ…ce ruchem (postawa, ruchy rÄ…k)? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
4.4. Kontrola ruchu drogowego i uprawnienia osób
kontrolujÄ…cych
4.4.1. Materiał nauczania
Kontrola ruchu drogowego
Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem
i jego kontrolowanie należą do zadań Policji. Policjant, w związku z wykonywaniem
czynności jest uprawniony do:
- legitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń co do sposobu
korzystania z drogi lub używania pojazdu,
- sprawdzania dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego
używaniem/prawo jazdy, dowód rejestracyjny/, a także dokumentu stwierdzającego
zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza
pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia,
- żądania poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do
której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu
ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do
alkoholu,
- sprawdzania stanu technicznego, wyposażenia, ładunku, wymiarów, masy lub nacisku osi
pojazdu znajdujÄ…cego siÄ™ na drodze,
- sprawdzania zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy
oraz postoju,
- zatrzymania, w przypadkach przewidzianych w ustawie, dokumentów stwierdzających
uprawnienie do kierowania pojazdem lub jego używania,
- wydawania poleceń osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy
lub zagrażającą jego bezpieczeństwu, albo osobie odpowiedzialnej za utrzymanie drogi
oraz kontrolowanemu uczestnikowi ruchu  co do sposobu jego zachowania,
- uniemożliwienia kierowania pojazdem osobie znajdującej się w stanie nietrzez
wości lub
w stanie po użyciu alkoholu, albo środka działającego podobnie do alkoholu,
uniemożliwienia korzystania z pojazdu, którego stan techniczny, ładunek, masa lub
nacisk osi zagrażają bezpieczeństwu lub porządkowi ruchu, powodują uszkodzenie drogi
albo naruszają wymagania ochrony środowiska, uniemożliwienia korzystania z pojazdu,
jeżeli kierujący nim nie okazał dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub
stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia, uniemożliwienia kierowania
pojazdem przez osobę nie posiadającą wymaganych dokumentów uprawniających do
kierowania lub używania pojazdu,
- używania przyrządów kontrolno-pomiarowych, a w szczególności do badania pojazdu,
określania jego masy, nacisku osi lub prędkości, stwierdzania naruszenia wymagań
ochrony środowiska oraz do stwierdzania stanu trzez
wości kierującego,
- usuwania lub przemieszczania pojazdu,
- kontroli przewozu drogowego towarów niebezpiecznych oraz wymagań związanych
z tym przewozem,
- używania urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych, służących do
wydawania wiążących poleceń uczestnikowi ruchu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
- występowania w uzasadnionym przypadku z wnioskiem o ocenę stanu zdrowia
kierujÄ…cego pojazdem,
- pilotowania pojazdów, których wymiary, masa lub naciski osi przekraczają określone
wielkości, pilotowanie wykonywane jest za opłatą ponoszoną przez właściciela lub
posiadacza pojazdu.
Kontrola ruchu drogowego w stosunku do kierujących pojazdami, którzy wykonują
transport drogowy lub przewóz na potrzeby własne, należy również do inspektorów Inspekcji
Transportu Drogowego. W tym zakresie inspektorom przysługują uprawnienia określone jak
dla Policji. Policja prowadzi ewidencję kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego.
Określonemu naruszeniu przypisuje się odpowiednią liczbę punktów w skali od 0 do 10
i wpisuje się do tej ewidencji. Kierowcom, którzy zbiorą na swoim koncie więcej niż 24
punkty karne, są odbierane prawa jazdy. Początkujący kierowcy (mający prawo jazdy krócej
niż rok) tracą je już po uzyskaniu ponad 20 punktów karnych. Jeśli policjant uzyska
informację o stanie konta kierowcy i stwierdzi, że wraz z wymierzoną przez niego karą suma
punktów osiągnie 25 lub więcej (w przypadku początkującego kierowcy 21 lub więcej), jest
zobowiązany do odebrania prawa jazdy. Aby potem odzyskać odebrane prawo jazdy,
kierowca musi sam zabiegać o zdanie egzaminu kontrolnego. Nie wymaga to jednak
uczęszczania na kurs. Natomiast początkujący kierowcy (mający prawo jazdy krócej niż rok),
którym odebrano prawo jazdy po przekroczeniu granicy 20 punktów, w ogóle tracą prawo
jazdy i muszą od początku przejść cały kurs szkolenia. W ewidencji policja wpisuje także
naruszenia przepisów ruchu drogowego, którym nie przypisano wartości punktowej.
Punkty za naruszenie przepisów ruchu drogowego wpisane do ewidencji usuwa się po
upływie 1 roku od dnia naruszenia, chyba że przed upływem tego okresu kierowca dopuścił
się naruszeń, za które na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć przypisana liczba punktów
przekroczyłaby 24 punkty. Kierowca wpisany do ewidencji może na własny koszt
uczestniczyć w szkoleniu, którego odbycie spowoduje zmniejszenie liczby punktów za
naruszenie przepisów ruchu drogowego. Nie dotyczy to kierowcy w okresie 1 roku od dnia
wydania po raz pierwszy prawa jazdy.
Tabela 1. Punkty karne [1]
10 Spowodowanie zagrożenia życia ludzi i ich mienia lub spowodowanie uszkodzenia ciała innych
uczestników ruchu lub mienia (chodzi o wypadek dwóch lub więcej pojazdów)
Nieudzielanie pomocy ofiarom wypadku
Omijanie pojazdu, który jechał w tym samym kierunku i zatrzymał się, by przepuścić pieszych
Kierowanie pojazdem po spożyciu alkoholu (powyżej 0,2 promila) lub środka podobnie działającego
Przekroczenie dozwolonej prędkości o ponad 50 km/h
9 Wyprzedzanie na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim
8 Wyprzedzanie na przejazdach rowerowych i bezpośrednio przed nimi
Nie ustąpienie pierwszeństwa pieszemu na przejściu
Nie ustąpienie pierwszeństwa pieszemu przechodzącemu przez jezdnię prze kierowcę skręcającego
w drogÄ™ poprzecznÄ…
Niezatrzymanie pojazdu przed przechodzącą przez jezdnię osobą niepełnosprawną albo niewidomą
Niezatrzymanie pojazdu mimo otrzymania takiego sygnału od osoby uprawnionej do kontroli ruchu
drogowego
Przekroczenie prędkości o 41 50 km/godz.
6 Spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego (chodzi o tzw. kolizje drogowe)
Niezastosowanie się do sygnałów świetlnych, np. przejazd na czerwonym świetle
Niezastosowanie się do sygnałów i poleceń podawanych przez osoby uprawnione do kierowania
ruchem drogowym lub jego kontroli m.in. policjantów, strażników granicznych, żołnierzy, kolejarzy
i drogowców (trzy ostatnie kategorie tylko w szczególnych wypadkach)
Niestosowanie siÄ™ do znaku  zakaz wjazdu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniu
Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu pojazdom szynowym lub rowerzystom
Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 31 40 km/godz.
5 Niezastosowanie się do znaków  zakaz ruchu w obu kierunkach ,  zakaz skrętu w lewo ,  zakaz
skrętu w prawo ,  nakaz jazdy ,  strzałka kierunkowa oraz przejechanie podwójnej linii ciągłej
Nie ustąpienie pierwszeństwa pieszemu w trakcie cofania
Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu podczas zmiany pasa ruchu
Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu (w razie przecinania się kierunków jazdy) w miejscach, które
nie są skrzyżowaniami, np. na placu
Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu podczas włączania się do ruchu
Nie ułatwienie przejazdu pojazdom uprzywilejowanym, np. karetkom na sygnale, naruszenie zakazu
zawracania
Spowodowanie niebezpiecznej sytuacji wynikającej z nie upewnienia się, czy można bezpiecznie
wyprzedzać
Naruszenie zakazu wyprzedzania przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia
Naruszenie zakazu wyprzedzania na zakrętach oznaczonych znakami ostrzegawczymi
Naruszenie zakazu wyprzedzania na skrzyżowaniach
Naruszenie zakazu wyprzedzania na przejazdach kolejowych i bezpośrednio przed nimi
Naruszenie zakazu wyprzedzania na przejazdach tramwajowych i bezpośrednio przed nimi
Nieprzestrzeganie znaków  zakaz wyprzedzania
4 Nie ustąpienie pierwszeństwa przejazdu podczas cofania
Niezastosowanie się do znaku  pierwszeństwa dla nadjeżdżających z przeciwka
Przekroczenie dozwolonej prędkości o 21 30 km/godz.
Niestosowanie się do obowiązku używania wymaganych przepisami świateł podczas jazdy od
zmierzchu do świtu
3 Wyprzedzanie z niewłaściwej strony
Pozostawienie pojazdu na drodze bez wymaganego przepisami oświetlenia
Naruszanie zakazu cofania na drodze ekspresowej lub autostradzie
Umieszczanie w lub na samochodzie urządzeń stanowiących wyposażenie pojazdu
uprzywilejowanego, wysyłających niebieskie lub czerwone sygnały świetlne albo sygnał dz
więkowy
o zmiennym tonie
Wyposażenie pojazdu w antyradar albo przewożenie go w stanie gotowym do natychmiastowego
użycia
Lekceważenie znaków  zakaz wjazdu dla poszczególnych typów pojazdów, np. motocykle, ciągniki,
samochody ciężarowe
2 Przekroczenie prędkości o 11 20 km/godz.
Jazda z prędkością utrudniającą ruch innym kierującym
Niewłączanie świateł podczas jazdy we mgle i w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza
Niewłączanie świateł podczas jazdy w dzień od 1 paz
dziernika do ostatniego dnia lutego
Niestosowanie się podczas jazdy do obowiązku używania wymaganych przepisami świateł w tunelu
Omijanie pojazdu z niewłaściwej strony
Niewłączanie świateł przez motocyklistę
Nadużywanie świateł przeciwmgłowych (przednich lub tylnych)
Naruszenie zakazu cofania w tunelu, na moście, na wiadukcie
Niezastosowanie się do znaków zakazu wjazdu dla pojazdów o konkretnych wymiarach lub wadze
1 Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 6 10 km/godz.
Niestosowanie się do pozostałych, nie wyszczególnionych powyżej znaków i sygnałów drogowych,
np. nieprzestrzegania zakazu używania sygnału dz
więkowego
Naruszenie zakazu zatrzymywania lub postoju
Kierowanie pojazdem, który nie jest dopuszczony do ruchu
Zatrzymywanie prawa jazdy
Policjant zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w razie:
- stwierdzenia, że kierujący pojazdem znajduje się w stanie nietrzez
wości lub w stanie po
użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,
- stwierdzenia zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
- podejrzenia podrobienia lub przerobienia prawa jazdy,
- gdy upłynął termin ważności prawa jazdy,
- gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja
o zatrzymaniu prawa jazdy,
- gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano
decyzję o cofnięciu prawa jazdy,
- przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów
ruchu drogowego,
- przekroczenia przez kierujÄ…cego pojazdem, w okresie 1 roku od dnia wydania po raz
pierwszy prawa jazdy, liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego.
Policjant również może zatrzymać prawo jazdy za pokwitowaniem w razie uzasadnionego
podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być
orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z przyczyn
jego nieczytelności, podejrzenia jego przerobienia, podrobienia lub upłynięcia terminu
ważności uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni. W pozostałych przypadkach
zatrzymania prawa jazdy następuje bezwzględny zakaz prowadzenia pojazdów.
Zatrzymywanie dowodów rejestracyjnych
Policjant zatrzyma dowód rejestracyjny (pozwolenie czasowe) w razie:
- stwierdzenia lub uzasadnionego przypuszczenia, że pojazd zagraża bezpieczeństwu
w szczególności po wypadku drogowym, w którym zostały uszkodzone zasadnicze
elementy nośne konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy, zagraża porządkowi ruchu,
narusza wymagania ochrony środowiska,
- stwierdzenia, że pojazd nie został poddany badaniu technicznemu w wyznaczonym
terminie lub termin badania nie został wyznaczony prawidłowo,
- stwierdzenia zniszczenia dowodu rejestracyjnego w stopniu powodujÄ…cym jego
nieczytelność,
- uzasadnionego podejrzenia podrobienia lub przerobienia dowodu rejestracyjnego,
- stwierdzenia, że badanie techniczne zostało dokonane przez jednostkę do tego
nieupoważnioną,
- nie okazania przez kierujÄ…cego dokumentu stwierdzajÄ…cego zawarcie umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub nie
okazania dokumentu stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia,
- uzasadnionego przypuszczenia, że dane w nim zawarte nie odpowiadają stanowi
faktycznemu.
W razie zatrzymania dowodu rejestracyjnego, policjant wydaje kierowcy pokwitowanie. Może
on zezwolić na używanie pojazdu przez czas nie przekraczający 7 dni, określając warunki
tego używania w pokwitowaniu. Zwrot zatrzymanego dokumentu następuje niezwłocznie po
ustaniu przyczyny uzasadniajÄ…cej jego zatrzymanie.
Wpływ alkoholu na bezpieczeństwo
Alkohol spożyty nawet w niewielkich ilościach powoduje zakłócenia funkcji
psychofizycznych człowieka. Te zakłócenia stają się przyczyną nieprawidłowej reakcji, co
prowadzi do wypadku. Spożycie alkoholu powoduje wydłużenie czasu reakcji, który jest tak
ważny w sytuacjach szczególnych na drogach. Niestety coraz częściej kierowcy nie zdając
sobie z tego sprawy i siadają za kierownicę po spożyciu alkoholu.
Wyróżnia się dwa stany:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
- stan po spożyciu alkoholu co oznacza, że zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub
prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 promila do 0,5 promila alkoholu albo obecności
w wydychanym powietrzu od 0,1mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3,
- stan nietrzez
wości co oznacza, że zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi
do stężenia we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu albo obecności w wydychanym
powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Badania potwierdzają, że prawdopodobieństwo spowodowania wypadku przez nietrzez
wego
kierowcę zwiększa się: przy stężeniu alkoholu 0,5 promila  2 razy, 1,0 promila  7 razy,
1,3 promila  15 razy, 1,5 promila  15 razy.
Obecnie, przepisy prawa mówią, że prowadzenie pojazdu będąc pod wpływem alkoholu
lub stanie nietrzez
wym jest przestępstwem. Kto, znajdując się w stanie nietrzez
wości lub pod
wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ponadto sąd orzeka zakaz
prowadzenia pojazdów na czas od roku do lat 10. Jeżeli kierowca, będąc w stanie
nietrzez
wości spowoduje wypadek drogowy, którego następstwem jest śmierć człowieka lub
ciężki uszczerbek na zdrowiu, oprócz kary pozbawienia wolności może być ponadto ukarany
zakazem prowadzenia pojazdu na zawsze. W przypadku kiedy zachodzi uzasadnione
podejrzenie, że osoba, która kierowała pojazdem mogła kierować pojazdem po spożyciu
alkoholu, policjant ma prawo przeprowadzić badanie w celu ustalenia zawartości
w organizmie alkoholu, użyciu urządzeń elektronicznych dokonujących pomiaru stężenia
alkoholu w wydychanym powietrzu. W przypadku, gdy stan osoby podlegajÄ…cej badaniu
uniemożliwia jego przeprowadzenie urządzeniem elektronicznym, ustalenie zawartości
w organizmie alkoholu następuje na podstawie badania krwi lub moczu.
Badanie w celu ustalenia obecności w organizmie środka działającego podobnie do
alkoholu może być przeprowadzone również w razie braku zgody kierującego, o czym należy
go uprzedzić. Minister właściwy do spraw zdrowia, kierując się skutkami oddziaływania na
organizm kierowcy środków działających podobnie do alkoholu, określa, w drodze
rozporządzenia wykaz tych środków oraz warunki i sposób przeprowadzania badań na ich
obecność w organizmie.
W razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny, kierujący
pojazdem jest poddawany badaniu na zawartość w organizmie alkoholu lub środka
działającego podobnie do alkoholu. Badaniu można poddać także inną osobę, jeżeli zachodzi
uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku
drogowym, w którym jest zabity lub ranny.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. do jakich czynności kontrolnych upoważniony jest policjant?
2. w jakich przypadkach policjant zatrzyma prawo jazdy?
3. w jakich przypadkach policjant zatrzyma dowód rejestracyjny pojazdu?
4. jakie są konsekwencje kierowania pojazdem po spożyciu alkoholu bądz
w stanie
nietrzez
wym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal, w jakich przypadkach policjant zatrzyma prawo jazdy oraz dowód rejestracyjny
pojazdu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić, jakie dokumenty powinien posiadać kierujący pojazdem,
2) określić przypadki wykroczeń, za które zatrzymywane jest prawo jazdy,
3) określić przypadki wykroczeń, za które zatrzymywany jest dowód rejestracyjny pojazdu,
4) przedstawić sposób postępowania w razie zatrzymania dokumentów,
5) ustalić, jakie konsekwencje ponosi kierujący w przypadku zatrzymania tych dokumentów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj, za jakie wykroczenia drogowe i w jakiej liczbie mogą być przydzielone
punkty karne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować tabele punktów karnych,
2) określić przypadki wykroczeń, za które kierujący otrzyma punkty karne,
3) przedstawić konsekwencje otrzymania przez kierującego więcej niż 24 punktów lub 20
punktów w ciągu roku za wykroczenia w ruchu drogowym
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
- tabela punktów karnych.
Ćwiczenie 3
Przedstaw konsekwencje prawne grożą kierującemu będącemu w stanie po spożyciu
alkoholu lub w stanie nietrzez
wości oraz jaki jest wpływ spożytego alkoholu przez
kierującego na bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować różnice pojęć  stan po spożyciu alkoholu, stan nietrzez
wości,
2) określić sankcje prawne stosowane wobec kierujących będących pod wpływem alkoholu,
3) ocenić, jak wpływa alkohol na sprawność ruchową, psychofizyczną kierującego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać osoby uprawnione do kontroli ruchu drogowego? ð ð
2) okreÅ›lić przypadki, w których policjant zatrzyma prawo jazdy? ð ð
3) określić przypadki, w których policjant zatrzyma dowód rejestracyjny
pojazdu? ð ð
4) zaplanować sposób postępowania w przypadku uczestniczenia
w kolizji lub wypadku drogowym? ð ð
5) ocenić, jak wpÅ‚ywa alkohol na sprawność kierujÄ…cego? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Sprawdzian składa się z 20 zadań testowych.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Odpowiedziami prawidłowymi mogą być jedna, dwie lub trzy odpowiedzi.
7. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedz
wez
w kółko i zaznacz prawidłową.
8. Za każdą prawidłową odpowiedz
możesz zdobyć 1 punkt.
9. Na uważne przeczytanie i udzielenie odpowiedzi masz 25 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. KierujÄ…cemu pojazdem nie wolno
a) otwierać drzwi pojazdu bez upewnienia się, że nie spowoduje to zagrożenia
bezpieczeństwa ruchu.
b) wysiadać z pojazdu, bez upewnienia się, że nie spowoduje to zagrożenia
bezpieczeństwa ruchu.
c) kierować pojazdem w stanie po użyciu alkoholu lub środka podobnie działającego do
alkoholu.
d) oddalać się od pojazdu w którym pracuje silnik.
2. Jazda z częściowo zaparowanymi szybami pojazdu
a) jest niedopuszczalna, jeżeli jest to szyba przednia.
b) może być przyczyną wypadku drogowego.
c) nie ma wpływu na bezpieczeństwo jazdy.
d) nie ogranicza widoczności.
3. Przed rozpoczęciem wyprzedzania kierujący pojazdem powinien upewnić się, czy
kierujÄ…cy jadÄ…cy
a) za nim nie rozpoczÄ…Å‚ wyprzedzania.
b) przed nim na tym samym pasie ruchu nie zasygnalizował zamiaru wyprzedzania
innego pojazdu.
c) przed nim na tym samym pasie ruchu nie zasygnalizował zmiany pasa ruchu lub
kierunku jazdy.
d) za nim nie sygnalizuje skrętu w prawo.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
4. Cofanie pojazdu jest zabronione
a) na moście lub na wiadukcie.
b) w tunelu.
c) na drodze ekspresowej.
d) na autostradzie.
5. Jeżeli sygnalizator umieszczony jest po prawej stronie jezdni, to zatrzymanie pojazdu
wynikające z nadawanego sygnału czerwonego
a) może nastąpić za linią zatrzymania, ale przed sygnalizatorem.
b) może nastąpić za linią zatrzymania, ale przed jezdnią drogi poprzecznej.
c) powinno nastąpić przed sygnalizatorem  w razie braku linii zatrzymania.
d) powinno wystąpić za sygnalizatorem ale przed jezdnią drogi poprzecznej.
6. Migający sygnał żółty nadawany przez sygnalizator
a) ostrzega o występującym niebezpieczeństwie lub utrudnieniu ruchu.
b) oznacza zakaz wjazdu za sygnalizator.
c) nakazuje zachowanie szczególnej ostrożności.
d) oznacza nakaz bezwzględnego zatrzymania.
7. KierujÄ…cy pojazdem wyprzedzanym
a) powinien zmniejszyć prędkość w czasie wyprzedzania.
b) nie powinien zwiększać prędkości w czasie wyprzedzania.
c) nie powinien zwiększać prędkości bezpośrednio po wyprzedzaniu.
d) powinien zjechać na pobocze.
8. Pas bezpieczeństwa jest zapięty prawidłowo, gdy
a) nie jest skręcony.
b) ma właściwy naciąg.
c) jest luz
ny na całej długości.
d) jego część obojczykowa znajduje się możliwie blisko szyi.
9. Badanie w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu może być przeprowadzone
a) przy użyciu urządzeń elektronicznych dokonujących pomiaru stężenia alkoholu
w wydychanym powietrzu.
b) poprzez badanie krwi i moczu.
c) również w razie braku zgody kierującego, o czym powinien być uprzedzony.
d) tylko w razie zgody kierujÄ…cego.
10. Na drogach dwukierunkowych o dwóch pasach ruchu wyprzedzanie pojazdu silnikowego
jest zabronione
a) przy dojeżdżaniu do wierzchołków wzniesień.
b) na zakrętach oznaczonych znakami ostrzegawczymi.
c) przy zjeżdżaniu z wierzchołków wzniesień.
d) na obszarze zabudowanym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
11. Nie wolno holować
a) dwóch pojazdów osobowych.
b) pojazdu o niesprawnych hamulcach, chyba, że sposób holowania wyklucza potrzebę
ich użycia.
c) pojazdu z niesprawnym układzie kierowniczym, chyba, że sposób holowania
wyklucza potrzebę jego użycia.
d) pojazdu osobowego przez pojazd osobowy na holu giętkim.
12. Kierujący pojazdem powinien dostosować prędkość jazdy do
a) stanu i widoczności drogi.
b) warunków atmosferycznych.
c) natężenia ruchu pieszych i pojazdów.
d) własnych umiejętności.
13. Zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego na przejez
dzie kolejowym może stworzyć
kierujący pojazdem, który
a) wjeżdża na tory bez upewnienia się, czy nie zbliża się pociąg.
b) wyprzedza pojazdy na przejez
dzie.
c) wyprzedza pojazdy bezpośrednio przed przejazdem.
d) wjeżdża na przejazd w przypadku braku możliwości jego opuszczenia.
14. Dwa na przemian migające sygnały czerwone oznaczają
a) zakaz wjazdu za sygnalizator lub inne urządzenie nadające te sygnały.
b) uszkodzonÄ… sygnalizacjÄ™.
c) zezwolenie na jazdę z zachowaniem szczególnej ostrożności.
d) zezwolenie na jazdÄ™ w prawo lub w lewo.
15. Kierujący pojazdem powinien zmienić światła drogowe na mijania, gdy zbliża się do
pojazdu
a) nadjeżdżającego z przeciwka.
b) poprzedzającego, którego kierujący może być oślepiony.
c) szynowego, jeśli istnieje możliwość oślepienia kierującego nim.
d) gdy wjeżdża w obszar zabudowany.
16. Umieszczone na jezdni punktowe elementy odblaskowe barwy
a) czerwonej  wyznaczają prawą krawędz
jezdni.
b) białej wyznaczają lewą krawędz
jezdni.
c) żółtej  wyznaczają miejsce zatrzymania pojazdu.
d) zielone wyznaczają środek jezdni.
17. Widząc na nawierzchni jezdni znaki barwy białej i żółtej, kierujący pojazdem
a) jest ostrzegany o zmianie organizacji ruchu.
b) powinien stosować się do znaków barwy białej przed znakami barwy żółtej.
c) powinien stosować się do znaków barwy żółtej przed znakami barwy białej.
d) silnikowym może nie stosować do tych znaków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
18. Podczas postoju na jezdni w warunkach niedostatecznej widoczności, kierujący pojazdem
silnikowym
a) może nie włączać świateł zewnętrznych pojazdu.
b) może używać świateł postojowych jedynie od strony środka jezdni.
c) powinien używać świateł pozycyjnych przednich i tylnych lub świateł postojowych.
d) w takich warunkach ma obowiÄ…zek sygnalizowania postoju tylko poza obszarem
zabudowanym.
19. Kierującemu nie wolno używać pojazdu
a) do ciągnięcia za nim osób, np. na sankach lub nartach.
b) powodującego nadmierną emisję spalin do środowiska.
c) powodującego nadmierny hałas.
d) na którym ładunek jest niezabezpieczony przed przemieszczaniem się.
20. W razie konieczności pozostawienia na drodze ładunku, kierujący ciągnikiem
a) powinien oznaczyć go w sposób widoczny w dzień i w nocy.
b) powinien pozostawić za nim przyczepę i odjechać ciągnikiem w celu sprowadzenia
pomocy.
c) może nie oznaczać go w ciągu dnia.
d) powinien pozostawić ciągnik i przyczepę i udać się po pomoc.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów ruch drogowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
/odpowiedzi.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
6. LITERATURA
1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 czerwca 2005 r.
(Dz. U. Nr 108, poz. 907 i 908) w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy  Prawo
o ruchu drogowym
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. Nr 170 z 12
paz
dziernika 2002 r., poz. 1393)
3. RozporzÄ…dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 27 paz
dziernika 2005 r. w sprawie
szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez kierujących pojazdami,
instruktorów i egzaminatorów (Dz.U. Nr 217, poz. 1834 z 2005 r. z póz
n. zm.)
4. Wydawnictwa  Podręczniki Kierowcy  grupy  IMAGE ,  Agencji Wydawniczej MZ
dostępne na rynku księgarskim
5. www.kodeksdrogowy.com.pl
6. www.prawojazdy.com.pl
7. www.eti.agh.edu.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59