53.  Wielkości opisujące dawki promieniowania jonizującego (Grey, REM)

 

Do określania natężenia
promieniowania i jego dawki na jaką był narażony człowiek służy wiele
jednostek, niektóre z nich to:

�  W fizyce i chemii podstawową
jednostką charakteryzowania promieniowania jest energia ich cząstek mierzona eV (elektronowoltach). 1eV=1,602*10-19 J.
Jednakże do określania skutków działania promieniowania na organizmy żywe nie
wystarczy tylko podanie energii cząstek, na działanie których był narażony.

 

Jednostki natężenia promieniowania.

Jednostki natężenia promieniowaniato jednostki określająca aktywność
promieniotwórczą, poprzez podanie intensywności jej promieniowania (gęstości
strumienia).

�  1 Ci - jeden kiur, nazwa tej
jednostki pochodzi od nazwiska Marii Skłodowskiej-Curie. Za wzorzec ilościowy
przyjęto intensywność promieniowania jednego grama czystego izotopu radu-266, w
którym zachodzi 3,7*1010 rozpadów promieniotwórczych na sekundę.
Kiur nie jest wprawdzie jednostką układu SI, ale jest niekiedy używany, zatem
warto pamiętać co oznacza.

�  Stosowaną obecnie i umieszczoną w
układzie SI jednostką intensywności promieniowania jest Bekerel: 1Bq. Aktywność
jednego bekerela posiada ciało w którym na jedną sekundę dochodzi do jednego
aktu rozpadu promieniotwórczego. Nazwa ta pochodzi od nazwiska odkrywcy
promieniowania: Henriego Becquerela. Aktywność jednego kiura jest równa
aktywności 3,7*1010 bekerela.

Jednostki
dawki pochłoniętej energii

Jednostki dawki pochłoniętej energii
określają jaką energię promieniowania pochłonęło ciało o danej masie.

�  W układzie SI jednostką dawki
pochłoniętej energii promieniowania jonizującego przez materię jest jeden Grej (Gy). 1Gy=1J/1kg.

�  Dawną jednostką jest rad
1Gy=100rad=0,01J/kg=100erg/g (erg-jednostka pracy ciepła i energii w układzie
CGS (układ jednostek fizycznych oparty na centymetrze, gramie i sekundzie)
1erg=10-7J

       Jeszcze jedną jednostką określającą oddziaływanie promieniowania z
materią jest LET, określa stratę energii danej cząstki w stosunku do przebytej
przez nią drogi. LET zależy nie tylko od rodzaju promieniowania, ale również od
zdolności hamowania ośrodka absorbującego. LET to skrót od angielskich słów: linear energy transfer, które oznaczają: liniowy
współczynnik przenoszenia energii.

 

Jednostki dawki ekspozycyjnej

�  Dawka ekspozycyjna mówi nam o
ładunku który został wytworzony przez promieniowanie jonizujące w jednostce
masy danego ciała. Obecnie używaną i umieszczoną w układzie SI jednostką dawki
ekspozycyjnej jest kulomb na kilogram (C/kg). Dawniej używaną jednostką jest
rentgen (1R=2,58*10-4 C/kg).

 

Moc dawki

Moc dawki promieniowania to stosunek
wartości tej dawki do czasu w którym została otrzymana. Moc dawki jest to
wielkość opisująca szybkość napromieniowania.

� 
Moc
dawki pochłoniętej: Gy/s lub Gy/h,
albo rad/h.

� 
Moc
dawki ekspozycyjnej:A/kg albo R/h. 1R/h=7,166 � 108
A/kg.

 

 

 

Jednostki dawki równoważnej

Konsekwencje jakie będzie miał dla
nas kontakt z promieniowaniem zalezą nie tylko od tego na jaką dawkę
promieniowania byliśmy narażeni, ale również jaki był jego rodzaj i jaka tkanka
została napromieniowana.

 

�  Do określania biologicznych skutków
napromieniowania ożywa się tzw. dawki równoważnej mierzonej w siwertach (Sv), lub dawniej w remach (rem).

 

W związku z tym, że nie każde
promieniowanie działa równie destrukcyjnie na organizmy żywe do porównywania
dawki pochłoniętej i dawki równoważnej używa się tzw. czynnika jakości
promieniowania

 

�  QF - quality
factor (współczynnik skuteczności biologicznej). Np.
dla promieniowania gamma 1Sv=1Gy. Dla innych rodzajów promieniowania,
działających o wiele silniej na organizmy żywe współczynnik QF przyjmuje
wartości wiele większe (np. promieniowanie alfa QF=25). Sv=Gy*QF,
rem=rad*QF, 1Gy=100radów, zatem 1Sv=100remów.