Psychologia osobowości
Wykład nr 3
Wykład nr 3
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
SWPS 2012/13
Teoria psychoanlizy
Trzy znaczenia psychonalizy
teoria, czyli opis osobowości,
metoda jej badania
terapia - metoda leczenia jej zaburzeń
2
Teoria
Jest uważana za najpełniejszą teorię, modelową.
Obejmuje bowiem trzy komponenty:
Jaka jest struktura osobowości,
Jak się rozwija,
Jak funkcjonuje, w szczególności jak dochodzi do
zaburzeń funkcjonowania i na czym polega proces
terapeutyczny
3
Cztery tezy zastane na temat natury
człowieka:
Świadomość - w niej przejawia się prawdziwy charakter człowieka,
obejmuje treści najważniejsze: motywy, wiedzę, uczucia. Jest ona w
związku z tym podstawowym obiektem analiz psychologicznych.
Biologia człowieka jest okiełznana przez kulturę i odgrywa
marginesową rolę w jego życiu. W szczególności : seks jest marginalny
w bardziej cywilizowanych, kulturotwórczych sferach życia człowieka,
oraz w jego dojrzałych relacjach z innymi.
Dorosły człowiek jest obiektem studiów, bo dziecko jest
Dorosły człowiek jest obiektem studiów, bo dziecko jest
nierozwiniętym jeszcze dorosłym. Rozwój jest prostoliniowy, więc
poznając punkt dojścia, łatwo zrozumiemy przebieg rozwoju psychiki
człowieka .
Dziecko jest niewinne: bez seksu, bez agresji jako ważnego motywu.
Proste idylliczne stosunki wewnątrz rodziny, nacechowane opieką,
miłością, uczeniem się (naśladowaniem). Człowiek uczy się zasad
moralnych, oraz kultury w ten sam sposób jak matematyki, tzn.
stopniowo, przez naśladownictwo, bądz
kary i nagrody. Moralność i
cywilizacja ma ostatecznie autonomiczną wartość dla człowieka.
Człowiek ma dobrą naturę.
4
Nowy paradygmat psychoanalizy
1. Nieświadomość jest najważniejszym elementem
psychiki: metafora "góry lodowej". Treści nieświadome
wywierają wpływ na świadomość - świadomość jest
korelatem, skutkiem procesów nieświadomych.
2. Nieświadomość obejmuje w pierwszym rzędzie
biologiczne popędy, emocje, energię, a więc
czynniki motywacyjne i energetyzujące
czynniki motywacyjne i energetyzujące
zachowanie. Świadomość i zachowanie człowieka - w
tym dorosłego - jest więc rezultatem działania sił
biologicznych. Mogą być one przekształcone przez
uczenie, ale istnieją cały czas jako główny motor
postępowania- co determinuje ich charakter psychiki
ludzkiej. Centralnym elementem sił biologicznych są
popędy seksualne (uwaga: inaczej rozumienie niż we
współczesnym języku).
5
Nowy paradygmat psychoanalizy
3. Konflikty to motor rozwoju: Biologia vs.
uwarunkowania realne i kulturowe. Konflikty są
elementem dynamizującym rozwój. Nie - uczenie linearne.
Rozwój nie jest linearny - każdy okres ma swoje prawa:
fazy rozwoju konfliktów biologia - uwarunkowania
4. Moralność i kultura to wynik rozwiązywania
konfliktów między biologicznymi popędami a
konfliktów między biologicznymi popędami a
przeszkodami: działanie mechanizmów obronnych. Nie
jest to więc emanacja dobrej natury człowieka i jego
"uczenia się".
5. Dzieciństwo jest ważne i specyficzne i pełnie silnych
emocji i konfliktów interpersonalnych. "Dziecko jest ojcem
dorosłego".
6
Psychoanaliza Z. Freuda
Perspektywa / Założenie
Model
1. Dynamiczny o roli popędów libidinalnego i agresywnego
1. Ekonomiczny o sposobie funkcjonowania (przemieszczania się w
psychice) energii
1. Topograficzny O procesach: świadomych, przedświadomych i
nieświadomych
1. Rozwojowy (lub Zał. o stadiach rozwoju (i kompleksie Edypa)
genetyczny) Teraz
niejszość jest kształtowana przez przeszłość
1. Strukturalny O strukturach psychicznych: id, ego, superego
7
STRUKTURA OSOBOWOŚCI
U człowieka występują trzy poziomy organizacji
psychicznej, których funkcje łącznie regulują
postępowanie. Są to:
ID - struktura reprezentująca biologiczną stronę
człowieka,
EGO - struktura psychiczna reprezentująca rzeczywistą
EGO - struktura psychiczna reprezentująca rzeczywistą
organizację świata i regulująca kontakty człowieka z
rzeczywistością, oraz integrująca osobowość.
SUPEREGO - struktura reprezentująca normy kultury w
której żyje człowiek,
8
ID
Popęd w znaczeniu psychoanalitycznym to dążenie do
zaspokojenia potrzeby biologicznej: sposoby osiągania
tego celu podlegają przekształceniom i wpływom
zewnętrznym, w konsekwencji przejawy popędu nie są
stałe ani u tej samej osoby /rozwój/, ani w ramach
gatunku; podlegają jednak określonym prawidłowościom,
więc zakres tej zmienności jest przewidywalny i
więc zakres tej zmienności jest przewidywalny i
ograniczony.
ZASADA DZIAA
ANIA ID
Id rządzi się zasadą przyjemności - czyli zasadą
zaspokojenia natychmiast i za wszelką cenę, bez liczenia
się z czymkolwiek. Pierwotnie do dyspozycji są tylko
wrodzone odruchy, bądz
marzenia - fantazyjne spełnienie
(nie odróżnia się realności od wyobrażonego).
9
Rola ID w życiu psychicznym
Zapewnienie życia i reprodukcji organizmu.
Nowe struktury psychiki /osobowości/ tworzą się w
procesie przemiany sposobu zaspakajania popędów ID.
Przemiana ta zachodzi w toku i pod wpływem życiowych
doświadczeń jednostki. Oznacza to, że psychika
/osobowość/ wyłania się z interakcji wrodzonych
/osobowość/ wyłania się z interakcji wrodzonych
biologicznych czynników i różnorodności indywidualnego
doświadczenia.
10
EGO
Potrzeba powstania Ego
Organizm żyje w otoczeniu świata mającego własne
reguły i zaspokajać może potrzeby tylko w tym
otoczeniu. EGO to struktura wyodrębniona z ID na skutek
uczenia się zaspokajania popędów ID w otoczeniu.
Funkcje Ego
1. poznanie organizacji świata
1. poznanie organizacji świata
2. realizacja pragnień czyli formowanie się celów,
planowanie, kontrola realizacji
3. integracja różnych popędowych działań: organizacji w
system własnych popędów
4. integracja działań i struktur ze względu na trzecią siłę
SUPER-EGO: organizacji uwewnętrznionych wartości
(zakazy, ideały) i realiów działania
11
SUPER-EGO
Przesłanki powstania super-ego
W rozwoju człowieka pojawia się potrzeba trzeciej
struktury psychicznej. Wynika ona z miejsca człowieka w
otoczeniu społecznym. Świat zewnętrzny to nie tylko
realia. To również świat wartości na straży których stoi
społeczeństwo, stosujące kary i nagrody. Wartości to
standardy dobra i zła - co powinno być a co nie powinno.
standardy dobra i zła - co powinno być a co nie powinno.
Dotyczy to jednostki: jak być powinna jaka nie powinna.
Superego to uwewnętrznienie norm i wartości kultury w
której się żyję, łącznie z mechanizmami wymuszania
posłuszeństwa
12
Zasada działania super-ego
Dla super-ego charakterystyczna jest zasada
doskonałości: zachowania regulowane przez s-ego
zmierzają do ślepego spełnienia norm i wartości
uwewnętrznionych.
Ważna funkcja społeczna s-ego: chcemy tego co chce od
nas społeczeństwo. S-ego to stróż społeczeństwa
zainstalowany w naszej osobowości w wyniku dynamiki
zainstalowany w naszej osobowości w wyniku dynamiki
kontaktów z rodzicami. Ale dla Freuda s-ego jest często
opresorem.
Jest siłą irracjonalną - gnębi nas, nasze pragnienie
przyjemności i poczucie realizmu.
świat wartości jest światem autonomicznym i stąd
potencjalnie sprzecznym od/z organizacją biologiczną
(ID), oraz z  realiami świata.
13
Teorie popędowe Freuda
Główne z
ródło energii  popęd seksualny, póz
niej
również popęd destrukcji.
(seksualność jest rozumiana bardzo szeroko jako
psychoseksualność)
Popędy dążą do gratyfikacji. Przymus powtarzania 
sekwencja gratyfikacja > odpoczynek > narastanie
sekwencja gratyfikacja > odpoczynek > narastanie
napięcia popędowego > gratyfikacja > itd.
14
AFEKT
Afekt  manifestacja popędu w sferze psychiki.
Życiem popędowym  poza przymusem
powtarzania- rządzi zasada przyjemności 
przykrości, którą ogranicza zasada
rzeczywistości.
Popędy seksualne mają:
Popędy seksualne mają:
1/ z
ródło
2/ cel
3/ obiekt
Ad1/ ma naturę biologiczną
Ad2/ rozładowanie
Ad3/ może być różny od celu i mieć też charakter
pozagenitalny ( w tym znaczeniu popęd może
składać się z popędów składowych)
15
LIBIDO
Libido- energia popędów seksualnych. Podmiot
dokonuje kateksji energii libidinalnej  czyli obsadza nią
różne obiekty  wyobrażenia psychiczne, struktury.
Libido może być związane z ego (narcystyczne) lub być
związane z obiektem.
Infantylna seksualność  nie ma charakteru
genitalnego, a początkowo również obiektualnego. Małe
dziecko nie dokonało jeszcze kateksji obiektów
16
STADIA ROZWOJU ORGANIZACJI
LIBIDO
Kierunek rozwoju  od narcyzmu do obiektów.
O kształcie życia seksualnego dziecka w każdym ze
stadiów decyduje dominacja tej lub innej grupy popędów
stadiów decyduje dominacja tej lub innej grupy popędów
składowych.
17
Model rozwojowy= genetyczny
STADIUM STREFA PROTOTYP0 KONFLIKT/ OSOBOWOŚĆ I
ROZWOJU CELE
ERO- WA CECHY
CHARAKTERU
GENNA AKTYWNOŚĆ
(Osob.=charakter)
Oralne usta ssanie; Konflikt: Oralno-
gryzienie; inkorporujaca:
gryzienie; inkorporujaca:
0-2 lata między
0-2 lata między
połykanie zależność,
pragnieniami
(inkorporacja) hojność
libidinalnymi i
agresywna,
sadystycznymi
oralno-
cel: sadystyczna
zachłanność
relacja ufnej
ciekawość,
zależności
ambicja, zawiść
18
analne zwieracz potrzeba Konflikt Analno-retencyjna:
odbytu wydalania; pomiędzy systematyczność,
2-3 lata
trening kontrolą a jej upór oszczędność
toaletowy brakiem ekspulsywna
(zatrzymywanie (wydalająca):
stolca vs. porywczość,
zanieczyszczanie destrukcyjność,
się) okrucieństwo
cel: niezależność Produktywna
(twórcza)
falliczne narządy aktywność Konflikt lęk Falliczna
płciowe autoerotyczna kastracyjny zainteresowanie-
3-5 lat
zazdrość o penis bez zakłopotania;
(kompleks Edypa inicjatywa bez
i Elektry) cel: poczucia winy
identyfikacja Falliczno-
seksualna; narcystyczna:
powstanie agresywność;
superego zuchwałość
19
Faza oralna
y
ródłem przyjemności jest strefa oralna. Pierwotny
narcyzm dziecka jest na skutek doznawania przez
dziecko deprywacji (przykrości, napięcia) jest
przekształcany w dążenia do obiektów świata
zewnętrznego.
Abraham wyróżnia podfazę sadystczno-oralną  dziecko
zaczyna  chwytać obiekt , potem również gryz
ć pierś
zaczyna  chwytać obiekt , potem również gryz
ć pierś
matki > istnieje tendencja do  pożarcia piersi (faza
kanibalizmu), inkorporacji piersi. Tutaj też początek
uczuć związanych z tęsknotą za matką, dziecko zaczyna
odwzajemniać miłość.
20
Faza analno-sadystyczna
2-3 rok życia. y
ródłem przyjemności są okolice odbytu.
Pojawia się biegunowość aktywność  bierność i
powiązany z tym sadomasochizm.
Abraham dzieli tę fazę na 2 stadia
- w 1. erotyzm analny związany jest z wydalaniem a
sadyzm ze zniszczeniem obiektu
sadyzm ze zniszczeniem obiektu
- w 2. erotyzm analny łączy się z zatrzymywaniem
sadyzm z kontrolą związaną z posiadaniem
Linia podziału między regresjami psychotycznymi i
neurotycznymi przechodzi między tymi stadiami.
Te dwie fazy tworzą pregenitalne stadium organizacji
libido.
21
Faza falliczna
3-5 rok życia. y
ródłem przyjemności stają się genitalia.
W początkowej części tej fazy jest wyraz
na
biseksualność chłopców i dziewczynek- nie zanika to
całkowicie nigdy.
W tej fazie rozwija się kompleks Edypa.
Kompleks Edypa zorganizowany zespół wyobrażeń i
Kompleks Edypa zorganizowany zespół wyobrażeń i
wspomnień o wielkiej sile uczuciowej, częściowo lub
całkowicie nieświadomych, tworzący się na podstawie
relacji interpersonalnych z okresu dzieciństwa, złożony z
miłosnych i wrogich pragnień przeżywanych przez
dziecko wobec rodziców
22
Kompleks Edypa
Kompleks Edypa Może mieć formę pozytywną (prostą)
lub odwróconą (negatywną).
Rozwiązanie kompleksu Edypa stanowi podstawę
identyfikacji i pełni zasadniczą rolę w strukturowaniu
osobowości, jak również w kierunkowaniu pragnień
jednostki.
jednostki.
W tej fazie w reakcji na pragnienia kazirodcze pojawia
się strach przed utratą penisa i związany z tym kompleks
kastracji. U dziewczynek kompleks kastracji przyjmuje
postać zazdrości o penisa. Rozwojowo pragnienie
posiadania penisa przez dziewczynkę zmienia się w
pragnienie posiadania dziecka.
23
Okres latencji
Trwa do okresu pokwitania. Energie popędowe są
używane do budowy ego (sublimacja). Częściowe
rozwiązanie kompleksu Edypa prowadzi do wytworzenia
super-ego
Okres dojrzewania
Od 10, 11-go roku życia. Jest to przejście do fazy
Od 10, 11-go roku życia. Jest to przejście do fazy
genitalnej, czyli dojrzałej fazy rozwoju libido. Rozwój
seksualny z wczesnego dzieciństwa jest powtarzany w
skondensowanej formie. Infantylne cele seksualne są
porzucane, dziewczynka zrzeka się męskości, chłopiec
przezwycięża lęk kastracyjny. Następuje przejście do
prymatu genitaliów w życiu seksualnym.
24
 Trudności okresu dojrzewania zawsze mają u podłoża
trudności z poprzednich okresów. Ego zaczyna być
zorganizowane, jednak pod naporem gwałtownych
impulsów seksualnych zostaje wystawione na próbę.
Anna Freud wyróżnia 2 formy obrony charakterystyczne
dla adolescencji. 1/ ascetyzm 2/ intelektualizacja.
Zaburzenia rozwojowe polegają na tym, że dążenia z
wcześniejszej fazy pojawiają się w fazie póz
niejszej,
wcześniejszej fazy pojawiają się w fazie póz
niejszej,
stają się dominujące i dążą do niezależnej gratyfikacji.
W zależności od tego z jakiej fazy pochodzą zakłócenia,
będzie różny obraz zaburzeń.
Przymus powtarzania jest jednym z czynników
wywołujących fiksacje (popędów). Polega to na
powtarzającym się dążeniu do określonego rodzaju
gratyfikacji.
25
MODEL TOPOGRAGICZNY, PROCES
PIERWOTNY I WTÓRNY
Model ten dzieli aparat psychiczny na:
świadomość
przedświadomość
przedświadomość
nieświadomość
26
Zawartość nieświadomości
Reprezentacje popędów (afekty) konkretnych idei i idei
rzeczy (aktualne obiekty, do których przynależą afekty,
plus idee werbalne odnoszące się do nich  wraz z
rozwojem słów tworzą się związki pomiędzy ideami
konkretnymi a ideami rzeczy. Konkretne idee i idee
rzeczy tworzą odbicie w życiu psychicznym obiektów ze
świata zewnętrznego.)
świata zewnętrznego.)
Ponieważ człowiek wywodzi pierwszą koncepcję obiektów
ze swojego bezpośredniego otoczenia i ponieważ
neurotyk zatrzymał się w pewnym stopniu na poziomie
infantylnym lub nastąpiła regresja (cofnięcie),
prawdziwymi obiektami jego nieświadomych popędów są
rodzice lub ich substytuty.
27
Sposób funkcjonowania nieświadomości
Taki jak w procesie pierwotnym  łatwość przemieszczania energii
psychicznych i kondensacji, duży nieporządek, chaos. Tutaj też dwa
ważne procesy  identyfikacja i projekcja. To pierwsze to
przemieszczenie z obiektu na ego, to drugie odwrotnie (z zewnątrz
do wnętrza i z wnętrza na świat zewnętrzny).
Nieświadomość nie zna sprzeczności, przeciwności mogą istnieć
obok siebie, czegoś nie ma, a jednocześnie jest, związki mogą być
zakłócane, a idee zamazane. Nie istnieje tu pojęcie czasu. Można
zakłócane, a idee zamazane. Nie istnieje tu pojęcie czasu. Można
doświadczać zdarzeń przeszłych jak teraz
niejszych z niezmienioną
doświadczać zdarzeń przeszłych jak teraz
niejszych z niezmienioną
intensywnością.
Nieświadomość może wyrażać się w sposób symboliczny, również
każdy symptom nerwicowy może mieć znaczenie symboliczne.
Rzeczywistość zewnętrzna jest zastępowana przez wewnętrzną  w
ten sposób wydarzenia zewnętrzne mogą pełnić jedynie rolę
 wyzwalaczy wcześniejszych nieświadomych treści (jak w
przeniesieniu).
28
Świadomość
Akt stawania się świadomym oznacza percepcję
bodz
ców, a jednocześnie samoświadomość aparatu
percepcyjnego. Świadomość to narząd czucia znajdujący
się na granicy światów zewnętrznego i wewnętrznego.
Świadomość testuje rzeczywistość  a szczególnie ocenia
Świadomość testuje rzeczywistość  a szczególnie ocenia
czy coś pochodzi z zewnątrz, czy z wnętrza. (ten element
może całkowicie zawieść w psychozach).
29
System obrony przed bodz
cami
W systemie Percepcja-Świadomość istnieje
system obrony przed bodz
cami, który
funkcjonuje jak filtr  w wyniku którego, tylko
część bodz
ców zewnętrznych oraz wewnętrznych
dostaje się do świadomości. Energia bodz
ca,
który wkracza do świadomości nie pozostawia
który wkracza do świadomości nie pozostawia
tam żadnych śladów, jest w całości zużywana na
akt stawania się świadomą. Wraz z
przedostaniem się energii psychicznej do
świadomości następuje uwolnienie napięcia 
zasada nirwany.
30
Przedświadomość
Zawiera zarówno pochodne nieświadomości, jak i
gromadzi wrażenia ze świata zewnętrznego. Tutaj
sytuowane są internalizowane wpływy zewnętrzne 
normy, reguły, zakazy, nakazy itp., tutaj też rozwija się
instancja zajmująca się moralną i logiczną krytyką
(cenzor).
Bariera nieprzepuszczająca pewnych treści usytuowana
Bariera nieprzepuszczająca pewnych treści usytuowana
jest zarówno między Przedśw. a Nieświad., jak i między
Przedśw. a Świad.
Te opory mogą prowadzić do tworzenia się
symptomów. Przedśw. reguluje przepływy energii
między pozostałymi systemami. W nerwicach często
zbyt mało energii dostępnej jest ego, w psychozach zbyt
dużo. Przedświadomością rządzi proces wtórny.
31
Regresja
Regresja jest to proces, w którym aktywność
psychiczna cofa się do wcześniejszego, niższego i
prostszego sposobu funkcjonowania.
Regresja może być
1/topograficzna
2/ czasowa
3/ formalna
3/ formalna
ad1.  aktywność cofa się do niższego systemu np. do
Nieświadomości
ad.2  obecne doświadczenie poprzez ożywienie
doświadczenia z przeszłości jest przeżywane i spotyka
się z reakcją tak jak w przeszłości (dzieciństwie)
ad.3/ - proces myślenia staje się archaiczny (np.
magiczny)
Powyższe rodzaje regresji występują prawie zawsze
łącznie.
32
Metoda badania
Psycho-analizowanie, czyli odszukiwanie sensu psychologicznego, a
dokładniej: tzw. "głębszego" sensu, w zachowaniach jednostki. W
pracach Freuda i jego uczniów szukano głębszego sensu
 przypadkowych pomyłek", irracjonalnych emocji i zachowań,
ogólnie patologii życia codziennego, ale też i - przede wszystkim -
cięższych zaburzeń (neurotycznych).
Głębszego sensu można też doszukiwać się w zachowaniach
Głębszego sensu można też doszukiwać się w zachowaniach
racjonalnych - ten sens leży poza racjonalnymi tłumaczeniami,
uzasadnieniami.
Problem dla psychoanalityka: " Jakie intencje stoją za
zachowaniami, przekonaniami i świadomymi argumentami, i
wyjaśnieniami? Jak one są ze sobą powiązane - jakie tworzą
sensowne całości obejmujące odległe czasowo, pozornie
niezwiązane ze sobą fakty w życiu człowieka?
33
Co wyróżnia tę metodę?
Tło: Do klinicysty zgłaszał się pacjent: irracjonalność zachowań i
niewytłumaczalne na gruncie fizjologii i anatomii symptomy
somatyczne. Te patologie ustępują w wyniku doświadczeń
psychologicznych. Skąd się biorą te zachowania, jak działa "aparat"
produkujący takie zjawiska?. Na jakich danych mogę oprzeć
zrozumienie powyższych zagadnień?
Dane empiryczne (cztery rodzaje) otrzymywane głównie w trakcie
Dane empiryczne (cztery rodzaje) otrzymywane głównie w trakcie
procesu terapeutycznego:
(a) skojarzenia swobodne,
(b) sny,
(c) reakcje emocjonalne wobec psychoterapeuty,
(b) reakcje emocjonalne wobec interpretacji zdarzeń podawanej
przez terapeutę.
34
Reguły interpretacji
Ogólnie rzecz ujmując, reguły te zakładają istnienie odległych od
"powierzchni" struktur i mechanizmów - ich funkcjonowanie objawia
się w postaci zachowań, jest ono niedostępne świadomości -
psychoanaliza należy w ten sposób do psychologii głębi.
Popędowe pragnienia i aktywność psychiczna rządzona przez proces
pierwotny należą do nieświadomości. Nazwa psychologia głębi
nawiązuje do tego, że te trzy systemy leżą warstwowo jeden nad
drugim.
Ponieważ systemy są ze sobą powiązane, aktywność psychiczna z
Ponieważ systemy są ze sobą powiązane, aktywność psychiczna z
jednego systemu może się przedostawać do innego, jednak obrony (w
życiu na jawie) lub cenzor (we śnie) sprawiają kontrolę nad
 bramami poszczególnych systemów.
Psychoanalityk nie traktuje wypowiedzi pacjenta na swój temat jako
obrazu jego osobowości, ani nie poprzestaje na  racjonalnych
wyjaśnieniach, w których zakłada się, że człowiek kieruje się
uświadamianymi celami, pragnieniami i świadomie realizuje podjęte
palny i decyzje.
35
Reguły interpretacji
W jaki sposób psycholog może wnioskować o głębi na
podstawie obserwowanych faktów?
Musi posiadać mapę całości i reguły wnioskowania na
podstawie tego co widać o niewidocznych miejscach w tej
całości.
Ta mapa i reguły wnioskowania to TEORIA OSOBOWOŚCI
Ta mapa i reguły wnioskowania to TEORIA OSOBOWOŚCI
Każdy akt mentalny jest katektowany (czyli obsadzany
energią). W nieświadomości energia jest swobodnie
mobilna, w przedświadomości związana.
Istnieje analogia topograficzna między marzeniem sennym
a tworzeniem się objawów nerwicowych. Tak jak jawna
warstwa snu stanowi kamuflaż dla ukrytej, tak jawne
symptomy ukrywają nieświadomy konflikt
36
Marzenia senne
Marzenie senne jest  strażnikiem snu , śniący
zaspokaja nieświadome pragnienia. Marzenie senne ma
warstwę jawną i latentną (ukrytą). Praca snu to
aktywność zniekształcająca ukrytą warstwę snu i
tworząca jego jawną część. W drugą stronę (od jawnej
części do ukrytej) dokonuje się interpretacji snu.
części do ukrytej) dokonuje się interpretacji snu.
We śnie obecne są resztki z dnia ale tylko te wkraczają
do marzenia sennego, które kojarzą się z nieświadomymi
myślami, pragnieniami i popędami. Spełnienie pragnień
we śnie wyrażane jest najczęściej w formie symbolicznej.
37
Marzenia senne
We śnie dochodzi do głosu proces pierwotny, czyli prymitywna,
archaiczna (a w wymiarze indywidualnym infantylna) część psychiki.
Charakterystyczne dla tego procesu są przemieszczenie i
kondensacja (zagęszczenie)  w procesie pierwotnym występuje
pomieszanie czasu i przestrzeni, nie rozróżnianie poszczególnych
obiektów, obrazy są zamieniane między sobą, część jest mylona z
całością itp. Są to procesy nieświadome.
całością itp. Są to procesy nieświadome.
Wszystkie cechy procesu pierwotnego są obecne w marzeniach
sennych gdzie praca snu dokonuje się poprzez symboliczną metodę
prezentacji, regresję, pominięcie, kamuflaż, przemieszczenie i
kondensację. Mechanizmy te ujawniają się również w marzeniach na
jawie, objawach nerwicowych, pomyłkach, zapomnieniach itp.
38
Falsyfikowalność teorii
Karl Popper posłużył się przykładem psychoanalizy jako
teorii niefalsyfikowalnej, a więc nienaukowej.
Niefalsyfikowalność psychoanalizy można przedstawić na
następującym przykładzie.
Pewna osoba pali cygaro. Psychoanaliza twierdzi, że w
ten sposób osoba zaspokaja swoje potrzeby oralne.
ten sposób osoba zaspokaja swoje potrzeby oralne.
Jeżeli osoba ta potwierdzi, będzie to stanowiło dowód na
prawdziwość twierdzeń psychoanalizy.
Jeżeli natomiast zaprzeczy, to przyczyn tegoż
zaprzeczenia należy szukać w nieświadomości i w
wyparciu. Zatem to także potwierdza prawdziwość
twierdzeń psychoanalizy.
39