REGULACJE ADMINISTRACYJNO-PRAWNE DOTYCZ
CE
TWORZENIA I OCHRONY OBSZARÓW CENNYCH PRZYRODNICZO
USTANAWIANYCH NA SZCZEBLU WOJEWÓDZTWA NA WYBRANYM
PRZYKA
ADZIE
BEATA KOTARSKA ADMINISTRACJA ROK 3., GRUPA C
0
W obowiÄ…zujÄ…cym w Polsce prawie ochrona przyrody regulowana jest przepisami ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 1651, z póz
n. zm.). W jej
rozumieniu ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu
zasobów, tworów i składników przyrody.
Ustawa ta wprowadza różne formy ochrony przody, z których każda z spełnia inną rolę w
polskim systemie ochrony przyrody i służy innym celom, dlatego charakteryzuje się odmiennym
reżimem ochronnym oraz zakresem ograniczeń w użytkowaniu. Formy ochrony przyrody tworzą duży i
zróżnicowany zespół środków pozwalających realizować ochronę przyrody- powstały one w efekcie
rozwoju naukowych podstaw ochrony przyrody i jej wieloletniej praktyki. JednÄ… z form ochrony przyrody
jest park krajobrazowy.
Artykuł 16. Ustawy o ochronie przyrody mówi, iż park krajobrazowy obejmuje obszar
chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w
celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze uchwały
sejmiku województwa po uzgodnieniu z właściwą miejscowo radą gminy oraz z właściwym regionalnym
dyrektorem ochrony środowiska. Utworzenie parku krajobrazowego położonego na terenie więcej
niż jednego województwa następuje w drodze podjęcia jednobrzmiącej uchwały właściwych
sejmików województw. Brak przedstawienia stanowiska w terminie miesiąca od dnia otrzymania
projektu uchwały, jest uważane za uzgodnienie projektu. Również statut parku krajobrazowego lub
zespołu parków krajobrazowych określający strukturę organizacyjną parku lub zespołu parków nadaje
sejmik województwa w drodze uchwały.
W uchwale sejmik województwa określa nazwę takiego parku, jego obszar, przebieg granicy i
otulinę, jeżeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku
krajobrazowego lub jego części, wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 17 ust. 1,
wynikające z potrzeb jego ochrony. Przykładem może być mieszczący się na terenie gminy Skulsk
 Nadgoplański Park Tysiąclecia , park krajobrazowy o powierzchni 3 074,59 ha, utworzony na mocy
rozporzÄ…dzenia nr 2/09 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 8 maja 2009 roku w sprawie utworzenia
parku krajobrazowego "Nadgoplański Park Tysiąclecia" w województwie wielkopolskim (Dz. Urz. Woj.
Wlkp. z 2009 r. Nr 112 poz. 1798). Nadgoplański Park Tysiąclecia to obszar pól uprawnych, łąk i
pastwisk, lasów, bagien, trzcinowisk i innych nieużytków oraz Jezioro Gopło- serce parku zwane w
przeszłości Mare Polonorum, to miejsce lęgowe licznych gatunków ptactwa wodnego, błotnego i
lądowego oraz miejsce ich odpoczynku podczas wiosennych i jesiennych przelotów.
Nadgople to obszar o wysokich wartościach ekologicznych, na które składają się zróżnicowane,
często unikatowe zbiorowiska roślin i zwierząt. Jednym z nich jest Gęś Gęgawa herbowy ptak NPT,
obdarzony dużą inteligencją, doskonałą pamięcią i ciekawością. Na szczególną uwagę zasługuje
również 300-letni wiąz szypułkowy Popiel trzeci obok Mysiej Wieży i Gęgawy symbol Parku, który
osiągnął imponującą grubość pnia, a u szczytu korony nosi liczne ślady mocowania się drzewa z
żywiołami przyrody.
Grunty rolne i leśne oraz inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego
pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu, zaś działalność gospodarcza podlega tam tylko
niewielkim ograniczeniom. I tak w parkach krajobrazowych można zakazać m.in. budowania nowych
obiektów budowlanych, wylewania gnojowicy (z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych),
likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno
błotnych, wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzez
bÄ™ terenu, czy pozyskiwania do
celów gospodarczych skał (także torfu) oraz skamieniałości. Natomiast na obszarach graniczących z
parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina.
Otulina jest to strefa ochronna graniczÄ…ca z formÄ… ochrony przyrody (w tym wypadku z parkiem
krajobrazowym) i wyznaczona indywidualnie dla formy ochrony przyrody w celu zabezpieczenia przed
zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka. W przypadku Nadgoplańskiego
Parku Tysiąclecia otulina nie została wyznaczona.
Park Tysiąclecia powołany został nie tylko dla ochrony ptaków, ale również dla zabezpieczenia
wartości historycznych tego regionu związanych z początkiem państwa polskiego- jak dowodzą
prowadzone badania archeologiczne stałe osadnictwo istniało już w epoce kamiennej. Kruszwica w
przeszłości posiadała rangę stolicy Książęcej, Królewskiej i biskupiej a prawa miejskie nadał jej w 1422
roku Król Władysław Jagiełło.
W skład Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia wchodzą również obszary objęte ochroną
rezerwatową m.in. Trzciny Giżewskie, Zatoka Sucha, Zatoka Biała Osoba, Kąty Kickowskie, Bąbule,
Bachorze, Potrzymionek. Oprócz wymienionych wyżej elementów krajobrazu przyrodniczego swoiste
znaczenie mają również parki, pałace, dworki i kościoły zabytkowe m. in. Mysia Wieża, Romańska
Kolegiata św. ap. Piotra i Pawła w Kruszwicy, Kościół p.w. św. Anny w Kościeszkach, Pałac w
Ostrówku, Pałac w Rzeszynku.
Dla parków krajobrazowych sporządza się i realizuje plan ochrony. Plan ochrony ustanawia
siÄ™ w terminie 5 lat od dnia utworzenia parku krajobrazowego. Plan ochrony dla parku krajobrazowego
sporządza się na okres 20 lat. Plan taki musi uwzględniać m.in.: charakterystykę i ocenę stanu
przyrody, istniejące i potencjalne zagrożenia, charakterystykę i ocenę uwarunkowań społecznych i
gospodarczych oraz stanu zagospodarowania przestrzennego. Projekt planu ochrony dla parku
krajobrazowego sporządza dyrektor parku krajobrazowego lub dyrektor zespołu parków
krajobrazowych. Następnie sejmik województwa ustanawia, w drodze uchwały, plan ochrony dla parku
krajobrazowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania projektu planu. Podkreślić należy, iż dyrektor
parku sporządzający projekt planu ochrony ma obowiązek zapewnić także udział społeczeństwa w
postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie takiego projektu.
Parkiem krajobrazowym kieruje dyrektor parku krajobrazowego. Dyrektora parku
krajobrazowego powołuje zarząd województwa, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiej rady ochrony
przyrody. Do zadań dyrektora parku krajobrazowego należy m.in.: ochrona przyrody, walorów
krajobrazowych oraz wartości historycznych i kulturowych, organizacja działalności edukacyjnej,
turystycznej oraz rekreacyjnej czy współdziałanie w zakresie ochrony przyrody z jednostkami
organizacyjnymi oraz osobami prawnymi i fizycznymi.
W celu kierowania parkami krajobrazowymi mogą być tworzone zespoły parków
krajobrazowych  jako jednostki budżetowe. Zadania z zakresu ochrony przyrody, walorów
krajobrazowych, wartości historycznych i kulturowych oraz działalności edukacyjnej na terenie parku
krajobrazowego wykonuje Służba Parku Krajobrazowego.
Pracownik Służby Parku Krajobrazowego ma prawo do legitymowania osób naruszających
przepisy o ochronie przyrody, a w razie odmowy okazania dokumentu pozwalajÄ…cego na ustalenie
tożsamości  zwracania się do Policji lub innych właściwych organów o ustalenie tożsamości. Przepisy
ochrony przyrody przewidują także odpowiedzialność karną dla każdego, kto narusza zakazy
obowiÄ…zujÄ…ce na terenie parku krajobrazowego. Za wykroczenie takie grozi grzywna albo kara aresztu.
W parku krajobrazowym mogą być wprowadzone zakazy:
·ð Zakaz realizacji przedsiÄ™wzięć mogÄ…cych znaczÄ…co oddziaÅ‚ywać na Å›rodowisko
(ustawa z dnia 3 paz
dziernika 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko, Dz. U. z 2013 r. poz. 1235, z póz
n. zm.),
·ð Zakaz umyÅ›lnego zabijania dziko wystÄ™pujÄ…cych zwierzÄ…t, niszczenia ich nor,
legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem
amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej
gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej,
·ð Zakaz likwidowania i niszczenia zadrzewieÅ„ Å›ródpolnych, przydrożnych i
nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub
zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy,
odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych,
·ð Zakaz pozyskiwania do celów gospodarczych skaÅ‚, w tym torfu, oraz skamieniaÅ‚oÅ›ci, w
tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu,
·ð Zakaz wykonywania prac ziemnych trwale znieksztaÅ‚cajÄ…cych rzez
bÄ™ terenu, z
wyjÄ…tkiem prac zwiÄ…zanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym,
przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budowÄ…, odbudowÄ…,
utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych,
·ð Zakaz dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie sÅ‚użą
ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej,
·ð Zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokoÅ›ci 200 m od krawÄ™dzi
brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego,
·ð Zakaz likwidowania, zasypywania i przeksztaÅ‚cania zbiorników wodnych, starorzeczy
oraz obszarów wodno-błotnych,
·ð Zakaz wylewania gnojowicy, z wyjÄ…tkiem nawożenia wÅ‚asnych gruntów rolnych,
·ð Zakaz prowadzenia chowu i hodowli zwierzÄ…t metodÄ… bezÅ›ciółkowÄ…,
·ð Zakaz utrzymywania otwartych rowów Å›ciekowych i zbiorników Å›ciekowych,
·ð Zakaz organizowania rajdów motorowych i samochodowych,
·ð Zakaz używania Å‚odzi motorowych i innego sprzÄ™tu motorowego na otwartych
zbiornikach wodnych.
Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku krajobrazowego następuje także w drodze uchwały
sejmiku województwa, po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin, z powodu bezpowrotnej
utraty wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych oraz walorów krajobrazowych na obszarach
projektowanych do wyłączenia spod ochrony.