Europejski wymiar polityk oddziaÅ‚ujżÿcych na sferżÿ
funkcjonowania gospodarki przestrzennej
mgr Barbara Jaczewska
żÿ Sfera gospodarki przestrzennej w UE
zasadniczo leżÿy w kompetencji pażÿstw
zasadniczo leżÿy w kompetencji pażÿstw
członkowskich
żÿ Regulowanie praw funkcjonowania gospodarki
przestrzennej odbywa siżÿ za pomocżÿ
ustawodawstwa krajowego
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ Nie postrzegano potrzeby tworzenia polityki w tej
kwestii, gdyżÿ:
1. skoncentrowano siżÿ na poczżÿtku tworzenia UE
na zagadnieniach gospodarczych
2. polityka zagospodarowania w poszczególnych
2. polityka zagospodarowania w poszczególnych
krajach byÅ‚a prowadzona z różÿnżÿ intensywnożÿci
3. cechżÿ obszaru UE jest różÿnorodnożÿżÿ, która
uważÿana byÅ‚a za ważÿny czynnik rozwoju, stżÿd
powinna byżÿ zachowana
4. planowanie nie ma charakteru sektorowego
(natomiast wpÅ‚ywajżÿ na nie wszystkie zasady
formułowane oraz działania i polityki
podejmowane w różÿnych sektorach gospodarki,
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
które majżÿ odwzorowanie przestrzenne)
Polityki sektorowe
żÿ Przez polityki sektorowe, majżÿce odwzorowanie
przestrzenne rozumie siżÿ te, które zmieniajżÿc
struktury pażÿstwowe, gospodarcze czy spoÅ‚eczne
struktury pażÿstwowe, gospodarcze czy spoÅ‚eczne
wpÅ‚ywajżÿ na użÿytkowanie terenu czy ksztaÅ‚towanie
krajobrazu
Polityki takie miały trzy główne formy:
żÿ Finansowżÿ (np. regionalne polityki strukturalne)
żÿ Prawnżÿ (np. przepisy dotyczżÿc ochrony żÿrodowiska)
żÿ Planistycznżÿ (np. sieci transportowe czy
energetyczne)
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ W art. 3 traktatu reformujżÿcego (lizbożÿskiego)
zapisano, żÿe iżÿ  (Unia) wspiera spójnożÿżÿ
gospodarczżÿ, spoÅ‚ecznżÿ i terytorialnżÿ oraz
solidarnożÿżÿ miżÿdzy pażÿstwami czÅ‚onkowskimi .
żÿ Zapis ten oznacza nadanie wymiarowi
terytorialnemu takiego samego znaczenia jak w
poprzednich traktatach wymiarom
gospodarczemu i społecznemu.
żÿ W ten sposób spójnożÿżÿ terytorialna staÅ‚a siżÿ
żÿ W ten sposób spójnożÿżÿ terytorialna staÅ‚a siżÿ
politycznie akceptowanym celem UE.
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ Od kożÿca lat 80. XX wieku widażÿ zwiżÿkszenie
roli UE w sferze gospodarki przestrzennej
żÿ 1988 rok reforma instytucjonalna Wspólnoty
Europejskiej tzw. pakiet Delorsa (zwiżÿkszenie
Europejskiej tzw. pakiet Delorsa (zwiżÿkszenie
skali i zakresu interwencji WE w procesy
rozwoju regionalnego)
żÿ Wprowadzono m.in. wieloletnie programowanie
polityk i budżÿetu Wspólnoty (1989-1993, 1994-
1999, 2000-2006, 2007-2013)
1999, 2000-2006, 2007-2013)
żÿ Rosnżÿca ranga prac i podejżÿżÿ strategicznych o
żÿredniookresowym i dÅ‚ugookresowym
horyzoncie czasowym
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ W Traktacie z Maastricht przyznano UE
kompetencje w dwóch dziedzinach, majżÿcych
żÿcisÅ‚y zwiżÿzek z zagospodarowaniem
przestrzennym:
przestrzennym:
żÿ W dziedzinie ochrony żÿrodowiska  okreżÿlono
główne cele wspólnej polityki, podstawowe
zasady, podejżÿcie i ogólny sposób dziaÅ‚ania
żÿ W dziedzinie transeuropejskich sieci transportu,
energetyki i telekomunikacji  ustalono
energetyki i telekomunikacji  ustalono
dyrektywy i standardy techniczne,
uwzglżÿdniajżÿc interesy pażÿstw czÅ‚onkowskich
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ W obu dziedzinach uzupeÅ‚nieniem postanowieżÿ
była decyzja utworzenia tzw. Funduszu
była decyzja utworzenia tzw. Funduszu
Spójnożÿci, majżÿcego na celu wspieranie
okreżÿlonych zamierzeżÿ dotyczżÿcych polityki
żÿrodowiska i transeuropejskich sieci
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Dodatkowo fundusze strukturalne jak:
żÿ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
żÿ Europejski Fundusz SpoÅ‚eczny
żÿ Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
żÿ Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
żÿ miaÅ‚y odwzorowanie przestrzenne.
żÿ miaÅ‚y odwzorowanie przestrzenne.
żÿ Oznacza to, żÿe koordynowane byÅ‚y przy pomocy
odpowiednich planów zagospodarowania
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
przestrzennego
żÿ Na poczżÿtku lat 90. XX wieku UE podjżÿÅ‚a siżÿ
analiz i dziaÅ‚ażÿ sÅ‚użÿżÿcych okreżÿleniu
perspektyw zagospodarowania przestrzennego
(dla 12 krajów)
żÿ Europe 2000. Outlook for Developmenr of the
Community's Territory (Europa 2000.
Perspektywa rozwoju przestrzennego
Wspólnoty) z 1991 roku
żÿ Europe 2000+. Cooperation for European
Europe 2000+. Cooperation for European
Territorial Development (Europa 2000+.
Współpraca europejska w dziedzinie
rozwoju przestrzennego) z 1994 roku
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Studia te dotyczyły przede wszystkim:
żÿ Transeuropejskich sieci komunikacyjnych i
infrastrukturalnych
żÿ KsztaÅ‚towania wielkoprzestrzennych ukÅ‚adów
Kształtowania wielkoprzestrzennych układów
żÿrodowiska przyrodniczego
żÿ Systemu europejskiej sieci osadniczej ( w tym
europejskich ożÿrodków metropolitarnych)
Studia te nie miały charakteru planów, ale
Studia te nie miały charakteru planów, ale
aktywnych prognoz, zawierajżÿcych informacji o
zamierzeniach współfinansowania inwestycji
przez UE oraz poglżÿd jak bżÿdzie w przyszÅ‚ożÿci
ksztaÅ‚towaÅ‚ siżÿ obraz Europy.
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Okres programowania 1994-1999
żÿ W 1999 roku w Poczdamie uchwalono
dokument European Spatial Development
dokument European Spatial Development
Perspective. Towards Balanced and
Sustainable Development of the Territory of the
European Union(ESDP) zwanego w Polsce
Perspektywżÿ Przestrzennego Rozwoju Europy
żÿ Pierwszy kompleksowy dokument, w którym
Pierwszy kompleksowy dokument, w którym
zdefiniowano strategiczne kierunki
zagospodarowania przestrzennego
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Za cele polityki rozwoju przestrzennego
okreżÿlono:
okreżÿlono:
żÿ Gospodarczżÿ i spoÅ‚ecznżÿ spójnożÿżÿ
żÿ Konserwacjżÿ i zarzżÿdzanie zasobami
naturalnymi i dziedzictwem kulturowym
żÿ Bardziej zrównoważÿonżÿ konkurencyjnożÿżÿ
żÿ Bardziej zrównoważÿonżÿ konkurencyjnożÿżÿ
terytorium Europy
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Okres programowania 2000-2006
żÿ Wieloletni program badawczy European Spacial
Planning Observation Network  ESPON, czyli
Europejska Sieżÿ Obserwacyjna Planowania
Europejska Sieżÿ Obserwacyjna Planowania
Przestrzennego
żÿ Celem byÅ‚o zbadanie struktur przestrzennych
Wspólnoty
żÿ Analizowano obszary w 27 pażÿstwach
czÅ‚onkowskich (kandydujżÿcych) oraz Norwegii i
Szwajcarii
żÿ Wynikiem byÅ‚o wiele raportów opisujżÿcych
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
różÿne aspekty przestrzennego
Jaczewska
zagospodarowania UE
Rosnżÿce znaczenie problematyki terytorialnej:
żÿ Konferencje ministrów wÅ‚ażÿciwych w zakresie
polityki regionalnej i przestrzennej m.in. w
Luksemburgu w 2003 roku
żÿ Efektem prac byÅ‚o przyjżÿcie na konferencji w Lipsku
żÿ Efektem prac byÅ‚o przyjżÿcie na konferencji w Lipsku
w maju 2007 roku Agendy Terytorialnej Europy: w
kierunku bardziej konkurencyjnej i
zrównoważÿonej Europy zróżÿnicowanych
regionów.
żÿ Agenda zwracaÅ‚a uwagżÿ na koniecznożÿżÿ
żÿ Agenda zwracaÅ‚a uwagżÿ na koniecznożÿżÿ
uwzglżÿdnienia przestrzennych aspektów nowych
procesów za jakie uznano: zmiany klimatyczne,
rosnżÿce ceny energii, niekorzystny przebieg
procesów demograficznych i globalizacjżÿ
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
gospodarki
żÿ W latach 2007-2013 kontynuowano program
ESPON  potrzeba zbadania terytorialnych
aspektów wyzważÿ przed jakimi stoi UE
żÿ W czwartym raporcie kohezyjnym z 2007 roku
pojawiÅ‚y siżÿ pytania o wymiar terytorialny
pojawiÅ‚y siżÿ pytania o wymiar terytorialny
najważÿniejszych wyzważÿ okreżÿlonych w
Agendzie Terytorialnej Europy
żÿ W 2008 roku KE przedstawiÅ‚a Zielonżÿ Ksiżÿgżÿ w
sprawie spójnożÿci terytorialnej - przeksztaÅ‚cenie
różÿnorodnożÿci terytorialnej w siłżÿ
różÿnorodnożÿci terytorialnej w siłżÿ
żÿ ZakÅ‚ada ona bardziej zbilansowany i
zróżÿnicowany rozwój na terytorium caÅ‚ej
Wspólnoty
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Zielona Ksiżÿga zakÅ‚ada cztery podstawowe
kierunki oddziaÅ‚ywania Wspólnoty na spójnożÿżÿ
terytorialnżÿ, jakimi sżÿ:
żÿ Koncentracja- pokonanie negatywnych
konsekwencji zróżÿnicoważÿ w zagżÿszczeniu
funkcji gospodarczych
żÿ Powiżÿzania terytoriów  pokonanie dystansów
żÿ Współpraca  pokonanie podziałów
żÿ Uwzglżÿdnienie problemów obszarów o
specjalnych cechach geograficznych
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Europa 2020  wymiar
przestrzenny?
W latach 2007-2013 w ramach polityki spójnożÿci
wyróżÿniono trzy cele:
wyróżÿniono trzy cele:
żÿ Konwergencjżÿ
żÿ Konkurencyjnożÿżÿ regionalnżÿ
żÿ Współpracżÿ transgranicznżÿ
Skoncentrowano politykżÿ na wszystkich
regionach nie tylko najbiedniejszych
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
Wnioski
żÿ W UE (po reformie Delorsa z 1988 roku)
systematycznie zwiżÿksza siżÿ ranga tematyki
systematycznie zwiżÿksza siżÿ ranga tematyki
przestrzennej, ale nadal pozostaje ona w
kompetencji pażÿstw czÅ‚onkowskich
żÿ Dokumenty dotyczżÿce rozwoju terytorialnego
Europy majżÿ charakter indykatywny, ale sżÿ
traktowane z należÿytżÿ powagżÿ przez wszystkich
traktowane z należÿytżÿ powagżÿ przez wszystkich
aktorów żÿycia gospodarczego
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ Dokumenty dotyczżÿce problematyki terytorialnej
sżÿ to jedyne na poziomie caÅ‚ej UE
sżÿ to jedyne na poziomie caÅ‚ej UE
kompleksowe opracowania dotyczżÿce
wszystkich najważÿniejszych aspektów
kształtowania rozwoju społecznego,
gospodarczego i przestrzennego w długim
(perspektywicznym) horyzoncie czasu,
(perspektywicznym) horyzoncie czasu,
akceptowane przez wszystkie kraje
członkowskie
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ Systematycznie wydÅ‚użÿeniu ulega horyzont
czasowy studiów i analiz dotyczżÿcych Europy
(pierwsze dokumenty Europa 2000 i Europa
2000+ ok. 10 lat, scenariusze ESPON 2000-
2006 ok. 25 lat)
2006 ok. 25 lat)
żÿ Pierwsze dokumenty dotyczyÅ‚y tylko 12 krajów
ówczesnej WE, najnowsze obejmujżÿ 27 krajów
oraz Norwegiżÿ i Szwajcariżÿ
żÿ W studiach ESPON ocenie poddano takżÿe
żÿ W studiach ESPON ocenie poddano takżÿe
bezpożÿrednie i globalne otoczenie UE-
żÿwiadczy to o rozszerzeniu zasiżÿgu
terytorialnego zregionalizowanych badażÿ
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
procesów rozwojowych
Jaczewska
żÿ Jakożÿciowżÿ zmianżÿ polityki przestrzennej w
nadchodzżÿcych latach Traktat Lizbożÿski 
nadchodzżÿcych latach Traktat Lizbożÿski 
podwyżÿsza rangżÿ spójnożÿci terytorialnej
żÿ Strategia Europa 2020 ma wiele sÅ‚abożÿci z
punktu widzenia wzmocnienia regionalnego i
przestrzennego wymiaru polityk rozwojowych
żÿ Jest aprzestrzenna i napisana w tradycyjnym
nurcie ekonomii, abstrahuje od nowych nurtów
naukowcy, zwiżÿzanych z ekonomiżÿ miejsc i
ekonomiżÿ przepÅ‚ywów
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska
żÿ Wykorzystanie potencjaÅ‚u terytorium opartego
na nowoczesnym czynnikach rozwoju wymaga
na nowoczesnym czynnikach rozwoju wymaga
zbudowania wieloletniej strategicznej wizji
rozwoju przestrzennego Europy m.in. przez
nowżÿ edycjżÿ Europejskiej Perspektywy
Rozwoju Przestrzennego o horyzoncie czasu
siżÿgajżÿcym przynajmniej 10 lat.
siżÿgajżÿcym przynajmniej 10 lat.
Autorem prezentacji jest mgr Barbara
Jaczewska