2014-10-20
Zaburzenia osobowości
rozpowszechnienie w populacji 10-18%,
stanowi to 30-50% zgłaszających się
o pomoc pacjentów ambulatoryjnych
i 15%pacjentów hospitalizowanych po raz pierwszy
(za: Cierpiałkowska, 2004)
Jednostka diagnostyczna po
raz pierwszy wyodrębnioną w
DSM-III (APA, 1980).
Do tej pory występowała
w powiązaniu z innymi,
różnymi i zasadniczo
wtórnymi syndromami
zespołów klinicznych.
1
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia Osobowości
DSM-IV (APA, 1994)
Trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń
i zachowań, które w znaczącym stopniu odbiegają od
oczekiwań występujących w kulturze, w której żyje
dana osoba.
Wyodrębniono trzy wiązki :
A- dziwaczność i ekscentryczność, tj. osobowość
paranoiczna, schizotypowa i schizoidalna
B- dramatyczność emocjonalność i lekceważenie
konsekwencji, tj. osobowość narcystyczna,
borderline, histrioniczna i socjopatyczna
C- napięcie, lęk i przerażenie, tj. osobowość
unikająca, bierno zależna i obsesyjno-kompulsyjna.
Kryteria diagnostyczne zaburzeń
osobowości DSM-IV (APA, 1994)
A. Wzorzec ten pojawia się w co najmniej dwóch spośród
czterech następujących obszarów:
poznawczym (tzn. w sposobach postrzegania i interpretowania
siebie, innych ludzi i zdarzeń)
afektywnym ( tzn. sile stopniu zmienności i adekwatności
reakcji emocjonalnych)
funkcjonowaniu interpersonalnym
kontroli impulsów
B. Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w wielu sytuacjach
osobistych i społecznych.
C. Wzorzec ten prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia
lub ograniczenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym
bądz
innych sferach funkcjonowania osoby.
D. Wzorzec ten jest stabilny i trwa długo, a jego powstanie
zaznacza się przynajmniej w okresie adolescencji lub wczesnej
dorosłości.
E. Przyczyny wystąpienia tego wzorca nie mogą być
wyjaśnione jako manifestacja lub konsekwencja innego
zaburzenia.
F. Wzorzec ten nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami
używania substancji aktywnych (np. narkotyków bądz
lekarstw)
lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy)
2
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia osobowości ICD-10,
WHO, 2000
Stany kliniczne i wzorce, które zachowania, które mają tendencję do
utrzymywania się i są przejawem charakterystycznego dla danej osoby
stylu życia oraz sposobu odnoszenia się do siebie i innych ludzi.
Głęboko utrwalone wzorce zachowania przejawiające się mało
elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i
społeczne. Zachowania te są znacząco odmienne od przeciętnego w
danej kulturze sposobu spostrzegania, myślenia i odczuwania,
a w szczególności odnoszenia się do innych. Często, choć nie zawsze,
są one związane z subiektywnym poczuciem cierpienia oraz
trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i osiągnięciach
życiowych.
Wyróżnia się trzy grupy zaburzeń osobowości:
specyficzne zaburzenia osobowości , tj: osobowość paranoiczna,
schizoidalna, dyssocjalna, chwiejna emocjonalnie (typ impulsywny lub
borderline), histrioniczna, anankastyczna, lękliwa(unikająca), zależna,
inne (ekscentryczna, typu haltlose, niedojrzałą, narcystyczna, bierno-
agresywna, psychoneurotyczna)
zaburzenia osobowości mieszane i inne,
trwałe zmiany w osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani
choroby mózgu, tj. powstałe w następstwie stresu o rozmiarach
katastrofy bądz
poważnej choroby psychicznej ( nie występujące
przed patogennym doświadczeniem).
Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości
w populacji (za: Cierpiałkowska, 2004)
Występowanie
Zaburzenie Rozpowszechnienie
w zależności od płci
osobowości w populacji (%)
Paranoiczne
0,5 - 2,5 M>K
Schizotypowe
3 M>K
Schizoidalne
0,5 - 1 M>K
Borderline
2 K>M
Antyspołeczne
3 - 1 M>K
Histrioniczne
2 - 3 K>M
Narcystyczne
<1 M>K
Unikowe
0,5 - 1 M=K
Zależne
2 - 4 K>M
Obsesyjno-
1 M>K
kompulsywne
3
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
i ekscentrycznością
Osobowość paranoiczna
 krucha osobowość (Mangana 1893, za: Akhtar, 1990)
Nieufność i podejrzliwość w relacjach interpersonalnych
wynikająca z silnie traumatycznych wydarzeń życiowych we
wczesnym dzieciństwie (Akhtar, 1990) lub relacji z matką, która
nie neutralizowała poczucia zagrożenia u dziecka (Winnicott,
za: Drat-Ruszczak, 2000)
Słabe poczucie granic między ja i nie-ja (wpływ innych
przeżywany jest jako nieograniczony, przy braku kierunków
własnego działania i celów) (Garfield , Havens, 1991, 1993)
Związek z homoseksualizmem (67%) (Freud, 1996, Muchnik,
Raizman, 1996)
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
i ekscentrycznością (cd)
Osobowość schizoidalna
Wycofanie z relacji z obiektami świata zewnętrznego w
wewnętrzny świat przeżyć
Kontakt z innymi ma charakter rozszczepienia- zwykle dotyczy
wybranych obszarów aktywności życiowej (np. praca)
Świat zewnętrzny nie odpowiada na potrzeby miłości i
akceptacji (Horney, 1976, 1994), kontakt z nim jest bolesny
(Klein, 1956)
Słabość układu nerwowego decyduje o zaburzeniu stosunków
z otaczającym światem  typ myśliciela (Pawłow, 1951)
4
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
i ekscentrycznością (cd)
Osobowość schizotypowa
Teza o istnieniu powiązań ze schizofrenią (pozytywne relacje
z rodzicami czynnikiem protektywnym wobec rozwoju
schizofrenii Schiffman, 2002)
Schizotyp- niepsychotyczna lecz dysfunkcjonalna i
ekscentryczna osobowość, będąca łagodną ekspresją
konstytucyjnego defektu schizofrenicznego (Rado, za: Akhtar,
1992).
Genetyczna dyspozycja: deficyt w integrowaniu przyjemnych
doświadczeń, proprioreceptywna skaza manifestująca się w
aberracyjnej świadomości ciała, prowadząca do wypaczeń w
percepcji schematu ciała, deficyt motywacyjny, niezdolność do
podejmowania aktywności ukierunkowanej na cel
Symptomy: chroniczna niezdolność do przeżywania
przyjemności i radości, słaby rozwój pozytywnych emocji,
zatopienie w emocjach zagrożenia, strachu, wściekłości,
ekstremalna wrażliwość na odrzucenie, uczucia alienacji,
ograniczone życie seksualne, skłonność do dezorganizacji
poznawczej w warunkach stresu.
Zaburzenia osobowości
odznaczające się dramatycznością,
emocjonalnością i lekceważeniem
konsekwencji
Borderline
Chwiejność emocjonalna
Lęk przed odrzuceniem
Dążenie do stabilnego poczucia tożsamości
Tendencje do zachowań autodestrukcyjnych, próby
samobójcze, uzależnianie się od substancji psychoaktywnych
Histrioniczne zaburzenia osobowości
Chwiejność emocjonalna
Lęk przed utratą kontroli impulsów
Dążenie do poczucia bezpieczeństwa (przez uwodzenie lub
somatyzację)
Współwystępowanie zaburzeń seksualnych
5
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia osobowości odznaczające się
dramatycznością, emocjonalnością
i lekceważeniem konsekwencji (cd)
Antyspołeczne zaburzenia osobowości
Brak zdolności do tolerowania frustracji- obniżona aktywność płatów
czołowych (Deckel i in. 1996)
Deficyt lęku- brak możliwości przewidywania konsekwencji. Słaba
kontrola zachowania
Dążenie do władzy.
Przemocowe relacje społeczne.
Narcystyczne zaburzenia osobowości
Najczęściej przeżywane emocje: duma, wstyd, wściekłość,
poczucie pustki, lęk i zawiść
Wielkościowe poczucie ważności
W sytuacji naruszenia samooceny- poczucie pustki: Kim jestem? Co
jest w życiu ważne?
Wrażliwość na krytykę i porażkę- traktują innych jako z
ródło funkcji
odzwierciedlających i idealizujących (Kohut, 1971)
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się napięciem,
lękiem i przerażeniem
Osobowość zależna
 inni są dostępni w oferowaniu ochrony i wsparcia, gdy spotkam się z
sytuacją nadmiernie obciążającą internalizacja reprezentacji siebie
jako słabego i nieefektywnego
lęk przed opuszczeniem i negatywną oceną
poszukiwanie pomocy, aprobaty, porad
wysokie ryzyko depresji, chorób serca i nowotworów
(Bronstein, 1996)
Osobowość unikająca
wczesnodziecięca nternalizacja nietolerancji świata zewnętrznego
wobec potrzeb (Fairbairn, 1944,1963)
relacja z innymi spostrzegana jako z
ródło zagrożenia
nieśmiałość i zachowania unikowe motywowane przez lęk
podwyższone ryzyko współwystępowania fobii społecznej
(Mc Glashan i in. 2000)
6
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się napięciem,
lękiem i przerażeniem (cd)
Osobowość obsesyjno-kompulsywna
Konflikt uporządkowanie-nieuporządkowanie
Dążenie do ochrony przed uczuciami i myślami, które mogą
powodować wstyd, utratę dumy i pozycji, poczucie słabości
i niedoboru
Tendencja do przeceniania prawdopodobieństwa i rozmiaru
negatywnych konsekwencji zagrażających sytuacji (Mc Fall,
Wollersheim, 1979)
Nadaktywność płata czołowego lewej półkuli mózgu
odpowiedzialnej za wczesne ostrzeganie przed popełnieniem
błędu (Mayer, 2002)
Predyspozycja do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (71%)
(Pollak, 2001).
Trudności
w diagnozie różnicowej
85 % pacjentów spełnia kryteria więcej
niż jednego typu zaburzenia
osobowości,
brak precyzyjnych narzędzi
badawczych,
słabe dążenie klinicystów do
precyzyjnej diagnozy.
(Cierpiałkowska, 2004)
7
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Z jakich powodów osoby
z zaburzeniami osobowości
poszukują pomocy ?
Stany dyskomfortu psychicznego,
które mogą przybierać formę
symptomów depresyjnych lub/i
lękowych,
konflikty z innymi ludz
mi,
trudności w realizacji celów życiowych
Samoregulacyjne
mechanizmy przystosowania
w zaburzeniach osobowości
(Jakubik, 2000)
manipulacje zachowania
odreagowujące
mechanizmy
obronne
restrukturalizacja
(emocjonalno- popędowa, poznawcza)
8
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com
2014-10-20
Atrybucja przyczyn trudności
w zaburzeniach osobowości
Przyczyny problemów przystosowaniu, a zatem
także dyskomfortu psychicznego są lokalizowane
przez pacjenta na zewnątrz, najczęściej w innych
ludziach lub/i okolicznościach życiowych.
Osoby te nie spostrzegają własnego udziału
w kształtowaniu nie satysfakcjonujących relacji
z innymi ludz
mi, ani konstruowaniu trudnych
sytuacji życiowych.
Skłonne są, zatem przeżywać poczucie krzywdy
(w przeciwieństwie do towarzyszącego  prawdziwej
depresyjności poczucia winy).
Dlaczego zaburzenia
osobowości
są oporne na zmiany?
Stopień integracji, wzorca zachowania i przeżywania
stanowiącego przyczynę trudności, z obrazem siebie
ma decydujące znaczenie dla prognozowania
efektywności psychoterapii.
W większości jest on dobrze zintegrowany
z obrazem siebie (ego-syntoniczny) i stanowi
podstawę procesów budowania tożsamości
i identyfikacji pacjenta.
Osoby z zaburzeniami osobowości, w większości,
prezentują przekonanie, że stanowiące trudność
wzorce pozwalają im czuć się odrębnymi
i wyróżniają ich spośród innych ludzi.
9
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.com