1
Marcin K. Zwier\
d\
yński, Gdzie jest religia, Nomos, Kraków 2009, s. 27  70
Paradygmat interpretacyjny uznaje procesy komunikacji za podstawę społecznych interakcji,
które z kolei mają faktyczną moc ustanawiania porządku społecznego. Poza kategorią
interakcji kluczowe są, w myśl interakcjonizmu symbolicznego, pojęcia znaczenia i
interpretacji.
Socjalizacja: spontaniczne procesy przystosowania do okoliczności \
ycia w społeczeństwie,
wprowadzania w kulturę i strukturę społeczną oraz rozwój umiejętności umo\
liwiających
uczestniczenie w społeczeństwie za pośrednictwem interakcji społecznych.
Proces uspołecznienia zasadza się na wzajemnym oddziaływaniu biologii, kultury, struktury
społecznej i kontaktów interpersonalnych. Jego powodzenie warunkuje typowo ludzka
otwartość na świat. Nikt nie rodzi się człowiekiem w pełni  musi dopiero nauczyć się nim
stawać.
Do pełnego zrozumienia procesów społecznych (Weber prekursorem tego wątku) konieczne
jest ujawnienie mechanizmów procesów psychicznych, które le\
ą u ich podstaw. Jednym z
takich procesów, szczególnie interesującym Luckmanna, było nadawanie znaczenia.
Zauwa\
ył, i\
znaczenie konstytuowane jest w akcie refleksji poprzez umiejscowienie przez
jednostkę doświadczenia w jakimś zewnętrznym kontekście wykraczającym poza ramy
codziennego biegu \
ycia. Takie doświadczenie jest typifikowane (klasyfikowane jako istotne,
wa\
ne, niewa\
ne itp.) a w sytuacji występowania przezeń w ciągu zamienia się w schemat
doświadczeni owy. Ten zaś, gdy staje się powszechnie dostępny, staje się znakiem. Społeczny
charakter działania ujawnia się, gdy sekwencja doświadczeń skierowana zostaje na alter ego
lub uogólnionego innego.
Przebieg socjalizacji
Proces eksternalizacji  uzewnętrzniania się w działaniu
Stosunki społeczne między jednostkami oparte są na komunikacji (symbolicznej). Jej cechą
jest nadawanie znaczeń. Opiera się o zdolność interpretacji.
Obiektywizacja  efektem: powszechna dostępność wytworu człowieka. Narzędziem jest
język. Język jest z
ródłem znaczeń.
Internalizacja: rola znaczących innych (bazą emocjonalna identyfikacja z nimi) w procesie
autoidentyfikacji (to\
samość efektem odbicia - Cooley). Podstawą autorefleksji jest
internalizacja dialogu: myślenie jako wewnętrzna konwersacja. Osobowość ustanawia siebie
w działaniu i refleksji (procesualność).
Efekt socjalizacji
Efektem socjalizacji (pierwotnej) jest wykształcenie indywidualnej, spójnej i względnie
trwałej to\
samości, zdolnej do samodzielnego nadawania znaczeń. Staje się to w momencie
nabycia umiejętności przyjęcia perspektywy innego. To\
samość jest konstruowana
intersubiektywnie. Oczekiwania społeczne wobec jednostki przekazywane są jej w procesie
przyswajania społecznego światopoglądu, w którym interakcje społeczne wyposa\
one są w
ju\
zobiektywizowane znaczenia. Społeczna rama to\
samości, którą jednostka musi brać pod
uwagę, nazywa Luckmann socjohistorycznym a priori. Składają się na nią warunki
makrostrukturalne, których nie sposób pominąć w analizie kształtowania się to\
samości.
Zagro\
eniem trwałości to\
samości jest istnienie alternatyw oraz sytuacje graniczne,
podwa\
ające realność świata. Zawieszeniu tych wątpliwości słu\
y konwersacja, a w
wymiarze jednostkowym  autonarracja.
2
Zabieg instytucjonalizacji
Działanie powtarzalne przekształca się na poziomie indywidualnym w nawyk, a na poziomie
społecznym we wzór.
Interakcje społeczne poddają się typizacji, są uporządkowywane w programy działania, są,
jak chciał Luckmann, stabilizacją wzorów komunikacyjnych. Dzięki instytucjom człowiek
osiąga pewność \
ycia i oczywistość działania. Instytucje są historycznie utrwalane i
stabilizowane. Funkcją instytucji społecznych jest kontrola. Proces instytucjonalizacji opiera
się na realizacji ról społecznych.
Fenomenologia transcendencji
Zdolność człowieka do izolacji od tymczasowości jest warunkiem koniecznym
transcendowania.
Luckmann pyta o granice świata społecznego. Jak powstaje człowieczeństwo? Czy społeczne
nale\
y uto\
samiać z tym co ludzkie? Jak odró\
nić społeczne od niespołecznego? Dwie cechy
decydują wedle niego społeczności zjawisk: moralność i komunikacyjność. Transcendencja
definiowana jest przez niego funkcjonalnie i antropologicznie  jako egzystencjalny
mechanizm wychodzenia poza kontyngencję świata. Jest przekraczaniem granicy między
społecznym a niespołecznym.
3 rodzaje transcendencji:
Małe: dotyczą granic przekraczalnych i świata codziennego, są automatyczne,
rutynowe, beznamiętne; wiedza o nich pochodzi dosłownie  z doświadczenia ;
Średnie: dotyczą innych jednostek, to do czego odnosi się doświadczenie nie jest
doświadczane bezpośrednio, wymyka się doświadczeniu; nie mamy tak\
e pewności
czy granica (nie)zrozumienia została przekroczona; dostęp zapośredniczony jest
symbolicznie;
Wielkie: dotyczą innych rzeczywistości, w nastawieniu naturalnym nie da się ich
doświadczyć (taką rzeczywistością jest np. sen), ja kieruje się we śnie ku czemuś
absolutnie innemu.
Najistotniejszym doświadczeniem całkowitej transcendencji jest śmierć. Lekarstwem na lęk
przed nią  teoretyzowanie (refleksyjny dystans wobec świata \
ycia). Religia jest tak\
e formą
teoretyzowania odnoszącą się do uzasadniania kryzysów \
yciowych.
Funkcją religii jest przekraczanie biologicznej natury człowieka. Religia jest formą
transcendowania  przekraczania-w-kierunku-sensu. To przekraczanie dotyczy codzienności i
polega na umieszczeniu jej w szerszym kontekście uniwersum symbolicznego, w celu nadania
jej sensu i znaczenia.