Ochrona przyrody w województwie łódzkim.
1. Formy obszarowej ochrony przyrody.
Najwyższą formą ochrony na terenie województwa łódzkiego są rezerwaty. Jest ich
aktualnie 89, o łącznej powierzchni 7380,65 ha,. Obejmują one obszary zachowane w stanie
naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także
siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej,
wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub
walorami krajobrazowymi. Najmłodszym, utworzonym w 2006 roku, rezerwatem na terenie
województwa jest Gać Spalska o powierzchni 81,65 ha. Obejmuje fragment doliny rzeki Gać
z czterem zbiornikami, licznymi z
ródłami i wysiękami, otoczone skupiskami olsów i łęgów.
Na terenie tym znajduje się 7 parków krajobrazowych, które chronią najcenniejsze
walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne oraz krajobrazowe tego regionu. Zajmują one
powierzchnię 177.806 ha tj. 9,8 %.
Najdalej na północ wysunięty jest Bolimowski Park Krajobrazowy zajmujący
powierzchnię 23130 ha. Powstał w 1986 r. w celu zachowania kompleksów leśnych Puszczy
Bolimowskiej w tym borów, borów mieszanych, dąbrów świetlistych, grądów, łęgów i olsów,
stanowiących ostoje chronionych i zagrożonych gatunków roślin, porostów i grzybów. Chroni
również walory przyrodniczo-krajobrazowe doliny rzeki Rawki z naturalnie meandrującym
korytem i kompleksem zbiorowisk roślinnych. W tym celu utworzono 5 rezerwatów
przyrody, z czego 3 znajdują się w granicach województwa, 132 użytki ekologiczne oraz
zespół przyrodniczo-krajobrazowy  Nieborów . Ewenementem są śródleśne polany Puszczy
Bolimowskiej - niespotykane w środkowej Polsce rozległe, podmokłe łąki i pastwiska.
W celu ochrony unikatowego w Polsce Środkowej, polodowcowego krajobrazu strefy
krawędziowej powołano Park Krajobrazowy Wzniesień A
ódzkich. Powstał w 1996 i
obejmuje powierzchnię 10748 ha. Swymi granicami obejmuje drugi pod względem wielkości
miejski kompleks leśny  Las A
agiewnicki oraz najważniejszy w regionie łódzkim węzeł
hydrologiczny (Bzura, Moszczenica, Mrożyca oraz liczne z
ródła). W parku znajdują się trzy
rezerwaty przyrody, zespół przyrodniczo-krajobrazowy  Górna Mrożyca i stanowisko
dokumentacyjne.
W dolinie Pilicy znajduje się Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych w skład
którego wchodzą: Spalski, Sulejowski i Przedborski PK.
Spalski Park Krajobrazowy ma powierzchnię 13110 ha i został utworzony w 1995
roku. Chroni rozległe tereny wiekowego lasu z przełomowym odcinkiem Pilicy pod
Inowłodzem i wychodniami skał jurajskich. Walory kulturowe obszaru reprezentuje
rezydencja carów rosyjskich, przekształcona w póz
niejszym czasie w siedzibę prezydentów
Rzeczpospolitej oraz XII-wieczny kościół św. Idziego. W granicach parku usytuowano 5
rezerwatów przyrody, 7 użytków ekologicznych.
Sulejowski Park Krajobrazowy powstał w 1994 r. na powierzchni 17030 ha (36730
ha powierzchnia otuliny). Chroni naturalne koryto Pilicy między Sulejowem, a Przedborzem
oraz cenne przyrodniczo lasy będące pozostałością Puszczy Pilickiej. Na szczególną uwagę
zasługuje jeden z obiektów przyrody nieożywionej tj. Bąkowa Góra, będący punktem
widokowym na pogranicze pasa wyżyn i nizin środkowopolskich. Wśród zabytków kultury
najważniejszym jest opactwo cystersów w Sulejowie -Podklasztorzu. W parku istnieje 9
rezerwatów przyrody.
Przedborski Park Krajobrazowy został utworzony w 1988 roku na powierzchnia
16505 ha. PPK zajmuje najcenniejsze przyrodniczo fragmenty Pasma Przedborsko-
Małogoskiego, będącego centralną osią parku, oraz Wzgórz A
opuszańskich, Wzgórz
Opoczyńskich, Niecki Włoszczowskiej i Doliny Pilicy. Najwyższym wzniesieniem parku,
leżącym w Paśmie Przedborsko-Małogoskim, jest Fajna Ryba  347 m n.p.m. Największymi
wartościami parku są: malownicze i różnorodne krajobrazy doliny Pilicy i Czarnej
Włoszczowskiej, rozległe obszary podmokłe, bogata flora i fauna. Na terenie parku utworzono
5 rezerwatów przyrody.
Załęczański Park Krajobrazowy powstał w 1978 r., jego powierzchnia wynosi 14
485 ha a strefy ochronnej 12 328 ha. Obszar zajmuje północno wschodnią część Wyżyny
Krakowsko- Częstochowskiej zwanej Jurą Polską. Zadaniem Parku jest ochrona
niepowtarzalnego krajobrazu jurajskich wapiennych ostańców z formami krasowymi, wraz
z osobliwą fauną i florą oraz urokliwego odcinka silnie meandrującej rzeki Warty z licznymi
wyspami i łachami. Na terenie Parku utworzono 3 rezerwaty przyrody.
Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki powstał w 1989 r. w celu
ochrony dolin Warty i Widawki i ich dopływów wraz z systemem stref przystokowych oraz
towarzyszącej tym obszarom szaty roślinnej. Powierzchnia Parku wynosi 25 330 ha. Dużą
wartość przyrodniczą mają murawy kserotermiczne rozwijające się na marglach wapiennych,
żwirowych pagórkach morenowych i nasłonecznionych skarpach. Na terenie Parku znajdują
się 4 rezerwaty przyrody. Do cenniejszych zabytków na terenie parku należą obiekty sakralne.
Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na
wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na
możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną
funkcją korytarzy ekologicznych. Jest ich 15 i zajmują powierzchnię 178.478 ha, co stanowi
9,7 % obszaru województwa. W roku 2006 utworzono Obszar Chronionego Krajobrazu
Dolina Miazgi pod Andrespolem (142,8 ha).
Najnowszą formą obszarowej ochrony przyrody jest Sieć Natura 2000, której zasadą
jest tworzenie systemu obszarów połączonych korytarzami ekologicznymi. Głównym jej
zadaniem jest utrzymanie bioróżnorodności przez ochronę najcenniejszych elementów
przyrody. Obejmuje ona dwa założenia ochrony: obszary specjalnej ochrony ptaków i
specjalne obszary ochrony siedlisk. Do tej pory wyznaczono trzy obszary Natura 2000
o powierzchni 114 644,2 ha. Są to Pradolina Warszawsko-Berlińska (23677,4 ha), Dolina
Pilicy (30833,0 ha) oraz Dolina Środkowej Warty (60133,8 ha). Obecnie w fazie projektu
pozostaje 11 obszarów tj.: Dąbrowa Grotnicka, Dąbrowa Świetlista w Pernie, Lasy Spalskie,
A
ąka w Bęczkowicach, Niebieskie y
ródła, Pradolina Bzury-Neru, Załęczański A
uk Warty,
Dolina Środkowej Pilicy, Dolina Rawki, Dolina Dolnej Pilicy oraz Ostoja Przedborska o
łącznej powierzchni 78759 ha.
2. Formy indywidualnej ochrony przyrody.
Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich
skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych,
z
ródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W
województwie łódzkim jest ich obecnie 3180, z czego 3157 to pomniki przyrody żywej, a 23
nieożywionej. W 2006 roku samorządy lokalne ustanowiły 53 nowe pomniki przyrody
obejmujące zarówno twory przyrody ożywionej, jaki i nieożywionej.
W województwie łódzkim utworzone zostały trzy stanowiska dokumentacyjne, które
zajmują 10,55 ha.. To pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o
szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej
oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,
okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, z
ródła, wodospady,
wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. W województwie są to Kolonia
Niesułków, Olewin i Siedlątkowo.
Użytki ekologiczne stanowią pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla
zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne
oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej
roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz
stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz
miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. A
ącznie obejmują powierzchnię
1579,06 ha. Ostatnio utworzonym użytkiem jest  Uroczysko Torfy obejmujące łąki
zalewowe w dolinie rzeki Chrząstawki. Ma on powierzchnię 12,76 ha i leży w gminie Zelów.
Kolejną, obszarową formą ochrony są zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Są to
fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich
walory widokowe lub estetyczne. A
ącznie na terenie naszego województwa zajmują
powierzchnię 9137,80 ha. W 2006 roku powstał zespół przyrodniczo-krajobrazowy
 Uroczysko Zieleń II o powierzchni 15,68 ha. Chroni fragmenty użytków zielonych i
zadrzewień o charakterze łęgowym, dolinę Warty i zespół zamkowo-parkowy w Uniejowie.
Stanowi on naturalne uzupełnienie powstałego w 2004 r. ZPK  Uroczysko Zieleń .
Opracowanie: M. Stankiewicz, A. Zaborowska, H.Andrzejewski
Dyrekcja Parku Krajobrazowego Wzniesień A
ódzkich
www.pkwl.pl