zdanieM speCjalistów
Wiek przedszkolny to wiek zabaw i zabawek.
Ze względu na znaczną rozpiętość granic wiekowych,
zabawy dzieci i używane w nich zabawki
różnicują się w zależności od zdobywania
doświadczeń, rodzaju i miejsca zabawy.
danuta Kwiecień
StymulujÄ…ca rola zabawek
abawka powinna być dostosowana do właściwości fi- Zabawkami wykorzystywanymi chętnie przez dzieci w zaba-
zycznych i psychicznych dziecka. Doboru zabawek dla wach tematycznych są również kolejki, samochody, wozy, sa-
Zdzieci w wieku przedszkolnym nie można tak jedno- moloty, statki, łódki, które są popychane, napędzane, nakręcane
znacznie określić. Sztywne przyporządkowanie każdej zabawki kluczykiem, zasilane bateriami lub zdalnie sterowane. Wskaza-
określonemu rodzajowi zabawy, jak również przesadzanie, że ne są też makiety maszyn, urządzeń, które warunkują dzieciom
jakaś zabawka pasuje koniecznie do danego wieku, mogłoby do- bogatszą tematycznie działalność. Tą samą rolę odgrywają zesta-
prowadzić do błędów wychowawczych. wy, przybory, narzędzia przeznaczone do naśladowania pracy
Materiałem wykorzystywanym w zabawach konstrukcyjnych są w różnych zawodach np. Mały konduktor, Mały lekarz oraz przy-
klocki różnego formatu i kształtu. Budując z klocków, czy innych bory i akcesoria do zabawy w sklep, fryzjera.
materiałów, dziecko rozwija swoją wyobraz
niÄ™, urzeczywistnia
W zabawach tematycznych dzieci wykorzystują także zabawki
ją w konkretnym wytworze. Dlatego wskazane są klocki, które
przedstawiające zwierzęta (domowe, dzikie, krajowe, egzotycz-
można ustawiać, łączyć, powinny one być różnych rozmiarów,
ne), wykonane realnie, jak i baśniowo. Dzieci często podczas
lekkie i duże, o jednolitym kształcie  dla dzieci młodszych. Dla
zabaw identyfikują się z niektórymi zwierzętami ze względu
dzieci starszych zestawy klocków powinny składać się z kilku-
na określone cechy charakteru, jakie zwierzęta te reprezentują.
dziesięciu elementów, winny zawierać również klocki w kształcie
Chłopcy lubią słonia, bo jest silny i dobry, łagodny i zdolny do
graniastosłupów, walców, stożków, łuków. Materiał konstrukcyj-
obrony. Koń w ich odczuciu jest piękny, ruchliwy, swobodny, od-
ny inspiruje dziecko do zaspokojenia twórczej aktywności.
ważny; lew kojarzy się im z prestiżem i panowaniem. Natomiast
W dalszym rozwoju dzieci przejawiajÄ… zainteresowania majster-
dziewczynki preferują kota, królika, ich zdaniem zwierzęta te są
kowaniem. Odpowiednie będą dla nich zabawki typu małyh kon-
przyjemne w dotyku i można je przytulać i kochać. Niezależ-
struktor zawierające liczne elementy, z których można wykonać
nie od płci dzieci darzą sympatią psa ze względu na jego wierną
np. wózek, dz
wig, most. Mały mechanik to następny rodzaj zesta-
przyjaz
ń, inteligencję i obronę człowieka.
wu zabawek, który sprzyja aktywności dzieci i inspiruje ich do
podejmowania coraz to trudniejszych zadań.
abawy dydaktyczne to kolejny rodzaj zabaw, w których
Niezbędnym materiałem do zabaw konstrukcyjnych jest piasek,
można wykorzystać różnorodne zabawki: domino, lote-
śnieg, wiaderka, foremki, łopatki, szufelki. Kompletując materiał
Zryjki, układanki, mozaiki, mózgi elektronowe, gry kar-
i różne zestawy dla starszych dzieci w wieku przedszkolnym
ciane, gry pionkowe. Grami tymi rządzą pewne reguły, którym
należy pamiętać, żeby odzwierciedlały one różnorodną treść
dziecko musi się podporządkować. Powinno liczyć się z part-
świata dorosłych, aby były funkcjonalne, estetycznie wykonane i
nerem i starać się przewidzieć jego strategię. Aby zabawy i gry
bezpieczne w użyciu. Tak więc właściwy materiał konstrukcyjny
dydaktyczne spełniały funkcje intelektualne, a nie wymagały
sprzyja celowemu i planowemu działaniu w zespole. Tematyka
tylko cierpliwości w wykonywaniu wielu powtarzających się
i treść zabaw wywodzi się z doświadczeń. Dlatego też dzieci po-
czynności muszą być dostosowane do wieku i indywidualnych
winny mieć zabawki, pozwalające na realizowanie w zabawie
możliwości dziecka 6-letniego. Dla umysłowego rozwoju dzieci
tematów z życia codziennego: obowiązków w rodzinie, w pracy,
duże znaczenie ma sortowanie, przyporządkowywanie i tworze-
zajęć wokół gospodarstwa wiejskiego, pracy poza domem w róż-
nie zbiorów. Zasadę tę można wykorzystać w dominach liczbo-
nych zawodach, i innej działalności człowieka.
wych w zakresie pierwszej dziesiÄ…tki z konkretnymi rysunka-
Nieodłącznym atrybutem działań dziecięcych pozostają nadal mi odpowiadającymi swoją liczebnością znakowi graficznemu.
lalki, które powinny mieć swoją wyprawkę i to w odpowiednich Poprzez stawianie dzieciom tego rodzaju zabaw, kształtujemy
wymiarach, wskazane jest kompletowanie lalek zróżnicowanych w nich przekonanie, że niezależnie od koloru, układu elemen-
tematycznie, które przedstawiają sylwetki chłopców i dziewczy- tów, rodzaju rysunku liczebność zbioru pozostaje niezmienna.
nek, rodziców i dzieci, ludzi różnej rasy i różnych regionów. Na- Stwarzamy dzieciom okazję do przeliczania, porównywania, od-
leży poszerzać materiał zabaw z lalką o rekwizyty dostosowane wzorowywania zbiorów liczbowych. Podobną rolę w stymulacji
do ich wielkości  komplety mebli pokojowych i kuchennych, rozwoju dziecka 6-letniego pełnią układanki, rozsypanki sylabo-
potrzebne sprzęty i naczynia kuchenne. we i literowe, wymagające złożenia elementów w całość. Dzie-
32 blizejprzedszkola.pl
Bliżej przedszkola óð 8.95 sierpieÅ„ 2009
cko ma możliwość ćwiczenia funkcji analityczno-syntetycznych, Zabawki stanowiące kopie obiektów rzeczywistych, czasem wier-
przydatnych w nauce czytania i pisania. ne w każdym szczególe, nie stymulują wyobraz
ni dziecka, nie
zmuszają do poszukiwań, nie dają szansy na ukształtowanie się
Od szóstego roku życia myślenie dziecka nabiera charakteru
własnych upodobań dziecka. Dostarczając dziecku taką zabawkę
przyczynowo-skutkowego. Dlatego należy dostarczać dzieciom
nie dajemy mu możliwości wyboru, dostosowuje ono działania
gier zawierających reguły wnioskowania. W ten sposób można
do czynności wykonywanych przez osoby dorosłej w podanych
pozytywnie wpłynąć na rozwój pojęć u dzieci, dzięki temu będą
sytuacjach. Aby dziecko mogło tworzyć wyobrażone sytuacje,
one dokonywać klasyfikacji zgodnie z zasadą hierarchizacji, tj.
potrzebny jest odpowiedni budulec, sam proces percepcji jest ak-
włącznie określonego przedmiotu w szersze klasy np. zwierzę-
tywnym działaniem, autentycznym uzewnętrznieniem. Działa-
ta, ludzie, rośliny  to istoty żywe; wózki, domy, zabawki  to
nie zabawki nie powinno więc ograniczać się do przekazywania
przedmioty. Jest to istotne dla dzieci, które w tym wieku mają
wzorców, lecz kształtować czynną postawę współtworzenia.
rozbudzone potrzeby poznawcze. Jeżeli w ich otoczeniu znajdzie
się duża ilość bodz
ców wywołujących nastawienie na zbadanie Obok sfery emocjonalnej zabawka powinna rozszerzać ogólną
i poznanie świata, potrzeby te zostaną zaspokojone, co wpłynie wiedzę o świecie, a szczególnie rozwijać procesy poznawcze.
pozytywnie na wszechstronny rozwój dziecka. Należy pamiętać, że zabawka nie przekaże tych treści w sposób
werbalny, musi tego dokonać przemawiając do wzroku i kształ-
tujÄ…c proces percepcji. Zabawka pretendujÄ…ca do miana rozwija-
stymulowaniu aktywności dzieci bardzo ważną rolę
jącej określone upodobania estetyczne (nawet nie zawsze zgodne
pełnią zabawy ruchowe i zabawki w nich wykorzy-
z tzw. smakiem estetycznym) powinna wzbogacać przeżycia, bo
Wstane. W związku ze wzmożoną potrzebą ruchu
wtedy tylko będzie dla dziecka interesująca. Należy pamiętać,
dzieci w wieku przedszkolnym chętnie bawią się piłką, jeżdżą
że atrakcyjność zabawek zależy nie tylko od treści plastycznej, ale
na rowerkach, hulajnogach, biegają za drewnianym kółkiem,
i od sposobu jej ujęcia, czyli od formy.
mogą też wykorzystać wrotki, serso, kręgle zestawy rzutek, gry
Do ćwiczenia i kształtowania funkcji analizatora słuchowego
zręcznościowe. Konieczne są też zabawki, kształtujące precyzję i
(różnicowanie i izolowanie dz
więków, umiejętność odtworzenia
sprawność rąk. Można do nich zaliczyć wszelkiego rodzaju gry
zręcznościowe. Zabawy ruchowe i wykorzystywane w nich za- rytmu itp.) służą zabawki muzyczne, np. piszczałki i trąbki oraz
instrumenty do muzykowania, a więc np. tamburyno, bębenek,
bawki doskonalą sprawność fizyczną, ćwiczą spostrzegawczość,
refleks, uczą podejmowania szybkich decyzji. Zabawki zręcz- dzwoni, cymbałki, organki. Zabawy dzieci zbliżają się do dra-
matyzacji i inscenizacji, dlatego niezbędne dla przedszkolaka
nościowo-ruchowe sprzyjają rozwojowi dziecka gdyż:
okazują się kukiełki i pacynki, różne akcesoria teatralne. W zaba-
{ð stwarzajÄ… korzystne sytuacje do podejmowania decyzji,
wie w teatr dzieci kształtują swoją ekspresję słowną, doskonalą
{ð rozwijajÄ… zasób słów,
fantazję, uczą się transponować język własnych gestów na gest
{ð umożliwiajÄ… rozwiÄ…zywanie problemów przestrzennych
marionetki, którą poruszają.
i czasowych,
We wszystkich przedstawionych rodzajach działalności dziecka
{ð powodujÄ…, że dziecko staje siÄ™ odpowiedzialne za skutki
kształtuje się intencjonalność, wrasta organizacja, rozwija się
własnego działania.
planowość, systematyczność czynności. Zebrane w zabawach
Do organizowania zabaw z elementami twórczości artystycznej
doświadczenia podnoszą wytrwałość w dążeniu do celu oraz za-
wykorzystujemy zabawki sprzyjające rozwojowi umiejętności
chęcają do podejmowania zespołowych zadań. O ile w poprzed-
plastycznych, muzycznych i inscenizacyjnych. W wieku przed-
nich fazach rozwojowych rola zabawki sprowadza się głównie
szkolnym dziecko nawiÄ…zuje coraz szersze kontakty z otocze-
do kształtowania aktywności motorycznej dziecka oraz do pod-
niem, naśladując w zabawie i innych działaniach dorosłych,
noszenia jego wrażliwości zmysłowej, o tyle w wieku sześciu lat
reaguje na środowisko, które stara się przekształcić nie tylko
nabierają większego znaczenia funkcje zabawki, pobudzające
w zależności od swych potrzeb indywidualnych, ale i z potrzeb
aktywność poznawczą dziecka. Z faktu tego wynikają określone
społecznych. W tym okresie kształtują się nawyki, podstawy za-
konsekwencje dotyczÄ…ce kolorystyki zabawek. Dobieramy za-
chowania się, potrzeby, określona skala uczuć oraz umiejętność
bawki, w których posłużono się pełna skalą barw, w tym rów-
wnikliwego patrzenia i spostrzegania.
nież barwami nienasyconymi, a także mieszanymi. Pożądany
Szczególną rolę w rozwoju upodobań estetycznych pełni za-
jest dobór zabawek mających dostosowaną kolorystykę do rze-
bawka towarzyszÄ…ca dziecku od momentu pierwszego kontaktu
czywistej barwy, odpowiadającej przedmiotom w świecie doro-
ze światem zewnętrznym. Kontakt ten powinien mieć charak-
słych. Doświadczenia zdobyte w zabawach przy użyciu właści-
ter nie tylko percepcyjny, ale i kreatywny, w pełni wyzwalający
wych zabawek podnoszą aktywność dziecka na wyższy poziom
aktywność dziecka, która winna być nierozerwalnie złączona
i stanowią psychologiczne warunki dojrzałości do nowej formy
z przeżyciami emocjonalnymi. Zabawki wprowadzają dziecko
działalności, jaką jest podjęcie nauki w szkole.
w świat sztuki użytkowej, są pierwszym kontaktem z plastyką,
% danuta KWieCień
czynią je wrażliwym na barwę, kształt, linię, fakturę. Wśród po-
Przedszkole samorzÄ…dowe nr 6 w krakowie
mocy do zajęć plastycznych znajdują swe trwałe miejsce ołów-
ki, kredki, farby, tablice do rysowania i malowania, komplety
Bibliografia:
do wycinanek i wyszywanek. Dziecko 6-letnie potrafi również
Bogdanowicz Z. Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, PZWS Warszawa, 1997.
wykorzystać plastelinę, lepiąc początkowo z niej kulki, wałecz- Brzez
ińska A., Byrtowy M. Psychologiczne problemy edukacji przedszkolnej, Po-
znań, 1985.
ki, a póz
niej bardziej skomplikowane wytwory. W zajęciach pla-
Bujak J. Zabawki w Europie. Zarys dziejów rozwój zainteresowań, Kraków, 1998.
stycznych dzieci kształtują swoją sprawność manualną, jak i wy-
Dmochowska M., Dunin-WÄ…sowicz M. Wychowanie w rodzinie i w przedszkolu,
obraz
niÄ™ plastycznÄ…. Zabawka jest bowiem jednym z niewielu
WsiP, Warszawa, 1978.
Dunin-WÄ…sowicz M. O dobrej zabawie.Wyd.Watra ,Warszawa, 1972.
z
ródeł dostarczających bodz
ców wizualnych, do których można
Elkonin D.B. Psychologia zabawy WSiP, 1984.
wracać, przeżyć je wielokrotnie, zgłębiać ich treść plastyczną.
Franus E. Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, Nasza Księgarnia, W-wa, 1975.
Jest też z
ródłem oddziaływania o ogromnym zasięgu, dostęp-
Hurloch E. Rozwój dziecka PWN, 1985.
nym wszystkim dzieciom, a więc pełniącym szczególną rolę
Marczewska-Piechlińska Co dorosły o zabawie wiedzieć powinien, 1987.
Piaget, Rozwój ocen moralnych dziecka PWN, Warszawa, 1967.
w kształtowaniu upodobań estetycznych.
blizejprzedszkola.pl 33