Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
Prehistoria i Starożytność
" EMPIRIA
" SUPRANATURALIZM
TEURGIA
TAUMATURGIA
" RELIGIA
" MAGIA
CZAROWNICY, UZDROWICIELE,
SZAMANI
" ANIMIZM
" ZABOBON
MEDYCYNA LUDÓW PIERWOTNYCH
CHOROBA I TERAPIA
" Z PRZYCZYN NATURALNYCH  leczenie naturalnymi środkami
" Z PRZYCZYN NADNATURALNYCH (gniew bogów na skutek zaniedbań jakiegoś
nakazu lub przekroczenia zakazu; rzucane przez kogoś czary, przekleństwa) 
przebłaganie za pomocą rytuałów; odczarowanie, czasem dodatkowo stosowanie
leków roślinnych, masaży itp.
ZABIEGI LECZNICZE LUDÓW PIERWOTNYCH
" Stosowanie środków przeczyszczających
i wymiotnych
" Okadzanie
" Wziewania
" Zakraplanie
" Usypianie
" Zimne i gorące kąpiele
" Okłady
" Środki napotne
" Diety
" Bańki
" Upusty krwi
" Masaż
" Sztuczne pasy na przepuklinę
" Zabiegi chirurgiczne (rwanie zębów, przecinanie ropnia, leczenie złamań,
trepanacje czaszki)
MEDYCYNA EGIPSKA
STAN LECZNICTWA
" Niski poziom chirurgii - tylko obrzezanie
i kastracja wykonywane od dawna
" Wysoki poziom wiedzy z zakresu okulistyki (rozpowszechnienie chorób ocznych)
" Niski poziom dentystyki
" Wysoki poziom higieny i profilaktyki (drobiazgowe przepisy religijno-higieniczne)
" Wysoki poziom kosmetologii
www.lek2002.prv.pl 1
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
MEDYCYNA CHIC
SKA
CHARAKTERYSTYKA
" Niewielka rola pierwiastka sakralnego
" Szybka laicyzacja zawodu lekarza
" W medycynie oficjalnej, obok założeń fizjologiczno  filozoficznych, empiria,
wielowiekowe spostrzeżenia, obserwacje, szczególnie dotyczące działania leków
na różne choroby
" Taoizm, o życiu i zdrowiu decydują dwa czynniki kosmiczne: Yin  żeński (słaby,
negatywny, sprowadzający ciemność, chorobę i śmierć); Yang  męski (silny,
aktywny, sprowadzający ciepło, zdrowie i życie)
" Pięć elementów przyrody (woda, ogień, ziemia, metal i drzewo) z którymi w
łączności pięć narządów (śledziona, wątroba, serce, płuca, nerki)
BADANIE LEKARSKIE
" Obserwacja
" Słuchanie (nie osłuchiwanie; charakter
i siła głosu)
" Wypytywanie (wywiad)
" Obmacywanie (głównie badanie tętna)
WIEDZA LEKARSKA
" Słaby rozwój anatomii  obawa przed okaleczeniem ciała za życia i po śmierci
" Spekulacyjna fizjologia, ale ciekawa wzmianka  serce reguluje krew w całym ciele
& krew płynie nieprzerwanie w koło i nigdy nie zatrzymuje się
" Brak rozwoju chirurgii
" Pomoc położnicza w rękach prostych bab
" Swoista dentystyka (rwanie zębów palcami)
" Wczesny rozwój medycyny sądowej
METODY LECZNICZE
" Akupunktura
" Bańki
" Masaż
" Gimnastyka lecznicza
" Kąpiele
" Olbrzymie ilości leków roślinnych
POCZ
TKI RUCHU UMYSA
OWEGO VI w. p.n.e.
" Poszukiwanie praskładnika
" Medycyna gałęzią filozofii  mędrcy zastanawiaj się nad tajnikami przyrody
i równocześnie nad leczeniem chorób
Pitagoras (VI w. pn.e.)
Empedokles z Agrigentu (V w. pn.e.)
Heraklit z Efezu (VI w. pn.e.)
Demokryt z Abdery (ok.. 460-360 pn.e.)
www.lek2002.prv.pl 2
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
TRZY MOMENTY KULMINACYJNE W ROZWOJU MEDYCYNY
" Wielka Grecja  szkoła na Kos (Hippokrates) i w Knidos
" Muzeum Aleksandryjskie (Erasistratos i Herofilos)
" Medycyna grecka w Rzymie
DZIAA
ALNOŚĆ HIPPOKRATESA
" Z rodziny Asklepiadów
" Nazywany ojcem medycyny
" Oddzielił medycynę od filozofii spekulacyjnej
" Uznawał ważność etyki, logiki i dialektyki
" Podkreślał znaczenie obserwacji, wprowadził historię choroby pacjenta
" Lekarz praktyk
" Mistrz prognostyki
PRACE HIPPOKRATESA
Prace przypisywane Hippokratesowi: 53 dzieła + 27 apokryficznych listów i innych
pisemek, zawartych w traktatach, spisanych około 100 lat po jego śmierci w
Aleksandrii (Herofilos), które razem wzięte tworzą tzw. słynne  Corpus
Hippocraticum albo  Corpus Hippocrateum
POJ
CIE MEDYCYNY HIPPOKRATEJSKIEJ
" Uznawanie przyczyn wyłącznie naturalnych
" Pogląd o tzw. leczniczej sile natury (vis mediatrix naturae), opierającej się na
przekonaniu o celowości panującej w przyrodzie
" Jedność praw rządzących i organizmem ludzkim i całą przyrodą
" A
ączność wszelkich zjawisk (całego otaczającego świata) i stałe ich oddziaływanie
na człowieka, na jego stronę somatyczną i psychiczną
" Przekonanie, że choroba dotyczy zawsze całego organizmu, nawet wtedy gdy jej
objawy są ściśle zlokalizowane
" Tłumaczenie istoty choroby teorią humoralną (brakiem równowagi czterech
głównych cieczy organicznych)
" Indywidualne traktowanie terapeutyczne każdego przypadku  leczymy bowiem,
chorego, nie chorobę
" Cel teoretyczny medycyny  badanie tego, co z otaczającego nas świata jest dla
człowieka pożyteczne, a co szkodliwe; cel praktyczny  lecznictwo, którego
główna zasada brzmi:pomagać, a przede wszystkim nie szkodzić (primum non
nocere)
" Podstawową metodą pracy w medycynie jest obserwowanie faktów i
wnioskowanie oparte na zaobserwowanych faktach (metoda indukcyjna)
" Zawód lekarski wymaga specyficznych cech charakteru (predyspozycji),
wysokiego poziomu etycznego oraz wiedzy fachowej
STAN WIEDZY I UMIEJ
TNOŚCI LEKARSKIE
" Wiadomości anatomiczne oparte na zewnętrznym wyglądzie i krajaniu zwierząt
" Niepełna wiedza anatomiczno-fizjologiczna, najlepsza w zakresie ostologii i
mięśni.
" Macica dwurożna, wędrówka macicy (histeria)
" Przyrodzone ciepło  czynnik życia
www.lek2002.prv.pl 3
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
" W ustroju ludzkim zasadniczą rolę odgrywają cztery podstawowe ciecze= soki:
krew, śluz, żółć i czarna żółć  na nauce o cieczach oparta cała fizjologia i
patologia (p. humoralna)
" Objawowa klasyfikacja chorób nadzwyczaj drobiazgowe badanie chorego za
pomocą wszystkich zmysłów
ROZKWIT FILOZOFII GRECKIEJ W ZWI
ZKU Z NAUK
O PRZYRODZIE I
MEDYCYN

" PLATON (417-347 p.n.e)
" ARYSTOTELES (384-322 p.n.e)
" EPIKUR I EPIKUREJCZYCY
" STOICY
SZKOA
A ALEKSANDRYJSKA
" Systematyczne wykonywanie sekcji zwłok
" Wiwisekcje na złoczyńcach
" Fizjologia przeważnie spekulacyjna
" Racjonalizm  raczej spekulacyjny niż eksperymentalny i obserwacyjny
" Racjonaliści i empirycy
SZKOA
A ALEKSANDRYJSKA - RACJONALIŚCI
" HEROFILOS
Zasługi w dziedzinie anatomii (opis mózgu, jego komór, zatok i opon)
Odróżniał nerwy od ścięgien
Dobry opis przebiegu wielu nerwów
Dobry opis oka i nerwu wzrokowego, licznych narządów wewnętrznych,
naczyń mleczowych, wyodrębnienie dwunastnicy
Opis gruczołów ślinowych, trzustki i narządów rozrodczych
Odróżnienie żył od tętnic
Oparcie fizjologii na pojęciach dynamicznych (siła odżywiająca w wątrobie,
rozgrzewająca w sercu, czująca  nerwy, myśląca  mózg)
Wielka waga badania tętna
" ERASISTRATOS
Dokładny opis tchawicy, wątroby i dróg żółciowych
Fizjologia mechanistyczna  choroby na skutek przepełnienia żołądka i jelit
pokarmem, żył krwią, stawów złogami
SZKOA
A ALEKSANDRYJSKA - EMPIRYCY
" Serapion z Aleksandrii i Glaukias z Tarentu  założyciele szkoły empirycznej
" Odrzucenie wszelkiej teorii
" Ponowny rozwój sceptycyzmu
" Nieuchwytność związku przyczynowego i niepoznawalność przyczyn
" Odrzucenie możliwości naukowego uzasadnienia lecznictwa
" Anatomia, fizjologia i patologia  zbyteczne
" Jedyne zadanie lecznictwa- leczenie chorych
" Próbowanie w chorobach wszystkiego na oślep
www.lek2002.prv.pl 4
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
" Zasługi w medycynie praktycznej, zwłaszcza w materii medycznej i chirurgii,
wprowadzenie opium, siarki, pijawek, wykrycie odtrutek
MEDYCYNA STAROŻYTNEGO RZYMU
POCZ
TKI LECZNICTWA
" Wysoki poziom higieny osobistej i społecznej
Kanalizacje
Wodociągi
Akwedukty
Zbiorniki i ujęcia wodne
Dbałość o zdrowie osobiste i sprawność fizyczną
Dbałość o czystość miast
" Sztuka leczenia  niski poziom
" Przez wiele lat brak własnych lekarzy, każdą rodzinę leczył jej ojciec
" Znajomość metod pomocy w urazach, znajomość ziół i ich zastosowanie (empiria i
medycyna ludowa)
" Archagatos  pierwszy lekarz grecki, który uzyskał prawo obywatelstwa (219
p.n.e.)
" Wzrost liczby lekarzy niewolników greckich
" Obok wykształconych lekarzy greckich niedouczeni pomocnicy lekarzy, litotomiści
lub oszuści
" Próba obrony Rzymian przed ekspansją kultury greckiej  zahamowanie rozwoju
medycyny w Rzymie
" Asklepiades z Bitynii  pierwszy lekarz grecki, który zyskał uznanie dla medycyny
w Rzymie
GALEN (131  201 r. n.e.)
" Pergamo (Azja Mniejsza)
" Nauka 9 lat: Smyrna, Korynt, Palestyna
" Praca: od 28 r. ż. lekarz gladiatorów,
Od 32 r. ż. w Rzymie  lekarz Marka Aureliusza i Lucjusza Verusa
Autor ok. 400 dzieł (w tym 275 lekarskich)  zachowało się do dziś 80.
 CorpusGalenicum =ponad pół tysiąca arkuszy autorskich=10 000 stron druku (40
tomów po 250 stron).
Autorytet naukowy do końca XVIII wieku!
" Wysoko cenił Hippokratesa
" Opierał się o filozofię Arystotelesa
" Znaczny postęp w anatomii Galena, choć bardzo wiele błędów
 B. Dokładny opis szkieletu, stawów, wiązadeł i mięśni, mięśni kręgosłupa
i in.
 Dobry opis układu krwionośnego (ale nieznajomość krążenia)
 Opis narządów wewn. Pełen spekulacji
 Niezły opis mózgu, rdzenia i nerwów (prawo parzystości nerwów), dobre
rozróżnienie nerwów ruchowych i czuciowych
" Mechanika oddychania
" Patologia humoralna i solidarna
" Właściwe rozróżnianie przyczyn choroby
" Natura sama leczy chorobę
www.lek2002.prv.pl 5
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
" Leczenie wg zasady contraria contrariis
" Chirurgia i położnictwo  słaba znajomość
" Galen uzupełnił i pogłębił teorię humoralną
" Twierdził, że żyły są połączone z sercem, a nerwy pochodzą z centralnego układu
nerwowego.
" Opisał:
 nerw krtaniowy,
 rdzeń kręgowy,
 moczowody,
 kości i przyczepy mięśni.
" y
ródła wiedzy anatomicznej Galen:
 obserwacje zmian, jakie powstają w narządach wystawionych na uszkodzenia;
 badanie ciał gnijących,
 sekcje zwierzętom
" Słabości wiedzy Galena: badania nad zwierzętami (szczególnie nad małpami) -
wiele błędów, zwłaszcza dotyczących organów wewnętrznych: rete mirabile, splot
naczyń krwionośnych u podstawy mózgu zwierząt kopytnych, występuje u ludzi.
" Osiągnięcia:
 rozróżnianie nerwów czuciowych i ruchowych,
 wyjaśnienie skutków przecięcia rdzenia kręgowego,
 badanie fizjologicznych ruchów klatki piersiowej,
 udowodnienie, że serce może się kurczyć nie unerwione .
" Zwracał szczególna uwagę na puls i rozwinął skomplikowany leksykon terminów
opisowych.
" Mimo, że Galen wprowadził środki przeczyszczające i stawianie baniek, dużo z
jego metod leczenia pochodziło z czasów Hipokratesa  pomagając naturze przez
łagodne metody, takie jak dieta, odpoczynek i ćwiczenia.
" Propagował zapobieganie chorobom poprzez utrzymanie higieny.
" Pokazał po raz pierwszy, że tętnice zawierają krew, nie powietrze.
" Uprawiał zioła lecznicze i sam przygotowywał środki recepturowe. Wiele
składników, które stworzył  preparaty galenowe.
" Rozwijał polifarmację oraz stosowanie leków w zależności od ich cech: zimny,
ciepły, suchy i wilgotny. Na przykład, choroba określona jako gorąca, leczona była
lekiem, który był zaliczany do kategorii zimny.
" Niezwykłą farmaceutyczną mieszaniną, którą Galen dokładnie opracował był
teriak.
" Ten starożytny wieloskładnikowy preparat pojawił się jako antidotum przeciwko
jadowi węża i ewentualnie był używany do zwalczania zatruć a nawet epidemii.
" Galen przekroczył 70 składników, a w średniowieczu ich liczba sięgała 100.
" Teriac był używany do zapobiegania i leczenia wszystkich możliwych chorób, w
tym przede wszystkim zapaleń, dżumy.
" W pewnym zakresie jego popularność była związana z obecnością opium w
mieszaninie.
Galen i chirurgia
" wszystkie operacje w chirurgii zaliczane były przez Galena do dwóch grup:
łączenia (aproksymacja) i oddzielanie (separacja). Aproksymacja  to np.
zaopatrywanie i bandażowanie złamań, redukcja przemieszczeń w stawach,
redukcja wypadających jelit, macicy czy odbytu, zszywania brzucha i plastyka
ubytków tkanek, jak nos, wargi, uszy. Separacja to np. proste nacięcia,
obrzezanie, wycięcie żył, amputacja.
www.lek2002.prv.pl 6
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
Galen nie miał sobie równych aż do XVI wieku:
Z jego ok. 500 prac przetrwało 83 traktaty medyczne
Jego spadkobiercy, tacy jak Paweł z Eginy, Aetius czy Oribasisu, zapewnili mu
chwałę i uznanie.
MEDYCYNA ŚREDNIOWIECZA
SYTUACJA W IV w. n.e.
" Powszechny upadek kultury (Hunnowie)
" Wielka wędrówka ludów
" Rozwój chrześcijaństwa i organizacji kościelnej  ratunek od ostatecznej zagłady
ZNACZENIE MEDIOLAC
SKIEGO EDYKTU TOLERANCYJNEGO I I SOBORU
NICEJSKIEGO W ROZWOJU MEDYCYNY
" Edykt (313 r.)  uznaje religię chrześcijańską za religię państwową
" Sobór (325r.)  ustanawia credo kościoła chrześcijańskiego
ROLA DUCHOWIEC
STWA CHRZEŚCIJAC
SKIEGO W ROZWOJU NAUKI I
OŚWIATY
" Reprezentowanie i przechowywanie oświaty, umiejętności czytania i pisania,
czasem leczenia
" Przechowywanie starożytnych ksiąg, przepisywanie i uczenie się z nich (także
medycyny)
MEDYCYNA KLASZTORNA
" Założenie zakonu na Monte Cassino
(529 r.) przez św. Benedykta
" Reguła św. Benedykta  wzór dla innych podobnych organizacji klasztornych
" Piecza nad ubogimi, pielgrzymami i chorymi (szpitale i przytułki)
" Gorliwe uprawianie nauk
" Przepisywanie, tłumaczenie, objaśnianie i kompilowanie dzieł starożytnych
autorów lekarskich
" Coraz większa biegłość w medycynie dzięki nieustannej praktyce benedyktynów
" Duża rola czynnika teurgicznego (modlitwy, egzorcyzmy) w leczeniu klasztornym
SZKOA
Y KATEDRALNE I KLASZTORNE
" Uczono siedmiu sztuk wyzwolonych
" Medycyna należała do programu ogólnego wykształcenia przyszłych księży i
zakonników
" Nauczanie medycyny wg dzieł starożytnych, szczególnie wg Galena
" Najsłynniejsze szkoły: Chartres i Tours
www.lek2002.prv.pl 7
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
BIZANCJUM I DALSZY WSCHÓD
BIZANCJUM
" Stosunki polityczne Cesarstwa Wschodniego nie sprzyjały samodzielnemu
uprawianiu nauki
" Bezwzględna cześć i ślepe uwielbienie dla starożytnych powag  brak
samodzielnej krytyki
" Działalność uczonych bizantyjskich (epigonów)  porządkowanie i komentowanie
autorów starożytnych, najczęściej Galena i Hippokratesa
 ORIBASIUS (IV w. n.e.)
 PAWEA
Z EGINY (VII w.)
 ALEKSANDER Z TRALLES (TRALLIANUS, VI w.)
SYRIA
" Uległa wpływom greckim
" Zakłądano szkoły, w których nauka religii, gramatyki, retoryki, dialektyki,
arytmetyki, geometrii i medycyny
" Przywiązywanie dużej roli do wykształcenia lekarzy
" Bardzo duża ilość tłumaczonych z j. gr. dzieł filozoficznych, przyrodniczych i
lekarskich
" Życzliwy stosunek Koranu do medycyny
" W Koranie sprawy higieny zajmują dużo miejsca
" Ważna i zaszczytna rola lekarzy w kulturze arabskiej
" Poszanowanie dla starożytnych dzieł  liczne biblioteki i księgozbiory prywatne
" Wzrost znaczenia dwóch miast  Bagdadu i Kordoby
OŚWIATA
" Wysoki poziom nauczania
" Nauczanie od szóstego roku życia
" Szkoły przy meczetach, póz
niej oddzielne sale i zakłady
" Wystawiano świadectwo odbytej nauki
" Podręczniki wyraz
nie przeznaczone do nauki czytania
NAUCZANIE MEDYCZNE
" Nauka medycyny u starszych lekarzy, częściowo w szkołach lekarskich przy
szpitalach
" Podstawą nauczania  lektura i interpretacja wybranych autorów greckich i
bizantyjskich
" Biegłość praktyczna nabywana pod kierownictwem lekarzy szpitalnych
(diagnostyka, rokowanie, zwł. przez badanie tętna i oglądanie moczu, leczenie i
przyrządzanie leków)
" Wycieczki botaniczne
" Apteki
" Po skończeniu wykładów wystawiano świadectwa odbytej nauki lub nawet
uprawnienia do nauczania
www.lek2002.prv.pl 8
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
NAJWAŻNIEJSI LEKARZE
" RAZES (IX-X w.)
" AWICENNA (980-1036)
" AWERROES
" MAJMONIDES Z KORDOBY
RAZES
" Filozof, językoznawca, muzyk, lekarz
" Nazywany arabskim Galenem
" Kierował szpitalami
" Miał wielu uczniów
" Najbardziej samodzielny ze wszystkich lekarzy arabskich
" W swoich opisach podaje to, co sam widział
" Najstarszy opis ospy i odry
AWICENNA
" Wybitny filozof i encyklopedysta
" Cudowne dziecko
" Lekarz, astronom, nauczyciel, pisarz, mąż stanu, wezyr
" Najważniejsze dzieło   Kanon
Nauka o jakościach, cieczach, temperamentach, entelechii, przyczynach,
siłach, pneumie
Wnioskowanie prawie matematyczne
Nauki Galena i Arystotelesa wyłożone jako niewzruszone podstawy
Daleko posunięty racjonalizm Galena, ale i doświadczenie empiryczne
"  Kanon  powszechne uznanie na Wschodzi i Zachodzie, stał się księga
obowiązującą w medycynie prze kilka stuleci
AWERRROES
" Lekarz, prawnik, sędzia, namiestnik Andaluzji, filozof i matematyk
" Komentuje i parafrazuje dzieła Arystotelesa,  awerroizm   recepcja Arystotelesa
na Zachodzie
" Jego system podobny do systemu Awicenny
" Medycyna praktyczna  proste zastosowanie ogólnych zasad filozofii
perypatetycznej
" Racjonalizm
" Lekceważenie szczegółów
" Niechęć do obserwacji
ROZWÓJ NAUKI
" Nowe metody w chemii (destylacja, sublimacja, amalgamacja, rozpuszczanie i in.)
" Dokładne przyrządy pomiarowe
" W optyce  wzbogacenie nauki o promieniach odbitych
" W medycynie praktycznej  rozwój symptomatologii (choroby epidemiczne,
skórne, seksualne i nerwowe ); niski poziom chirurgii; brak znajomości anatomii;
wysoki poziom okulistyki;
" W diagnostyce poważna rola nauki o tętnie i oglądanie moczu (uroskopia)
www.lek2002.prv.pl 9
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
" Największe zasługi dla medycyny  rozwój szpitalnictwa
" Także chorzy psychicznie otaczani opieką  osobne domy dla umysłowo chorych
" Medycyna rabska  medycyną świecką
SZKOA
Y ŚWIECKIE W SALERNO I MONTPELLIER
" Od XII w. zakazy zabraniające duchownym zajmowania się i studiowania
medycyny; również zakaz studiowania prawa świeckiego lub fizyki
" Coraz większe znaczenie lekarzy świeckich
" Powstanie szkoły w Salerno, a następnie w Montpellier
SZKOA
A W SALERNO (CIVITAS HIPPOCRATICA)
" Nauczanie w czterech językach (łac., hebr.,gr., arab.), charakter międzynarodowy i
międzyreligijny
" Dobre stosunki między teurgią a medycyną świecką
" Na czele szkoły jeden starszy nauczyciel
" Nauczyciele żonaci, do katedr dopuszczane także kobiety
" Szkoła na wskroś praktyczna
" Zasada: wszystko trzeba badać wg ducha natury
" Na każdym kroku obserwacja chorego, badanie tętna, oglądanie moczu
" Dietetyka, praktyczna nauka o lekach, dość systematyczne nauczanie anatomii
(na świniach), chirurgia, położnictwo
" Bardzo wysoki poziom nauczania
" Nauka 5 lat (w tym 3-letnie studium logiki )
" Po ukończeniu nauki i złożeniu egzaminu  dyplom uprawniający do praktyki
" Ważna rola Konstantyna Afrykańczyka w dziejach szkoły
SZKOA
A W MONTPELLIER
" Założona przez lekarzy żydowskich i arabskich
" Od roku 1222 przyjęcie na podstawie egzaminu
" Opierała się na filozofii Arystotelesa i autorów starożytnych
" Wschodnie metody nauczania  czytanie i komentowanie
" Główna ostoja scholastycznej metody nauczania
POCZ
TKI NAUCZANIA UNIWERSYTECKIEGO
" XII i XIII w., powstają jako ulepszenia poszczególnych szkół prawa, medycyny,
związek z dotychczasowymi szkołami katedralnymi i parafialnymi
" Pierwsze uniwersytety w Bolonii (prawo), Paryżu (sztuki wyzwolone i teologia),
Montpellier (medycyna)
" XIII w.  liczne uniwersytety w miastach włoskich, hiszpańskich, francuskich,
angielskich, niemieckich ; (Praga 1348, Kraków 1364)
" Założenie uniwersytetu  zgoda papieża, pełen skład uniw: prawo, teologia,
medycyna, sztuki wyzwolone
" Nauka scholastyczna, dysputy scholastyczne, popisy retoryczne
" Trzy metody nauczania: popisy dialekt. I retoryczne (disputatio), wykład (lectio),
ćwiczenia scholast. (exercitum)
" Podręczniki  łacińskie rękopisy
" Nauczanie 2-3 lata dla artystów, 5 lat na wydziale medycznym
" Brak specjalizacji wykładowców
www.lek2002.prv.pl 10
Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu
UNIWERSYTECKIE NAUCZANIE MEDYCYNY
" Ścisły związek medycyny ze scholastyką  brak postępu
" Brak demonstracji i ćwiczeń
" Nauka anatomii  jedynie pokaz ludzi rozebranych do naga (sekcje zwłok 
rzadkość)
" W nauce o budowie i czynnościach organizmu ludzkiego  trzymanie się zasad
Galena (wszystko w ustroju zbudowane celowo)
" Nauczanie medycyny praktycznej wyłącznie książkowe wg Galena, jego
komentatorów lub autorów arabskich; stykanie się z chorymi tylko jeśli wykładowca
wziął ucznia ze sobą do swoich pacjentów
INTERESUJ
CE ZJAWISKA I CHOROBY
" Opętanie i egzorcyzmy
" Ogromne znaczenie relikwi
" Wiara w cuda
" Mistyka i ekstaza
" Histerie
" Psychozy
" Choroby średniowiecza: trąd, dżuma ( czarna śmierć )
" Wyprawy krzyżowe
" Pochody biczowników
" Mistycy i stygmatycy
" Alchemia
" Trucizny i otrucia
" Czynnik miłosierdzia
www.lek2002.prv.pl 11