METODY ORGANIZACJI I ZARZ
DZANIA
METODY ORGANIZACJI I ZARZ
DZANIA
Badanie metod pracy
Badanie metod pracy
Badanie metod pracy sprowadza się do podziału badanego
procesu na odpowiednio dobrane części składowe,
zarejestrowania ich za pomocÄ… umownych symboli
graficznych, poddania każdej z nich z osobna krytycznej
graficznych, poddania każdej z nich z osobna krytycznej
ocenie i analizie pod kątem eliminacji, połączenia lub
uproszczenia sposobu jej realizowania, a następnie
opracowania zbiorczego projektu usprawnienia oraz
wprowodzenia go w życie.
Merła 1979 s. 40-41
Cykl postępowania organizatorskiego - etapy
Cykl postępowania organizatorskiego - etapy
1. Wybór celu i przedmiotu działania,
2. rejestracja stanu faktycznego,
2. rejestracja stanu faktycznego,
3. krytyczna analiza i ocena stanu faktycznego,
4. projektowanie stanu proponowanego,
5. wprowadzenie w życie zaprojektowanego usprawnienia.
Wybór celu i przedmiotu badania
Wybór celu i przedmiotu badania
(Inaczej  analiza potrzeb organizacyjnych )
Obejmuje następujące kierunki postępowania
organizatorskiego:
" określenie celu ogólnego (wydajność, koszty, jakość, warunki
pracy),
" wstępną analizę organizacyjną (z
ródła, rezerwy i kierunki
" wstępną analizę organizacyjną (z
ródła, rezerwy i kierunki
usprawnień),
" określenie przedmiotu organizowania (dział, fragment procesu),
" określenie celu szczegółowego (konkretyzacja celu ogólnego
lub przejście do celów niższego stopnia; np. drogi transportowe,
eliminacja),
" analiza aspektów ekonomicznych, technicznych i
psychologicznych przedmiotu organizowania,
" analizę warunków pracy (pozycja, oświetlenie, hałas,
temperatura itp.),
" ustalenie środków i terminów.
Krytyczna analiza i ocena
Krytyczna analiza i ocena
" jak jest? (synteza stanu faktycznego)
" dlaczego tak jest? (uzasadnienie stanu faktycznego)
" jak jeszcze może być? (znajdowanie wariantów)
" jak być powinno? (ustalanie wariantu optymalnego)
Arkusz krytycznej oceny i analizy
Projektowanie stanu postulowanego
Projektowanie stanu postulowanego
Badanie metod pracy znajduje zastosowanie na ogół w odniesieniu
do tzw. prostych przedsięwzięć organizacyjnych (usprawnienie
wybranego odcinka procesu technologicznego, racjonalizacja pracy
w grupie stanowisk).
Fazy etapu projektowania:
1. uporzÄ…dkowanie zmian zaproponowanych w toku krytycznej
analizy i oceny stanu faktycznego,
2. opracowanie właściwego projektu stanu proponowanego,
3. weryfikacja projektu w warunkach symulowanych lub
rzeczywistych,
4. ocena proponowanych rozwiązań według kryteriów
ekonomicznych, warunków pracy oraz psychosocjologicznych.
Z punktu widzenia normowania pracy,
czas przerw można podzielić na:
1. czas przerw normowanych, na które składa
siÄ™ czas przeznaczony na przewidziany
normami odpoczynek i potrzeby naturalne
oraz niezbędne przerwy technologiczne,
2. czas przerw nienormowanych obejmujÄ…cy
2. czas przerw nienormowanych obejmujÄ…cy
wszelkie straty czasu roboczego oraz czas
przerw przekraczający przyjęte normatywy w
tym zakresie (np. przedłużanie przerw
śniadaniowych), a także czas zużyty na
pracÄ™ nie przewidzianÄ… zadaniem roboczym.
Techniki badania czasu
(pomiaru czasu pracy):
1. technikę obserwacji ciągłej (fotografia
dnia roboczego);
2. technikÄ™ obserwacji migawkowych
2. technikÄ™ obserwacji migawkowych
(wyrywkowych);
3. technikę chronometrażu.
Fotografia dnia roboczego
Fotografia dnia roboczego polega na obserwacji i
pomiarach wszystkich rodzajów czasu roboczego,
pracy i przerw, na danym stanowisku roboczym,
zgodnie z kolejnością ich występowania,
przeprowadzanych nieprzerwanie w ciÄ…gu
ustalonego czasu. Czas przeprowadzania jednej
fotografii pokrywa siÄ™ zwykle z okresem jednej
zmiany roboczej.
zmiany roboczej.
Celem fotografii dnia pracy jest obserwowanie i
rejestrowanie w sposób ciągły wszystkich czynności i
przerw na stanowisku pracy dla ustalenia stopnia
wykorzystania czasu pracowników oraz wielkości
rzeczywistego zużycia czasu, umożliwiającego
opracowanie norm obsad lub wybranych
normatywów czasu
W zależności od celu i przedmiotu
badania wyróżnia się:
indywidualną fotografię dnia pracy będącą procesem
obserwacji i pomiaru wszystkich elementów czasu pracy jednego
wykonawcy wraz z rejestracją wszystkich zdarzeń mających
istotny wpływ na przebieg badanego procesu pracy w czasie
zmiany roboczej;
zespołową fotografię dnia pracy polegającą na równoczesnym
badaniu czasu pracy kilku pracowników realizujących wspólne
zadanie, aby uchwycić wzajemne powiązania w procesie pracy
zadanie, aby uchwycić wzajemne powiązania w procesie pracy
oraz opracować bilans dnia roboczego dla określonych stanowisk;
grupową fotografię czasu pracy, podczas której obserwuje się
grupę wykonawców pracujących indywidualnie, nie zespołowo;
fotografię na trasie obejmującą obserwację czasu podczas stałej
marszruty na określonym odcinku pewnej liczby stanowisk w
określonych momentach;
samofotografiÄ™ polegajÄ…cÄ… na przeprowadzeniu obserwacji i
dokonywaniu uproszczonych pomiarów zużycia czasu przez
samego wykonawcę badanej pracy. Jest ona szczególnie
zalecana w badaniu organizacji pracy kierowniczej i biurowej.
Etapy przeprowadzania fotografii
dnia roboczego (1):
1. etap przygotowawczy, który polega na:
- sprecyzowaniu celu, jaki chcemy osiągnąć w
wyniku badania,
- określeniu obiektu (przedmiotu) badań, a więc
stanowisk i pracowników objętych badaniem,
stanowisk i pracowników objętych badaniem,
- zapoznaniu siÄ™ obserwujÄ…cego z technologiÄ… i
metodami pracy oraz rodzajem zadań roboczych,
- poinformowaniu osób obserwowanych o celach
badań,
- określeniu czasokresu badań,
- przygotowaniu formularzy obserwacyjnych;
Etapy przeprowadzania fotografii
dnia roboczego (2):
2. etap podstawowy polegający na właściwej
obserwacji i zapisywaniu w specjalnym arkuszu
obserwacyjnym rodzaju i czasu zakończenia
zaobserwowanej czynności oraz uwag. Czas
zakończenia danej czynności lub przerwy jest
jednocześnie początkiem czynności następnej.
Obserwator rozpoczyna badanie w określonym czasie
Obserwator rozpoczyna badanie w określonym czasie
(najczęściej jest to początek dnia) i kontynuuje je do
końca ustalonego okresu (najczęściej jest to koniec
zmiany roboczej). W trakcie obserwacji notuje w skrócie
wszystko, co siÄ™ dzieje z obserwowanym obiektem.
Różnice kolejno notowanych czasów zakończenia
poszczególnych czynności są miarą czasów ich trwania;
3. etap końcowy sprowadzający się do opracowania i
analizy wyników oraz sformułowania wniosków
usprawniajÄ…cych.
Arkusz fotografii dnia roboczego
Arkusz fotografii dnia roboczego
Obserwacja migawkowa
PodstawÄ… techniki obserwacji migawkowych sÄ…
zasady statystyki matematycznej, która zjawiska
zachodzące w pewnej zbiorowości pozwala
poznać z dostateczną wiarygodnością na
podstawie przeprowadzonych badań na próbce tej
zbiorowości. Istotą jej jest  przy zachowaniu
zbiorowości. Istotą jej jest  przy zachowaniu
przypadkowości momentów obserwacji i stanowisk
roboczych  zarejestrowanie odpowiedniej liczby
spostrzeżeń, które charakteryzują badany element
pracy lub przerwy występujące w momencie
dokonywania obserwacji na stanowisku pracy oraz
obliczenie na podstawie uzyskanych wyników
udziału zużycia czasu na badane elementy.
Obserwacja migawkowa
Celem techniki obserwacji migawkowych jest
badanie czasu pracy pozwalające ustalić strukturę
wykorzystania czasu na podstawie dużej liczby
losowo wybranych momentów obserwacji. Główny
sens polega tutaj na zastąpieniu pracochłonnych
badań ciągłych (stosowanych np. w toku fotografii
dnia pracy) badaniami wyrywkowymi
dnia pracy) badaniami wyrywkowymi
przeprowadzanymi na reprezentatywnej próbce
dobranych losowo momentów obserwacji. Zakłada
się przy tym, że przy odpowiednio dużej liczbie
obserwacji wyrywkowych otrzymana struktura
wykorzystania czasu jest bliska struktury
rzeczywistej uzyskanej np. technikÄ… fotografii dnia
roboczego.
Zastosowanie techniki obserwacji
migawkowych wymaga dotrzymania
trzech warunków:
reprezentatywności, tj. ustalenia odpowiednio
dużej próbki określonej liczbą obserwacji;
losowości, tj. dokonania w sposób losowy
losowości, tj. dokonania w sposób losowy
wyboru momentów obserwacji;
ciągłości przyczynowo-skutkowej, tj.
przeprowadzenia obserwacji w sytuacji
występowania warunków uznanych za typowe.
Technika obserwacji migawkowych
polega na:
przeprowadzaniu 1-2 sekundowych spostrzeżeń
w ściśle określonych (w sposób losowy)
momentach czasu;
skojarzeniu spostrzeżeń z odpowiednią frakcją
czasu roboczego;
zarejestrowaniu wyników obserwacji systemem
zarejestrowaniu wyników obserwacji systemem
kreskowym w odpowiedniej kolumnie
oznaczajÄ…cej danÄ… frakcjÄ™ czasu lub
odnotowujÄ…c umownym znakiem
zaobserwowane zjawiska (np. /+/ - praca, /-/ -
przerwa w pracy);
obliczeniu struktury zużytego czasu według
przyjętej wcześniej struktury klasyfikacji czasu.
Cykl postępowania w badaniach
migawkowych (1):
1.etap przygotowawczy, który obejmuje:
określenie celu i przedmiotu badania,
wyznaczenie okresu obserwacji,
ustalenie liczby badanych frakcji czasu,
ustalenie liczby badanych frakcji czasu,
ustalenie niezbędnej liczby obserwacji przy
pożądanej dokładności,
zaplanowanie trasy obchodów,
wyznaczenie momentów obserwacji, czyli planu
minutowego,
przygotowanie arkusza obserwacyjnego.
Cykl postępowania w badaniach
migawkowych (2):
2. etap podstawowy polegajÄ…cy na przeprowadzeniu obserwacji,
przy którym należy stosować następujące zasady
postępowania:
obserwacji należy dokonywać zawsze z tego samego miejsca,
najlepiej w chwili mijania stanowiska,
wszystkie obserwacje powinny być krótkotrwałe (1-2
sekundy), gdyż przedłużanie ich niesie ryzyko łączenia
większej ilości elementów pracy i skłania do interpretacji
większej ilości elementów pracy i skłania do interpretacji
zdarzeń,
notowanie polega na zakwalifikowaniu zaobserwowanego
zdarzenia lub stanu do określonej frakcji i umieszczeniu w tym
miejscu w arkuszu stosownego znaku,
obchód tej samej trasy odbywa się w różnych odstępach
czasu (zgodnie z wylosowanymi momentami obserwacji), co
chroni przed notowaniem cyklicznie powtarzajÄ…cych siÄ™ tych
samych zdarzeń oraz tendencyjnym i nienaturalnym
zachowaniem się pracowników;
Cykl postępowania w badaniach
migawkowych (3):
3. etap końcowy, który polega na
opracowaniu wyników obserwacji pod
kÄ…tem:
ustalenia struktury wykorzystania czasu w
procentach,
prezentacji wyników w formie tabel i
prezentacji wyników w formie tabel i
diagramów,
oceny wiarygodności i rzetelności
uzyskanych wyników,
wyprowadzenia właściwych wniosków i
propozycji usprawnień zmierzających do
zminimalizowania strat czasu.
Stosując obserwacje migawkowe należy liczyć się z
pewnym błędem w otrzymanych wynikach
spowodowanym tym, że jest to metoda
reprezentacyjna. Błąd ten będzie tym mniejszy, im
więcej obserwacji zostanie przeprowadzonych.
Wielkość błędu w procentach można określić za
pomocÄ… wzoru:
1
E = ×100%
2( n +1)
2( n +1)
Gdzie: E  średni błąd oszacowania struktury czasu;
n  liczba obserwacji.
Konieczna liczba obserwacji zapewniajÄ…ca
dopuszczalne rozmiary błędu szacunku dla struktury
dwufrakcyjnej powinna wynosić:
2
100 - 2E
ëÅ‚ öÅ‚
n =
ìÅ‚ ÷Å‚
2E
íÅ‚ Å‚Å‚
Chronometraż
Chronometraż jest techniką mierzenia powtarzalnych,
wyróżnionych elementów procesów pracy.
Najczęściej służy do pomiarów elementów, których
czas trwania nie przekracza kilku, rzadziej kilkunastu
minut.
Zgodnie z definicją Brytyjskiego Urzędu Normalizacji
 chronometraż jest  techniką mierzenia pracy, której
celem jest zarejestrowanie czasu trwania i tempa
pracy poszczególnych elementów pracy,
wykonywanej w określonych warunkach po to, aby
przeprowadzić analizę czasu dotychczasowego i
ustalić czas potrzebny do wykonania pracy o
określonym poziomie wydajności
Ogólnym celem chronometrażu jest dokładne ustalenie
czasu wykonywania badanych elementów z dokładnością
pozwalajÄ…cÄ… na wyraz
ne określenie ilości czasu
niezbędnego do wykonania poszczególnych elementów
pracy w danych warunkach organizacyjno-technicznych.
Ostatecznymi celami chronometrażu mogą być:
określenie wpływu zmiany warunków technicznych,
organizacyjnych lub naturalnych na czas wykonania
danego elementu pracy,
danego elementu pracy,
ustalenie wielkości niektórych składników lub całości
normatywu lub normy pracy,
weryfikacja opracowanych wcześniej norm i normatywów,
badanie możliwości wykonania norm przez pracowników,
badanie i porównywanie efektywności różnych metod
pracy.
Zależnie od liczby pracowników, których praca jest
przedmiotem obserwacji, chronometraż może być:
indywidualny  przeprowadzany w odniesieniu do
jednego pracownika;
grupowy  przeprowadzany w stosunku do grupy
pracowników wykonujących to samo zadanie.
Można tez mówić o następujących rodzajach
chronometrażu:
ciągłym  gdy czas trwania wszystkich elementów
badanego procesu pracy mierzy siÄ™ nieprzerwanie, tj.
badanego procesu pracy mierzy siÄ™ nieprzerwanie, tj.
od momentu rozpoczęcia do zakończenia każdego
cyklu pomiarowego (stosowanie go jest celowe, gdy
mierzone elementy procesu pracy trwają dłużej niż 10
sekund);
wyrywkowym  przy którym mierzy się czas tylko
niektórych, wybranych elementów badanego procesu;
cyklicznym  gdy czas trwania elementów procesu jest
bardzo krótki (poniżej 3 sekund).
Przeprowadzenie badań chronometrażowych
wiąże się z następującymi pracami
1. Zgromadzenie danych dotyczących czynności lub operacji.
Powinny one dotyczyć pracownika i warunków w jakich
wykonuje pracÄ™;
2. Podział na elementy składowe badanej operacji lub zabiegu.
Ustalenie metody pracy może odbywać się po opracowaniu
podziału badanego elementu. Podział, stanowiąc przedmiot
obserwacji elementu procesu powinien być tak przeprowadzony,
by każdy jego element był ograniczony możliwie precyzyjnie
by każdy jego element był ograniczony możliwie precyzyjnie
punktem rozpoczęcia i zakończenia;
3. Ustalenie metody wykonania oraz zakresu badanej czynności.
Zawierać powinien kolejność i sposób wykonania wszystkich
działań wchodzących w zakres badanego zadania;
4. Ustalenie punktów granicznych. Przez punkty graniczne rozumie
się wyodrębniające się i łatwo dostrzegalne momenty
rozpoczęcia lub zakończenia poszczególnych elementów
zabiegu. Z reguły ten sam punkt jest jednocześnie momentem
zakończenia elementu poprzedniego i momentem rozpoczęcia
następnego;
Przeprowadzenie badań chronometrażowych
wiąże się z następującymi pracami
5. Wyznaczenie czasu i terminu
przeprowadzenia pomiarów. Czas i termin
powinny być uzgodnione z
zainteresowanymi osobami, przy czym
najlepiej przeprowadzać obserwacje w
środkowych godzinach zmiany dziennej;
środkowych godzinach zmiany dziennej;
6. Przeprowadzenie pomiarów. Za pomocą
odpowiednich przyrządów mierzy się czas
wyszczególnionych czynności, nanosi
dane z pomiarów na odpowiedni,
wcześniej przygotowany formularz oraz
dokonuje oszacowania tempa wyników;
7. Opracowanie wyników obserwacji i ich
analiza.
inne metody
inne metody
" fotografia stroboskopowa (flash light)
fotografowanie przebiegu ruchów przy
otwartej migawce, a naświetlenie odbywa się
poprzez serię błysków o dużej
częstotliwości,
częstotliwości,
" filmowanie w zwolnionym tempie (0,9 
1,5 fps) szczególnie skomplikowane procesy
pracy zespołowej, o relatywnie długim
przebiegu,
" filmowanie w przyspieszonym tempie
(64 i więcej fps) bardzo krótkie i szybko
przebiegajÄ…ce cykle pracy.
Funkcje norm pracy
Techniczne  dyscyplinujÄ…ce pracÄ™ poprzez
ciągłe konfrontowanie założonych parametrów
technicznych i organizacyjnych z warunkami w
jakich przebiega normowany proces
Organizatorskie
PÅ‚acowe
Kosztowe
Zatrudnieniowe
Oceny
Ustalania potrzeb
Rodzaje norm
Norma obliczeniowa  wiąże się z
wykorzystaniem wcześniej opracowanych już
normatywów, z których następuje założenie,
poskładanie elementów normy
Norma badawcza  nie dysponujemy żadnymi
Norma badawcza  nie dysponujemy żadnymi
normatywami (praca specyficzna). Ustalenie
normy poprzez przeprowadzenie pomiarów,
głównie m. chronometrażu
Norma uproszczona  posługiwanie się tzw.
scalonymi normatywami czasu, opracowanymi dla
typowych zabiegów i operacji technicznych