Psychologia osobowości
Psychologia poznawcza
Psychologia poznawcza
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
SWPS 2012/13
1
PODSTAWOWE FUNKCJE OSOBOWOŚCI
W UJ
CIU POZNAWCZYM
Konstruowanie poznawcze, czyli nadawanie znaczenia
(sensu) naszym doświadczeniom
Dostarczanie podstaw dla ewaluacji (oceny) zdarzeń,
innych ludzi, i samego siebie (m.in. oceny celów,
kierunków i wyników działania, własnej przeszłości i
przyszłości)
przyszłości)
Programowanie działań, a więc ustanawianie celów i
dobór strategii działania adekwatnych do wymogów
sytuacji;
Sterowanie przebiegiem działania: procesy
podmiotowej kontroli i samoregulacji (aktywacja i
realizacja celów; monitorowanie i  dostrajanie
własnych emocji, stanów motywacyjnych, i zachowań)
2
Meta- mechanizmy poznawcze
Aspekty formalne systemu poznawczego (jak jest zbudowany
system)
" Złożoność poznawcza  ilość funkcjonalnie niezależnych
wymiarów (konstruktów) do poznawania świata i siebie.
" Poziom integracji wymiarów  na ile spójny jest system którym
posługuje się jednostka (spójny logicznie  spójny
psychologicznie)
Od prostoty do złożoności.
System prosty posługuje się kilkoma ważnymi wartościami do
rozumienia i opisywania innych i siebie (reguła zgodności
afektywnej jako sposób budowania spójności systemu.
System złożony posługuje się wieloma niezależnymi wymiarami
do rozumienia świata i siebie (reguła zgodności deskrytywnej
jako sposób budowania trafnej reprezentacji)
3
Motywacja epistemiczna A. W. Kruglanski
" Sposób w jaki budujemy teorię odzwierciedlającą otaczający świat w
tym siebie.
" Cykle epistemiczne: od rozmrożenia poznawczego przez poznawanie
do zamrożenia epistemicznego.
" Motywacja do poznawania opiera się o trzy potrzeby:
" Potrzeba struktury niespecyficznej  uzyskanie jakiejkolwiek
 etykietki jako przeciwieństwo chaosu.
" Potrzeba struktury specyficznej  uzyskanie trafnej i preferowanej
" Potrzeba struktury specyficznej  uzyskanie trafnej i preferowanej
wiedzy:
1. Szukanie danych potwierdzających
2. Wątpienie w możliwość dopuszczania zmian
" Potrzeba wieloznaczności  tolerowanie warunkowych kontekstowych
rozwiązań, odwracanie aktywności poznawczej od dążenia do
struktury jakiejkolwiek, szukanie nowych rozwiązań zgodnie z
napływającymi danymi
" Potrzeby epistemiczne wyznaczają proces domykania poznawczego
4
Jak rozwiązywana jest konfrontacja z
niezgodnością?
" Gdy dominuje potrzeba struktury niespecyficznej:
1. Dostępność trwałość jako główny czynnik określający wybór
2. Zabieganie o to, aby niezgodność została rozwiązana bez względu na
to jak będzie rozwiązana
3. Istnieje ryzyko podważenia struktury oraz prawdopodobieństwo
wystąpienia silnego afektu negatywnego
" Gdy dominuje potrzeba struktury specyficznej
1. Przystępność chwilowa umożliwia generowanie hipotez
2. Tolerowanie niezgodności w trakcie cyklu epistemicznego przez
stosowanie złożonych mechanizmów poznawczych (różnicowanie,
abstrahowanie itp.)
3. Podważanie części informacji co sprzyja potrzebie wieloznaczności
4. Tolerancja dla podważenia całej struktury bez istnienia afektu
negatywnego
5
Konsekwencje meta-poznawczych
mechanizmów
" Aspekt funkcjonalny: refleksyjność / bezrefleksyjność
E. Langer
1. Bezrefleksyjność  sposób przetwarzania danych, który
charakteryzuje:
" sztywność poznawcza
" sztywność poznawcza
" Usidlenie przez kategorie
" Przedwczesne związanie poznawcze
" Działanie z pojedynczej perspektywy
" Orientacja na wynik
" Bazowanie na przeszłości
" Przetwarzanie automatyczne
6
Konsekwencje metapoznawczych
mechanzimów c.d.
2. Refleksyjność 
manifestowana - stan gotowości do aktywnego przetwarzania danych
wymagający stałej świadomości i twórczej mobilizacji uwagi 
wrażliwość adaptacyjna
latentna (potencjalna)  stan umysłu, który w chwili zmiany
warunków wewnętrznych lub zewnętrznych przechodzi w
refleksyjność manifestowaną
refleksyjność manifestowaną
Cechy:
" elastyczność poznawcza
" wrażliwość na kontekst, działanie z wielu perspektyw
" tworzenie nowych rozróżnień i kategorii bardziej szczegółowych
" orientacja na proces
" aktywne przetwarzanie danych
" bazowanie na teraz
niejszości
7
RÓŻNICE INDYWIDUALNE
Wyznaczane są przez:
Strategie przetwarzania informacji, które warunkują
sposób konstruowania siebie i świata:
1. ZA
OŻONOŚĆ POZNAWCZ

2. POTRZEB
AKTYWNOŚCI POZNAWCZEJ
3. POTRZEB
ZAMKNIECIA VS OTWARCIA
POZNAWCZEGO
Podmiotowość kontroli:
UMIEJSCOWIENIE KONTROLI
POTRZEBA KONTROLI
STYL ATRYBUCJI ZDARZEC

8
STYLE ATRYBUCJI ZDARZEC

" Samoutrudniania
" Defensywnego pesymizmu
" Nierealistycznego optymizmu
" wytwarzanie autonarracji
" modyfikowania zapisu pamięciowego (totalitarne ego)
" modyfikowania zapisu pamięciowego (totalitarne ego)
" atrybucji przyczynowych
" porównania społeczne (w dół lub w górę)
" myślenie kontrfaktyczne (gdybanie....)
9
Nadrzędne zadania osobowości jako systemu:
adaptacja psychologiczna i Integracja osoby
Interakcyjne podejście do rozwoju
Przystosowanie jako aktywny proces, którego celem jest:
1. OBRONA ISTNIENIA
2. INTEGRALNOŚCI
3. TOŻSAMOŚCI
3. TOŻSAMOŚCI
ADAPTACJA (Heinz Hartmann): autoplastyczna,
alloplastyczna, przez wybór środowiska
INTEGRACJA OSOBY. Najważniejsze przejawy:
spójność zachowania z centralnymi standardami
(wartościami, celami osobistymi, przekonaniami)
10
poczucie własnej jedności (unity): przeświadczenie, że
jesteśmy tą samą osobą w różnym czasie i okolicznościach
poczucie autonomii i podmiotowej kontroli (odczucie wolności,
możliwości wywoływania zmian w sobie i w otoczeniu)
MECHANIZMY PSYCHOLOGICZNE ZAPEWNIAJ
CE INTEGRACJ
:
pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
samoświadomość (zdolność do koncentracji uwagi na sobie
jako obiekcie)
procesy samoregulacji (dostrajanie zachowania do standardów
wewnętrznych bądz
postrzeganych oczekiwań innych ludzi)
11
TEORIA KONSTRUKTÓW OSOBISTYCH G.
KELLY'EGO
Człowiek działa jak naukowiec, który testuje rzeczywistość
" - stawia hipotezy i sprawdza je
" - przewiduje wydarzenia i stara się je kontrolować
Indywidualny system konstruktów - odpowiedzialny za
niepowtarzalny, osobisty charakter doświadczenia (m. in. złożoność systemu a
złożoność percepcji świata).
złożoność percepcji świata).
Konstrukty centralne a konstrukty peryferyjne (np. podobny
do mnie-różny ode mnie; dowcipny-niedowcipny).
System konstruktów a przewidywanie zachowania innych.
Rozwój systemu konstruktów: znaczenie konstruowania
nowych zdarzeń.
12
Główne tezy teorii konstruktow osobistych:
" Klasyfikuje świat tworząc osobiste konstrukty poznawcze
" pod jakim względem rzeczy są: podobne i różne od
siebie
" System konstruktów: hierarchiczny i unikalny (porządkuje
doświadczenie), zintegrowany
" Konstrukty: zakres stosowalności
" Konstrukty: zakres stosowalności
" przepuszczalność
" pozycja (centralne - peryferyjne)
" kontradykcje (sprzeczność)
" mogą nie być zwerbalizowane
" mogą być niezintegrowane --> napięcie i trudność
przewidywania
"
13
Czy wiesz kim może być Zygmunt?
14
Czy wiesz jak wygląda Mercedes?
15
Czy diabeł ubiera się u Prady?
16
Zasada konstruktywnego alternatywizmu
17
Zasada konstruktywnego alternatywizmu
18
Główne tezy teorii konstruktów osobistych
c.d. :
" - brak konstruktu --> Lęk
" - percepcja niezgodności zachowania z konstruktem --> Wina
" - zmiana w systemie konstruktów osobistych --> Zagrożenie
" Badania: ludzi łączy bardziej wspólnota znaczeń niż działań
" Zdrowie --> system konstruktów złożony i zintegrowany
"
" Podsumowanie:
" - akcent na poznanie i werbalizację:
"  jeśli nie wiesz, co dzieje się w umyśle człowieka, zapytaj o to
" - sposób funkcjonowania umysłu i osobowości - tworzenie
konstruktów
" - Role Construct Repertory Test (Rep Test) - Test Zbioru
Konstruktów Ról
19
SAMOOCENA: UWARUNKOWANIA I
FUNKCJE MOTYWACYJNE
Koncepcja E. T. Higginsa (1987):
Perspektywy Ja (punkty widzenia na Ja)
Obszary Ja (zakresy, dziedziny Ja)
20
_________________________________________________________________
Dziedziny Ja podlegające Perspektywa oceny Ja
ocenie własna cudza
__________________________________________________________________________
Ja realne
Ja realne w oczach własnych Ja realne w oczach innych
(pojęcie Ja) ludzi (pojęcie Ja)
Ja idealne
Ja idealne w oczach własnych Ja idealne w oczach innych
(ukierunkownie Ja) ludzi (ukierunkowanie Ja)
Ja powinnościowe
Ja powinnościowe w oczach Ja powinnościowe w oczach innych
własnych (ukierunkowanie Ja) ludzi (ukierunkowanie Ja)
21
STRUKTURA  JA JAKO y
RÓDA
O MOTYWACJI
I WARTOŚCIOWAC

 JA" JAKO GENERATOR D
ŻEC
:
1. Podtrzymanie poczucia własnej wartości
1. Podtrzymanie poczucia własnej wartości
2. Podtrzymanie poczucia własnej tożsamości i odrębności
(procesy autoweryfikacji,
podkreślanie unikalności)
22
3. Podtrzymanie poczucia kontroli nad zdarzeniami
4. Dążenie do trafnego samopoznania
5. Dążenie do wzrostu i rozwoju własnej osoby
Zdrowie psychiczne: Trafne samopoznanie
czy podtrzymywanie złudzeń na swój
własny temat? (Sh. Taylor & J. Brown,
1988)
23
ROZBIEŻNOŚCI W  JA A MOTYWACJA
DO DZIAA
ANIA:
1. Reakcje na informacje nie potwierdzające naszej
wartości, odrębności i kontroli
1. Konflikt między dążeniem do samopoznania a
dążeniem do pozytywnego myślenia o sobie: "ja"
dążeniem do pozytywnego myślenia o sobie: "ja"
w ogniu krzyżowym
3. Rola rozbieżności między komponentami obrazu
siebie (np. Ja realnym, Ja idealnym, i Ja
powinnościowym - Higgins).
24
DOST
PNOŚĆ POZNAWCZA "JA" jako warunek
jego wpływu na przetwarzanie informacji i
kontrolę działania:
Idea  roboczego  Ja (H. Markus)
istota i konsekwencje autokoncentracji
istota i konsekwencje dezindywiduacji
25
AUTOSCHEMATY:
Poznawcze generalizacje n.t. samego siebie,
wyprowadzone z ubiegłego
doświadczenia, które organizują i
ukierunkowują przetwarzanie informacji
dotyczącej własnej osoby (Markus,
dotyczącej własnej osoby (Markus,
1977).
26
Sposób diagnozy: Badania oceniali u siebie
natężenie różnych cech charakteru, zarazem
byli proszeni o określenie, na ile ważny jest
dany atrybut.
Autoschemat, jeżeli:
- ocena ekstremalna (wysoka lub niska), i
- atrybut uznany za ważny przez osobę.
- atrybut uznany za ważny przez osobę.
W oryginalnych badaniach Markus - schematy
związane z zależnością-niezależnością.
Wyodrębniono trzy grupy kobiet: z
autoschematami niezależności, z
autoschematami zależności, oraz pozbawione
autoschematów w tej dziedzinie.
27
Tak diagnozowane schematy - istotny wpływ na
przetwarzanie informacji. "Schematycy :
- - szybciej rozpoznają słowa odpowiednich
kategorii (brak różnic dla słów neutralnych
względem tych kategorii);
- - w odpowiedzi na prośbę, dostarczają więcej
- - w odpowiedzi na prośbę, dostarczają więcej
przykładów zachowań odpowiednich kategorii;
- - uważają zaangażowanie się w zachowania
danej kategorii za bardziej prawdopodobne niż w
zachowania innej kategorii;
- - są bardziej skłonni do odrzucania informacji
niezgodnej z ich obrazem siebie.
28
Analogiczne wyniki (dla czasów rozpoznawania słów)
stwierdzono dla szeregu innych autoschematów:
kobiecości (sex-typing); otyłości, szczupłości itp.
Stwierdzono też, że ludzie szybciej odpowiadają na te
pytania w kwestionariuszach osobowości, które
w dotyczą autoschematów (Fekken & Holden,
1992).
1992).
Badania Furnhama i Fundera (1995) sugerują, że
wytwarzane przez ludzi autoschematy są
podzielane przez innych: Ekstremalność
samoocen sprzyja nie tylko krótkim czasom
reakcji przy przypisywaniu sobie odpowiednich
cech przez sam podmiot, ale również - przy
przypisywaniu takich cech przez innych ludzi
(dobrych znajomych).
29
Autoschematy wpływają nie tylko na przetwarzanie
informacji o sobie, ale też o innych ludziach.
- Proszeni o ocenę innych, ludzie biorą pod uwagę
najczęściej te wymiary, w zakresie których są
"schematykami"; oceny innych na tych wymiarach cechują
się większą pewnością;
- wymiary osobowości, na których ludzie mają szczególnie
pozytywny pogląd na siebie, są łatwiej dostępne
pozytywny pogląd na siebie, są łatwiej dostępne
poznawczo i chętniej wykorzystywane przy ocenie innych
ludzi.
- Autoschematy sprawiają, że ludzie organizują informację
społeczną (np. zawartą w narracji) w większe jednostki
działania; może to wskazywać, że rozpoznają znaczenia
wyższego rzędu w sekwencji działań.
30
INNE WAŻNE POJ
CIA:
Samooceny cząstkowe a samoocena globalna
(poczucie własnej wartości)
Dążenie do pozytywnej samooceny: zjawisko
autoafirmacji (Steele, 1975)
Strategie zapewniania pozytywnej samooceny (np.):
Egotyzm atrybucyjny
"kąpanie" się w cudzej chwale
porównania społeczne
pozytywna autoprezentacja
samoutrudnianie
31
y
ródła dążenia:
wrodzone (np. teoria C. Rogersa)
nabyte  teoria społecznego uczenia się
teoria opanowania trwogi (Solomon, Greenberg, Pyszczynski,
1991)
teoria wykluczenia ze społeczności (Baumeister & Tice, 1990)
Istota negatywnej samooceny: brak ocen pozytywnych
+ deficyt adaptacyjnych iluzji na swój własny temat
(nt.: własnych kompetencji, przyszłości, możliwości
kontrolowania zdarzeń)
32
Dysfunkcjonalność negatywnej samooceny:
Nastrój
Nie podejmowanie działań
Generalizacja porażki + brak autoafirmacji
Oczernianie innych i przypisywanie wrogich intencji
Zagrożenia związane z wysoką pozytywną samooceną:
- Podejmowanie zachowań ryzykownych (motocykliści - Pelham
& Taylor, 1991)
- nieracjonalny upór (Baumeister, Heatherton & Tice, 1993)
negatywny odbiór u innych (zarozumiałość)
Funkcjonalność wysokiej samooceny a fazy działania (Gollwitzer &
Kinney, 1989)
33
REGULACYJNE KONSEKWENCJE
SAMOŚWIADOMOŚCI
Samoświadomość i metody jej wzbudzania w
laboratorium
Samoświadomość a koncentracja uwagi na
rozbieżnościach między standardami a
rozbieżnościach między standardami a
zachowaniem (koncepcja R. A. Wicklunda),
Przykład z badań - samoświadomość a
przestrzeganie normy uczciwości (Diener & Wallbom,
1976)
34
Samoświadomość a emocje.
Samoświadomość a procesy kontroli działania:
- Rola koncentracji na celach
- Rola koncentracji na automatycznych składniach
czynności złożonych
Samoświadomość a depresyjny styl funkcjonowania:
model Pyszczynskiego i Greenberga (1987).
35
OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM WIEDZY OSOBISTEJ
W wyniku poznawania świata i siebie - formuje wiedza
osobista: spontanicznie wykorzystywana przez nas
przy interpretowaniu nowych doświadczeń
(konstruowaniu zdarzeń) i sterowaniu zachowaniem.
Wiedza osobista to wiedza:
naturalna
naturalna
gorąca
często słabo uświadamiana (latentna)
pragmatyczna
Wiedza zorganizowana w schematach poznawczych
(uproszczonych, uogólnionych reprezentacjach
pewnych obiektów i relacji między nimi).
36
UŻYCIE WIEDZY: kategorie (schematy) schematy
zaktywizowane, a więc dostępne poznawczo
(accessible). wiedza (o sobie, o świecie) jest nam
dostępna "po kawałku", nigdy jako całość.
O aktywizacji schematu decyduje
- pojawienie się sygnału wywołującego (prime),
wyrazistego bodz
ca specyficznie związanego z treścią
wyrazistego bodz
ca specyficznie związanego z treścią
tego schematu (np. widok własnej twarzy)
- częstość, z jaką schemat aktywizowany był w
przeszłości.
O użyciu zaktywizowanego schematu decyduje jego
dopasowanie do danych (category fit; applicability)
37
Zaktywizowany schemat wpływa na
- ukierunkowanie uwagi
- kategoryzację i interpretację nowej informacji
- procesy inferencyjne (atrybucje, wnioskowanie
o cechach itp.)
- procesy pamięciowe (kodowanie w pamięci;
wydobywanie informacji pamięciowych)
wydobywanie informacji pamięciowych)
- Oceny
-podejmowanie decyzji i kontrolę działania
(Fiske i Taylor, 1991; Wojciszke, 1986)
W różnych okolicznościach aktywizowane mogą być
różne schematy, dostarczające różnych perspektyw
poznawczo-ewaluatywnych z których spoglądamy na
rzeczywistość i prowadzące do różnych działań.
38
Schematy (konstrukty) chronicznie dostępne znajdują się
w stałym pogotowiu (Higgins, 1990). Np. autoschematy
 ciągłość doświadczenia, międzysytuacyjna spójność i
stabilność zachowania.
Wiedza osobista ma dwa jakościowo różne komponenty:
Wiedza osobista ma dwa jakościowo różne komponenty:
wiedzę deklaratywną (zwaną też wiedzą faktualną,
"wiedzą że") i wiedzę proceduralną (zwaną też
"wiedzą jak"; Winograd, 1975).
39
Wiedza deklaratywna:
" jest łatwo dostępna (łatwa do zadeklarowania)
" względnie łatwa do modyfikacji
" przetwarzanie informacji z jej udziałem przebiega
powoli
Wiedza proceduralna - zawarta w samych procedurach
przetwarzania informacji i sterowania zachowaniem
" jest trudno dostępna naszej świadomości
" trudna do modyfikacji
" informacje przetwarzane są bardzo szybko
40
Ze wspomnianymi rodzajami wiedzy korespondują dwa
typy przetwarzania informacji: przetwarzanie
kontrolowane i przetwarzanie automatyczne (Bargh,
1994; Shiffrin i Schneider, 1977).
Przetwarzanie kontrolowane:
" zależne od zasobów poznawczych (uwagi, pamięci
roboczej)
" ma charakter sekwencyjny
" ma charakter sekwencyjny
" przebiega powoli, z wysiłkiem poznawczym
Przetwarzanie automatyczne:
" niezależne od zasobów
" ma charakter równoległy
" przebiega bardzo szybko, bez wysiłku poznawczego
41
SCHEMATY A CECHY OSOBOWOŚCI
(1) Posiadania rozbudowanego schematu danego atrybutu
nie oznacza, że ktoś ma ten atrybut (i vice versa)
Np. rozbudowane schematy dotyczące życia politycznego - nie
implikują, ze ktoś jest liberałem czy tez konserwatystą.
Fakt, że ktoś jest uczynny, nie oznacza że ma rozbudowaną wiedzę
schematową n.t. okoliczności i form pomagania.
schematową n.t. okoliczności i form pomagania.
(2) W odróżnieniu od cechy, wiedza schematowa jest
"zanurzona w kontekście": rozwija się w odniesieniu
do określonych aspektów życia człowieka.
Np. jednostka może mieć dobrze rozwiniętą wiedzę o stosunkach
międzyludzkich w miejscu pracy, zarazem może jej brakować
zrozumienia relacji interpersonalnych w rodzinie.
42
(3) Schematy pozwalają ludziom szybko i elastycznie
reagować na wymogi otoczenia (schematy jako
"instrumenty" poznawczo-wykonawcze).
Osoby, dysponujące rozbudowanymi schematami w danej dziedzinie,
- szybko interpretują nowe bodz
ce
- łatwo korygują błędne interpretacje
- generują liczne strategie "radzenia sobie" z problemami
GENERALNIE: Schematy są, podobnie jak cechy,
składnikami osobowości, Jednakże różnią się od nich
jakościowo i pełnią inne funkcje.
Dwie teorie - komplementarny punkt widzenia na
osobowość.
43
POZNAWCZA TEORIA "JA"
Ja subiektywne (podmiotowe) vs.
Ja obiektywne (przedmiotowe) [W. James]
44
ROZWÓJ "JA"
percepcja samego siebie ("Ja"
egzystencjalne) - spostrzeganie siebie jako
bytu odrębnego od innych osób i obiektów
fizycznych.
samoświadomość ("ja" kategorialne) -
zdolność do rozpoznania siebie i
autorefleksji (zastanawiania się nad sobą i
swoimi działaniami, przypisywania sobie
różnych właściwości itp).
45
JEDNO "JA" CZY WIELE "JA"?
Rola orientacji temporalnej
Znaczenie kontekstu społecznego i skryptów
związanych z rolą
Tożsamość indywidualna a tożsamość
społeczna
społeczna
"Ja" publiczne i "ja" prywatne: zjawisko
pozytywnej autoprezentacji
Koncepcja schematów poznawczych i hierarchii
pojęciowych jako próba rozwiązania
problemu jedności vs. wielości "Ja".
46
PROCESY, ODPOWIEDZIALNE ZA TWORZENIE
I ROZWÓJ SAMOWIEDZY
Podejście kulturowe - społeczne konstruowanie "Ja".
Treść "ja" pochodzi od innych ludzi (systemu
kulturowego) - np. wartości, cele, pożądane i
niepożądane wzorce zachowania.
Z drugiej strony - znaczny udział własnej aktywności
jednostki w interpretowaniu informacji na swa
temat, w wyborze celów i zadań osobistych, w
konstruowaniu własnej drogi życiowej.
47
Shweder (1982) - 10 podstawowych tematów
społecznej samowiedzy jednostki ("themes of
social existence").
Odpowiedzi na pytania (problemy, dylematy)
dotyczące:
1. granic między Ja i nie-Ja;
1. granic między Ja i nie-Ja;
2. tożsamości płciowej: Na czym polega męskość, a
na czym kobiecość?
3. dojrzałości: Nas czym polega dorosłość a na czym
bycie dzieckiem?
48
4. pokrewieństwa (wspólnoty rodzinnej): Kto jest krewnym a kto
nie?
5. przynależności etnicznej: Kto jest "swój" a kto "obcy"?
6. Hierarchii społecznej: Dlaczego obciążenia i korzyści są
nierówno rozdzielone między ludzi? Jakie jest moje miejsce w
hierarchii?
7. natury i kultury: Co jest ludzkie, a co zwierzęce?
8. autonomii: Czy jestem niezależny od innych, zależny, czy też
współzależny?
9. norm społecznych i celów osobistych: Czego ja pragnę vs.
czego grupa oczekuje ode mnie?
10. osobistego bezpieczeństwa: Jak można uniknąć przemocy ze
strony innych?
49
PODSTAWOWE y
RÓDA
A SAMOWIEDZY:
1. Wczesne interakcje opiekunka-dziecko - z
ródło tzw.
wewnętrznych, roboczych modeli Ja (Bowlby, 1969).
Model roboczy - to z
ródło zgeneralizowanych oczekiwań
dotyczących całego świata społecznego, "rama" poznawczo-
afektywna, decydująca o sposobie konstruowania przyszłych
doświadczeń.
2. Jaz
ń odzwierciedlona (Cooley, 1902).
Dowiadujemy się, jacy jesteśmy, z obrazów jaki tworzymy w oczach
innych ludzi - rodziców, kolegów, nauczycieli.
innych ludzi - rodziców, kolegów, nauczycieli.
3. Wnioskowanie z własnych zachowań i doświadczeń.
Wnioskowanie z tego, co robimy, o tym, co lubimy, i jakie mamy
dyspozycje (procesy autopercepcji - teoria Bema);
znaczenie informacji zwrotnej o wyniku działania - np.
wnioskowanie z sukcesów i niepowodzeń o własnych zdolnościach i
możliwościach - poczucie własnej skuteczności (Bandura).
50
4. Porównania społeczne (L. Festinger).
Istnieje naturalne dążenie do samookreślenia (samowiedzy, która
jest pewna) - tj. wiedzy dotyczącej posiadania pewnych zdolności,
umiejętności i cech charakteru, prawdziwości własnych poglądów i
opinii.
-pozwalają określić, jak się plasujemy pod względem naszych
umiejętności czy zdolności na tle innych;
-pozwalają zmniejszyć niepewność co do trafności własnych poglądów i
postaw (rola consensusu);
-stwarzają szansę osobistego rozwoju (porównania w górę);
-stwarzają szansę osobistego rozwoju (porównania w górę);
-pozwalają obronić zagrożone poczucie własnej wartości (porównania w
dół).
5. Procesy identyfikacji.
Całościowe "inkorporowanie" postaw, przekonań, wartości i aspiracji, stylu
komunikowania się od konkretnej osoby.
51