Poczet władców Litwy






















WIELCY KSIĄŻĘTA LITEWSCY

Unia krewska 1385 (w Krewie) zawarta przez w. ks. litew.
Jagiełłę, który zobowiązał się po objęciu tronu pol. wcielić (łac.
applicare ) Litwę do Polski.Unia wileńsko-radomska 1401 oddała
dożywotnio rządy na Litwie Witoldowi (magnus dux 'wielki książę'),
Jagiełło (supremus dux 'najwyższy książę') zachował władzę zwierzchnią.
Unia horodelska 1413 (w Horodle) wprowadziła instytucję
odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wybieranego przy udziale panów
pol., wspólne sejmy i zjazdy pol.-litew., urzędy wojewodów
i kasztelanów na Litwie; litew. rodom bojarskim przyznała wiele
przywilejów, łącząc je (47 najważniejszych rodów) heraldycznie
z rodami polskimi. Unia grodzieńska 1432 (w Grodnie) była
wznowieniem sojuszu z Polską. Po okresie całkowitego zerwania unii
(1440
47) związek obu państw przekształcił się w unię jedynie
personalną (1447
92). W 1501 zawarto unię mielnicką (w
Mielniku), mającą na celu zacieśnienie więzi między państwami (nie weszła
w życie). Po wstąpieniu na tron polski w. ks. litew. Aleksandra
(1501), a po nim kolejno Zygmunta I Starego i Zygmunta II
Augusta, oba państwa łączyła ponownie unia personalna. Zacieśnianie
związku między Polską a Litwą w XV
XVI w. następowało gł.
dzięki przejmowaniu przez Litwę pol. instytucji ustrojowych i dążeniu
szlachty litew. do uzyskania praw szlachty polskiej. Od poł. XVI w.
szlachta i możni pol. coraz wyraźniej zmierzali do zacieśniania unii
z Litwą; tendencje te popierała szlachta litew., sprzeciwiała się im
część możnych litew.; niebezpieczeństwo zewn. (wojny z Moskwą)
osłabiło litew. opozycję; 1564 Zygmunt II August przekazał Koronie swe
prawa dziedziczne do Litwy. W 1569 na sejmie w Lublinie
(unia lubelska) Wielkie Księstwo Litew. zostało połączone
z Polską unią realną; zachowano odrębne urzędy centr., skarb, wojsko;
wspólny był monarcha oraz sejm i polityka zagr.; do Polski
przyłączono woj.: podlaskie, wołyńskie, bracławskie i kijowskie.
Odrębność prawnopaństw. Litwy i Korony zniosła Konstytucja 3 maja
1791, łącząc je w jeden organizm państwowy.




KSIĄŻĘTA


MENDOG [MINDAUGAS] (1240-1263; od 1253 KRÓL)
LITAWOR
TROJDEN [TRAJDIANIS] (1270-1282)
PUKUWER
WITENES [VYTENIS] (1295-1316)
GIEDYMIN [GEDIMINAS] (1316-1341)
JAWNUTA [JAUNUTIS] (1341-1345)
OLGIERD [ALGIRDAS] (1345-1377)
KIEJSTUT [KĘSTUTIS] (1345-1382)
JAGIEŁŁO [JOGAILA] (1377-1392)
WITOLD WIELKI [VYTAUTAS] (1392-1430)
ŚWIDRYGIEŁŁO [ŚVITRIGAILA] (1430-1432)
ZYGMUNT WOJDAT (1432-1440)
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK (1440-1492)
ALEKSANDER JAGIELLOŃCZYK (1492-1506)
ZYGMUNT STARY (1506-1548)
ZYGMUNT AUGUST (1530-1572)





Adam Kromer