PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie jonizujące zawdzięcza swoją nazwę
zdolnościom wytwarzania jonów w sposób
bezpośredni lub pośredni, w trakcie przenikania
przez materię
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie to charakteryzuje dualizm,
ponieważ może mieć właściwości zarówno
korpuskularne, jak i falowe e  m.
" Ze względu na sposób powstawania, właściwości i
miejsce występowania, podzielono je na
promieniowanie: alfa, beta, ypslon, gamma, X,
neutronowe i protonowe.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" y
ródła promieniowania jonizującego mogą być
zarówno pochodzenia naturalnego jak i sztucznego.
y
ródła naturalne to promieniowanie kosmiczne,
pierwiastki znajdujące się w skorupie ziemskiej, w
materiałach budowlanych oraz występujące w
materiałach budowlanych oraz występujące w
organizmie człowieka: głównie potas.
" Narażenie typu naturalnego jest niezależne od
człowieka.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
Do z
ródeł sztucznych zaliczamy
" urządzenia i maszyny wykorzystywane w usługach
medycznych (lampy
medycznych (lampy
" ultrafioletu, aparaty rentgenowskie, promienniki
kobaltowe), w technice, w
" energetyce jądrowej oraz w badaniach naukowych.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
Narażenie typu sztucznego
" wynikające z działalności człowieka (usługi
medyczne, podstawy nowych technologii, praca
medyczne, podstawy nowych technologii, praca
zawodowa, sytuacje awaryjne) powinno być
kontrolowane, analizowane i minimalizowane.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Stopień narażenia należy odnosić do poszczególnych
grup społecznych: osoby narażone zawodowo,
pacjenci dla których wykonuje się leczenie
radiologiczne oraz osoby nie związane zawodowo ze
z
ródłami promieniowania jonizującego.
z
ródłami promieniowania jonizującego.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" W wyniku promieniowania jonizującego na żywy
organizm powstaje uszkodzenie całej komórki lub
jej elementów.
" Stopień uszkodzenia zależy od rodzaju
napromieniowanej tkanki. Ogólnie efekty
popromienne można podzielić na dwie grupy:
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" następstwa niestochastyczne, których skutki
występują dopiero po przekroczeniu określonej
dawki, powyżej której stopień nasilenia wzrasta.
" Zachodzą zarówno podczas jednorazowego, jak i
wielokrotnego napromiennienia.
" Skutkami mogą być uszkodzenia: skóry, szpiku
kostnego,naczyń krwionośnych, nabłonka przewodu
pokarmowego, zaćma popromienna, włóknienie w różnych
narządach. Są to uszkodzenia typu miejscowego;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" następstwa stochastyczne, czyli zmiany genetyczne
u potomstwa (mutacje różnego rodzaju) w wyniku
działania (bezprogowego) na materialne podłoże
działania (bezprogowego) na materialne podłoże
informacji genetycznej w komórce (chromosomy).
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie jonizujące jest też czynnikiem
teratogennym, czyli ma wpływ na wady rozwojowe
płodu ludzkiego.
" Rodzaj oddziaływania jest uzależniony od wieku
płodu, np. jeżeli ekspozycja ma miejsce między 10. a
17. tygodniem ciąży to może nastąpić niedorozwój
umysłowy.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Podstawowe sposoby ochrony przed
promieniowaniem jonizującym:
 z
ródła promieniowania muszą być stosowane zgodnie z
 z
ródła promieniowania muszą być stosowane zgodnie z
ich przeznaczeniem i technologią pracy;
 obsługa z
ródeł promieniowania czy też urządzeń
radiologicznych musi być fachowa, czyli odpowiednio
przeszkolona;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
 musi istnieć system bezpośredniej ochrony przed
promieniowaniem, np.: stosowanie osłon stałych dla
z
ródeł i ludzi (sejfy, pojemniki), osłony ruchome
(rękawice, parawany, fartuchy z gumy ołowiowej),
ograniczenie czasu dawki do minimum, właściwa
ograniczenie czasu dawki do minimum, właściwa
lokalizacja z
ródeł, względnie aparatury;
 musi istnieć system oceny narażenia radiacyjnego:
pracowników, mieszkańców lub przypadkowych osób;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" stosowanie odpowiedniej profilaktyki medycznej
dla wszystkich osób zagrożonych zawodowo:
badania wstępne i okresowe dawek indywidualnych
(podstawą jest bieżąca znajomość stopnia
napromieniowania);
napromieniowania);
" w przypadku przekroczenia ustalonego limitu należy
przeprowadzić postępowanie wyjaśniające
przyczyny przekroczenia oraz wydać zalecenia,
mające na celu redukcję zagrożenia;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" zaleca się roczne limity dawek w celu zapobieżenia
nadmiernemu ryzyku radiologicznemu, które
stanowią dolną granicę wielkości ryzyka,
uznawanego za dopuszczalne, a nie górną granicę
obszaru wielkości dopuszczalnych (nie odnoszą się
obszaru wielkości dopuszczalnych (nie odnoszą się
one do pacjentów lub z
ródeł naturalnych);
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" limit graniczny powinien dodatkowo uwzględniać
roczne limity wchłonięć poszczególnych rodzajów
promieniowania przez poszczególne, pojedyncze
narządy.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie spójne wytwarzane przez lasery i
masery
Promieniowanie spójne wytwarzane jest przez
Promieniowanie spójne wytwarzane jest przez
lasery i masery, w których występuje wzmacnianie
lub generacja promieniowania
elektromagnetycznego wymuszonej emisji
promieniowania
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Oba rodzaje oparte są na tym samym sposobie
działania, z tym, że laser częściej używany jest jako
generator niż wzmacniacz światła.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Lasery i urządzenia laserowe znajdują zastosowanie
w telekomunikacji, lokacji i nawigacji, obróbce
materiałów nawet o największym stopniu
twardości, metrologii interferencyjnej, holografii,
medycynie (okulistyce, onkologii, stomatologii,
medycynie (okulistyce, onkologii, stomatologii,
chirurgii), precyzyjnych operacjach technologicznych
(cięcie, spawanie, wiercenie materiałów nawet o
największym stopniu twardości i trudnotopliwych),
technice audiowizualnej, rozrywce i innych.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" W zależności od typu, lasery i urządzenia laserowe
mają różną energię i moc promieniowania.
Zróżnicowanie to ma wpływ na ryzyko narażenia
Zróżnicowanie to ma wpływ na ryzyko narażenia
człowieka, zarówno zawodowe, jak i
pozazawodowe.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
Działanie biologiczne promieniowania spójnego
zależy od:
 długości fali;
 wielkości strumienia mocy;
 czasu ekspozycji;
 rodzaju tkanki;
 warunków środowiskowych;
 właściwości osobniczej.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie laserowe obszaru optycznego
stwarza poważne zagrożenie dla narządu wzroku i
skóry.
" Wielkość uszkodzeń zależna jest od tego, czy
znajduje się pod działaniem wiązki odbitej czy
bezpośredniej.
" W skórze może powodować uszkodzenia termiczne
oraz uczuleniowe. Stopień tego uszkodzenia zależy
między innymi od ilości barwnika w skórze.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Podczas pracy urządzeń laserowych powstają często
szkodliwe dla człowieka substancje: jod, brom,
cyjanki, tlenki ołowiu i rtęci.
" Promień lasera może też być przyczyną powstania
pożaru.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Zasady ochrony przed szkodliwym działaniem
promieniowania spójnego obejmują m.in.:
 pełną znajomość zasad posługiwania się laserem i
 pełną znajomość zasad posługiwania się laserem i
urządzeniem laserowym przez użytkowników;
 zakaz usytuowania wiązki laserowej na linii wzroku;
 przystosowanie pomieszczeń z ww. z
ródłami w
następujący sposób: znakowanie i zabezpieczenie wejść
dla osób nieupoważnionych;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" stosowanie ochron indywidualnych (okulary);
" przeprowadzanie wstępnych i okresowych badań
lekarskich.
lekarskich.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" Promieniowanie elektromagnetyczne wielkiej
częstotliwości (w.cz) obejmuje długość fali od 0,1
mm do kilku tysięcy m.
mm do kilku tysięcy m.
" Są to fale wykorzystywane w radiofonii,
telekomunikacji, telefonii komórkowej, łączności
satelitarnej, telewizji oraz tzw. mikrofale stosowane
m.in. w kuchenkach do podgrzewania potraw
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" y
ródła tych fal wykorzystuje się również w
medycynie i w badaniach naukowych
(spektroskopia mikrofalowa i rezonans
paramagnetyczny).
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
U osób narażonych na działania tego typu
promieniowania mogą wystąpić zmiany :
" układu nerwowego: drżenie rąk, zmiany w EEG, bóle
" układu nerwowego: drżenie rąk, zmiany w EEG, bóle
i zawroty głowy,
" zaburzenia snu, niestałość emocjonalna,
utrudnienie koncentracji, osłabienie pamięci,
ogólne osłabienie;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" narządu wzroku: zmętnienie soczewki ocznej,
podrażnienie oczu, wrażenia wzrokowe;
" układu krwionośnego: zwolnienie akcji serca,
" układu krwionośnego: zwolnienie akcji serca,
obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zmiany
morfologiczne;
" układu pokarmowego: dysfunkcje przewodu
pokarmowego, brak apetytu, niestrawność;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" układu oddechowego: nieżyty dróg oddechowych;
" układu hormonalnego;
" zmiany skórne.
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
Ochrona przed promieniowaniem e  m w. cz.
obejmuje:
" stały nadzór nad warunkami pracy w przypadku
" stały nadzór nad warunkami pracy w przypadku
eksploatowania urządzeń o mocy wyjściowej
przekraczającej 50 W;
" przeprowadzanie okresowej oceny szkodliwości;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" wprowadzenie środków organizacyjnych:
" zmiana usytuowania stanowisk względem z
ródeł
pól;
pól;
" skrócenie czasu pracy przy z
ródle, rotacja
pracowników;
" oznakowanie stref ochronnych;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" opracowanie instrukcji obsługi zagrażających
urządzeń i nadzór nad ich przestrzeganiem;
" okresowe szkolenia pracowników, dotyczące
" okresowe szkolenia pracowników, dotyczące
zagadnień bezpiecznego wykonywania pracy;
" lekarskie badania kontrolne;
PROMIENIOWANIE JONIZUJ
CE
" zastosowanie środków technicznych: poprawa
ekranowania z
ródeł;
" wprowadzenie urządzeń zdalnego sterowania i
" wprowadzenie urządzeń zdalnego sterowania i
automatyzacji produkcji;
" stosowanie ekranujących osłon wokół z
ródeł i
ciągłej kontroli ich funkcjonowania.