TEMAT NUMERU
ardzo duże obciążenia treningo-
mgr JOANNA TIFFERT, mgr PAWEÅ‚ NIEWIADOMY,
we, którym poddawani są sportow-
mgr TOMASZ NOWACKI, dr KRYSTYNA KWAÅšNA
Bcy w dzisiejszych czasach, sprawiajÄ…,
że niezbędna jest systematyczna komplek-
sowa kontrola. Dotyczy to nie tylko kontroli
WYKORZYSTANIA METODY
stosowanych metod i oddziaływań trenin-
gowych nakierowanych na osiÄ…ganie jak
FUNCTIONAL MOVEMENT SCREEN
najlepszych wyników sportowych, ale tak-
że kontroli nastawionej na aspekt zdrowot-
DO OCENY FUNKCJONALNEJ
ny w procesie treningowym. Jest to istotne
ze względu na nieustannie narastającą ura-
KOLARZY GÓRSKICH AMATORSKIEJ
zowość w sporcie na wszystkich szczeblach
zaawansowania sportowego. Istnieje wie-
le metod analizy tych wszystkich czynni-
GRUPY GOMOLA TRANS AIRCO
ków. Jedną z możliwości jest wykorzystanie
metody Functional Movement Screen (FMS).
To koncepcja siedmiu prostych testów ru-
chowych, które stanowią podstawę oceny
funkcjonalnej sportowca.
W Polsce od kilku lat można zaobserwo-
wać fascynację społeczeństwa wszelkimi
odłamami kolarstwa górskiego. Dyscyplina
ta jest coraz bardziej popularnym i docenia-
nym sposobem spędzania wolnego czasu.
Zmaganie się z własnymi słabościami, cią-
głe pokonywanie zmiennej natury i prze-
ciwności pogody  tak w skrócie wygląda
trening kolarstwa górskiego. Mimo iż uzna-
wane jest za jedną z najcięższych dyscyplin
sportowych, zyskuje coraz więcej zwolen-
ników. Długie treningi wymagają bowiem
bardzo dobrej kondycji fizycznej, samoza-
parcia i wytrzymałości. Wiele czasu trzeba
poświęcić na kształtowanie cech motorycz-
nych, szybkości i siły, na porządku dzien-
nym są także częste mikrourazy i kontuzje.
Sport ten zapewnia jednak wiele ko-
rzyści. Dzień spędzony na rowerze to ak-
tywny wypoczynek poprawiajÄ…cy wydol-
ność fizyczną i funkcjonowanie układu
oddechowego. W trakcie jazdy na rowe-
rze wzrasta liczba uderzeń serca na minu-
tę, przez co krew krąży szybciej, a organizm
otrzymuje więcej tlenu. Szybszy obieg krwi
w organizmie zmniejsza także ryzyko za-
krzepów. Kolarstwo wspaniale wzmacnia
kończyny dolne, daje lepsze poczucie rów-
nowagi, koordynacji ruchów, poprawia re-
fleks. Bardzo ważne, choć często się o tym
zapomina, są również kończyny górne, ich
siła i koordynacja. Kończyny górne amor-
PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA
12
TEMAT NUMERU
tyzują nierówności terenu, odpowiedzial- Znaczenie: Prawidłowe wykonanie wy- Pompka w podporze przodem
ne są za kontrolę trakcji i prędkości (ha- maga stabilności i mobilności zarówno 6(trunk stability push up).
mowanie, zmiana przełożeń), dzięki nim nogi podporowej, jak i mobilności koń- Cel: Ocena stabilności tułowia w płaszczyz
-
można uzupełnić brakujące w czasie wy- czyny przenoszonej nad płotkiem. Istotny nie strzałkowej podczas symetrycznej pra-
siłku płyny. Znajdują się w ciągłym pogo- jest pełny zakres wyprostu w stawie bio- cy ramion.
towiu, reagując natychmiast na zmienia- drowym, kolanowym oraz zgięcia grzbie- Znaczenie: Prawidłowe wykonanie testu
jący się teren i pojawiające się trudności. towego stopy. wymaga odpowiedniej siły mięśniowej ra-
Wreszcie, kolarstwo to solidna dawka adre- Przysiad w wykroku (in-line lunge). mion, stabilności tułowia w płaszczyz
nie
naliny, a na trudnych technicznie szlakach 3Cel: Funkcjonalna ocena mobilności strzałkowej. Słaby wynik testu świadczy
test na odporność i wytrzymałość. i stabilności całego łańcucha kinematycz- o słabej stabilizacji mięśni tułowia (kom-
Grupa kolarska Gomola Trans Airco to nego kończyny dolnej (stawów biodro- pleks miedniczno-lędz
wiowy).
kolarze amatorzy, choć wielu z nich trak- wych, kolanowych i skokowych) podczas Aktywny przeprost lędz
wiowego od-
tuje ten sport bardzo profesjonalnie. Dba- asymetrycznej próby. cinka kręgosłupa  jest to dodatkowy ele-
ją o systematyczne, dostosowane do wła- Znaczenie: Prawidłowe wykonanie te- ment tego testu, w którym sprawdza się
snych możliwości treningi, korzystają stu wymaga stabilności i mobilności no- dolegliwości bólowe lędz
wiowego odcin-
z pomocy indywidualnych trenerów ukła- gi wykrocznej i zakrocznej w warunkach ka kręgosłupa. Jeśli w takcie tej próby ba-
dających im plany treningowe, opierające zamkniętego łańcucha kinematycznego  dany zgłasza ból w teście głównym, otrzy-
się na wynikach badań wydolnościowych, najważniejsza stabilność i ruchomość sta- muje się wynik 0.
pamiętają o prawidłowej suplementacji wu skokowego. Stabilność rotacyjna tułowia (rota-
oraz odnowie biologicznej, by utrzymać Ocena mobilności obręczy barko- 7tional stability).
organizm w jak najlepszej formie. 4wej (shoulder mobility). Cel: Wielopłaszczyznowa ocena stabilno-
W listopadzie 2012 r. cała grupa kolar- Cel: Funkcjonalna ocena mobilności i sta- ści tułowia w połączeniu z niezależnymi ru-
ska została poddana ocenie funkcjonalnej bilności obręczy barkowej podczas łącz- chami kończyn górnych i dolnych.
za pomocą testu FMS  metody, która zo- nych ruchów sięgania (rotacji wewnętrz- Znaczenie: Prawidłowe wykonanie te-
stała stworzona i nazwana tak przez amery- nej z przywiedzeniem i rotacji zewnętrznej stu wymaga stabilności tułowia w płasz-
kańskiego fizjoterapeutę Graya Cooka. Jest z odwiedzeniem). czyz
nie strzałkowej i poprzecznej podczas
to proste narzędzie do oceny poziomu fun- Znaczenie: Test wymaga pełnej mobilno- asymetrycznego ruchu kończyn górnych
damentalnych wzorców ruchowych mó- ści podczas ruchów złożonych w obrębie i dolnych. Słaby wynik świadczy o niewy-
wiących o podstawowych funkcjach mo- kompleksu ramienno-łopatkowego. Zmia- starczającej pracy mięśni stabilizujących tu-
torycznych sportowca. Test ten umożliwia nom długości mięśni towarzyszy nieprawi- łów (głównie kompleks miedniczno-lędz
-
zarówno działania korekcyjne, jak i trenin- dłowe ustawienie segmentów ciała (kość wiowy).
gowe. Obejmuje 7 testów ruchowych wraz ramienna  łopatka), co ogranicza zakres Wyprost z pozycji klęku podpartego
z 3 testami wykluczającymi: ruchu ramienia. (tzw. skłon japoński). Dodatkowym ba-
Głęboki przysiad (deep squat). Test podrażnienia w okolicy podbarko- daniem jest wykonanie ruchu globalne-
1Cel: Obustronna ocena mobilności wej (impingement syndrome). go wyprostu z pozycji klęku podpartego
i stabilności w obrębie stawów biodro- Aktywne uniesienie wyprostowanej (tzw. skłonu japońskiego). Badany opiera
wych kolanowych i skokowych, a dzięki 5nogi (active straight leg raise). się pośladkami o pięty z równoczesnym
tyczce możliwa jest ocena mobilności ob- Cel: Funkcjonalna ocena zakresu ruchu utrzymaniem dłoni na podłożu. Ocenia się
ręczy barkowej. mięśni grupy kulszowo-goleniowej przy prawidłowe ustawienie kręgosłupa i wystę-
Znaczenie: Umiejętność wykonania pra- ustabilizowanej miednicy. powanie bólu podczas ruchu.
widłowej próby wymaga pełnego zgięcia Znaczenie: Poprawne wykonanie testu Głównymi zaletami testu są tylko 7 pro-
podeszwowego obu stóp, pełnego zgię- wymaga prawidłowego zakresu mięśni stych ćwiczeń oceniających funkcjonalną
cia stawów kolanowych i biodrowych, wy- grupy kulszowo-goleniowej  zakres funk- jakość ruchu, sposób oceny motorycznej,
prostu w piersiowym odcinku kręgosłupa, cjonalny. Testowane są w ten sposób m.in. prosta skala oceny jakości ruchu (0 3 pkt):
zgiÄ™cia i odwiedzenia w stawach barko- gibkość mięśni zginajÄ…cych staw biodrowy ƒ 3 pkt  idealne wykonanie,
wych. (po stronie majÄ…cej kontakt z podÅ‚ożem), ƒ 2 pkt  zadanie wykonane, ale ruch
Przeniesienie nogi nad poprzecz- aktywna stabilność mięśni tułowia. skompensowany,
2kÄ… (hurdle step). Test palce  podÅ‚oga  ocena ekscen- ƒ 1 pkt  niewykonanie prawidÅ‚owo ru-
Cel: Ocena funkcjonalna mobilności i sta- trycznego zakresu pracy tylnej taśmy mię- chu,
bilnoÅ›ci caÅ‚ego Å‚aÅ„cucha kinematycznego Å›niowej. ƒ 0 pkt  ból podczas wykonywanego
kończyny dolnej i tułowia. ruchu.
maj 2013
13
TEMAT NUMERU
Każda osoba badana w pierwszej kolejno- oceny wysklepienia stóp oraz ogólnej syl- konywanych przez badaną osobę daje zbiór
ści poddana została rozgrzewce trwają- wetki w celu wykrycia ewentualnych skrzy- informacji mogących zmniejszać ryzyko bądz

cej ok. 10 minut na rowerze stacjonarnym. wień kręgosłupa. przeciwdziałać gromadzeniu się mikroura-
Następnie kolarze zostali ocenieni w każ- Na podstawie danych wynikających za- zów, które prowadzą do czasowej elimina-
dej z 7 prób wchodzących w skład testu równo z oceny FMS, jak i badań uzupełnia- cji zawodnika z życia sportowego, a w naj-
FMS. Dodatkowo po wykonaniu wszystkich jących został opracowany trening funkcjo- gorszym wypadku  dyskwalifikują w ogóle.
prób, w uzasadnionych przypadkach, zosta- nalny, który odbywał się raz w tygodniu To baza informacji o słabych ogniwach or-
li poddani wnikliwej analizie fizjoterapeu- przez 4 miesiÄ…ce. ganizmu. Stosowanie metody FMS pozwa-
tycznej  ocenie zakresu ruchów w stawach Zgromadzone informacje pozwalają la wprowadzić aspekt zdrowotny w proces
biodrowych (zgięcie, wyprost, rotacja we- stwierdzić, że test FMS jest istotnym narzę- treningowy, a poprzez to zmniejszyć ryzyko
wnętrzna i zewnętrzna), próbie wykonania dziem w ocenie sportowców. Komplet te- urazu, jak również poprawić ekonomię ru-
przysiadu obunóż i jednonóż. Dokonano stów oraz rzetelna obserwacja ruchów wy- chu oraz jego efektywność.
Zdj. 1. Rozgrzewka ogólnokondycyjna Zdj. 2. Próba wykonania Zdj. 3. Próba wykonania głębokiego przysiadu Zdj. 3 A. Próba wykonania
na rowerku stacjonarnym głębokiego przysiadu w płaszczyz
nie czołowej prawidłowo głębokiego przysiadu
w płaszczyz
nie strzałkowej w płaszczyz
nie czołowej
z kompensacją w obrębie tułowia
Zdj. 4. Próba przeniesienia nogi nad płotkiem  pozycja pośrednia. Zdj. 5. Próba przeniesienia nogi nad płotkiem  pozycja końcowa.
Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS Wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS
PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA
14
TEMAT NUMERU
Zdj. 6. Próba wykonania przysiadu w wykroku  widok z boku i tyłu Zdj. 7. Próba wykonania przysiadu w wykroku  widok z boku i przodu
Zdj. 8. Ocena mobilności obręczy barkowej Zdj. 8 A. Ocena mobilności obręczy barkowej  odstające łopatki.
Brak aktywności mięśnia zębatego przedniego  stabilizatora łopatki
maj 2013
15
TEMAT NUMERU
Zdj. 9. Test wykluczający (tzw. test podrażnienia okolicy podbar- Zdj. 10. Test palce  podłoga
kowej)
Zdj. 11. Próba wykonania aktywnego uniesienia wyprostowanej kończyny dolnej Zdj. 11 A. Próba wykonania aktywnego uniesienia
 wykonane na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS wyprostowanej kończyny dolnej  przykurcz
grupy kulszowo-goleniowej
PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA
16
TEMAT NUMERU
Zdj. 12. Próba wykonania aktywnego podporu przodem Zdj. 13. Test wykluczający  aktywny przeprost odcinka lędz
wiowego kręgosłupa
Zdj. 14. Próba oceny stabilności rotacyjnej tułowia  faza I. Wykonane
Zdj. 15. Próba oceny stabilności rotacyjnej tułowia  faza II. Wykonane
na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS
na platformie przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS
Zdj. 16. Test wykluczający (tzw. skłon japoński). Wykonane na platformie Zdj. 17. Badanie ruchomości stawu biodrowego
przygotowanej na bazie wzorca do badań FMS  zgięcie, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna
Zdj. 18. Ocena trójkątów talii, ustawienia kolców biodrowych tylnych Zdj. 19. Ocena symetrii, osi kończyny dolnej
górnych oraz ocena skrzywień kręgosłupa w przysiadzie obunóż i jednonóż
maj 2013
17
TEMAT NUMERU
Zdj. 20. Aktywny przysiad na niestabilnym Zdj. 21. Aktywny przysiad na niestabilnym Zdj. 22. Aktywny przysiad na piłce rehabilitacyjnej
podłożu podłożu w wersji utrudnionej (wersja dla najbardziej zaawansowanych)
Zdj. 23. Utrzymanie skorygowanej pozycji Zdj. 24. Utrzymanie pozycji półprzysiadu Zdj. 25. Utrzymanie pozycji półprzysiadu
stojącej na niestabilnym podłożu z aktywną w kształtowaniu wytrzymałości siłowej w kształtowaniu wytrzymałości siłowej
kontrolą mięśnia poprzecznego brzucha z aktywną pracą kończyn górnych
PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA
18
TEMAT NUMERU
Zdj. 26. Kształtowanie właściwej pozycji oraz
Zdj. 27. Utrzymanie funkcjonalnego wykroku z elastycznym oporem zewnętrznym
ustawienia segmentów ciała w torowaniu pozycji
z wykorzystaniem systemu RIP TRX
przysiadu za pomocą systemu TRX  faza I. Różny
stopień zaawansowania ze względu na ustawienie
tułowia
Zdj. 28. Siłowa aktywizacja mięśni obręczy Zdj. 29. Siłowa aktywizacja mięśni obręczy Zdj. 30. Siłowa aktywizacja mięśni grupy
barkowej w funkcji ruchowej z wykorzystaniem barkowej z kontrolą pracy mięśnia zębatego pośladkowej w funkcji wyprostu w stawie
systemu RIP TRX przedniego biodrowym z wolnym obciążeniem
maj 2013
19
TEMAT NUMERU
Zdj. 31. Siłowa aktywizacja mięśni grupy pośladkowej w funkcji wyprostu
w stawie biodrowym z wolnym obciążeniem
Zdj. 32. Wzmacnianie stabilności w obrębie kompleksu ramienno- Zdj. 33. Globalna aktywizacja systemu stabilności ciała na bazie
-łopatkowego w globalnej funkcji ruchowej modyfikacji tzw. jaskółki na niestabilnym podłożu
Zdj. 34. Kształtowanie wytrzymałości siłowej w funkcjonalnym wykroku Zdj. 35. Ekscentryczne torowanie tylnej taśmy
na niestabilnym podłożu mięśniowej w martwym ciągu z wolnym obciążeniem
PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA
20
TEMAT NUMERU
Zdj. 36. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm
Zdj. 37. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm Zdj. 38. Stabilizacyjna aktywizacja spiralnych taśm
mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obcią-
mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obcią- mięśniowych w obrębie tułowia z wolnym obcią-
żeniem  pozycja wyjściowa
żeniem żeniem
mgr JOANNA TIFFERT
pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie
Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej, terapeuta w Centrum Synergia
mgr PAWEÅ‚ NIEWIADOMY
Zdj. 39. Siedem prób ruchowych wykonanych
pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie
w koncepcji testu FMS (www.josephcoyne.com)
Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej
mgr TOMASZ NOWACKI
pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, wykładowca w Zakładzie
Balneoklimatologii i Odnowy Biologicznej
dr KRYSTYNA KWAÅšNA
pracownik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Zakładu Balne-
Zdj. 40. System oceny funkcji ruchowej  koncepcja FMS
oklimatologii i Odnowy Biologicznej
(www.functionalmovement.com/fms_
CENTRUM SYNERGIA  gabinet, który oferuje indywidualną fizjoterapię
wg najwyższych standardów. Prowadzi go wyspecjalizowana i doświad-
BIBLIOGRAFIA:
czona kadra terapeutów, która stale podnosi swoje kwalifikacje na kursach
1. http://www.functionalmovement.com/fms.
2. http://www.josephcoyne.com.
i szkoleniach, a także uczestnicząc w licznych konferencjach i kongresach.
3. Cook G. Athletic body in balance. Human Kinetics, Champaign 2003.
Centrum Synergia to również placówka naukowo-szkoleniowa. Na co dzień
4. Cook G., Burton L., Kiesel K. Movement. Functional movement systems:
współpracuje ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym, Akademią Wychowania
screening, assessment and corrective strategies. On Target Publications,
Fizycznego w Katowicach oraz Wyższą Szkołą Bankową w Poznaniu. Terapeuci
Santa Cruz, California 2010.
5. Clark M.A. Integrated neuromuscular stabilization training. National Aca- Centrum Synergia prowadzą wykłady i seminaria z zakresu profilaktyki zdrowia
demy of Sports Medicine 2001.
dla firm, fundacji, podczas festiwali i imprez masowych propagujÄ…cych zdrowy
6. Haynes W. Core stability and the unstable platform device. Journal of Body-
styl życia oraz aktywność sportową dla każdego.
work and Movement Therapies 2004; 8, s. 88 103.
maj 2013
21