Cele pomocy psychologicznej -
Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
zmiany
Wykład 2
Status pojęć:
Status pojęć:
Czynniki leczące  oddziaływania skierowane na
strukturę psychiczną lub jej przejawy w postaci
zachowania, uaktywniające pożądane z
perspektywy salutogenetycznej zmiany
Warunki konieczne  najczęściej chodzi o
specyficzny rodzaj relacji z pacjentem, na tle
której działania terapeutyczne oddziałują
najefektywniej
Koncepcja Yaloma
Wyodrębnił 12 czynników leczących
Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej
Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem
Kontekst
Warunki konieczne
terapeuta pacjent
rodzaj
strategie
zmiany
Czynniki leczące
Czynniki leczące w terapii :
Nadzieja na osiągnięcie zmiany  występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.
Poszerzanie świadomości zwane też wglądem  to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.
Monitorowanie zachowań  kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.
Czynniki leczące w terapii :
katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego)  powtórne
przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i
doświadczeń.
doświadczeń.
Naśladowanie funkcji terapeuty -
posługiwanie się takimi narzędziami badania
rzeczywistości jak terapeuta.
Uświadomienie egzystencjalne 
uświadomienie sobie takich aspektów siebie,
które są związane z poczuciem sensu własnego
istnienia, cierpienia, samotności.
Czynniki leczące w terapii grupowej
Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) 
spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza
poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia
podobieństwa.
podobieństwa.
Altruizm  przeżycie doświadczeń bycia pomocnym
innej osobie poprzez dzielenie się własnym
doświadczeniem.
Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej 
doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która
jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.
Czynniki leczące w terapii grupowej
Interpersonalne uczenie się  odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy
Interpersonalne uczenie się  przekaz - udzielanie
Interpersonalne uczenie się  przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.
Spójność grupy  poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.
Pojęcie zmiany w psychoterapii
Zmiana i jej wskaz
niki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym
obiektywnym
Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii
Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji
Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley
Założenie ogólne: definiowanie zdrowia i efektów
Założenie ogólne: definiowanie zdrowia i efektów
terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO  dokonuje oceny efektów
KTO  dokonuje oceny efektów
KTO  dokonuje oceny efektów
KTO  dokonuje oceny efektów
SPOA
ECZEC
STWO
SPOA
ECZEC
STWO
PACJENT
PACJENT
PROFESJONALISTA
PROFESJONALISTA
Społeczeństwo (instytucje zajmujące
Społeczeństwo (instytucje zajmujące
się ubezpieczeniami, leczeniem):
się ubezpieczeniami, leczeniem):
Stabilnością zachowań w obszarze
Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych
pełnionych ról społecznych
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych
zachowań adaptacyjnych
Podporządkowaniem się normom
Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym
moralnym, społecznym i prawnym
Pacjenci stosują kryteria:
Pacjenci stosują kryteria:
Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)
Adaptacja społeczna w obszarze
Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego
Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym
Profesjonaliści:
Profesjonaliści:
W zależności od szkoły psychoterapii stosują
W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaz
niki subiektywne i obiektywne zmiany
wskaz
niki subiektywne i obiektywne zmiany
Systemy terapeutyczne często stosują
Systemy terapeutyczne często stosują
Systemy terapeutyczne często stosują
Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości
struktury osobowości
Spełnienie wszystkich kryteriów
Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:
okazuje się bardzo trudne:
Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą
społeczeństwem i terapeutą
Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)
Warianty niezgodności oceny
efektywności
S P T Typ zab.
Problemu
- X X Bunt
- X X Bunt
rozwojowy
X - X ?
X X - Osobowość
zależna
Przebieg zmiany w terapii
Zmiana ciągła  płynny przyrost pewnych
Zmiana ciągła  płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności
umiejętności, wiedzy czy sprawności
Stadialna  najpierw progres, potem
Stadialna  najpierw progres, potem
Stadialna  najpierw progres, potem
Stadialna  najpierw progres, potem
plateau
plateau
Zmiana o charakterze cyklicznym 
Zmiana o charakterze cyklicznym 
progres, plateau, regres lub odwrotnie
progres, plateau, regres lub odwrotnie
Typ zmiany - przykłady
zmiana
sesje
sesje
Relacja terapeutyczna
Relacja terapeutyczna
Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej
Wskazuje się na inne aspekty relacji w
Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych
Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)
Przymierze terapeutyczne 
Przymierze terapeutyczne 
początki
początki
Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które
zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)
Kiedyś  definiowano głównie w kategorii więzi
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
projekcji wewnętrznego z różnych okresów tworzenia
się aparatu psychicznego na T
Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest
wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i
P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego
Przymierze terapeutyczne
Przymierze terapeutyczne
Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)
Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia
Przymierze terapeutyczne konstytuowane
Przymierze terapeutyczne konstytuowane
jest wg Bordina przez:
jest wg Bordina przez:
Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami
zgłaszanymi problemami
Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii
Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)
1975, 1996
Fluktuacja przymierza terapeutycznego
wysoki
niski
Przerwanie relacji
Zmienność przymierza terapeutycznego
Dynamiką przebiegu przymierza  oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi
Interwencje wzmacniające siłę przymierza
Interwencje wzmacniające siłę przymierza
 słuchanie, parafraza, klaryfikacja,
Interwencje osłabiające siłę przymierza 
konfrontacja, interpretacja
Przymierze a proces terapii
Przymierze a proces terapii
Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P
prowadzących do zmiany u P
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących
stosowanie interwencji frustrujących
Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)
motywacji P lub błędów T)
Warunki konieczne określone są zasadą:
Abstynencji  wstrzemięz
liwości 
Abstynencji  wstrzemięz
liwości 
1) wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
1) wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego
interwencji może być stosowany w ramach danego
interwencji może być stosowany w ramach danego
interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);
dostarczanie informacji);
2) określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
2) określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)
Neutralności  określa, że:
Neutralności  określa, że:
1. terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
1. terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu
światopoglądu
2. terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
2. terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien
o tym wprost informować pacjenta
o tym wprost informować pacjenta
Relacja terapeutyczna jest tworzona
przez:
Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej
terapeutycznej
Zasady: neutralności i abstynencji