edukacja wieloobszarowa
Beata Bielska
Z przyrodÄ… na ty
 dzieci z inteligencjÄ… naturalistycznÄ… w przedszkolu
Spacerujemy o każdej porze roku.
Dostrzegamy wszystkie nowe znaki na ziemi i niebie
Chcę wiedzieć wszystko o dinozaurach i o świecie podwodnym.
Lubię chodzić do ogrodu zoologicznego, uwielbiam spacery po lesie.
Mogę długo obserwować ptaki i zwierzęta. Chciałbym mieć swój mały ogródek.
Pielęgnację roślin traktuję bardzo poważnie. Nie mogę oderwać wzroku od mrowiska.
Kocham przyrodę. Segreguję śmieci. Bardzo lubię wędrówki i wycieczki.
Chętnie oglądam również programy przyrodnicze. Na moich półkach piętrzą się
stosy kamieni, muszli, liści, szyszek i innych naturalnych skarbów.
Lupa i grabki to moje ulubione zabawki.
To JA  dziecko z rozwiniętą inteligencją naturalistyczną.
48
edług Howarda Gardnera inteligencja jest wielopłaszczyznowa, złożona i dynamiczna. Każdy człowiek
ma charakterystyczny, specyfi czny, jedyny w swoim rodzaju profi l inteligencji, na który składają się za-
interesowania oraz zdolności. Nie ma więc według tej koncepcji lepszych czy gorszych inteligencji.
WWszystkie są jednakowo dobre, wyjątkowe, o ile oczywiście są rozwijane i wykorzystywane. Taki po-
gląd pozwala na odkrycie potencjału dziecka, określenie sposobu funkcjonowania oraz opracowania odpowiednich
ćwiczeń w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Zarówno wychowawcy, opiekunowie, jak i rodzice, po wnikliwej
obserwacji i diagnozie mogą właściwie zaplanować strategie nauczania oraz wychowania, w taki sposób, aby od-
powiednio wyeksponować mocne strony
dziecka i jego atuty. Przedszkolaki sÄ… bar-
dzo spontaniczne i wciąż zainteresowane
Dlaczego warto odwoływać się do
otaczającym światem. Pragną ciągłych na-
teorii inteligencji wielorakich już w przedszkolu?
tychmiastowych odpowiedzi na nurtujÄ…ce je
Teoria ta:
pytania. Dzięki zastosowaniu różnorodnych
pomaga już od najmłodszych lat odkryć i zrozumieć moż-
działań nauczyciel może pobudzić motywa-
liwości każdego dziecka;
podpowiada, w jaki sposób wykorzystać swoje mocne stro-
ny;
wzmacnia poczucie własnej wartości oraz motywuje do no-
wych wyzwań;
Podczas
pozwala angażować wszystkie zmysły w nauczaniu, co nie
zajęć możesz
wykorzystać
pozostaje bez znaczenia także w odniesieniu do dzieci nie-
plakat dołączony
pełnosprawnych;
do bieżącego
pomaga zdobywać wiedzę przez doświadczenie;
numeru
doskonali podstawowe umiejętności dzieci oraz zaintere-
sowania.
nr 3.150 marzec 2014
edukacja wieloobszarowa
cjÄ™ dzieci do zdobywania wiedzy przez badanie, eks-
plorację, doświadczenie oraz kontakt ze środowiskiem.
Jak wspierać i rozwijać
Zapobiega to pamięciowemu przyswajaniu, ale przede
inteligencjÄ™ naturalistycznÄ…
wszystkim odkrywa potencjalne możliwości dzieci.
Dorośli muszą więc uaktywnić geniusz także w sobie,
u dzieci w wieku przedszkolnym?
ponieważ to właśnie oni stają się pierwszym motorem
i z
ródłem kreatywności. Pierwsze pomysły rodzą się
Aby pomóc dziecku w rozwoju zainteresowań
w naturalnym środowisku rodzinnym. To właśnie ono,
i uzdolnień przyrodniczych, należy pamiętać o:
nie nauczyciel, jest najbardziej stymulujące. Warto więc
codziennych spacerach, bez względu na aurę;
zacząć od wspólnych spacerów, wędrówek i wycieczek.
rozmowach o pogodzie i zmianach zachodzÄ…cych
Bo pomysł rodzi pomysł. To właśnie wyczulenie na ota-
w różnych porach roku  podczas zajęć możesz wy-
czającą faunę i fl orę, na zjawiska zachodzące w świecie
korzystać plakat dołączony do miesięcznika;
przyrody oraz wrażliwość przyrodniczą i ekologiczną
sÄ… przejawami inteligencji naturalistycznej. Inteligencja obserwacjach chmur, gwiazd, wycieczkach do pla-
przyrodnicza (naturalistyczna, środowiskowa) opiera
netarium;
siÄ™ na poznaniu i zrozumieniu otaczajÄ…cej przyrody.
rejsach statkiem czy żaglówką;
Odznacza się zdolnością do rozumienia i czerpania
wnikliwej obserwacji otaczajÄ…cego krajobrazu;
wniosków i korzyści ze środowiska naturalnego. Osoby
wspólnym założeniu zielnika, uprawianiu ogródka lub
obdarzone inteligencją środowiskową uwielbiają ptaki,
zwierzęta, rośliny i wszystko to, co jest związane z na- kwiatów doniczkowych;
turą. Lubią pielęgnować rośliny, często mają zwierzęta
włączaniu dziecka do urządzania tarasu, balkonu;
domowe, są doskonałymi obserwatorami przyrody, pa-
dokarmianiu zwierząt i ptaków;
sjonuje je ekologia. Okazują miłość, radość i szacunek
hodowli zwierzÄ…tek, np. rybek w akwarium;
względem wszystkich istot żywych. Właściwie instynk-
townie wiedzą, jak dbać o środowisko. Czas wolny naj-
podarowaniu dziecku lupy, szkła powiększającego,
chętniej spędzają na świeżym powietrzu. Często upra-
wiaderka, łopatki, albumu, pudełek do segregacji,
wiają ogródki działkowe i tworzą wokół siebie zieloną
pojemników na próbki, notatnika, miękkiego ołów-
przestrzeń. Doceniają ruch i odpoczynek na łonie natu-
ka, kredek świecowych;
ry. Dzieci z dobrze rozwiniętą inteligencją przyrodniczą
oglądaniu programów przyrodniczych; 49
świetnie sobie radzą z klasyfi kacją różnych przedmio-
wycieczkach do parku, lasu, na wieÅ›;
tów w hierarchie, wnikliwym dostrzeganiem wzorców
funkcjonujÄ…cych w naturze, uwielbiajÄ… przebywanie na
obejrzeniu ogrodu botanicznego, zoologicznego,
świeżym powietrzu. Podejmują aktywności związane
muzeum przyrodniczego, oceanarium, pomników
z przyrodą, zwykle zbierają różne rośliny, kolekcjonują
przyrody.
skarby morza i lasu, kochają zwierzęta.
Motywacja zdecydowanie wzrasta wówczas, gdy zadania stawiane przed dziećmi
wychodzÄ… naprzeciw ich zainteresowaniom, potrzebom i celom.
Mariola JÄ…der
Odpowiedni dobór zabaw na wolnym powietrzu działa stymulująco na zainteresowania przedszkolaka. Uczestnik za-
bawy poszukuje, eksploruje otaczające środowisko oraz odkrywa swoje, czasami niezwykłe, możliwości. Zdobywa w ten
sposób doświadczenia i poznaje wiele nowych zjawisk, nie zwracając uwagi na przeciwności czy niewygodę. Sponta-
niczna zabawa wzbogaca wyobraz
nię oraz wiedzę, co ma pozytywny wpływ na rozwijanie inteligencji naturalistycznej.
R E K L A M A
O PRZYRODZIE, O LESIE
wydawnictwa edukacyjne Lasów Państwowych: audiobooki filmy głosy zwierząt
www.sklep.bedon.lasy.gov.pl
nr 3.150 marzec 2014
www.erys.pl  Leśny Wortal Edukacyjny
edukacja wieloobszarowa
Przykłady zabaw
Wiosenne wazony. Dzieci tworzą kompozycje  bukiety z wiosennych kwiatów, np. żon-
kili, tulipanów, bzu. Następnie układają je w butelkach, koszykach wiklinowych, słoiczkach,
wiaderkach, puszkach.
Segregacja skarbów. Przedszkolaki zbierają podczas wycieczki np. kamyczki, piórka,
muszelki, szyszki, płatki kwiatów, nasiona. Następnie segregują je w sali, przekładając do
odpowiednich pudełek.
Obrazy. Dzieci segregują i suszą zebrane rośliny, umieszczając je w gazetach i książkach.
Kwiaty w wiaderkach. Wiosenne kwiaty wszyscy wkładają do wiaderek i przysypują su-
chym piaskiem, w celu zasuszenia.
Rośliny malowane na szkle. Uczestnicy zabawy malują specjalnymi farbami słoiki i butel-
ki, przeznaczajÄ…c je na upominki z okazji Dnia Matki.
Przyrodnicze kompozycje. Uczestnicy wykonują wycinanki z roślin, naklejają je na kartkę,
tworzÄ…c naturalne obrazy.
Plan i makieta terenu. Nauczyciel zachęca dzieci do schematycznych rysunków terenu
w swoich notatnikach. Makietę obejrzanego terenu można wykonać, wykorzystując ma-
teriały przyrodnicze.
OBSERWACJA PRZYRODY  JAK? GDZIE? KIEDY?
Stymulacja eksploracyjnej postawy dziecka ułatwia zbliżenie do środowiska. Właśnie w przedszkolu istnieje wiele
możliwości poznawania przyrody, rozwijania postaw ekologicznych i tym samym  inteligencji naturalistycznej. Nie
bez znaczenia pozostają odpowiednio dobrane metody i środki dydaktyczne. Zabawy edukacyjne, obserwacja czy
burza mózgów to metody, z którymi najlepiej współgrają takie pomoce, jak: sprzęt optyczny, narzędzia pomiarowe,
naturalne okazy roślin, fi lmy i kolorowe zdjęcia. Ciekawą inicjatywą są także wspólne wyjścia, spacery oraz kąciki przy-
50
rodnicze w przedszkolu. Szczególnie podczas wycieczek dzieci mogą słuchać, rozróżniać, mierzyć, badać, rysować,
fotografować czy porównywać oraz spotykać się z ciekawymi ludz
mi. Ich atrakcyjność jest uzależniona również od
środowiska, w którym znajduje się dana placówka.
Kilka propozycji na wiosenne miesiÄ…ce
W marcu jak w garncu
" Obserwacje zmian zachodzÄ…cych w przyrodzie: zwiastuny wiosny, pierwsze ptaki
i rośliny, pogoda, temperatura powietrza. Metody: kalendarz pogody, termometr, ob-
serwacje, spacery, wycieczki, rysowanie w plenerze, fi lmy, zdjęcia.
" Zwierzęta i ich potomstwo: budzenie się zwierząt ze snu zimowego, pożywienie
zwierzÄ…t w okresie przedwiosennym, narodziny potomstwa. Metody: obserwacja, fi lmy
przyrodnicze, notatnik rysunkowy młodego przyrodnika.
prenumerata
PLUS wydrukowane pomoce dydaktyczne (8 kart A5) zostały
!
dołączone do miesięcznika  szczegóły na str. 5
" Rzeki, stawy i jeziora w marcu: topnienie lodu, rośliny i zwierzęta w środowisku wod-
nym, bezpieczne zabawy w okresie przedwiosennym. Metody: pogadanki, programy
profi laktyczne i edukacyjne o bezpieczeństwie, obserwacja, doświadczenia związane
z topnieniem oraz parowaniem wody, materiały audiowizualne.
" Pożegnanie Pani Zimy: topienie marzanny.
nr 3.150 marzec 2014
edukacja wieloobszarowa
Kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy, trochę lata
" Wiosenne barwy lasu (parku, ogrodu). Metody: rysowanie w plenerze, wyjścia i spa-
cery, fi lmy, albumy.
" Owady. Metody: obserwacja pierwszych wiosennych owadów, fi lmy, pomoce dydak-
tyczne w formie grafi cznej (dołączone do miesięcznika w prenumeracie PLUS), wyko-
rzystanie pomocy optycznych na wycieczkach.
" Dzień Ziemi  22 kwietnia. Metody: happeningi (można wykorzystać plakat dołączo-
ny do miesięcznika).
" Ekologiczny pokaz mody. Metody: przygotowywane oryginalnych strojów z wyko-
rzystaniem surowców wtórnych, konkurs.
" Zmienna temperatura powietrza w kwietniu. Metody: termometr, kalendarz przyrody.
Kiedy mokry maj, będzie żyto jako gaj
Podczas
zajęć możesz
" W sadzie: kwitnienie drzew owocowych (plakat zawierajÄ…cy komplet pomocy dydak-
wykorzystać
tycznych został dołączony do miesięcznika), ochrona drzew przed szkodnikami. Meto-
plakaty dołączone
dy: porównywanie, obserwacja, wycieczki, ilustracje, zdjęcia.
do bieżącego
" Konkurs fotograficzny. Metody: obserwacja przyrody w maju, zdjęcia i albumy wyko-
numeru
nane przez dzieci i rodziców, wystawa prac, rysowanie w plenerze.
" W naszym przedszkolnym ogrodzie. Metody: codzienne obserwacje, przyrzÄ…dy optycz-
ne, kalendarz pogody.
" Deszcz i jego znaczenie. Metody: spacer pod parasolem, informacje o znaczeniu desz-
czu (patrz pomoc dydaktyczna ilustrująca wpływ deszczu na kiełkowanie roślin), skąd się
biorÄ… deszcze, wpÅ‚yw deszczu majowego na wzrost roÅ›lin  fi lmy, ilustracje, pogadanka. ª%
Bibliografia:
Ballinger E., Wesoła Gimnastyka. Rusz i Ucz się. A
atwa droga do sukcesu w nauce, Warszawa 2004.
51
Bielska B., Bajki terapeutyczne. Razem w przedszkolu trzylatka, [w:] Godzimirska B., Wasilewska
J., Przewodnik metodyczny, Warszawa 2011.
Bielska B., Czas wakacji, czas relaksu,  Bliżej Przedszkola nr 7-8/2012.
Bielska B., W krainie bajkowych pór roku. Przewodnik metodyczny, Warszawa 2011.
Drasnin S., Pan Tralala i muzyczne zabawy w przedszkolu, Kielce 2008.
Erkert A., Zabawy rozwijające zmysły, Kielce 2002.
Dzionek E., Gmosińska M., Kształtowanie twórczych postaw dzieci pięcio-, sześcioletnich. Scenariu-
sze zajęć, Kraków 2003.
Flemming I., Gry i zabawy na wycieczkÄ™ szkolnÄ… dla dzieci od 6-10 lat, Kielce 1998.
prenumerata
Gardner H., Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Poznań 2002.
PLUS
Giacone E., Schiavetta M., Zabawa na każdy dzień. 183 zabawy grupowe, Kielce 1998.
!
Jąder M., Efektywne i atrakcyjne metody pracy z dziećmi, Kraków 2009.
Kamińska K., Stadnik U. (oprac.), Świat pięciolatka. Zabawy na każdy dzień, część 2, Materiały me-
todyczne do rocznego przygotowania przedszkolnego, Warszawa 2009.
Kitlińska-Pięta H., Środowisko społeczno-przyrodnicze. Klasy 1-3. Ekoludek proponuje. Ćwiczenia
i obserwacje ekologiczne, Warszawa 1997.
Kownacka M., Razem ze słonkiem. Lato, Warszawa 1975.
Krupa E., Pszczółka J., Zabawy logopedyczne na cztery pory roku. Scenariusze do zajęć grupowych
dla dzieci w wieku przedszkolnym, Kraków 2009.
Mitros K., Pomysłowiec i Przyroda, część I Mrówki, Warszawa 2005.
Nęcka E., Orzechowski J., Słabosz A., Szymura B., Trening twórczości, Gdańsk 2005.
Parczewska T., Edukacja ekologiczna w przedszkolu, Lublin 2009.
Piszczek M., Terapia zabawÄ…. Terapia przez sztukÄ™, Warszawa, 2002.
Płóciennik E., Just M., Dobrakowska A., Woz
niak J., Metoda i wyobraz
nia. Podręcznik dla nauczy-
ciela. Lekcje twórczości w klasie 1, Warszawa 2009.
Portmann R., Zabawy rozwijajÄ…ce inteligencjÄ™, Kielce 2003.
Ros J., Estadella P., Mały Artysta. Zabawa fakturą i wymiarem, Kielce 2007.
Vom Wege B., Wessel M., Zabawy aktywizujÄ…ce w przedszkolu, tom 1, Kielce 2005.
Beata Bielska  nauczycielka nauczania zintegrowanego, terapeuta dziecięcy,
tyflopedagog. Opracowała i wdrożyła szereg programów edukacyjnych, form
i metod prezentujących integralne i nowatorskie podejście do wychowania.
wydrukowane pomoce dydaktyczne zostały
dołączone do miesięcznika  szczegóły na str. 5
nr 3.150 marzec 2014