OCHRONA PRZYRODY  ĆWICZENIA
04.02.2012.
OCHRONA GRZYBÓW I GRZYBOWISK
grzyby `" flora
" grzyby wielkoowocnikowe (Macromycetes)
" grzyby lichenizowane (porosty)  ponad 1500 gatunków w Polsce
Dekompozycja  rozkład biomasy
Mykobiota (biota grzybów, fungia)  to ogół gatunków grzybów danego obszaru.
Trendy zmian
W Polsce spotykamy gatunki zawleczone z krajów o cieplejszym klimacie, wyraz
nie rozszerzające areał
swojego występowania:
- okratek australijski - mączniak rzekomy tytoniu - holenderska choroba wiązów
- mądziak malinowy - mączniak prawdziwy dębu
- pierścieniak uprawny - szkocka osutka daglezji
Rzadziej występujące mleczaje:
- mleczaj rydz
- mleczaj póz
nojesienny
- mleczaj świerkowy
Smardze: jadalny, stożkowaty, wyniosły
Soplówki: gałęzista, jeżowata, jodłowa
Szmaciaki: gałęzisty, krótkotrzonowy
Gatunki prawie niespotykane, a dopuszczone do handlu i przetwórstwa:
- piaskowiec modrzak
- piaskowiec kasztanowy
- piestrzenica kasztanowa
- dwupierścieniak cesarski
Zagrożenia:
- efemeryczność pojawiania się grzybów
- zanikanie lub degradacja siedlisk
- zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody
- zmiany w produkcji rolniczej i sadowniczej (m.in. chemizacja)
- nadmierny zbiór grzybów w zbiorach komercyjnych
- zbyt schematyczna gospodarka leśna (monokultury, likwidacja przestojów, posuszu)
- niedostateczne rozpoznanie (mało badań)
Stenobionty  gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej.
Eurybionty  szeroki zakres tolerancji ekologicznej.
Formy ochrony grzybów i grzybowisk:
" ochrona prawna  zakazy
" ochrona siedliskowa:
- ochrona rezerwatowa (ścisła i częściowa)
- obszarowa ochrona przyrody
- indywidualna ochrona przyrody
1
 Ochrona ścisła  przykłady:
borowik królewski gwiazdosz prążkowany soplówka bukowa
borowik korzeniasty jodłownica górska soplówka jodłowa
borowik pasożytniczy płomykówka galaretowata mądziak psi
poroblaszek żółtoczerwony sarniak dachówkowaty żagiew wielogłowa
czareczka długotrzonkowa lakownica żółtawa
czarka austriacka ozorek dębowy Porosty:
czarka szkarłatna purchawica olbrzymia
wachlarzowiec olbrzymi siatkoblaszek maczugowaty granicznik płucnik
żagwica listkowata napastniczka stożkowata brodaczka kędzierzawa
dwupierścieniak cesarski smardz jadalny brodaczka kępkowa
gąska olbrzymia smardz półwolny (mitrówka pół.) brodaczka zwyczajna
wilgotnica czapeczkowata smardz stożkowaty
gwiazdosz frędzelkowany smardz wyniosły
Ochrona porostów (grzyby lichenizowane)
- porosty nadrzewne (epifityczne)
- porosty naskalne (epilityczne)
- porosty naziemne (epigeiczne)
- porosty zasiedlające murszejące drewno (epiksyliczne)
Pustynia porostowa  miejsce, gdzie porosty nie występują.
Ochrona ścisła  przykłady:
chrobotek alpejski pęcherzyca nadobna włostka brązowa
czasznik pawężyca psia brodaczka kępkowa
granicznik płucnik pawężnica drobna
tarczynka przygraniczna mąklik otrębiasty
Ochrona częściowa  przykłady:
płucnica kolczasta chrobotek leśny chrobotek reniferowy
płucnica islandzka chrobotek najeżony
05.02.2012.
OCHRONA MCHÓW I MSZAKÓW
Briologia  nauka o mchach.
(brioflora  flora mchów)
Siedliska mszaków epigeicznych  ściółka, próchnica, gleba mineralna, torf
zagrożenia: np. zrywka drewna
Siedliska mszaków epifitycznych  części nasadowe pni, gałęzie drzew i krzewów, korzenie drzew
wystające powyżej gleby.
zagrożenia: np. ścinka
Siedliska mszaków epiksylicznych  kora i rozkładające się drewno leżących kłód i gałęzi, kora i drewno
rozkładających się pniaków.
zagrożenia: np. usuwanie posuszu, martwych drzew
Siedliska mszaków epilitycznych  głazy narzutowe, ściany skalne, beton, ceramika budowlana.
zagrożenia: np. kwaśne deszcze
2
 Inne siedliska  ekskrementy zwierząt, szczątki martwych zwierząt, korzenie przewróconych drzew, kępy
paproci i turzyc (składające się z obumarłych liści z poprzednich sezonów wegetacyjnych).
Zagrożenia mszaków epifitycznych:
- zanieczyszczenia powietrza
- obniżanie wilgotności mikroklimatu w obrębie lasu
- eliminacja starych drzew
- zmiana składu gatunkowego drzewostanów (są gatunki występujące tylko na danym gatunku drzewa)
Zagrożenia mszaków epilitycznych:
- chemiczne zanieczyszczenia powietrza i zakwaszanie środowiska (gatunki siedlisk skał zasadowych są
mniej wrażliwe  zasadowe skały do pewnego momentu niwelują zakwaszenie)
- wykorzystywanie głazów narzutowych do celów budowlanych  ograniczenie miejsc występowania
- pozyskiwanie darni mszaków
- gospodarka leśna (zalesianie nieużytków ze znajdującymi się na nich głazowiskami i skałkami oraz nagłe
ich odsłanianie przy okazji zrębów)
Zagrożenia mszaków epiksylicznych:
- usuwanie martwego drewna z lasu
Zagrożenia mszaków epigeicznych:
- zbiór darni na potrzeby własne i przemysłowe (rozległe i jednogatunkowe darnie)
- niekontrolowane pozyskanie torfu
- podpory do pnących się roślin doniczkowych (vs. włókno kokosowe)
- ozdoby wystaw sklepowych i kompozycji ogrodowych, kompozycji z suszonych kwiatów
Ochrona gatunkowa
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 9 lipca 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną.
Ochrona ścisła:
- wątrobowce (Marchantiopytha)  25 gatunków
- mchy (Bryophyta)  174 gatunki
Ochrona częściowa:
- wątrobowce - ??? gatunków
- mchy - ??? gatunków
Możliwość ręcznego zbierania:
Rhytidiadelphus squarrosus Pleurosium schreberi Dicranum polysetum
Pseudoscleropodium purum Sphagnum fallax Dicranum scoparium
Ochrona siedlisk
- szacując skalę zagrożenia uwzględniać specyfikę brioflory danego regionu przyrodniczego
- ochrona obiektowa (np. obszary leśne  rezerwaty, użytki ekologiczne, ochrona pomnikowa 
pojedyncze drzewa lub aleje obficie porośnięte epifitami)
- użytki ekologiczne mogą chronić:
" fragmenty kompleksów leśnych z bogatą florą epifityczną
" fragmenty lasów o rzez
bie terenu utrudniającej lub uniemożliwiającej gospodarowanie (np.
wąwozy, jary, stoki dolin, itp.)
" niezalesione skarpy w obrębie lasu
" wychodnie skalne lub głazy w obrębie lasu
3
 Ochrona ścisła  przykłady:
lśniątka zakrzywiona rokiet łąkowy torfowiec postrzępiony
płożyk wonny nibyprątnik torfowy torfowiec magellański
bezlist okrywowy kędzierzawka krucha torfowiec błotny
sierpowiec błyszczący strzechwa bezząb
Ochrona częściowa  przykłady:
biczyca trójwrębna gajnik lśniący torfowiec nastroszony
piórkowiec kutnerowaty rokietnik pospolity widłoząb kędzierzawy
rzęsiak pospolity brodawkowiec czysty widłoząb miotłowy
bielistka siwa płonnik cienki
drabik drzewkowaty piórosz pierzasty
WRZOSOWISKA
Wrzosowiska to bezdrzewne, krzewinkowe zbiorowiska zdominowane przez rośliny z rodziny wrzosowatych
Ericaceae, z panującym wrzosem pospolitym (Calluna vulgaris).
Wrzosowiska wilgotne z wrzoścem bagiennym  bardzo rzadkie w Polsce  głównie pomorze zachodnie,
Śląsk (??)
Wrzosowiska suche
Typy zbiorowisk roślinnych:
- mącznicowe
- janowcowe
- knotnikowe
Wrzosowiska można też dzielić na: drobnopowierzchniowe i wielkopowierzchniowe.
W warunkach naturalnych powstają drobnopowierzchniowe płaty w lukach drzewostanów.
W lasach zagospodarowanych  skraje drzewostanów, uprawy, okrajki dróg leśnych, pod liniami
energetycznymi, na liniach oddziałowych, na rzadko używanych drogach.
Do rzadkości należą rozległe, wielko powierzchniowe wrzosowiska, zwykle związane z terenami
obecnych lub dawnych poligonów wojskowych.
Zagrożenia  wrzosowiska wilgotne:
- przesuszenie  obniżenie poziomu wód gruntowych (rowy odwadniające)
- wkraczanie drzew i zmiana warunków świetlnych oraz wzrost żyzności i obniżanie się kwasowości
- sztuczne nasadzenia sosny poprzedzone orką
- pożary, wypalanie łąk
Zagrożenia  wrzosowiska suche:
- sukcesja wtórna
- wrzosowiska drobnopowierzchniowe  raczej nie są zagrożone
- wrzosowiska wielkoobszarowe  zagrożone (zaprzestanie użytkowania terenów poligonowych)
Ochrona  wrzosowiska wilgotne:
- utrzymywanie odpowiedniego uwilgotnienia  zahamowanie odpływu wody rowami
- usuwanie zarastających wrzosowisko nalotów drzew, wywiezienie wyciętych drzew i krzewów
- ochrona przed bezpośrednim zniszczeniem  wykluczenie zalesiania, przeorywania i przekształcania w
użytki zielone i rolne
Ochrona  wrzosowiska suche:
- w formie drobnopowierzchniowej zwykle nie wymagają ochrony czynnej  ewentualnie usuwania
nalotu drzew
4
- w formie wielkopowierzchniowej  niezbędna ochrona czynna poprzez usuwanie nalotów drzew,
naprzemienne wykaszanie wrzosu co 4-7 lat i wywożenie materiału poza wrzosowisko (trofia!).
mozaikowe wypalanie, ekstensywny wypas owiec
MURAWY
Murawy to niskie i luz
ne zbiorowiska trawiaste, zwykle porastające suche siedliska, nie mające
charakteru łąk kośnych, rzadko ekstensywnie użytkowane, głównie poprzez wypasanie. Zbiorowiska
związane z krajobrazem otwartym.
Typy muraw:
- typowe murawy napiaskowe
- napiaskowe murawy ciepłolubne
- murawy kserotermiczne
- niżowe murawy bliz
niczkowe
Zagrożenia:
- bezpośrednie niszczenie siedlisk
- sukcesja wtórna
" zalesianie muraw
" eksploatacja piasku
" lokalizacja urządzeń turystycznych
" pobocza dróg  zrywka i składowanie drewna
" zaprzestanie wypasów
Sukcesja wtórna  zjawisko naturalne  wkraczanie drzew i krzewów, zacienienie zbiorowiska, (& ) ??????
Konsekwencja: wkraczanie gatunków łąkowych, eliminowanie gatunków skrajnie sucho- i
światłolubnych.
A

KI
A
ąki to nieleśne zbiorowiska trawiaste, wiązane z użytkowaniem leśnym, w dużej mierze kształtowane i
stabilizowane dzięki działalności człowieka.
- ważny składnik krajobrazu
- kluczowe biotypy dla zachowania różnorodności biologicznej
- siedliska rzadkich gatunków roślin
- miejsce żerowania zwierzyny płowej, ptaki
Typy łąk śródleśnych:
- zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
- łąki wilgotne
- łąki świeże
Ważny jest sposób koszenia łąk  kosi się po kwitnieniu.
18.02.2012.
Z mad rzecznych powstają gleby brunatne z lasów łęgowych powstają grądy
Grądy  3 typy:
- tilio-carpinetum
- galio-carpinetum
- stellario-carpinetum
Proces grądowienia (grądowacenia) w lasach grądowych  gdy lasy łęgowe zamieniają się w grądy.
5
 Ochrona ścisła  tylko obserwujemy, chronimy zachodzące procesy
tylko obserwujemy, chronimy zachodzące procesy
Ochrona częściowa  chronimy dany stan
chronimy dany stan
JEZIORO
Jezioro to odrębny, specyficzny ekosystem, mający własny system mikro i makroelementów, rytm
Jezioro to odrębny, specyficzny ekosystem, mający własny system mikro- i makroelementów, rytm
mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w
mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w
mieszania się wód, charakterystyczny chemizm i właściwości fizykochemiczne wody zmieniające się w
cyklu rocznym, oraz specyficzną faunę i florę.
yficzną faunę i florę.
Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.
Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.
Planując ochroną konkretnego zbiornika, należy pamiętać o specyfice tego ekosystemu.
Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,
Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,
Typy jezior: rynnowe, lobeliowe, oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne, wytopiskowe, morenowe,
krasowe, (& )
Kocioł eworsyjny - przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji
przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji
przegłębienie w dnie cieku wodnego (strumienia lub rzeki) powstałe w wyniku eworsji
(zjawisko niszczącego wpływu ruchu wirowego wody płynącej na dno cieku wodnego), zwykle u podnóża
zjawisko niszczącego wpływu ruchu wirowego wody płynącej na dno cieku wodnego)
wodospadu lub progu skalnego w korycie, w rozszerzeniach lub zakrętach koryta ewentualnie koło innych
wodospadu lub progu skalnego w korycie, w rozszerzeniach lub zakrętach koryta ewentualnie koło innych
przeszkód w nurcie (przyczółki mostowe itp)
rcie (przyczółki mostowe itp).
Jeziora pochodzenia lodowcowego w Polsce jest to 9300 jezior o powierzchni >1 ha (stanowią one 1%
Jeziora pochodzenia lodowcowego  w Polsce jest to 9300 jezior o powierzchni >1 ha (stanowią one 1%
powierzchni kraju).
Jeziora lobeliowe
- 150 jezior lobeliowych w Polsce (gł. l
150 jezior lobeliowych w Polsce (gł. lasy Pomorza, północna Polska)
- skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości
skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości
skąpożywne (oligotroficzne), woda uboga w biogeny, woda czysta o dużej przejrzystości
- roślinność szuwarowa  zwykle skąpa
zwykle skąpa
- charakterystyczne gatunki roślin: Lobelia dortmana, Isoetes lacustris, Litorella uniflora
charakterystyczne gatunki roślin: Lobelia dortmana, Isoetes lacustris, Litorella uniflora
- jeziora wrażliwe na zanieczyszczenia  eutrofizujące spływy ze zlewni rolniczych, spływ substancji
jeziora wrażliwe na zanieczyszczenia eutrofizujące spływy ze zlewni rolniczych, spływ substancji
humusowych z odwadnianych torfowisk lub powierzchni zrębów
humusowych z odwadnianych torfowisk lub powierzchni zrębów
- nie ma ryb (ciężko im tam przeżyć długo)
nie ma ryb (ciężko im tam przeżyć długo)
- zakaz gospodarowania w odległości dwóch wysokości d
zakaz gospodarowania w odległości dwóch wysokości drzewostanu
Jeziora ramienicowe
Jeziora dystroficzne
- typowe zbiorniki powstają wtórnie na torfowiskach są otoczone i podścielone torfem
typowe zbiorniki powstają wtórnie na torfowiskach, są otoczone i podścielone torfem
6
 Inne typy jezior:
Jeziora o naturalnie zmiennym poziomie wody  unikatowe siedliska dla wyspecjalizowanych roślin
(siedliska efemeryczne)  Larix bohemica, (& ..)
Jeziora eutroficzne  dobrze wykształcona roślinność z udziałem szuwarów (Phragmites communis,
Scirpus lacustris, Thypa latifolia), zbiorowiskami roślin o liściach pływających (Nuphar luteum, Nymphaea
alba, Potamogeton sp.) oraz porastającej dno (& ) .
STARORZECZA
- najczęściej zarośnięte przez kompleks eutroficznej roślinności szuwarowej i wodnej
- różnorodność gatunkowa!
- unikatowe gatunki (Salvinia natans, Trapa natans, rzadkie gatunki bezkręgowców)
- ostoje ryb
Znać wszystkie gatunki
STAWY ŚRÓDLEŚNE
gadów (9) i płazów (18) !
PA
AZY
- stawy rybne w lasach (piętrzenie wód)
* Traszka grzebieniasta
- istotna rola przyrodnicza w krajobrazie, mimo antropogenicznego krajobrazu
* Traszka zwyczajna
- miejsca żerowania bielika, rybołowa, wydry, kormorana czarnego, czapli siwej * Traszka górska
* Traszka karpacka
- ważne miejsce dla rozmnażających się płazów
* Salamandra plamista
* Kumak górski
* Kumak nizinny
Zagrożenia:
* Grzebiuszka ziemna
- zakłócanie bilansu wodnego
* Ropucha szara
- zanieczyszczenia: spływy ze zlewni
* Ropucha zielona
* Ropucha paskówka
- gospodarka rybacka
* Rzekotka drzewna
- nadmierne użytkowanie wędkarskie i rekreacyjne
* Żaba wodna
* Żaba śmieszka
* Żaba jeziorkowa
Ochrona:
* Żaba trawna
- ????
* Żaba moczarowa
* Żaba dalmatyńska
GADY
Biomanipulacja  wprowadzenie ryb drapieżnych tam, gdzie jest za dużo roślinożernych.
* Żółw błotny
* Jaszczurka zwinka
* Jaszczurka żyworodna
CIEKI
* Jaszczurka zielona
Rzeki i doliny  korytarze ekologiczne, szlaki migracji roślin i zwierząt
* Padalec zwyczajny
Procesy geomorfologiczne związane z rzekami
* Zaskroniec zwyczajny
* Wąż eskulapa
* Gniewosz plamisty
?????????
* Żmija zygzakowata
?????????
Zagrożenia:
- zmiany warunków wodnych
- zanieczyszczenie wód i wpływy ze zlewni
- regulacja cieków
- gospodarka leśna w bezpośrednim sąsiedztwie cieków
- piętrzenia
Ochrona:
- zachowanie naturalnego charakteru z
ródeł, cieków i dolin
- ochrona cieków przy budowie urządzeń wodnych
TORFOWISKA
- miejsca retencji wody
- trwała akumulacja zasobów węgla organicznego
- ostoje różnorodności biologicznej
- mogą być zasilane wodami gruntowymi, opadowymi, (& ) ???
7
 4 grupy torfowisk  klasyfikacja ze względu na pochodzenie wody:
klasyfikacja ze względu na pochodzenie wody:
- ombrogeniczne
- topogeniczne
- soligeniczne
- fluwiogeniczne
Torfowiska ombrogeniczne
- zasilane wodą opadową
- torfowiska  wysokie  część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka
część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka
część środkowa wyniesiona najczęściej powyżej poziomu okrajka
- powierzchnia mszaru zwykle o charakterze kępkowym
powierzchnia mszaru zwykle o charakterze kępkowym
- dominacja torfowców ????
Torfowiska topogeniczne
- związane z woda gruntową
Torfowiska soligeniczne
- związane z wpływami wód podziemnych
związane z wpływami wód podziemnych
- cecha charakterystyczna  sącząca się woda spływająca drobnymi strumyczkami
sącząca się woda spływająca drobnymi strumyczkami
- tujowiec bagnowy, mszar nastroszony
tujowiec bagnowy, mszar nastroszony
8
Torfowiska fluwiogeniczne
- związane z zalewami i stagnacją wód powierzchniowych, zabagnionymi i zatorfionymi dolinami cieków
związane z zalewami i stagnacją wód powierzchniowych, zabagnionymi i zatorfionymi dolinami cieków
- porośnięte szuwarami trzcinowymi, szuwarami łanowych turzyc, (& ) ????
porośnięte szuwarami trzcinowymi, szuwarami łanowych turzyc, (& ) ????
Zagrożenia:
- zaburzenie stosunków wodnych
- eksploatacja torfu
- ekspansja drzew i krzewów
- erozja torfowisk poligenicznych
Ochrona:
bezpośrednim niszczeniem
- przed bezpośrednim niszczeniem
- niewykorzystywanie naturalnych torfowisk do lokalizacji zbiorników wodnych
niewykorzystywanie naturalnych torfowisk do lokalizacji zbiorników wodnych
- rezygnacja z użytkowania lasu na torfowiskach
rezygnacja z użytkowania lasu na torfowiskach
9
03.03.2012.
OCHRONA BEZKR
GOWCÓW
Z punktu widzenia czynnej ochrony gatunkowej, bezkręgowce różnią się zdecydowanie od zwierząt
kręgowych, m.in.:
- rozmiarami ciała, które decydują o wielkości areału niezbędnego do przeżycia
- długością życia warunkującą genetyczne aspekty rekonstrukcji populacji
- wahaniami liczebności populacji
Na podstawie dotychczasowych badań można szacować, że w Polsce występuję około 33 000 
47 000 gatunków zwierząt, z których około 28 000 to owady (60-85%).
W zestawieniach tych, strunowce stanowią zaledwie 1,5% gatunków.
W Polsce ochroną gatunkową objęto ponad 80% gatunków kręgowców oraz około 1% gatunków
bezkręgowców.
Zagrożenia:
- zanikanie siedlisk i mikrosiedlisk!
- brak wiedzy
- kolekcjonerstwo i badania naukowe (koziróg dębosz)
Czynna ochrona bezkręgowców:
- ochrona siedlisk i mikrosiedlisk!
- gatunki wskaz
nikowe
- sztuczna baza lęgowa
- reintrodukcja i zasilanie populacji
- edukacja
Merocenozy  środowiska nietrwałe
Jak powstaje  martwe drewno ? (Właściwym określeniem byłoby  murszejące drewno lub  martwe
drzewo )
Przyczyny zamierania drzew
Naturalna Czynniki biotyczne Czynniki abiotyczne Czynniki
śmiertelność (owady, grzyby, ssaki) (wiatr, opady, itd.) antropogeniczne (np.
zanieczyszczenia)
Etapy rozkładu murszejącego drewna  3 fazy:
Kolonizacja dekompozycja humifikacja
Jaką rolę odgrywa murszejące drewno w życiu bezkręgowców?
1) Środowisko życia gatunków (& ) ????
2) Pokarm (& )
3) ????
4) ????
Do jakich celów jest wykorzystywane przez kręgowce?
- tarlisko dla ryb
- schronienia oraz miejsca wygrzewania się płazów/gadów
- miejsca gniazdowania ptaków
- dziuple ssaków  np. wiewiórki, pilchy
Dlaczego murszejące drewno nazywamy ewoluującym siedliskiem?
?????????
10
 Jaką rolę pełnią?
?????????
Jak chronią przed erozją?
?????????
Renaturyzacja?
?????????
Jakie mają znaczenie w przebiegu procesów glebowych?
Jakie mają znaczenie w przebiegu procesów glebowych?
?????????
Gatunki wskaz
niowe?
Pachnica dębowa
?????????
OCHRONA PA
AZÓW I GADÓW
Zagrożenia:
- zanikanie, przekształcanie i dewastacja pierwotnych biotopów
zanikanie, przekształcanie i dewastacja pierwotnych biotopów
- niszczenie i przecinanie szlaków migracyjnych
szlaków migracyjnych
- hodowle,  pseudo-badania , presja drapie znicza
badania , presja drapie znicza
Ochrona
- ochrona siedlisk
- ochrona szlaków migracyjnych
- edukacja
11
04.03.2012.
DZIUPLAKI
Dziuplaki to zróżnicowana pod względem systematycznym grupa ptaków odbywająca lęgi w dziuplach
drzew, norach lub szczelinach skalnych.
" Dziuplaki pierwotne  samodzielnie wykuwają dziuple, np. dzięcioły
" Dziuplaki wtórne  wykorzystują dziuple naturalne lub wykute przez dzięcioły, np. muchołówki,
szpaki, itd. (wiele wiele innych)
Dziuple mogą zostać wykute lub powstać w wyniku murszenia drzewa.
Lasy o charakterze naturalnym charakteryzują się dużą liczbą gatunków dziuplaków, ale ich zagęszczenie
jest niewielkie.
Dlaczego mniej dziuplaków jest w lasach gospodarczych? Niedostatek naturalnych miejsc lęgowych.
Wynika to m.in. z działalności leśników: kiedyś usuwało się dużo martwych drzew ze względów
sanitarnych - ale w rzeczywistości w martwych drzewach nie ma już szkodników dlatego teraz już
się tego nie praktykuje.
Zagrożenia:
- niewielki udział drzewostanów starszych klas wieku
- niedostatek martwych i obumierających dzrew
- z
le rozwieszone skrzynki
- chemizacja środowiska (nie tylko w Polsce, ale np. na zimowiskach w Afryce, gdzie chemizacja jest
często bardzo duża)
- zimowiska  śmiertelność w czasie lotów na zimowiska
Sterna paradisaea (rybitwa popielata)  gatunek migrujący na największe odległości.
Budki lęgowe  wykonuje się je z desek nieheblowanych, niemalowanych, itd., muszą być szczelnie zbite,
otwór odpowiedniej wielkości, zrobiony w miarę wysoko, na środku jednej deski (nie może być np. na
złączeniu dwóch), bez  patyczka
Rozwieszanie skrzynek lęgowych:
- wysokość zawieszenia nie ma znaczenia dla ptaków  wiesza się na takiej wysokości, aby ludzie nie
mogli dosięgnąć, ale też nie za wysoko  aby mieć do nich dostęp np. przy czyszczeniu
- dziuplaki to gatunki terytorialne (poza szpakiem) zalecana odległość między skrzynkami to co
najmniej 30 m
- strona świata nie ma znaczenia dla ptaków
- skrzynka nie może być wystawiona na bezpośrednie działanie promieni słonecznych
O skrzynki należy dbać  obserwować jaki gatunek się zagniez
dził (lub nie), należy skrzynki czyścić ze
względu na pasożyty (gdy ptaki opuszczają gniazdo)
Sowy
Ochrona kuraków leśnych  cietrzew i głuszec (rozdział w książce)
17.03.2012.
OCHRONA NIETOPERZY
Podział:
- megachiroptera (bardzo duże, np. w tropikach)
- microchiroptera (wszystkie w Polsce)
Przetrwanie okresu zimowego: zimowiska; jaskinie, itd.
Okres letni  miejsca na przeczekanie dnia
12
 Proekologiczna gospodarka leśna
- utrzymanie mozaikowatości środowiska leśnego
- kształtowanie granicy polno-leśnej w taki sposób, aby była jak najbardziej urozmaicona
- otoczenie opieką śródleśnych oczek, stawów i innych zbiorników wodnych
- zachowanie starych i dziuplastych drzew
- ograniczenie do niezbędnego minimum stosowania nieselektywnych środków owadobójczych
- stosowanie w budynkach zlokalizowanych w lesie nietoksycznych środków ochrony drewna
- rozwieszanie budek dla nietoperzy w drzewostanach ubogich w naturalne dziuple
Zabezpieczanie zimowisk  kraty
Remonty strychów
Tworzenie nowych kryjówek:
- skrzynki nadrzewne  skraje drzewostanów, dobry dostęp (odsłonięty wlot)
- skrzynki naścienne
- skrzynki strychowe
- schronienia podmostowe
- schronienia wewnątrz podziemi
- sztuczne zimowiska
Edukacja społeczeństwa
OCHRONA SSAKÓW NADRZEWNYCH
- wiewiórka pospolita  wiewiórkowate
- popielica
- koszatka
- orzesznica pilchowate
- żołędnica
Wiewiórka
Zagrożenia:
- wycinanie lasów (przede wszystkim stare, dziuplaste drzewa)
- fragmentacja obszarów leśnych
- duża liczebność kuny domowej i leśnej
- pojawienie się wiewiórki szarej (możliwe w przyszłości)
Ochrona:
- zostawiać zwarte duże fragmenty starych drzewostanów iglastych
- ????
Popielica
Zagrożenia:
- wycinanie starych lasów mieszanych i liściastych
- fragmentacja obszarów leśnych
- wałęsające się koty domowe
Ochrona:
- pozostawiać stare drzewa dziuplaste
- stanowiska łączyć korytarzami ekologicznymi
- w młodszych drzewostanach rozwieszać skrzynki
Koszatka
Zagrożenia:
- niedostateczne rozpoznanie
- wycinanie starych drzew
- przerywanie korytarzy
Ochrona:
- chronić stare drzewostany
- budki
13
 Orzesznica
Zagrożenia:
- wycinanie i nadmierne rozrzedzanie drzewostanów w miejscach występowania gatunku
- usuwanie połączeń między poszczególnymi fragmentami lasów (np. zadrzewień śródpolnych)
- wycinanie krzewów istotnych dla orzesznicy (bez czarny, leszczyna) na obrzeżach lasów i wzdłuż
dróg leśnych
Ochrona:
- gęste i zróżnicowane podrosty w lesie
- różnorodność krzewów
- odgradzanie pastwisk od brzegów lasu
- prowadzić wycinkę drzew na małych, mozaikowo rozmieszczonych powierzchniach
- pozostawiać roślinność wzdłuż dróg
- rozwieszać skrzynki gniazdowe dla orzesznic (otworem w stronę pnia  listewki opierające się o
pień pozostawiają wąskie wejście dla orzesznic)
Żołędnica
Zagrożenia:
- wycinanie lasów (przede wszystkim stare, dziuplaste drzewa)
- niedostateczne rozpoznanie
- ????
Ochrona:
- zostawianie starych drzew
- korytarze ekologiczne
14