Międzynarodowe problemy zdrowia
Międzynarodowe problemy zdrowia
Wykład IV
Wykład IV
Światowa Organizacja Zdrowia c.d.
Światowa Organizacja Zdrowia c.d.
Światowa Organizacja Zdrowia c.d.
Światowa Organizacja Zdrowia c.d.
dr hab.n.med. Dorota Cianciara, prof. UW MSC
dr hab.n.med. Dorota Cianciara, prof. UW MSC
Plan wykładu
1. Aktualna sytuacja zdrowotna na świecie
2. Współpraca międzynarodowa
Wskaz
niki oceny sytuacji zdrowotnej
Wskaz
niki oceny sytuacji zdrowotnej
Oczekiwane trwanie życia w chwili narodzin (oczekiwana długość
Oczekiwane trwanie życia w chwili narodzin (oczekiwana długość
życia)
życia)
Umieralność
Umieralność
Obciążenie chorobami  lata życia skorygowane niepełnosprawnością
Obciążenie chorobami  lata życia skorygowane niepełnosprawnością
i wiele innych & & .
i wiele innych & & .
i wiele innych & & .
i wiele innych & & .
http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_LifeExpectancy_2009_bothsexes.png
http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_LifeExpectancy_2009_females.png
http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_LifeExpectancy_2009_males.png
Umieralność - 1
Umieralność - 1
Umieralność z powodu ogółu przyczyn (ogólna)
Umieralność z powodu ogółu przyczyn (ogólna)
Liczba zgonów w określonym czasie w stosunku do liczby ludności
Liczba zgonów w określonym czasie w stosunku do liczby ludności
(np. 100 000 ludności)
(np. 100 000 ludności)
Najczęściej stosowana metoda oceny stanu zdrowia populacji
Najczęściej stosowana metoda oceny stanu zdrowia populacji
Służy do porównań międzynarodowych
Służy do porównań międzynarodowych
Wskaz
nik negatywny
Wskaz
nik negatywny
Zależy od:
Zależy od:
Zależy od:
Zależy od:
Liczebności populacji
Liczebności populacji
Bezwzględna i współczynnik umieralności (przeliczenie na
Bezwzględna i współczynnik umieralności (przeliczenie na
100 tys., )
100 tys., )
Struktury wieku i płci (przeliczenie na populacje standardowe, o
Struktury wieku i płci (przeliczenie na populacje standardowe, o
stałym rozkładzie grup wieku)
stałym rozkładzie grup wieku)
Rzeczywiste i standaryzowane
Rzeczywiste i standaryzowane
Występowania chorób, które są przyczyną zgonów
Występowania chorób, które są przyczyną zgonów
20 głównych przyczyn zgonów na świecie
20 głównych przyczyn zgonów na świecie
Choroba Zgony %
(mln) zgonów
1 Ch niedokrwienna serca 7,2 12,2
2 Ch naczyń mózgowych 5,7 9,7
3 Zakażenia dolnych dróg oddech 4,2 7,1
4 POChP 3,0 5,1
5 Ch biegunkowe 2,2 3,7
6 HIV/AIDS 2,0 3,5
7 Gruz
lica 1,5 2,5
8 Rak krtani, tchawicy, płuca 1,3 2,3
9 Wypadki drogowe - 1,3 2,2
9 Wypadki drogowe - 1,3 2,2
komunikacyjne
10 Wcześniactwo i niska masa 1,2 2,0
urodzeniowa
11 Zakażenia noworodków 1,1 1,9
12 Cukrzyca 1,1 1,9
13 Ch nadciśnieniowa serca 1,0 1,7
14 Malaria 0,9 1,5
15 Komplikacje przy urodzeniu się 0,9 1,5
16 Samookaleczenia 0,8 1,4
17 Rak żołądka 0,8 1,4
18 Marskość wątroby 0,8 1,3
19 Zapalenie i niewydolność nerek 0,7 1,3
20 Rak j. grubego o okrężnicy 0,6 1,1
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_report_2004update_full.pdf
Obciążenie chorobami
Obciążenie chorobami
Nowy wskaz
nik, lata 90 XX w.
Nowy wskaz
nik, lata 90 XX w.
Lata Życia Skorygowane Niesprawnością (Disability-
Lata Życia Skorygowane Niesprawnością (Disability-
Adjusted Life Years - DALY)
Adjusted Life Years - DALY)
Christopher Murray z Uniwersytetu Harvarda oraz Alan
Christopher Murray z Uniwersytetu Harvarda oraz Alan
Lopez z WHO
Lopez z WHO
Lopez z WHO
Lopez z WHO
Wyraża łącznie lata życia utracone wskutek przedwczesnej
Wyraża łącznie lata życia utracone wskutek przedwczesnej
śmierci bądz
uszczerbku na zdrowiu w
śmierci bądz
uszczerbku na zdrowiu w
wyniku urazu lub choroby
wyniku urazu lub choroby
Jeden DALY oznacza utratę jednego roku życia w zdrowiu
Jeden DALY oznacza utratę jednego roku życia w zdrowiu
Służy do oceny stanu zdrowia populacji i porównań
Służy do oceny stanu zdrowia populacji i porównań
międzynarodowych
międzynarodowych
 Ulubiony wskaz
nik ŚOZ
 Ulubiony wskaz
nik ŚOZ
http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_asdalys_2004.png
20 głównych przyczyn obciążenia chorobami
20 głównych przyczyn obciążenia chorobami
Choroba DALY s %
(mln) DALY s
1 Zakażenia dolnych dróg oddech 94,5 6,2
2 Ch biegunkowe 72,8 4,8
3 Ch depresyjne jednobiegunowe 65,5 4,3
4 Ch niedokrwienna serca 62,6 4,1
5 HIV/AIDS 58,5 3,8
6 Ch naczyń mózgowych 46,6 3,1
7 Wcześniactwo i niska masa 44,3 2,9
urodzeniowa
8 Komplikacje przy urodzeniu się 41,7 2,7
9 Wypadki drogowe - 41,2 2,7
9 Wypadki drogowe - 41,2 2,7
komunikacyjne
10 Zakażenia noworodków 40,4 2,7
11 Gruz
lica 34,2 2,2
12 Malaria 34,0 2,2
13 POChP 30,2 2,0
14 Refrakcja  widzenie 27,7 1,8
15 Utrata słuchu 27,4 1,8
16 Anomalie wrodzone 25,3 1,7
17 Ch związane z alkoholem 23,7 1,6
18 Przemoc 21,7 1,4
19 Cukrzyca 19,7 1,3
20 Samookaleczenia 19,6 1,3
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_report_2004update_full.pdf
Główne przyczyny przypisanej umieralności i
Główne przyczyny przypisanej umieralności i
obciążenia chorobami , 2004
obciążenia chorobami , 2004
Leading causes of attributable global mortality and burden of disease, 2004
Leading causes of attributable global mortality and burden of disease, 2004
Umieralność przypisana DALYs
% %
% %
1. Nadciśnienie 12.8 1. Niedowaga dzieci 5.9
1. Nadciśnienie 12.8 1. Niedowaga dzieci 5.9
2. Tytoń 8.7 2. Niebezpieczny seks 4.6
2. Tytoń 8.7 2. Niebezpieczny seks 4.6
3. Wys. Stężenie glukozy we krwi 5.8 3. Alkohol 4.5
3. Wys. Stężenie glukozy we krwi 5.8 3. Alkohol 4.5
4. Brak aktywności fiz. 5.5 4. Niebezpieczna woda, war.sanit,
4. Brak aktywności fiz. 5.5 4. Niebezpieczna woda, war.sanit,
higiena 4.2
higiena 4.2
higiena 4.2
higiena 4.2
5. Nadwaga i otyłość 4.8
5. Nadwaga i otyłość 4.8
Nadwaga i otyłość 4.8
Nadwaga i otyłość 4.8
5. Nadciśnienie 3.7
5. Nadciśnienie 3.7
6. Wys. Poziom cholesterolu 4.5
6. Wys. Poziom cholesterolu 4.5
6. Ttytoń 3.7
6. Ttytoń 3.7
7. Niebezpieczny seks 4.0
7. Niebezpieczny seks 4.0
7. Nieodpowiednie karmienie piersią 2.9
7. Nieodpowiednie karmienie piersią 2.9
8. Alkohol 3.8
8. Alkohol 3.8
8. Stęz. Glukozy 2.7
8. Stęz. Glukozy 2.7
9. Niedowaga dzieci 3.8
9. Niedowaga dzieci 3.8
9. Zadymienie pomieszczenie 2.7
9. Zadymienie pomieszczenie 2.7
10. Zadymienie pomieszczeń
10. Zadymienie pomieszczeń
10. Nadwaga i otyłość 2.3
10. Nadwaga i otyłość 2.3
ze spalania paliw 3,3
ze spalania paliw 3,3
59 milionów zgonów w 2004 r.
59 milionów zgonów w 2004 r.
1.5 mld DALYs w 2004
1.5 mld DALYs w 2004
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GBD_report_2004update_full.pdf
Podsumowanie - 1
Podsumowanie - 1
Wysokie ciśnienie jest głównym czynnikiem ryzyka zgonu i globalnie
Wysokie ciśnienie jest głównym czynnikiem ryzyka zgonu i globalnie
odpowiada za 13% zgonów
odpowiada za 13% zgonów
Niedowaga dzieci jest głównym powodem obciążenia chorobami i
Niedowaga dzieci jest głównym powodem obciążenia chorobami i
odpowiada za ponad 2 mln zgonów dzieci rocznie, głównie w krajach o
odpowiada za ponad 2 mln zgonów dzieci rocznie, głównie w krajach o
niskich dochodach
niskich dochodach
Czynniki ryzyka środowiskowego (jak niebezpieczna woda, złe warunki
Czynniki ryzyka środowiskowego (jak niebezpieczna woda, złe warunki
sanitarne i brak higieny oraz dym ze spalania paliw stałych wewnątrz
sanitarne i brak higieny oraz dym ze spalania paliw stałych wewnątrz
pomieszczeń) powoduje około 2 mln zgonów dzieci rocznie
pomieszczeń) powoduje około 2 mln zgonów dzieci rocznie
pomieszczeń) powoduje około 2 mln zgonów dzieci rocznie
pomieszczeń) powoduje około 2 mln zgonów dzieci rocznie
Niskie spożycie owoców i warzyw, brak aktywności fizycznej, tytoń,
Niskie spożycie owoców i warzyw, brak aktywności fizycznej, tytoń,
alkohol, wysoki BMI, wysokie stężenie cholesterolu i glukozy, wysokie
alkohol, wysoki BMI, wysokie stężenie cholesterolu i glukozy, wysokie
ciśnienie są czynnikami ryzyka, które odpowiadają za więcej niż
ciśnienie są czynnikami ryzyka, które odpowiadają za więcej niż
połowę zgonów z powodu chorób serca - wiodąca przyczynę
połowę zgonów z powodu chorób serca - wiodąca przyczynę
umieralności na świecie
umieralności na świecie
Global health risks; Key figures and graphs [ppt 961kb]
Global health risks; Key figures and graphs [ppt 961kb]
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/global_health_risks/en/
index.html
Podsumowanie - 2
Podsumowanie - 2
Niebezpieczny seks, który przyczynia się do przenoszenia ludzkiego
Niebezpieczny seks, który przyczynia się do przenoszenia ludzkiego
wirusa papilloma praktycznie odpowiada za wszystkie zgony na raka
wirusa papilloma praktycznie odpowiada za wszystkie zgony na raka
szyjki macicy. Rak szyjki macicy jest przyczyną 11% zgonów
szyjki macicy. Rak szyjki macicy jest przyczyną 11% zgonów
powiązanych z niebezpiecznym seksem. Rak szyjki macicy jest główną
powiązanych z niebezpiecznym seksem. Rak szyjki macicy jest główną
przyczyną zgonów na nowotwory w Afryce.
przyczyną zgonów na nowotwory w Afryce.
Tytoń jest dominującą przyczyną umieralności i odpowiada za 5,1 mln
Tytoń jest dominującą przyczyną umieralności i odpowiada za 5,1 mln
zgonów rocznie. Wśród zgonów osób powyżej 30 rż tytoń odpowiada za
zgonów rocznie. Wśród zgonów osób powyżej 30 rż tytoń odpowiada za
zgonów rocznie. Wśród zgonów osób powyżej 30 rż tytoń odpowiada za
zgonów rocznie. Wśród zgonów osób powyżej 30 rż tytoń odpowiada za
1 zgon na 8.
1 zgon na 8.
Nadwaga i otyłość jest 5. wiodącym czynnikiem ryzyka zgonu.
Nadwaga i otyłość jest 5. wiodącym czynnikiem ryzyka zgonu.
Odpowiada za 7% zgonów w skali świata, 8% w krajach z wysokim
Odpowiada za 7% zgonów w skali świata, 8% w krajach z wysokim
dochodem i 7% w krajach o średnich dochodach.
dochodem i 7% w krajach o średnich dochodach.
Global health risks; Key figures and graphs [ppt 961kb]
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/global_health_risks/en/index.html
UN family
UN family
Wśród tzw. organizacji wyspecjalizowanych, które powołuje się na podstawie art. 57
Wśród tzw. organizacji wyspecjalizowanych, które powołuje się na podstawie art. 57
Karty Narodów Zjednoczonych ze zdrowiem najsilniej związane są:
Karty Narodów Zjednoczonych ze zdrowiem najsilniej związane są:
Światowa Organizacja Zdrowia (ŚOZ)
Światowa Organizacja Zdrowia (ŚOZ)
Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)
Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury
(UNESCO)
(UNESCO)
Wśród programów i funduszy należy wymienić:
Wśród programów i funduszy należy wymienić:
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)
Fundusz Ludnościowy Narodów Zjednoczonych (UNFPA)
Fundusz Ludnościowy Narodów Zjednoczonych (UNFPA)
Program Środowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP)
Program Środowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP)
Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF)
Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF)
Program Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich (UN-HABITAT)
Program Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich (UN-HABITAT)
Połączony Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS)
Połączony Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS)
grupa agencji znanych pod wspólną nazwą Banku Światowego
grupa agencji znanych pod wspólną nazwą Banku Światowego
Współpraca ŚOZ
Współpraca ŚOZ
UNDP  Program Rozwoju NZ (United Nations
Development Programme)
Wskaz
nik rozwoju społecznego wg UNDP
Inaczej: wskaz
nik rozwoju cywilizacyjnego (WRC)
Human Development Index (HDI)
Służy do pomiaru całościowych osiągnięć danego państwa w trzech wymiarach
rozwoju społecznego:
Długość życia
Poziom edukacji
Stopa życiowa
Pomiarów dokonuję się uwzględniając (od 2010 r.):
Pomiarów dokonuję się uwzględniając (od 2010 r.):
Średnią długość życia
Średni okres kształcenia
Oczekiwany okres kształcenia dzieci
PKB w dolarach na osobę
Wcześniej:
Średnią długość życia
Wykształcenie dorosłych
Odsetek młodzieży uczącej się w danym momencie w szkołach
podstawowych, średnich i wyższych
PKB w dolarach na osobę
HDI, 2009, 2010
HDI, 2009, 2010
2009
2009
1. miejsce Norwegia
1. miejsce Norwegia
41. miejsce Polska
41. miejsce Polska
2010
2010
1. miejsce Norwegia
1. miejsce Norwegia
1. miejsce Norwegia
1. miejsce Norwegia
41. miejsce Polska
41. miejsce Polska
Poz. 1-42  very high human development
Poz. 1-42  very high human development
43-85  high human development
43-85  high human development
86-127  medium human development
86-127  medium human development
128-169  low human development
128-169  low human development
http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Tables_reprint.pdf
Polska  2011 r. 39 miejsce (0,813)
Polska  2011 r. 39 miejsce (0,813)
Współpraca ŚOZ  NZ (UN family)
Współpraca ŚOZ  NZ (UN family)
UNDP  Program Rozwoju NZ (United Nations
Development Programme)
UNICEF  Program NZ Pomocy Dzieciom (United
Nations International Children s Emergency Fund)
Najsilniej związany z ŚOZ
Szczepienia, zwalczanie niedożywienia/ głodu
Szczepienia, zwalczanie niedożywienia/ głodu
FAO  Organizacja NZ ds Wyżywienia i Rolnictwa (Food
and Agricultural Organisation)
UNHCR - Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Ochodz
ców
(UN High Commissioner for Refugees)
ILO  Międzynarodowa Organizacja Pracy (International
Labour Organisation)
UNEP  Program NZ ds. Środowiska (UN Environmental
Programme)
Współpraca ŚOZ  inne organizacje
UNESCO  Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury
(UN Educational, Scientific and Cultural Organisation)
WTO  Światowa Organizacja handlu (World Trade
Organisation)
WIPO  Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
WIPO  Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
(World Intelectual Property Organization)
Bank Światowy
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Cele Zadania
Wyeliminować skrajne
ubóstwo i głód Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, których dochód nie przekracza 1 dolara dziennie
Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, którzy cierpią głód
Zapewnić powszechne Zapewnić wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwość ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym
nauczanie na poziomie
podstawowym
Promować równość Wyeliminować nierówny dostęp płci do pierwszego i drugiego szczebla edukacyjnego do 2005 roku, a na wszystkich
płci i awans społeczny szczeblach do 2015 roku
kobiet
Ograniczyć
Zmniejszyć o 2/3 wskaz
nik umieralności dzieci w wieku do lat 5
umieralność dzieci
Poprawić opiekę Zmniejszyć o 3/4 wskaz
nik umieralności matek
zdrowotną nad
matkami
Ograniczyć Powstrzymać rozprzestrzenianie się HIV/AIDS i ograniczyć ilość nowych zakażeń
rozprzestrzenianie się Powstrzymać rozprzestrzenianie się malarii i innych groz
nych chorób i ograniczyć ilość zachorowań
rozprzestrzenianie się Powstrzymać rozprzestrzenianie się malarii i innych groz
nych chorób i ograniczyć ilość zachorowań
HIV/AIDS, malarii
i innych chorób
Stosować Uwzględnić zasady zrównoważonego rozwoju w krajowych strategiach i programach; stosować metody hamujące zubożenie
zrównoważone metody zasobów środowiska naturalnego
gospodarowania Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej pitnej wody
zasobami naturalnymi Do 2020 roku osiągnąć znaczącą poprawę warunków życia przynajmniej 100 milionów mieszkańców slumsów
Stworzyć globalne Dopracować dostępny dla wszystkich, oparty na jasnych przepisach, przewidywalny i nikogo nie dyskryminujący system
partnerskie handlowo-finansowy. Uczestnicy systemu powinni być zobowiązani do podejmowania aktywnej działalności promującej
porozumienie na rzecz dobre praktyki rządzenia, rozwój i ograniczanie ubóstwa. Dotyczy to działań na poziomie narodowym i międzynarodowym.
rozwoju Wyjść naprzeciw szczególnym potrzebom najsłabiej rozwiniętych państw poprzez zniesienie ceł i kontyngentów na towary
eksportowane przez te kraje, zwiększenie skali redukcji długów poważnie zadłużonych ubogich krajów, umorzenie długów
zaciągniętych w ramach oficjalnej pomocy bilateralnej oraz zwiększenie pomocy na rzecz rozwoju dla krajów podejmujących
działania mające na celu ograniczenie ubóstwa
Wyjść naprzeciw szczególnym potrzebom krajów śródlądowych i krajów rozwijających się położonych na małych wyspach
Rozstrzygnąć kwestię zadłużenia krajów rozwijających się poprzez podjęcie narodowych i międzynarodowych kroków
służących utrzymaniu długookresowej zdolności do spłaty zadłużenia
We współpracy z krajami rozwijającymi się stworzyć miejsca godnej i produktywnej pracy dla młodzieży
We współpracy z sektorem upowszechnić dostęp do nowych technologii, zwłaszcza technologii informacyjnych
i komunikacyjnych