Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
Wykład 2
Cele pomocy psychologicznej a
rodzaj zmiany
��Poziomy zmiany  wewnętrzna
(intrapsychiczna) vs zewnętrzna
(behawioralna - środowiskowa)
��Behawioralna vs intrapsychiczna
��Intrapsychiczna  zakres zmiany struktury
osobowości lub jej elementów
Pomoc psychologiczna
��Specyficzna, określona zasadami relacja
dwojga ludzi, którzy dobrowolnie decydują
się na przyjęcie określonych, zmieniających
się w czasie pozycji w relacji
�� Relacja ma charakter legalny, odbywa się
w konkretnych warunkach społeczno-
kulturowych i środowiskowych
Kontekst
Warunki konieczne
terapeuta pacjent
rodzaj
strategie
zmiany
Czynniki leczące
Właściwości terapeuty i pacjenta
��Terapeuta  kompetencje zawodowe (szkolenia i
doświadczenie) i osobiste (własna terapia)
��Pacjent  typ zaburzenia i współzachorowalność,
osobowość, historia leczenia, itp
Status pojęć
Czynniki leczące  ujmowane są jako strategie
postępowania terapeutycznego lub jako
uaktywniane przez interwencje terapeuty procesy
intrapsychiczne i interpersonalne
a. Strategie postępowania, czyli interwencje terapeuty
w postaci parafrazy, klaryfikacji, & .
b. Uaktywniane procesy prowadzące do zmiany
struktury psychicznej lub zachowań jednostki w
kierunku zdrowia psychicznego
Status pojęć:
Warunki konieczne  najczęściej chodzi o
specyfikę relacji terapeuty z pacjentem, na tle
której interwencje terapeutyczne
najefektywniej uaktywniają czynniki leczące:
a. anonimowość
b. neutralność
c. abstynencja (wstrzemięz
liwość)
Koncepcja Yaloma
Wyodrębnił 12 czynników leczących
Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej
Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem
Specyficzne i niespecyficzne
czynniki prowadzące do zmiany
Niespecyficzne
Specyficzne
wspólne dla szkół
wskazane przez szkołę
terapeutyczną
terapeutycznych
Czynniki leczące i prowadzące do
zmiany w terapii :
Nadzieja na osiągnięcie zmiany  występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.
Poszerzanie świadomości zwane też wglądem  to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.
Monitorowanie zachowań  kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.
�� katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego)  powtórne
przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i
doświadczeń.
�� Naśladowanie funkcji terapeuty - posługiwanie
się takimi narzędziami badania rzeczywistości jak
terapeuta.
�� Uświadomienie egzystencjalne 
uświadomienie sobie takich aspektów siebie,
które są związane z poczuciem sensu własnego
istnienia, cierpienia, samotności.
Czynniki prowadzące do zmiany w
terapii grupowej
�� Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) 
spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza
poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia
podobieństwa.
�� Altruizm  przeżycie doświadczeń bycia pomocnym
innej osobie poprzez dzielenie się własnym
doświadczeniem.
�� Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej 
doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która
jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.
cd.
�� Interpersonalne uczenie się  odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy
�� Interpersonalne uczenie się  przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.
�� Spójność grupy  poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.
Relacja terapeutyczna
��Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej
��Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych
��Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)
Przymierze terapeutyczne
�� Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które
zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)
�� Dawniej  definiowano głównie w kategorii więzi
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
projekcji na T wewnętrznych reprezentacji z różnych
okresów tworzenia się aparatu psychicznego
�� Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest
wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i
P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego
Przymierze terapeutyczne konstytuowane
jest wg Bordina przez
Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami
Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii
Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)
1975, 1996
Cechy pacjenta a sojusz terapeutyczny
��Zdolność do tworzenia więzi  bezpieczny
lub pozabezpieczny styl przywiązania
��Umiejętność współdziałania, inaczej
gotowość do współpracy
��Poczucie własnej skuteczności
Przymierze terapeutyczne
�� Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)
�� Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia
Fluktuacja przymierza terapeutycznego
wysoki
niski
Przerwanie relacji
Zmienność przymierza terapeutycznego
�� Dynamiką przebiegu przymierza  oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi
�� Interwencje wzmacniające siłę przymierza
 słuchanie, parafraza, klaryfikacja,
�� Interwencje osłabiające siłę przymierza 
konfrontacja, interpretacja
Przymierze a proces pomagania
�� Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P
�� Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących
�� Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)
Warunki konieczne określone są zasadą:
Abstynencji  wstrzemięz
liwości
�� wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);
�� określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)
Neutralności
�� terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu
�� terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien o
tym wprost informować pacjenta
Anonimowość
��Zasada anonimowości w kontekście
terapeuty
��Zasada anonimowości a w kontekście
pacjenta
Relacja terapeutyczna jest tworzona
przez:
Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej
Zasady: neutralności i abstynencji
Pojęcie zmiany w terapii
" Zmiana i jej wskaz
niki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym
" Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii
" Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji
Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley
Założenie ogólne: definiowanie zdrowia i efektów
terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO  dokonuje oceny efektów
SPOA
ECZEC
STWO
PACJENT
PROFESJONALISTA
Społeczeństwo (instytucje zajmujące
się ubezpieczeniami, leczeniem):
Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych
Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym
Klienci stosują kryteria:
Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)
Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego
Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym
Profesjonaliści:
W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaz
niki subiektywne i obiektywne zmiany
Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości
Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:
Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą
Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)
Warianty niezgodności oceny
efektywności
S P T Typ zab.
Problemu
- X X Bunt
rozwojowy
X - X ?
X X - Osobowość
zależna
Przebieg zmiany w terapii
" Zmiana ciągła  płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności
" Stadialna  najpierw progres, potem
plateau
" Zmiana o charakterze cyklicznym 
progres, plateau, regres lub odwrotnie
Typ zmiany - przykłady
zmiana
sesje
sesje
Efektywność terapii
Typ, zakres zmiany u pacjenta jest
wypadkową czasu i kosztów psychoterapii