Projekty AVT



2680
2680
Przedwzmacniacz
Przedwzmacniacz
gramofonowy RIAA
gramofonowy RIAA
Czarna płyta winylowa wróciła do łask, terystyce ustalonej przez RIAA (Recording stotliwości. Tabela 1 zawiera wyliczenia
a w związku z tym niebywale rośnie popular- Industries Association of America - Amery- z oryginalnych wzorów. Znormalizowanym
ność gramofonów. Nie każdy współczesny kańskie Stowarzyszenie Producentów Prze- wynikiem dla częstotliwości 1000Hz powin-
wzmacniacz ma wejście PHONO do podłą- mysłu Płytowego). Oryginalna charaktery- na być liczba 0,00 i inne wyniki powinny być
czenia gramofonu. Wejście to współpracuje styka RIAA z roku 1953 jest zaznaczona na odnoszone do tej częstotliwości. Odchyłka
z przedwzmacniaczem o specyficznych para- rysunku 1 kolorem czerwonym. Póz
niej 0,09dB nie ma żadnego praktycznego zna-
metrach. Opisywany moduł jest takim (1976) europejska organizacja IEC wprowa- czenia, a poza tym w rzeczywistości sygnał
wzmacniaczem. Nadaje się nie tylko do wbu- dziła modyfikację, polegającą na obniżeniu uzyskiwany z wkładki jest mały i przy czę-
dowania we wzmacniacze nieposiadające wzmocnienia dla (różnych zakłócających) stotliwości 100Hz wzmocnienie musi wyno-
wejścia i przedwzmacniacza gramofonowe- przebiegów o częstotliwościach poniżej sić co najmniej kilkadziesiąt razy.
go. Moduł ma na tyle dobre parametry, że 20Hz. Zmodyfikowana charakterystyka Prezentowany projekt to wysokiej jakości
podłączony jako zewnętrzna przystawka do RIAA-IEC zaznaczona jest na rysunku 1 ko- przedwzmacniacz korekcyjny dla analogo-
wejścia liniowego AUX z powodzeniem za- lorem niebieskim. Różni się od  starej wego gramofonu z wkładką magnetyczną,
stąpi w popularnym sprzęcie wbudowany charakterystyki RIAA tylko w zakresie naj- realizujący charakterystykę pośrednią mie-
przedwzmacniacz gramofonowy, który praw- niższych tonów. W praktyce taka różnica nie dzy  starą i  nową charakterystyką. W ra-
dopodobnie ma gorsze właściwości. ma żadnego znaczenia. zie potrzeby zmiana jednego elementu po-
Zdecydowana większość gramofonów Przebieg charakterystyk RIAA oraz zwala uzyskać przebieg dokładnie według
wyposażona jest w tak zwaną wkładkę ma- RIAA-IEC określają konkretne wzory, jednej albo drugiej charakterystyki.
gnetycznÄ…. Uzyskiwane z niej sygnaÅ‚y sÄ… nie- w których wystÄ™pujÄ… staÅ‚e czasowe 3180µs, Ponieważ mÅ‚odzi Czytelnicy Elektroniki
wielkie, rzÄ™du pojedynczych miliwoltów. Po- 318µs, 75µs oraz 7950µS. Na przykÅ‚ad wzór dla Wszystkich na nowo odkrywajÄ… zalety
nadto odczytany sygnał jest proporcjonalny na  starą charakterystykę RIAA to: dz
więku analogowego i czarnych płyt, warto
do prędkości ruchu igły poruszającej się
w rowku płyty. O właściwościach sygnału
decyduje też charakterystyka korekcyjna za-
stosowana podczas nagrywania. W sumie
oznacza to, że czym większa częstotliwość, przypomnieć w skrócie historię zapisu
tym większy jest sygnał użyteczny uzyskiwa- dz
więku. Trwają prace nad przygotowaniem
ny z wkładki. Sygnał z wkładki musi być też artykułu do działu MEU, przedstawiającego
silnie wzmocniony, a charakterystyka często- wiele interesujących faktów z tej dziedziny.
tliwościowa wzmacniacza ma przywrócić
prawidłowe proporcje tonów niskich i wyso- Jak to działa?
kich. Biorąc rzecz najprościej, przedwzmac- Ponieważ układ taki może stać się samo-
niacz do gramofonu magnetycznego silnie dzielną przystawką, jak też zostać wbudowa-
wzmacnia niskie częstotliwości, a znacznie ny w istniejące urządzenie, przewidziano
słabiej  wysokie. Aby proporcje były prawi- dwie wersje: jedną do zasilania napięciem
dłowe, charakterystyka wzmacniacza korek- Rys. 1 symetrycznym w zakresie ą5...ą15V i drugą
cyjnego musi odpowiadać ustalonym wiele zasilaną napięciem pojedynczym 10...24V.
lat temu wymaganiom. Praktykowi takie wzory do niczego się nie Każda z wersji może być zmontowana na tej
Od roku 1953 płyty są nagrywane w ten przydadzą. Bardziej potrzebne mogą się oka- samej płytce drukowanej. Rysunek 2 poka-
sposób, żeby przy odtwarzaniu prawidłowo zać tabele zawierające informacje, jak zmie- zuje schemat ideowy wersji zasilanej napię-
współpracowały ze wzmacniaczem o charak- nia się wzmocnienie dla poszczególnych czę- ciem symetrycznym, a rysunek 3  napięciem
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
Często- Często-
pojedynczym. O ile to możliwe, najlepiej jest wzmacniacza operacyjnego o lep- Wzmocnienie Wzmocnienie
tliwość tliwość
zrealizować wersję według rysunku 2 i zasi- szych parametrach. Potwierdze-
RIAA IEC RIAA IEC
lać układ napięciem symetrycznym, stabili- niem jest szerokie stosowanie tej
[Hz] [dB] [dB] [Hz] [dB] [dB]
zowanym, z zakresu Ä…12...Ä…15V. kostki w aparaturze profesjonal-
20 19,36 16,35 1200 -0,52 -0,52
Wkażdym przypadku sercem urządzenia nej.
22 19,24 16,62 1250 -0,65 -0,66
jest znakomity, a przy tym bardzo popularny, I właśnie na układzie scalonym
25 19,04 16,89 1300 -0,79 -0,79
łatwo dostępny i zaskakująco tani wzmac- NE5532 zrealizowany jest dwuka- 28 18,83 17,04 1500 -1,31 -1,31
31,5 18,57 17,09 1600 -1,55 -1,55
niacz operacyjny NE5532. Opracowany nałowy wzmacniacz korekcyjny
35 18,29 17,06 1700 -1,80 -1,80
40 17,88 16,91 1900 -2,27 -2,27
został wiele lat temu i może dlatego oraz ze o charakterystyce zgodnej ze zna-
44 17,54 16,73 2000 -2,50 -2,50
względu na niską cenę jest niedoceniany nymi od pięćdziesięciu lat zalece-
50 17,03 16,39 2100 -2,73 -2,73
55 16,61 16,07 2400 -3,39 -3,39
przez niektórych. Ten popularny układ sca- niami RIAA (oraz RIAA ze zmia-
63 15,94 15,52 2500 -3,61 -3,61
lony optymalizowany jest właśnie pod kątem nami zaproponowanymi przez
70 15,37 15,03 2700 -4,04 -4,04
80 14,59 14,33 3000 -4,65 -4,65
zastosowań w układach audio. Był i nadal IEC).
89 13,93 13,72 3150 -4,95 -4,95
jest doskonałym  klockiem do budowy róż- Oryginalna charakterystyka
100 13,18 13,01 3400 -5,43 -5,43
110 12,54 12,39 3800 -6,17 -6,17
norodnych urządzeń audio, a ultranisko- RIAA zawiera obwody o stałych
125 11,65 11,54 4000 -6,52 -6,52
szumne wzmacniacze opracowane póz
niej czasowych 3180µs, 318µs, 75µs  140 10,85 10,76 4300 -7,02 -7,02
160 9,90 9,83 4800 -7,82 -7,82
mają mniejsze szumy tylko przy współpracy w omawianym układzie realizują
190 8,67 8,62 5000 -8,12 -8,12
ze z
ródłami sygnału o rezystancjach niższych je elementy R3, R3, C4, C5. 200 8,31 8,27 5400 -8,70 -8,70
240 7,04 7,01 6100 -9,64 -9,64
od 50&!. Kostka NE5532 ma małe szumy na- Zmiana wprowadzona przez IEC
250 6,77 6,74 6300 -9,89 -9,89
315 5,27 5,25 6800 -10,50 -10,50
pięciowe i prądowe (typowo 5 nanowoltów polega na dodaniu obwodu filtru
340 4,80 4,79 7600 -11,39 -11,39
na pierwiastek z herca i 0,7 pikoampera na górnoprzepustowego o stałej cza-
380 4,16 4,15 8000 -11,81 -11,81
400 3,87 3,86 8500 -12,30 -12,30
pierwiastek z herca), a tzw. kolano charakte- sowej 7950µs, co odpowiada czÄ™-
430 3,49 3,48 9500 -13,22 -13,22
rystyki gęstości szumów napięciowych leży stotliwości 20Hz. W omawianym
480 2,93 2,92 10000 -13,65 -13,65
500 2,74 2,73 11000 -14,44 -14,44
nisko, w okolicach częstotliwości 100Hz. układzie realizuje to obwód R1C1.
540 2,38 2,38 12000 -15,17 -15,17
UkÅ‚ad NE5532 jest szybki (SR=9V/µs, pa- Wartość R1 jest taka, żeby zapew-
610 1,86 1,86 12500 -15,52 -15,52
630 1,73 1,73 13000 -15,85 -15,85
smo jednostkowe 10MHz, pasmo pełnej mo- nić wkładce magnetycznej gramo-
680 1,43 1,43 15000 -17,07 -17,07
cy 140kHz) i ma dużą wydajność prądową fonu standardowe obciążenie
760 1,02 1,02 16000 -17,62 -17,62
800 0,84 0,84 17000 -18,14 -18,14
wyjścia (może pracować z obciążeniem (47k&!). Także C2 jest standardo-
850 0,63 0,63 19000 -19,09 -19,09
600&!). Układ ten ma na tyle dobre parame- wym obciążeniem wkładki 950 0,26 0,26 20000 -19,53 -19,53
1000 0,09 0,09 21000 -19,95 -19,95
try, że do budowy zdecydowanej większości (100pF). Ściślej biorąc, producenci
1100 -0,23 -0,23
układów audio nie ma potrzeby szukać wkładek wysokiej jakości zalecają
Tabela 1
Rys. 2 Rys. 3
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
konkretną pojemność obciążenia, zwykle ło na potencjale ujemnego napięcia zasilania Mimo wszystko warto zastosować rezystory
w zakresie 47pF...150pF. Wartość 100pF jest które jest wtedy prawdziwą masą. 1-procentowe nie tylko ze względu na tole-
uniwersalna i często stosowana w praktyce. Wielu Czytelników będzie się zastana- rancję, ale głównie na fakt, że jednocześnie
Dokładna wartość C1 potrzebna dla uzy- wiać, z jaką dokładnością odwzorowana jest są to rezystory niskoszumne.
skania staÅ‚ej czasowej 7950µs wynosi 167nF, w tym ukÅ‚adzie charakterystyka RIAA. Wy- OczywiÅ›cie można dobierać kondensatory
ale standardowa wartość 220nF jest tu jak niki symulacji przekonują, że odwzorowanie C4, C5 na precyzyjnym mostku, ale napraw-
najbardziej na miejscu, ponieważ pozwala charakterystyki RIAA (z poprawką IEC) jest dę nie ma takiej potrzeby. Nawet odchyłki
uzyskać charakterystykę pośrednią między wręcz znakomite. Pokazuje to tabela 2. charakterystyki rzędu ą1dB nie mają znacze-
starą RIAA i nową RIAA-IEC. nia. W standardowym układzie z powodze-
Częstotliwość Wzmocnienie znormalizowane [dB]
Rezystor R2 decyduje o wzmocnieniu. niem wystarczÄ… kondensatory 10-procento-
RIAA IEC Model Różnica
Przy podanej wartości 100&!, wzmocnienie [Hz] we, czyli z literką K. W miarę możliwości
(PSPICE) (IEC)
dla częstotliwości 1kHz wynosi 100x (40dB). warto zastosować kondensatory o tolerancji
20 19,36 16,35 17,14 +0,79
W tym prostym, ale znakomitym układzie 5%, czyli z literką J. Kondensatorów 20 i 30-
39 17,96 16,95 17,22 +0,27
przewidziano kondensatory tantalowe C3 i C6. 79 14,67 14,40 14,14 -0,26 procentowych (z literkami M, N) należy uni-
150 10,36 10,28 9,86 -0,42
Kondensatory C3A, C3B są montowane kać.
300 5,57 5,55 5,15 -0,40
w obu wersjach. Teoretycznie nie sÄ… potrzeb- Za pomocÄ… jakiegokolwiek miernika po-
610 1,86 1,86 1,64 -0,22
ne, ale bez nich wzmocnienie stałoprądowe jemności, na przykład z multimetru, można
1000 0 0 0 0
wynosiłoby 1000 (R3/R3 +1). Tymczasem 1200 -0,52 -0,52 -0,56 -0,04 natomiast dobrać parami C4A, C4B oraz
2400 -3,39 -3,39 -3,38 +0,01
napięcie niezrównoważenia układu NE5532, C5A i C5B. Wtedy oba kanały będą mieć
4800 -7,82 -7,82 7,79 +0,03
które według katalogu typowo wynosi identyczne charakterystyki. Dokładność po-
9500 -13,22 -13,22 13,18 +0,04
0,5mV, w niektórych egzemplarzach może pularnych mierników pojemności bywa
19000 -19,09 -19,09 19,05 +0,04
sięgnąć 4...5mV. Oznacza to, że na wyjściu słaba, rzędu 5%, jednak dokładność nie ma
mogłoby wystąpić przesunięcie składowej Tabela 2 znaczenia, jeśli chodzi tylko o dobranie kon-
stałej o kilka woltów. Nie byłoby to wpraw- densatorów parami.
dzie groz
ne przy zasilaniu napięciem syme- Jak widać, odchyłki w zakresie powyżej
trycznym ą15V, ale przy zasilaniu niewiel- 1kHz są znikomo małe, a i dla częstotliwości Montaż i uruchomienie
kim napięciem pojedynczym takie przesunię- 150...300Hz odchyłka jest mniejsza niż pół Montaż modułu jest klasyczny i nie wymaga
cie zmniejszyłoby zakres sygnałów wyjścio- decybela. Rozbieżność przy najniższych czę- szerszego opisu. Zależnie od dostępnego na-
wych, a w skrajnych przypadkach uniemożli- stotliwościach, nieprzekraczająca 1dB, abso- pięcia zasilającego na płytce pokazanej na ry-
wiło pracę. Obecność kondensatorów C3A, lutnie nie jest wadą - warto zwrócić uwagę, sunku 4 można zmontować układ według ry-
C3B rozwiązuje problem i na wyjściu wzmac- że wyniki uzyskane w modelu leżą pomiędzy sunków 2 i 3. W wykazach elementów poda-
niacza operacyjnego napięcie stałe wzglę- wymaganiami oryginalnej charakterystyki no części potrzebne dla obu wersji, a zestaw
dem masy będzie pomijalnie małe, rzędu kil- RIAA a jej zmodyfikowanej wersji RIAA- AVT-2680 umożliwia budowę każdej z nich.
ku, najwyżej kilkudziesięciu miliwoltów. IEC. Jeśli ktoś chciałby uzyskać charaktery- W miarę możliwości należy wykorzystywać
W wersji układu zasilanej napięciem sy- stykę dokładnie według RIAA-IEC, może wersję zasilaną napięciem symetrycznym.
metrycznym elementy C6A, R5A, C6B, zmniejszyć pojemność C1A, C1B do około
R5B nie są potrzebne i nie należy ich monto- 167nF (np. 100+47+22=169nF). Z drugiej
wać, przy czym zamiast C6A, C6B należy strony, jeśli ktoś chciałby uzyskać charakte-
wlutować zwory. Sygnał wyjściowy będzie rystykę według starej wersji RIAA, może
pobierany wprost z wyjścia wzmacniacza zwiększyć pojemności C1A, C1B do
operacyjnego, gdzie napiÄ™cie staÅ‚e jest bar- 1...2,2µF, a przy zasilaniu napiÄ™ciem syme-
dzo bliskie potencjałowi masy. trycznym można usunąć C1A, C1B oraz
Tu warto zauważyć, że w układzie zasila- C3A, C3B (zewrzeć), uzyskując pasmo prze-
nym napięciem pojedynczym rolę masy noszenia od 0Hz, czyli od prądu stałego. Nie
w rzeczywistości pełni ujemna szyna zasila- ma to jednak większego sensu, ponieważ na
nia, dlatego dławik L2 musi być zastąpiony płytach nie ma tak niskich składowych uży-
zworą. W tej  pojedynczej wersji obwód tecznych.
oznaczony jako masa jest na potencjale poło- Biorąc rzecz bardziej realistycznie, trzeba
wy napięcia zasilania dzięki rezystorom R6, stwierdzić, iż tak naprawdę to przedstawione
R7 i jest dla przebiegów zmiennych zwarty wyliczenia dotyczące dokładności są  dziele-
do masy przez kondensator C12, który w tej niem włosa na czworo i  biciem piany .
wersji powinien mieć zwiększoną pojem- Rzecz w tym, że po pierwsze, ucho nie zau- Rys. 4 Schemat montażowy
ność. Aby uniknąć obecności napięcia stałe- waży znikomych nierówności charakterysty-
go na zimnym przewodzie prowadzącym od ki rzędu ułamka decybela. Tym bardziej że Montaż modułu warto zacząć od elemen-
wkładki gramofonu, należy wykorzystać ja- charakterystyka RIAA to jedno, a zawartość tów najmniejszych: rezystorów i dławików.
ko wejście punkty A1, N1 oraz A2,N2. spektralna poszczególnych utworów to zu- Baczną uwagę trzeba zwrócić na bieguno-
Oczywiście wejściem mogą być punkty A1, pełnie inna kwestia, zależna od upodobań re- wość kondensatorów elektrolitycznych,
O1 oraz A2, O2  należy wtedy zadbać, żeby żysera dz
więku nagrywającego utwór. zwłaszcza tantalowych. O ile zwykłe alumi-
nie zewrzeć zimnych żył przewodów prowa- Po drugie, wyliczenia z tabeli dotyczą niowe  elektrolity niekiedy wytrzymują od-
dzących od wkładki z punktem N, czyli z rze- układu z idealnie dobranymi wartościami wrotne włączenie i potem, po prawidłowym
czywistą masą. elementów. Tymczasem w rzeczywistym wlutowaniu  dochodzą do siebie , o tyle
Rezystory R5A, R5B dołączone do ujem- układzie zastosowane zostaną wprawdzie  tantale są bardziej wrażliwe i łatwo je bez-
nej szyny zasilania występują tylko w wersji precyzyjne rezystory o tolerancji 1%, ale powrotnie uszkodzić odwrotnym napięciem.
pojedynczej, by na wyjściu napięcie stałe by- kondensatory będą mieć tolerancję 5% lub Pod układ scalony można dać podstawkę,
10%, co może zwiększyć odchyłki do ą1dB. co umożliwi ewentualne testy z zastosowaniem
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
innych wzmacniaczy operacyjnych. Przy Układ zmontowany ze sprawnych elemen- C3B można było łatwo odciąć od obwodu ma-
częstotliwościach pracy do 20kHz obecność tów nie wymaga żadnego uruchamiania i od sy. Punkty te po odcięciu należy połączyć
czy brak podstawki nie mają znaczenia. razu będzie pracował poprawnie. Wykonanie zworką i dołączyć do ujemnej szyny zasilania,
Moduł należy zasilić dobrze filtrowanym modułu jest bardzo łatwe i stopień trudności której punkt lutowniczy bez otworu przewi-
napięciem, najlepiej stabilizowanym. Do za- słusznie określa jedna gwiazdka. Jednak do dziano w pobliżu.
silania wersji  niesymetrycznej można wy- pełnego wykorzystania jego możliwości po- Opisany układ z kondensatorem C1 reali-
korzystać popularny zasilacz stabilizowany trzeba nieco doświadczenia. Ponieważ układ zuje charakterystykę pośrednią między  sta-
o napięciu wyjściowym 12...24V. Zwykle będzie wzmacniał małe sygnały, rzędu poje- rą RIAA i  nową RIAA-IEC.  Nowa cha-
jednak moduł będzie wbudowany w istnieją- dynczych miliwoltów, należy zwrócić uwagę rakterystyka z dodatkowym filtrem odcinają-
cy wzmacniacz. Jeśli napięcie potrzebne do na możliwość  zbierania rozmaitych za- cym składowe niższe niż 20Hz wcale nie zo-
zasilania modułu nie jest dostępne w urzą- kłóceń. Przewody wejściowe powinny być stała przez wszystkich uznana za lepszą. Nie-
dzeniu, można dodać obwód stabilizacji we- krótkie, najlepiej ekranowane. Zazwyczaj nie które dzisiejsze konstrukcje korektorów rea-
dług rysunku 5. Można do niego dodać zasi- będzie konieczne ekranowanie modułu, ale na lizują  starą charakterystykę, a na dodatek
lacz napięcia zmiennego (transformator) pewno zekranowanie płytki nie zaszkodzi pasmo zaczyna się od zera, czyli od prądu
i uzyskać zeń potrzebne niestabilizowane na- (ewentualny ekran musi być połączony z ma- stałego. Kwestią bardzo dyskusyjną jest po-
pięcie symetryczne za pomocą dwóch pro- są urządzenia). Jeśli w pobliżu będzie znajdo- szerzanie pasma do zera, jednak są osoby,
stowników jednopołówkowych. Popularne wał się transformator sieciowy, trzeba maksy- które uważają, że tak jest lepiej i stosują
stabilizatory rodzin 78xx, 79xx mają maksy- malnie oddalić od niego moduł i sprawdzić, sprzężenie stałoprądowe. W opisywanym
malne napięcia wejściowe 35V, więc jeśli we przy jakim geometrycznym ustawieniu indu- układzie, ale tylko w wersji  symetrycznej ,
wzmacniaczu występuje wyższe napięcie, na- kowany brum sieciowy będzie najmniejszy. też można z powodzeniem zrealizować  sta-
leży dodać diody Zenera według rysunku 6. rą charakterystykę RIAA, zwiększając C1
LiczbÄ™ i napiÄ™cie diod należy dobrać indywi- MożliwoÅ›ci zmian do 1µF lub wiÄ™cej, a nawet poszerzyć pasmo
dualnie, zależnie od dostępnego napięcia za- W module doskonale sprawdzi się wzmac- do prądu stałego. W większości przypadków
silającego i wahań tego napięcia przy zmia- niacz operacyjny NE5532, który od lat zasłu- wystarczy w tym celu zewrzeć C1A,
nach obciążenia. Chodzi o to, by z jednej żenie cieszy się uznaniem profesjonalistów. C1B oraz C3A, C3B. Choć wzmocnienie sta-
strony w spoczynku napięcie wejściowe sta- Kto chce, może wypróbować mniej znany łoprądowe wynosi 1000, przy typowym na-
bilizatorów nie przekroczyło 35V, a z drugiej układ również cieszący się znakomitą, może pięciu niezrównoważenia 0,5mV, napięcie
strony, żeby przy maksymalnym obciążeniu nawet nieco lepszą opinią: OPA2134. Można stałe na wyjściach nie powinno przekroczyć
wzmacniacza, gdy napiecie zmniejszy się, i warto też wypróbować różnice brzmienia ą1V. To wyjściowe napięcie przesunięcia
stabilizatory mogły prawidłowo pracować. z popularnym TL072, który jest równie szyb- można skorygować za pomocą klasycznego
Moduł i stabilizator pobiorą niewielki prąd ki, a nieco większe szumy napięciowe nie obwodu według rysunku 8.
około 20mA, więc można wykorzystać małe, powinny odgrywać roli ze względu na mniej- Puryści mogą też wziąć pod uwagę prąd
szklane diody Zenera o mocy 400mW, ale le- sze wzmocnienie wysokich częstotliwości. polaryzacji wejść i spadek napięcia, jaki wy-
piej jest zastosować trochę większe diody W podstawowym układzie trudno będzie na- woła na rezystancji R1 i rezystancji wkładki.
o mocy 1,3W, wyglądem podobne do pro- tomiast wypróbować pojedyncze wzmacnia- Zodłączoną wkładką prąd polaryzujący (typ.
stowniczych diod 1-amperowych. cze OP-27, OP-37, chÄ™tnie stosowane w tego 0,2µA, max 1µA) wpÅ‚ywajÄ…c do wejÅ›cia
typu sprzęcie. nieodwracającego przez rezystancje R1 wy-
Jak wspomniano wcześniej, w miarę moż- woła znacznie większy spadek napięcia, ty-
liwości należy wykorzystywać wersję zasilaną powo rzędu -10mV, maksymalnie -50mV.
napięciem symetrycznym według rysunku 2. Ciąg dalszy na stronie 21.
W wersji  niesymetrycznej
występują niejako dwa obwody
masy, które dla przebiegów
zmiennych sÄ… ze sobÄ… zwarte
kondensatorem C12, który jed-
nak dla tych przebiegów ma ja-
kÄ…Å› niezerowÄ… impedancjÄ™. Na
przykład dla częstotliwości
Rys. 5 20Hz pojemność 470µF ma re-
aktancjÄ™ prawie 17&!. Co praw-
Rys. 6 da wpływ tej reaktancji jest
w sumie niewielki, jednak bar- Rys. 7
dziej  bezkompromisowa jest
wersja zasilana symetrycznie, Rys. 8
gdzie jest jeden obwód masy.
Kto chciałby w wersji  niesy-
metrycznej z rysunku 3 poważ-
nie zredukować wpływ impe-
dancji C12, może ujemne biegu-
ny C3A i C3B dołączyć wprost
do ujemnej szyny zasilania
(punkt N) według rysunku 7.
Na płytce zaprojektowano ścież-
ki w ten sposób, żeby punkty lu-
townicze  minusów C3A,
Elektronika dla Wszystkich
16