Poczet władców Litwy




























WIELCY KSIĄŻĘTA LITEWSCY







Unia krewska 1385 (w Krewie) zawarta przez w. ks. litew. Jagiełłę, który zobowiązał się po objęciu tronu pol. wcielić (łac. applicare ) Litwę do Polski.
Unia wileńsko-radomska 1401 oddała dożywotnio rządy na Litwie Witoldowi (magnus dux 'wielki książę'), Jagiełło (supremus dux 'najwyższy książę') zachował władzę zwierzchnią.
Unia horodelska 1413 (w Horodle) wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wybieranego przy udziale panów pol., wspólne sejmy i zjazdy pol.-litew., urzędy wojewodów i kasztelanów na Litwie; litew. rodom bojarskim przyznała wiele przywilejów, łącząc je (47 najważniejszych rodów) heraldycznie z rodami polskimi.
Unia grodzieńska 1432 (w Grodnie) była wznowieniem sojuszu z Polską. Po okresie całkowitego zerwania unii (1440-47) związek obu państw przekształcił się w unię jedynie personalną (1447-92).
W 1501 zawarto unię mielnicką (w Mielniku), mającą na celu zacieśnienie więzi między państwami (nie weszła w życie). Po wstąpieniu na tron polski w. ks. litew. Aleksandra (1501), a po nim kolejno Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta, oba państwa łączyła ponownie unia personalna. Zacieśnianie związku między Polską a Litwą w XV-XVI w. następowało gł. dzięki przejmowaniu przez Litwę pol. instytucji ustrojowych i dążeniu szlachty litew. do uzyskania praw szlachty polskiej. Od poł. XVI w. szlachta i możni pol. coraz wyraźniej zmierzali do zacieśniania unii z Litwą; tendencje te popierała szlachta litew., sprzeciwiała się im część możnych litew.; niebezpieczeństwo zewn. (wojny z Moskwą) osłabiło litew. opozycję; 1564 Zygmunt II August przekazał Koronie swe prawa dziedziczne do Litwy.

W 1569 na sejmie w Lublinie (unia lubelska) Wielkie Księstwo Litew. zostało połączone z Polską unią realną; zachowano odrębne urzędy centr., skarb, wojsko; wspólny był monarcha oraz sejm i polityka zagr.; do Polski przyłączono woj.: podlaskie, wołyńskie, bracławskie i kijowskie. Odrębność prawnopaństw. Litwy i Korony zniosła Konstytucja 3 maja 1791, łącząc je w jeden organizm państwowy.








KSIĄŻĘTA





DOWSPRUNK (DOWSZPRUNG) (przed 1219-1238)?
MENDOG [MINDAUGAS] (1240-1263; od 1253 KRÓL)
TRENIOTA (1263-1265)
WOJSIEŁK (1265-1267)
LITAWOR
TROJDEN [TRAJDIANIS] (1270-1282)
DOWMONT (- ok. 1285)
PUKUWER (= BUDIWID?) i BUDIKID? (1289?-1294)
WITENES [VYTENIS] (1295-1316)
GIEDYMIN [GEDIMINAS] (1316-1341)
JAWNUTA [JAUNUTIS] (1341-1345)
OLGIERD [ALGIRDAS] (1345-1377)
JAGIEŁŁO [JOGAILA] (1377-1392; w latach 1384-1434 - król Polski, zachował władzę zwierzchnią nad Litwą; )
WITOLD WIELKI [VYTAUTAS] (1392-1430)
ŚWIDRYGIEŁŁO [ŚVITRIGAILA] (1430-1432)
ZYGMUNT WOJDAT (1432-1440)
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK (1440-1492; od 1444 - król Polski)
ALEKSANDER JAGIELLOŃCZYK (1492-1506; od 1501 - król Polski)
ZYGMUNT STARY (1506-1548; także - król Polski)
ZYGMUNT AUGUST (1530-1572; także - król Polski)


ELEKCYJNI MONARCHOWIE RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW
- WIELCY KSIĄŻĘTA LITEWSCY I KRÓLOWIE POLSKI

HENRYK WALEZY (Henri de Valois-Angouleme) (1573-1574)
STEFAN BATORY (Istvan Bathory) (1576-1586)
ZYGMUNT III WAZA (Sigismundus Vasa) (1587-1632)
WŁADYSŁAW IV WAZA (Vasa) (1632-1648)
JAN KAZIMIERZ WAZA (Vasa) (1648-1668)
MICHAŁ KORYBUT WIŚNIOWIECKI (1669-1673)
JAN III SOBIESKI (1674-1696)
AUGUST II MOCNY (Friedrich August I Wettin) (1697-1704)
STANISŁAW LESZCZYŃSKI (1704-1709)
AUGUST II MOCNY (Friedrich August I Wettin) (1709-1733)
STANISŁAW LESZCZYŃSKI (1733-1736)
AUGUST III SAS (Friedrich August II Wettin) (1733-1763)
STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI (1763-1795)


















Adam Kromer