2011-10-02
PSYCHOMETRIA
Wykład 1  Wprowadzenie
rok akad. 2011/2012, sem. zimowy
Struktura wykładu
I. Charakterystyka  Psychometrii jako
przedmiotu studiów
 formalna
 merytoryczna
 literatura
II. Zagadnienia ogólne:  psychometria w relacji
do  teorii testów oraz  diagnostyki
III. Zagadnienia szczegółowe: wybrane pojęcia
i implikacje Klasycznej Teorii Testów
FORMALNA
CHARAKTERYSTYKA
PRZEDMIOTU
1
2011-10-02
Formalna charakterystyka przedmiotu
Autor programu i koordynator przedmiotu:
dr hab. Zbigniew Spendel
Osoby prowadzące zajęcia:
mgr Maria Chełkowska
mgr Aneta Kałmuk
dr hab. Zbigniew Spendel
Rok i semestr studiów:
rok III, sem. 5
Formalna charakterystyka przedmiotu
Tryb studiów:
stacjonarny i niestacjonarny
Formy realizacji  rodzaje zajęć:
wykład
ćwiczenia laboratoryjne
Liczba godzin:
60
(wykład 30, ćwiczenia 30)
Ćwiczenia laboratoryjne
Zajęcia polegają na nabywaniu
i doskonaleniu umiejętności
wykonywania podstawowych operacji
obliczeniowych z zakresu psychometrii
(czyli na rozwiązywaniu zadań
rachunkowych za pomocą arkusza
kalkulacyjnego z pakietu  OpenOffice
 popularnie nazywanych  grami
komputerowymi )
2
2011-10-02
Formalna charakterystyka przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:
1. Zaliczenie ćwiczeń  test komputerowy
składający się z zadań rachunkowych
sprawdzających umiejętności i biegłość w
zakresie praktycznego posługiwania się aparatem
pojęciowym i obliczeniowym klasycznej teorii
testów
UWAGA: osoby prowadzące ćwiczenia mogą
wprowadzać również dodatkowe wymogi
niezbędne dla uzyskania zaliczenia
Formalna charakterystyka przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:
2. Egzamin ustny
REGULAMIN STUDIÓW W UNIWERSYTECIE
ŚL
SKIM
ż 19 ust. 7:
 Brak wpisu zaliczenia przedmiotu lub
nieprzystąpienie studenta do egzaminu
skutkuje oceną niedostateczną. (...)
3
2011-10-02
Przewidywany (pierwszy)
termin egzaminu:
26  28 stycznia 2012 r.
(Cz, Pt, So)
9:00  20:00; p. 325
(ok. 6-8 osób/godz.)
MERYTORYCZNA
CHARAKTERYSTYKA
PRZEDMIOTU
Efekty kształcenia 
umiejętności i kompetencje
ZAA
OŻENIA I CELE DYDAKTYCZNE
4
2011-10-02
Założenia i cele dydaktyczne
" Opanowanie podstawowych pojęd z zakresu
psychometrii, teorii testów (zwł. klasycznej)
i diagnostyki psychometrycznej
" Poznanie podstawowych wymogów
stawianych testom i zasad oceny ich
spełniania
" Nabycie umiejętności w zakresie biegłego
wykonywania podstawowych obliczeo
psychometrycznych
Założenia i cele dydaktyczne, cd.
" Uzyskanie elementarnej wiedzy nt.
podstawowych problemów teoretycznych
współczesnej psychometrii
" Ukształtowanie wrażliwości na
psychometryczne aspekty diagnostyki
psychologicznej
Założenia i cele dydaktyczne, cd.
" Nabycie umiejętności:
 oceny przydatności określonego testu do
diagnozowanego problemu (oceny trafności
i rzetelności danej metody)
 interpretacji wyniku otrzymanego w teście
zgodnie ze standardami psychometrycznymi
 konstruowania norm o charakterze lokalnym
 konstruowania własnych, prostych narzędzi
pomiarowych
5
2011-10-02
TREŚCI KSZTAA
CENIA
Ramowy zakres treści kształcenia 
główne zagadnienia
" Test psychologiczny jako narzędzie pozyskiwania
danych ilościowych będących podstawą diagnozy
psychologicznej
" Problem obiektywności testu, standaryzacji,
trafności, rzetelności i normalizacji
" Schemat wnioskowania psychometrycznego. Pojęcie
wyniku prawdziwego, wyniku otrzymanego i błędu
pomiaru
Ramowy zakres ..., cd.
" Teoria pomiaru
" Klasyczna teoria testów (model Gulliksena) i jej
odmiana statystyczna (model Lorda i Novicka).
Niektóre nieklasyczne teorie testów.
" Pojęcie rzetelności testu i składniki wariancji błędu
" Estymatory rzetelności (stabilnośd bezwzględna,
stabilnośd względna, zgodnośd wewnętrzna)
" Standardowy błąd pomiaru i przedziałowa estymacja
wyniku prawdziwego
6
2011-10-02
Ramowy zakres ..., cd.
" Rodzaje trafności testu (treściowa, kryterialna,
teoretyczna) oraz z
ródła danych walidacyjnych
" Typy standardowych skal wyników testowych. Skale
oparte na rozkładzie prostokątnym (centylowa) i na
rozkładzie normalnym (tenowa, stenowa, staninowa,
tetronowa, ilorazów inteligencji i in.)
" Zasady tworzenia testu i doboru pozycji testowych
LITERATURA PODSTAWOWA
AERA, APA, NCME (2007). Standardy dla testów
stosowanych w psychologii i pedagogice. Gdaosk:
GWP.
Brzezioski, J. (1996 i nast. wyd.). Metodologia badao
psychologicznych. Warszawa: PWN. [rozdz. 15-18]
Brzezioski, J. (red.) (2005). Trafnośd i rzetelnośd testów
psychologicznych. Wybór tekstów. Gdaosk: GWP.
Coombs C.H., Dawes R.M., Tversky A., (1977).
Wprowadzenie do psychologii matematycznej.
Warszawa: PWN. *zwł. rozdz. 2]
Hornowska, E. (2001 i nast. wyd.). Testy psychologiczne.
Teoria i praktyka. Warszawa: Scholar.
7
2011-10-02
Magnusson, D. (1981 i nast. wyd.). Wprowadzenie do teorii
testów. Warszawa: PWN.
Nowakowska M., (1978). Nieformalne ujęcie współczesnej
teorii testów. [w:] E. Paszkiewicz (red.), Materiały do
nauczania psychologii, seria III, t. 3 (s. 197-223).
Warszawa: PWN.
Zawadzki, B., Hornowska, E. (2008). Psychometria.
Konstrukcja i adaptacja testów psychologicznych. *W:+
J. Strelau, D. Dolioski (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki, T. 1, rozdz. 10 (s. 847-893). Gdaosk: GWP.
LITERATURA
UZUPEA
NIAJ
CA
Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne.
Warszawa: Prac. Testów Psych. PTP.
Aranowska, E. (2005). Pomiar ilościowy w psychologii.
Warszawa: Scholar.
Hornowska, E. (1999). Stronniczośd testów
psychologicznych. Problemy  kierunki  kontrowersje.
Poznao: Humaniora.
Kozielecki, J. (red.) (1971). Problemy psychologii
matematycznej. Warszawa: PWN.
Maokowska, M.(2010). Wprowadzenie do psychometrii.
Lublin: Wyd. KUL.
8
2011-10-02
Stemplewska-Żakowicz, K., Paluchowski, W. J. (2008).
Podstawy diagnozy psychologicznej. [W:] J. Strelau, D.
Dolioski (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki,
T. 2, rozdz. 11 (s. 23-94). Gdaosk: GWP.
Dodatkowa literatura może
być podawana na
zakończenie kolejnych
wykładów
WYKA
ADY W WERSJI
ELEKTRONICZNEJ
DLA STUDENTÓW
9
2011-10-02
Materiały pomocnicze do wykładów będą
dostępne na mojej  pod-stronie strony
internetowej Instytutu Psychologii UŚ:
http://www.ip.us.edu.pl/?fo_id=233
(mogą byd aktualizowane!)
DOST
P PO ZALOGOWANIU SI
!
NAZWA UŻYTKOWNIKA:
Psychometria-z.s.
HASA
O:
Lord&Novick1968
Porównanie
PSYCHOMETRIA A TEORIA TESTÓW
Zakresy znaczeniowe tych terminów bywały
(i bywają) bądz
utożsamiane
bądz
 w przypadku odróżniania ich 
wzajemne relacje pomiędzy nimi nie zawsze
bywają ujmowane konsekwentnie
10
2011-10-02
DIAGNOSTYKA
`"
PSYCHOMETRIA
`"
POMIAR
`"
TEORIA TESTÓW
`"
Klasyczna teoria testów
Psychometria a teoria testów (1)
PSYCHOMETRIA TEORIA TESTÓW
Dziedzina (sub-dyscyplina) Dziedzina matematyki
psychologii* (konkretnie  statystyki
matematycznej)*
*(nauki formalnej)
*(nauki empirycznej)
Psychometria a teoria testów (2)
PSYCHOMETRIA TEORIA TESTÓW
 praktyka  teoria
Szczegółowe Ogólne
i konkretne i abstrakcyjne twierdzenia
reguły praktyczne teoretyczne (formalne)
11
2011-10-02
Psychometria a teoria testów (3)
PSYCHOMETRIA TEORIA TESTÓW
Weryfikacja reguł Proponowanie
aksjomatów
i (ew.)
i
sprawdzanie hipotez
dowodzenie twierdzeo
Psychometria a teoria testów (4)
PSYCHOMETRIA TEORIA TESTÓW
Określanie reguł Formalizowanie pojęć
konstruowania narzędzi określających strukturę
diagnostycznych oraz testu i jakość pomiaru
zasad posługiwania się testowego
tymi narzędziami
Psychometria a teoria testów (5)
PSYCHOMETRIA TEORIA TESTÓW
Formułowanie ogólnych Formułowanie zasad
zasad TREŚCIOWEJ FORMALNEJ interpretacji
interpretacji wyniku wyniku pomiaru
pomiaru psychologicz- testowego
nego
12
2011-10-02
STATUS PSYCHOMETRII W RAMACH
DIAGNOSTYKI PSYCHOLOGICZNEJ
Pojęcie diagnozy
Dogłębne poznanie, czyli szczegółowy opis
aktualnego stanu rzeczy oraz porównanie go
z pewnym wzorcem, standardem, modelem,
w celu wprowadzenia zmiany (lub zachowania
status quo)
Etymologia terminu  diagnoza
w wolnym tłumaczeniu: dogłębne, wnikliwe
poznanie,  wniknięcie umysłem w
poznawany przedmiot ,  przejrzenie na
wylot
gr. di�gnM
sis = rozpoznanie; di� = przez, na
wskroś, między + gnM
sis = poznanie;
diagnM
stikós = umiejący rozpoznad,
rozpoznawczy
13
2011-10-02
Diagnoza i terminy pokrewne
" Diagnozowanie = proces postępowania
diagnostycznego (działanie, czynność
diagnostyczna)
" Warsztat diagnostyczny = ogół metod,
technik, narzędzi i procedur
diagnostycznych
" Diagnoza = rezultat postępowania
diagnostycznego, opis + wniosek
(rezultat czynności diagnostycznych)
40
Diagnoza i terminy pokrewne
" Diagnostyka = specjalistyczna dziedzina
praktyki społecznej ukierunkowana na
formułowanie diagnoz (praktyka
diagnostyczna)
" Diagnosta = osoba dokonująca
diagnozowania (podmiot czyności
diagnostycznych)
" czy istnieje forma żeoska, np.
 diagnostyczka ,  diagnostka ?
41
 Teoretyczne zaplecze struktury
diagnozowania (4 rodzaje modeli)
1. OGÓLNY METODOLOGICZNY
MODEL POST
POWANIA
DIAGNOSTYCZNEGO
Zwł. np. tzw. diagnostyka i diagnoza
 psychometryczna
(in. statystyczna, sformalizowana,
USTRUKTURALIZOWANA)
vs.  kliniczna (in. nieformalna,
impresjonistyczna, NIEUSTRUKTURALIZOWANA)
14
2011-10-02
Dygresja: diagnoza  kliniczna kontra
diagnoza  statystyczna
" Autor rozróżnienia: T. Sarbin (1944)
" Wielka awantura: Paul E. MEEHL (1954) kontra Robert HOLT
(1958) i jej wciąż aktualne reminiscencje...
" Diagnoza  kliniczna : nieformalne i subiektywne metody
gromadzenia danych oraz wnioskowania, które wymykają się
próbom precyzyjnego opisu
" Irracjonalny opór przed jakąkolwiek próbą podważenia
statusu tych, którzy cechując się artystyczną kreatywnością
rzekomo posiedli szczególne umiejętności
" Irracjonalny lęk przed zastosowaniami statystyki i
komputerów (wynikający z ich nieznajomości...)
Struktura procesu diagnostycznego
w aspekcie metodologicznym
(wg Spendel, 2000/2005)
KONCEPTUALIZACJA
KONKRETYZACJA
OPERACJONALIZACJA
KONFRONTACJA
APLIKACJA
44
Struktura procesu diagnostycznego
w aspekcie metodologicznym
(wg Spendel, 2000/2005)
KONCEPTUALIZACJA
KONKRETYZACJA
OPERACJONALIZACJA
KONFRONTACJA
APLIKACJA
45
15
2011-10-02
 Teoretyczne zaplecze ..., c.d.
2. PSYCHOLOGICZNY MODEL
PRZEDMIOTU DIAGNOZOWANIA
I NARZ
DZIA DIAGNOSTYCZNEGO
(TESTU)
(teoria diagnozowanego obiektu, np. teoria
osobowości)
 Teoretyczne zaplecze ..., c.d.
3. PSYCHOMETRYCZNY MODEL
NARZ
DZIA DIAGNOSTYCZNEGO
(TESTU),
WYNIKU TESTOWEGO
I JEGO FORMALNEJ (PSYCHOMETRYCZNEJ
I STATYSTYCZNEJ) INTERPRETACJI
Ewolucja  modeli psychometrycznych
Model Klasyczny  KTT (Guliksen 1950)
Zmodyfikowany Model Klasyczny (Lord, Novick
1968)
Modele quasi-klasyczne
(np. Cronbach i in. 1972)
Model(e) Odpowiedzi na Pozycje Testowe 
IRT (nieklasyczne): Item Response Theory
(zwł. od lat 80 XX w., pierwsi  Lord, 1952, Rasch 1960)
16
2011-10-02
 Teoretyczne zaplecze ..., c.d.
4. PSYCHOLOGICZNY MODEL
TREŚCIOWEJ INTERPRETACJI WYNIKU
TESTOWEGO ORAZ JEGO PRAKTYCZNEGO
ZASTOSOWANIA
(spójny z 2.!!!)
WYBRANE POJ
CIA I IMPLIKACJE
KLASYCZNEJ TEORII TESTÓW (1)
Niektóre założenia KTT
t =� Tj +� ej �� Tj =� t -� ej
j j
2 2 2 2
st2 =� sT +� se �� sT =� st2 -� se
17
2011-10-02
Definicja rzetelności
2
sT
rtt =�
st2
2
se
rtt =�1-�
st2
Długość testu a jego rzetelność
(5.23)
nrtt
rtt =�
n
1+� n -�1 rtt
(� )�
5.24
(� )�
2rtt
rtt =�
2
1+� rtt
5.25
(� )�
rtt 1-� r
(� )�
n tt
n =�
rtt 1-� rtt
(� )�
n
Wariancja cechy w próbie
a rzetelność testu
5.27
(� )�
st2 1-� rtt
(� )�
ruu =�1-�
2
su
18
2011-10-02
Wariancja cechy w próbie
a rzetelność testu
st2 1-� rtt
(� )�
ruu =� 1-�
2
su
Wariancja cechy w próbie
a rzetelność testu
st2 1-� rtt
(� )�
ruu =� 1-�
2
su
2 2
ruusu =� su -� st2 +� rttst2
Wariancja cechy w próbie
a rzetelność testu
st2 1-� rtt
(� )�
ruu =�1-�
2
su
2 2
ruusu =� su -� st2 +� rttst2
2
su ruu -�1 =� st2 rtt -�1
(� )� (� )�
19
2011-10-02
Wariancja cechy w próbie
a rzetelność testu
st2 1-� rtt
(� )�
ruu =� 1-�
2
su
2 2
ruusu =� su -� st2 +� rttst2
2
su ruu -�1 =� st2 rtt -�1
(� )� (� )�
st2 rtt -�1
(� )�
su =�
ruu -�1
LEKTURA DODATKOWA DO
WYKA
ADU
Brzezioski, red., 2005, s. 9-25
20