III. OCHRONA PRZYRODY
Nature protection
Województwo zachodniopomorskie odznacza siÄ™ dużym w skali kraju odsetkiem powierzchni zalesio­
nych. A
ączna powierzchnia lasów w województwie (wg GUS) stanowi 34,4% ogółu powierzchni.
Zdecydowanie dominują lasy pozostające we władaniu instytucji publicznych, tj. będące własnością
Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych i Parków Narodowych oraz stanowiące własność
gmin. Jedynie ok. 1% z całości powierzchni zalesionych pozostaje w rękach prywatnych (rysunek III.1).
Województwo zachodniopomorskie posiada na swoim terenie liczne walory przyrodnicze oraz obsza­
ry wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi
i kulturowymi. Są one objęte różnymi formami ochrony przyrody. Na terenie województwa znajdują
się 2 parki narodowe: Woliński i Drawieński (zlokalizowany na pograniczu trzech sąsiadujących
województw) oraz 7 parków krajobrazowych, 83 rezerwaty przyrody oraz obszary chronionego
krajobrazu (mapa III.1), co Å‚Ä…cznie stanowi 21,3% powierzchni przypadajÄ…cej na obszary
o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych (rysunki III.2 III.3).
Rysunek III.1. UdziaÅ‚ powierz­ Rysunek III.2. UdziaÅ‚ powierz­ Rysunek III.3. UdziaÅ‚ wybra­
chni lasów paÅ„stwowych chni obszarów o szcze­ nych form ochrony przy­
i prywatnych w powierz­ gólnych walorach przyrod­ rody w powierzchni obsza­
chni województwa zachod­ niczych w caÅ‚kowitej po­ rów prawnie chronionych
niopomorskiego w roku wierzchni województwa za­ w województwie zachod­
2007 (z
ródÅ‚o: GUS) chodniopomorskiego w ro­ niopomorskim w roku 2007
ku 2007 (z
ródło: GUS) (z
ródło: GUS)
3,3%
2,2%
21,3%
34,4%
68,5%
24,1%
65,1% 78,7%
0,5%
parki narodowe
obszary leśne państwowe
rezerwaty przyrody
obszary prawnie chronione
obszary leśne prywatne
parki krajobrazowe
pozostałe
obszary niezalesione
obszary chronionego krajobrazu
Na obszarze województwa zachodniopomorskiego występują również obszary ochrony przyrody
funkcjonujące w obrębie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Idea ich powstawania ma za
zadanie zabezpieczać i chronić najważniejsze siedliska oraz zagrożone i rzadko występujące gatunki
roślin i zwierząt na terenie Europy.
Głównymi aktami prawnymi Unii Europejskiej, okreÅ›lajÄ…cymi zasady wyznaczania i funkcjonowania Eu­
ropejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, sÄ…: Dyrektywa Rady z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie
ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwana HabitatowÄ… lub SiedliskowÄ… oraz Dyrektywa
z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków, tak zwana Dyrektywa Ptasia.
Na projektowaną sieć Natura 2000 składają się dwa niezależnie wyznaczane i opisywane podsystemy.
Pierwszy z nich obejmuje Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) wyselekcjonowane na podsta­
wie Dyrektywy Ptasiej, a drugi  Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) wyselekcjonowane na
podstawie Dyrektywy Siedliskowej.
Prace nad koncepcjÄ… Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w województwie zachodniopomor­
skim rozpoczęły się w 2002 roku i polegały na weryfikacji i uzupełnieniu propozycji wyłanianych na
szczeblu ogólnopolskim oraz stworzeniu dokumentacji dla tych obszarów.
9
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006 2007
W ramach sieci Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim na mocy rozporządzenia Ministra
Åšrodowiska w roku 2004 wyodrÄ™bniono dziewięć obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO1), któ­
rych łączna powierzchnia wyniosła 231 898,4 ha (10% powierzchni województwa) oraz dwa obszary
morskie, tj. ZatokÄ™ PomorskÄ… i Przybrzeżne Wody BaÅ‚tyku. Wskazano również 20 obszarów specjal­
nej ochrony siedlisk (SOO) o łącznej powierzchni 200 563,2 ha (9% powierzchni województwa2).
Mapa III.1. Lokalizacja parków narodowych, krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobra­
zu w województwie zachodniopomorskim
W proces rozwoju sieci Natura 2000 zaangażowało się również szereg organizacji pozarządowych
postulujących włączenie do sieci kolejnych obszarów. W konsekwencji wspólnych działań w roku
2006 przesÅ‚ano do Komisji Europejskiej propozycje 9 nowych ostoi siedliskowych (SOO) zajmujÄ…­
cych dalsze 12% obszaru województwa, a w roku 2007 poszerzono listę o kolejnych 12 obszarów (6%
powierzchni województwa). Sieć obszarów ptasich (OSO) rozszerzona zostaÅ‚a rozporzÄ…dzaniem Mini­
stra Åšrodowiska z dnia 5 wrzeÅ›nia 2007 roku3, które wyznacza w granicach województwa zachodnio­
pomorskiego 10 nowych obszarów specjalnej ochrony ptaków (powiększono również 7 utworzonych
wcześniej obszarów). Po tych zmianach ostoje ptasie objęły ponad 18% powierzchni województwa.
W sumie w granicach naszego województwa znajduje się obecnie (stan na rok 2007) 19 obszarów OSO,
zajmujÄ…cych Å‚Ä…cznie 28% powierzchni regionu, oraz 41 SOO, zajmujÄ…cych 27% powierzchni (przy czym
1
Ostoje ptasie (lądowe i morskie) zostały zatwierdzone rozporządzeniem Ministra Środowiska z 21 lipca 2004 r. w sprawie
obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313).
2
y
ródło: Biuro Konserwatora Przyrody w Szczecinie.
3
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 179 z 28 września 2007, poz. 1275).
10
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006 2007
część ostoi ptasich i siedliskowych stanowiÄ… te same obszary). Tym samym województwo zachodnio­
pomorskie staÅ‚o siÄ™ jednym z najwyżej sklasyfikowanych pod wzglÄ™dem liczby i udziaÅ‚u powierzchnio­
wego wyznaczonych ostoi ptasich i siedliskowych. Podkreślić należy również fakt, iż proces tworzenia
sieci nie jest procesem zamkniętym i należy się spodziewać wyznaczania kolejnych obszarów ochrony
w województwie. Lokalizację obecnie istniejących obszarów sieci Natura 2000 prezentuje mapa III.2.
Na szczególną uwagę zasługuje rezerwat  Jezioro Świdwie . Obszar rezerwatu figuruje na liście OSO
(Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków) w programie Natura 2000 pod numerem PLB320006, jako osto­
ja o powierzchni 7 196,241 ha. Jest to unikalny w skali europejskiej rezerwat ptactwa wodnego
i błotnego. Leży na północnym zachodzie województwa zachodniopomorskiego w powiecie polickim,
na południowym krańcu Puszczy Wkrzańskiej. Obejmuje jezioro Świdwie i podmokłe tereny wokół
niego (bagniska, torfowiska niskie i trzcinowiska). Obiekt ten jest miejscem bytowania ponad 200 ga­
tunków ptaków. Głównym celem istnienia rezerwatu jest zabezpieczenie terenów lęgowych żurawia
(Grus grus) oraz ostoi innych gatunków ptaków wodno-błotnych. Poza okresem lęgowym rezerwat
 Świdwie pełni też niezmiernie ważną rolę miejsca odpoczynku i żerowania dla ptaków w czasie ich
migracji, zimowania oraz pierzowiska. Ze wzglÄ™du na uznane wartoÅ›ci przyrodnicze, różnorodność Å›ro­
dowisk oraz bogactwo flory i fauny, obiekt ten 26 maja 1984 r. zostaÅ‚ wpisany, jako jeden z oÅ›miu pol­
skich rezerwatów, na listÄ™ obiektów Konwencji Ramsar obejmujÄ…cÄ… obszary wodne i podmokÅ‚e o miÄ™­
dzynarodowym znaczeniu dla ptactwa wodnego.
WÅ›ród osobliwoÅ›ci przyrodniczych województwa za­
chodniopomorskiego należy wspomnieć o wolnościowym
stadzie żubrów bytujÄ…cym na terenie NadleÅ›nictwa Miro­
sławiec (RDLP Piła) i Nadleśnictwa Świerczyna (RDLP
Szczecinek) oraz na przylegajÄ…cych do kompleksów le­
śnych terenach rolnych. Przez przeważającą część roku
zwierzęta tworzą jedno duże stado do 20 osobników.
Latem żubry rozpraszają się na większym obszarze
i wÄ™drujÄ… w maÅ‚ych grupach. Nadzór nad stadem sprawu­
je Dyrekcja Drawskiego i IÅ„skiego Parku Krajobrazowego.
Również na terenie Wolińskiego Parku Narodowego
można oglądać zagrodę pokazową żubrów nizinnych oraz
Fotografia III.1. Żubr (z
ródÅ‚o: Wojewódz­
żubrów linii biaÅ‚owiesko-kaukaskiej. HodowlÄ™ zainicjo­
ki Konserwator Przyrody
wano w lipcu 1976 roku, przewożąc cztery żubry z Borek
w Szczecinie)
i BiaÅ‚owieży. Obecnie wiÄ™kszość zwierzÄ…t żyjÄ…ca na tere­
nie żubrowiska urodziła się w wolińskim rezerwacie. W różnych okresach liczba żubrów wahała się od
6 do 12, aktualnie wynosi 7.
Zachodniopomorskie lasy to również biotopy lęgowe
orła bielika (Haliaeetus albicilla). Ptak ten najliczniej
występuje w rejonie Zalewu Szczecińskiego w lasach
WoliÅ„skiego Parku Narodowego i w Puszczy WkrzaÅ„­
skiej na Równinie Polickiej. W pobliżu Zalewu Szcze­
ciÅ„skiego gniazduje okoÅ‚o 100 par. Na terenie WoliÅ„­
skiego Parku Narodowego corocznie przystępują do
lęgów 3 4 pary. Gniazda użytkowane przez wiele lat
stopniowo  rozrastają się , osiągając wysokość nawet
do 4 m i wagÄ™ do 1 tony.
Przedstawicielem wyjÄ…tkowych gatunków flory jest peÅ‚­
nik europejski (Trollius europeus) z rodziny Ranuncula­
cea, objÄ™ty ochronÄ… prawnÄ… i rzadko wystÄ™pujÄ…cy na tere­
nie Polski. NajwiÄ™cej przedstawicieli tego gatunku spo­
Fotografia III.2. Kwiat peÅ‚nika europej­
tkać można na obszarze torfowisk z
ródliskowych w doli­
skiego (z
ródÅ‚o: Woje­
nie rzeki Chocieli (zlewnia rzeki Parsęty), gdzie pełnik
wódzki Konserwator
europejski roÅ›nie razem z 430 innymi gatunkami rzad­
Przyrody w Szczecinie)
kich i chronionych roślin naczyniowych.
11
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006 2007
Mapa III.2. Lokalizacja obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz specjalnych obszarów ochrony
siedlisk Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim
12
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006 2007