�% ZAANGAśOWANIE ONZ W ROZWI
ZANIE KONFLIKTU
IZRAELSKO  PALESTYC
SKIEGO W OKRESIE ZIMNOWOJENNYM.
____________________________________________________________________________________________
MARCIN SZYDZISZ
MARCIN SZYDZISZ
Marcin Szydzisz - doktor Nauk Humanistycznych w zakresie nauk o polity-
ce. Pracownik Instytutu Studiów Międzynarodowych Wydziału Nauk Spo-
łecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Absolwent historii i prawa Uniwer-
sytetu Wrocławskiego. Specjalista z zakresu problematyki śydów polskich
okresu międzywojennego i powojennego oraz historii ruchu syjonistyczne-
go i państwa Izrael.
1
 To, \
e \
aden kraj Europy Zachodniej nie był w stanie zapewnić narodowi
\
ydowskiemu podstawowej obrony jego praw, ani tez wynagrodzić mu
krzywd jakich doznał, wyjaśnia dą\
enia śydów do utworzenia swojego
własnego państwa. Nie mo\
na odmówić tego prawa narodowi \
ydowskie-
mu & 
Andriej Gromko
Sytuacja na Bliskim Wschodzie jest jednym z powa\
niejszych problemów
społeczności międzynarodowej. Ju\
trzecia generacja zastanawia się jak dopro-
wadzić do pokoju w tamtym regionie. Niestety nie wszystkie podejmowane dzia-
łania łagodziły spory. Na obszarze Ziemi Świętej krzy\
owały i krzy\
ują się inte-
resy ró\
nych państw. Do niedawna dwubiegunowość świata skutecznie uniemo\
-
liwiała ostateczne rozwiązanie problemu. Kwestia palestyńska była wykorzysty-
wana przedmiotowo. Pod pozorem dbania o prawo Palestyńczyków do samosta-
nowienia ZSRR i jego satelici budowali sobie poparcie międzynarodowe. Kraje
arabskie tak\
e postępowały niekonsekwentnie i ich poparcie do niepodległościo-
wych dą\
eń narodu palestyńskiego było często koniunkturalne. Jednak swoimi
radykalnymi deklaracjami poparcia dla bezkompromisowych postaw samych Pa-
lestyńczyków nie budowały klimatu zaufania i dialogu
Wszystkie te działania odbijały się jak w zwierciadle na forum Organizacji
Narodów Zjednoczonych (ONZ). Często zmieniało ono z płaszczyzny rozwiązy-
wania światowych problemów w scenę, na której aktorzy światowego teatru prze-
konywali międzynarodową publiczność do swoich ideologicznych racji.
ONZ zaraz na początku swojego działania stanęła przed problemem roz-
wiązania kryzysu w Palestynie. Działania, jakie podejmowała były zgodne z ce-
lami, do których powołała ją społeczność międzynarodowa. W art. 1 Karty Naro-
dów Zjednoczonych zapisano, \
e będzie ona m. in. dą\
yć, by  utrzymać między-
narodowy pokój i bezpieczeństwo , a w art. 2 państwa członkowskie zobowiąza-
no, by realizując wspomniany cel działały jedynie przy u\
yciu  pokojowych środ-
ków powstrzymując się  od stosowania groz
by lub u\
ycia siły 1.
Odpowiedzialność za utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpie-
czeństwa powierzono Radzie Bezpieczeństwa. Według postanowień rozdziału VI
Karty ma ona prawo badania ka\
dego sporu i ka\
dej sytuacji, która niesie zagro-
\
enie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Ka\
de państwo, Zgroma-
dzenie Ogólne i Sekretariat mogą zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na dany
spór lub niebezpieczną sytuację międzynarodową. Ona zaś zgodnie z art. 36 Karty
 mo\
e zalecić odpowiednią procedurę lub sposób załagodzenia . Rozdział VII
Karty daje jeszcze szersze kompetencje Radzie Bezpieczeństwa. Mo\
e ona
stwierdzić istnienie zagro\
enia lub naruszenie pokoju bądz
aktów agresji, a na-
stępnie udzielić zaleceń lub zadecydować o zastosowaniu sankcji. Sankcje, które
1
Karta Narodów Zjednoczonych (w:) Prawo międzynarodowe publiczne, wybór dokumentów,
(zebr. A. Przyborowska-Klimczak, Lublin 2003, s. 6.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
2
pozostają w jej mocy nale\
ą do dwóch kategorii. Pierwsze z nich, niewojskowe,
ograniczają się do:
" zupełnego lub częściowego przerwania stosunków gospodarczych;
" zupełnego lub częściowego przerwania komunikacji: kolejowej,
morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej;
" zerwania stosunków dyplomatycznych.
Drugie, wojskowe, są to wszelkie akcje powietrznych morskich, lądowych
sił zbrojnych, w szczególności takie jak:
" demonstracje;
" blokada;
" inne operacje sił zbrojnych2.
Ze względu na swoją szczególną rolę to właśnie Rada Bezpieczeństwa
powinna być zaanga\
owana w dą\
enia do uregulowania sporu na Bliskim Wscho-
dzie. Niestety dwubiegunowość świata spowodowała niewydolność tego organu.
Konieczność głosowania bez sprzeciwu jednego z pięciu światowych mocarstw w
praktyce doprowadziła, \
e uzgodnienie wspólnego stanowiska między skłóconymi
ze względów ideologicznych państwami nie było łatwe.
W tej sytuacji cię\
ar utrzymywania lub przywracania międzynarodowego
pokoju i bezpieczeństwa starało się wziąć na siebie Zgromadzenie Ogólne. Było
to forum dialogu wszystkich państw członkowskich. W 1950 r. za sprawą amery-
kańskiego Sekretarza Stanu Deana Achesona uchwaliło ono rezolucję 377  Zjed-
noczeni dla Pokoju . Dawała ona prawo zwoływania w ciągu 24 godzin sesji nad-
zwyczajnej Zgromadzenia w przypadku, gdy Rada Bezpieczeństwa na skutek bra-
ku jednomyślności nie jest wstanie podjąć \
adnego działania, a nastąpiło zagro\
e-
nie pokoju, naruszenie pokoju lub akt agresji. Uczestnicy takiego posiedzenia
mogli większością dwóch trzecich głosów zdecydować o zastosowaniu zbioro-
wych środków przymusu włączając w to u\
ycie sił zbrojnych (takie sesje były
zwoływane by dyskutować o sytuacji na Bliskim Wschodzie).
Problemem Palestyny nie pojawił się po zakończeniu II wojny światowej.
Wcześniej zajmowała się nim Liga Narodów. Przez cały okres międzywojnia,
kiedy to mandat w ramach Ligi nad terytorium Palestyny sprawowała Wielka
Brytania, kwestia statutu Palestyny nie została ostatecznie uregulowana. ONZ nie
była w prostej linii sukcesorką Ligi, ale poniewa\
stanowiła, podobnie jak Liga,
forum bezpośredniej dyplomacji państw całego świata, naturalnie wydawała się
być jej następczynią. Tym samym to właśnie ONZ uznano za strukturę zdolną do
rozwiązania kryzysu palestyńskiego.
Shoah-Holocaust, coraz liczniejsza grupa ludności \
ydowskiej na terenie
Palestyny, a tak\
e wcześniejsze obietnice, które poczyniła na rzecz śydów Wielka
Brytania skłaniały społeczność międzynarodową do uznania prawa tej nacji do
posiadania własnego państwa.
Na wniosek Wielkiej Brytanii zajęto się problemem Palestyny na sesji
Zgromadzenia Ogólnego w kwietniu 1947 r. Powołano wtedy Specjalny Komitet
2
Ibidem, s. 14-16.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
3
do Spraw Palestyny z udziałem 11 państw. Większość z nich (Kanada, Czecho-
słowacja, Gwatemala, Holandia, Peru, Szwecja, Urugwaj) zdecydowała o podzia-
le Palestyny na dwa odrębne państwa: arabskie i \
ydowskie połączone unią go-
spodarczą. Postanowiono równie\
, \
e Jerozolima i Betlejem będą pozostać pod
zarządem ONZ. Projekt mniejszościowy przygotowany przez Indie, Iran i Jugo-
sławię postulował utworzenie jednego państwa ze stolicą w Jerozolimie. Australia
nie poparła \
adnego z rozwiązań. Ostatecznie we wrześniu 1947 r. Zgromadzenie
Ogólne Narodów Zjednoczonych zdecydowało się powołać Komitet Ad Hoc do
Spraw Problemu Palestyńskiego, który wyłonił dwa podkomitety. Pierwszy z nich
zajmował się planem podziału Palestyny na dwa państwa, a drugi projektem
mniejszościowym. W listopadzie przygotowano raporty obu podkomitetów.
Sprawozdanie grupy zajmującej się projektem mniejszościowym stwierdzało, \
e
Palestyna została włączona do brytyjskich deklaracji, które wszystkim Arabom
gwarantowały powstanie niepodległych państw. Kwestionowano w nim tak\
e
prawną wa\
ność Deklaracji Balfoura, wyra\
ając wątpliwości co do rozumienia
terminu  \
ydowska siedziba narodowa . Dodatkowo zauwa\
ano, \
e ONZ nie jest
bezpośrednim spadkobiercą Ligi Narodów, a Karta Narodów Zjednoczonych
ogranicza jej kompetencje do decydowania w sprawach mandatowych. Jednak\
e
Komitet Ad Hoc do Spraw Problemu Palestyńskiego przyjął wnioski pierwszego
podkomitetu i 29 listopada Zgromadzenie Ogólne głosowało nad podziałem Pale-
styna na dwa państwa. Rezolucja nr 181 została przyjęta (33 państwa głosowały
 za , 13   przeciwko , 10  wstrzymało się od głosu)3. Niezbędna większość
dwóch trzecich została zachowana.
Na mocy rezolucji społeczność \
ydowska miała otrzymać 56,47% obszaru
Palestyny, a Arabowie 42,88%. Pod nadzorem ONZ miała pozostawać Jerozolima
(0.65%)4. Przyszłe państwo \
ydowskie miało składać się z 14 257 km2 po-
wierzchni z 935 tys. mieszkańcami (w tym z 397 tys. Arabami). Część, z której
miało powstać państwo arabskie liczyła 11 664 km2. Obywatelami tego państwa
byłoby 814 tys. osób w tym tylko 10 tys. śydów5. Arabska część, która miała
obejmować Górną Galileę, Judeę, Samarię oraz Gazę, miała równie\
gorsze pod
względem rolniczym ziemie. Tak\
e większość zakładów przemysłowych i system
dostarczania wody znalazł się po stronie \
ydowskiej6. Jednak nie te względy mia-
ły zadecydować o wybuchu konfliktów. U jego podło\
a stała niezgoda Arabów na
utworzenie \
ydowskiego państwa w tym regionie. Mo\
na zaryzykować tezę, \
e
nawet niewielki obszar oddany pod \
ydowską administrację budziłby opór arab-
skiego społeczeństwa7.
Wprowadzeniem rezolucji w \
ycie miała się zająć Komisja Narodów
3
B. Celler, Proces pokojowy w konflikcie bliskowschodnim, A
ódz
1996, s. 44-45. Patrz te\
Kraje
rozwijające się w ONZ (red. J. Prokopczuk), Warszawa 1984, s. 160-163.
4
J. Świeca, Bliskowschodni proces pokojowy, Katowice 1996, s. 28.
5
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, Izrael, Warszawa 2001, s. 54.
6
J. Świeca, Regionalne i globalne oddziaływania międzynarodowe w kryzysie bliskowschodnim,
Katowice 1993, s. 19.
7
Por. Ibidem.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
4
Zjednoczonych do Spraw Palestyny (Unided Nations Palestine Commission). Jej
zadaniem było tworzenie gruntu pod przyszłe państwa: arabskie i \
ydowskie. Za-
rządzanie opuszczanymi terytoriami miało być w miarę wycofywania się wojsk
brytyjskich przekazywane Komisji, która powinna się zając ustalaniem granic
zgodnie z wytycznymi wyra\
onymi w rezolucji. Komisja miałaby równie\
prawo
wydawać tymczasowe przepisy oraz po konsultacji z przedstawicielami obydwu
społeczności dą\
yć do powołania Tymczasowych Rad Rządzących, którym po-
stanowiono z czasem przekazywać kolejne, coraz szersze kompetencje. Ustalono
równie\
, \
e Komisja będzie działać zgodnie z zaleceniami Zgromadzenia Ogólne-
go pod kierownictwem Rady Bezpieczeństwa8.
Wykonanie tych zało\
eń stało się nierealne. Władze mandatowe nie za-
mierzały współpracować z przedstawicielami ONZ, a na terenie Palestyny trwała
walka między siłami \
ydowskiej Hagany, a formacjami arabskimi. Nic nie pomo-
gła równie\
rezolucja Rady Bezpieczeństwa z 17 kwietnia 1947 r. wzywająca obie
strony do zaprzestania walk9. Wysłannicy Komisji narzekali, \
e w sytuacji, kiedy
Rada Bezpieczeństwa nie zapewniła im odpowiedniego zaplecza militarnego re-
alizacja rezolucji w sprawie podziału jest niemo\
liwa10.
Regularna wojna rozpoczęła się 15 maja 1948 r. Na terytorium, ogłoszo-
nego dzień wcześniej, Państwa śydowskiego wkroczyły siły zbrojne: Egiptu, Ira-
ku, Libanu, Syrii i Transjordani. Rządy tych krajów w oświadczeniu usprawiedli-
wiających atak odwołały się do potrzeby przywrócenia ładu, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości dla Palestyńczyków w ich prawie do samookreślenia. W doku-
mencie tym odwoływano się równie\
na Kartę Narodów Zjednoczonych i na Pakt
LPA11.
Wojna, w której według słów Ben Guriona  700 tys. śydów stanęło do
walki przeciwko 27 mln. Arabów  jeden przeciwko czterdziestu skończyła się
sukcesem śydów12.
Rada Bezpieczeństwa od samego starała się powstrzymać zaogniający się
konflikt. Nie zdecydowała się jednak wysłać wojsk. Jej aktywność ograniczała się
do rezolucji wzywających walczące strony do zaprzestania działań wojennych i
\
ądających od władz mandatowych współdziałania w realizacji tych postanowień.
Postanowiła ona równie\
zwrócić się do Sekretarza Generalnego ONZ o zwołanie
8
B. Celler, op. cit., s. 46-47.
9
W. Morawiecki, Narody Zjednoczone, zamierzenia i rzeczywistość, Warszawa 1970, s. 184.
10
B. Celler, op. cit., s. 47.
11
J. Świeca, Regionalne & , s. 21.
12
 700,000 Jews are pitted against 27 million Arabs  one against forty (B. Thomas, Thomas,
How Israel was won, New York, Oxford 1999, s. 80). Tak naprawdę przewaga państw arabskich
była tylko teoretyczna. Szacunki podawane przez autorów są ró\
ne. Większość z nich przyznaje
jednak, \
e strona izraelska miała niewielką przewagę liczebną. Armie arabskie posiadały zaś lep-
sze uzbrojenie. (A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 88). O pora\
ce Arabów zadecydowały
równie\
inne względy Jedność państw arabskich była od samego początku iluzoryczna. Brakowało
wspólnej doktryny strategicznej, wojska arabskie czasem wręcz konkurowały ze sobą. W dobrym
przygotowaniu się do wojny stronie arabskiej przeszkodziło początkowe przekonanie o szybkim
sukcesie. Tak\
e i póz
niej Arabowie, w przeciwieństwie do śydów, nie potrafili wykorzystać ro-
zejmów na przegrupowanie wojsk i dozbrajanie. O ostatecznym zwycięstwie śydów zdecydowała
jednak przede wszystkim ich ogromna determinacja i wola walki.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
5
specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego poświęconej sprawom Palestyny i powo-
łała do \
ycia Komisję Rozjemczą do Spraw Palestyny (United Nations Truce
Commission for Palestine - UNTCP) 13.
Po upłynięciu terminu zawieszenia broni, po raz kolejny rozpoczęły się
walki w tym regionie. 15 lipca 1948 r., by poło\
yć im kres Rada Bezpieczeństwa
zagroziła walczącym stroną wprowadzeniem sankcji14.
ONZ tak\
e aktywnie włączyła się w pokojowe mediacje. Ju\
w lipcu 1948
r. całościowy plan rozwiązania konfliktu przedstawił specjalny wysłannik Organi-
zacji hrabia Folke Bernadotte. Zmieniał on ustalenia rezolucji 181. Pomysł F.
Bernadotte zakładał, \
e Arabowie otrzymają Jerozolimę, prawo do korzystania
portu w Hajfie i lotniska w Liddzie, śydom przyznawałoby zaś całą Galileę. Plan
przewidywał tak\
e powrót uchodz
ców arabskich. Rozwiązania F. Bernadotte nie
zostały zaakceptowane przez \
adną ze stron konfliktu, a dalsze negocjacje prze-
rwała tragiczna śmierć autora projektu. Jego następca Ralph Burke za nadrzędny
cel uznał doprowadzenie do przerwanie walk, rozwiązania całościowe odło\
ył na
okres póz
niejszy. Za jego sprawą Rada Bezpieczeństwa wezwała w listopadzie
1948 r. do wytyczenia linii rozejmowych, a na początku następnego roku rozpo-
częto rozmowy, które zaowocowały porozumienie w sprawie tymczasowych gra-
nic15.
11 grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne przyjęło rezolucję 194. Posta-
nowiono w niej powołać kolejną strukturę: Komisję Pojednawczą do Spraw Pale-
styny (The United Nations Conciliation Commission for Palestine  UNCCP).
Miała się ona zająć problemem uchodz
ców i kwestią granic. Dą\
yła ona, by wy-
móc na Izraelu powrót uchodz
ców lub rekompensatę dla tych, którzy zdecydują
się pozostać na nowych miejscach zamieszkania16.
Praca Komisji przyniosła efekty. Doprowadziła ona do podpisania 12 maja
1949 r. w Lozannie przez Izrael i kraje arabskie protokołu mającego stanowić
podstawę negocjacji pokojowych między stronami konfliktu. Punktem wyjścia do
rokowań miała być rezolucja z listopada 1947 r. o podziale Palestyny17. Do osta-
tecznego porozumienia jednak nie doszło. Strony zaakceptowały status quo w
zawartych wcześniej rozejmach18.
Pod kontrolą Izraela pozostawało 77% ziemi palestyńskiej  20,7 tys. km2
(rozszerzył on swoje zwierzchnictwo na zachodnią Galileę, zachodni Negew i
Nowe Miasto w Jerozolimie). Do haszymickiej monarchii została przyłączona
Cisjordania i Stare Miasto w Jerozolimie (5,5 tys. km2), a Egipt opanował całą
13
Oby dwie rezolucje uchwalono w kwietniu 1948 r. B. Celler, op. cit., s. 48.
14
W. Morawiecki, op. cit., s. 185.
15
J. Świeca, Bliskowschodni& , s. 28-29.
16
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/043/69/IMG/NR004369.pdf?OpenElem
ent (27.12.2005).
17
Kraje & , s. 165.
18
W lutym podpisano rozejm z Egiptem, w marcu z Libanem, w kwietniu z Transjordanią, w lipcu
z Syria. Irak i Arabia Saudyjska nie zdecydowały się na podpisanie formalnych porozumień. J.
Świeca, Regionalne & , s. 21.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
6
Strefę Gazy (258 km2)19.
Jedną z powa\
niejszych aktywności społeczności międzynarodowej w
kontekście bliskowschodniego kryzysu stał się problem arabskich uchodz
ców.
Tocząca się wojna, czy postępowanie niektórych \
ydowskich formacji (np. masa-
kra wioski arabskiej Dajr Jasin przez terrorystów \
ydowskich z oddziałów Ecel i
Lehi) spowodowała masowy exodus ludności. Terytorium zajęte przez Izrael opu-
ściło około 720 tysięcy ludności palestyńskiej. Około 650 tysięcy z nich wymaga-
ło doraz
nej pomocy20. Dlatego 8 grudnia 1949 r. Zgromadzenie Ogólne wydało
rezolucję 302, na mocy której utworzono Agencję Narodów Zjednoczonych do
Spraw Pomocy Uchodz
com Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (United Nations
Relief and Works Agency of Palestine Refugees in the Near East  UNRWA)21.
Przez długi czas tylko do problemu uchodz
ców redukowano międzynarodowe
zainteresowania sprawami palestyńskimi.
Mimo nieuregulowanych kwestii granic \
ydowskiego państwa ONZ zde-
cydowało się 11 maja 1949 r. przyjąć Izrael w swoje szeregi. Stał się on 59 człon-
kiem tej organizacji22. Jednak ju\
w tym samym roku państwa arabskie zło\
yły
wniosek o wykluczenie go z Organizacji. Wtedy Finlandia poprosiła, by odło\
yć
głosowanie na tym projektem na dwanaście miesięcy. Jej propozycja została przy-
jęta. Od tego czasu co roku państwa arabskie ponownie przedstawiają swój po-
mysł i rokrocznie głosowanie na prośbę Finlandii jest odraczane23.
Zainteresowanie ONZ sytuacją na Bliskim Wschodzie wzrosło podczas
konfliktu sueskiego w 1956 r. Zebranej na wniosek Stanów Zjednoczonych Ra-
dzie Bezpieczeństwa przedstawiono dwa projekty rezolucji przygotowane przez
oba zantagonizowane mocarstwa. W obu zgodnie wzywano do wycofania wojsk z
zajętych przez Izrael terytoriów i do wstrzymania się wszystkich członków ONZ
od udziału w konflikcie. Ze względu na opór Francji i Wielkiej Brytanii projekty
rezolucji zostały odrzucone24.
Na skutek niemo\
liwości osiągnięcia porozumieniach w ramach Rady
Bezpieczeństwa zebrało się na I Specjalnej Sesji Zgromadzenie Ogólnej ONZ.
Przyjęte podczas tej sesji rezolucje wzywały do wycofania wojsk z terytorium
egipskiego i doprowadziły do utworzenia Doraz
nych Sił Narodów Zjednoczonych
na Bliskim Wschodzie (United Nations Emergency Force  UNEF)25. Rozmiesz-
czano je za zgodą zainteresowanych stron (Izrael nie godził się na zajęcie przez
nie pozycji na kontrolowanym przez siebie terytoriom). Zadaniem UNEF było
19
Ibidem, s. 21-22.
20
J. Świeca, Bliskowschodni& , s. 32.
21
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/051/21/IMG/NR005121.pdf?OpenElement (25.06.
2004)
22
Facts about Israel, Jeruzalem 2003, s. 274.
23
A. Adler, Gdyby de Gaulle był śydem (w:)  Le Figaro (24.03.2004) (w:)  Forum , 2004, nr 16,
s. 12
24
Kraje & , s. 166.
25
Dowództwo ich zorganizowano w oparciu o utworzoną w 1948 r. Organizacją Narodów Zjed-
noczonych do Spraw Zawieszenia Broni dla Palestyny. Ibidem, s. 166-167.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
7
dą\
enie do zapewnienia pokoju i stabilności w regionie przez powstrzymywanie
agresywnych zachowań stron. UNEF podlegała Radzie Bezpieczeństwa, a w jej
imieniu dowódcę nadzorował Sekretarz Generalny ONZ26. W tym samym czasie
państwo \
ydowskie otrzymało tak\
e gwarancje USA i 15 innych państw morskich
(nie było w tej liczbie ZSRR) o tym, \
e będą one bronić swobody \
eglugi cieśni-
nami morza Czerwonego27.
Siły te zostały wycofane w maju 1967. Sekretarz Generalny ONZ U
Thant, po konsultacji z państwami tworzącymi formacje  błękitnych hełmów
przyjął wszystkie \
ądania prezydenta Nasera. Izrael protestował przeciwko takie-
mu rozwiązaniu, ale nie godził się, by formacje te rozmieszczono tylko po jego
stronie linii rozejmowej28. Władze w Tel Awiwie zarzucały sekretarzowi ONZ, \
e
podjął działanie nie pytając o zdanie ani Radę Bezpieczeństwa ani Zgromadzenie
Ogólne. Z całą pewnością wycofanie tych sił przyspieszyło wybuch wojny z Izra-
elem29.
Wojna sześciodniowa otworzyła nowy etap w pracach ONZ. Po pierwsze
pojawiło się 323 tys. nowych uchodz
ców: 178 tys. uciekło z Zachodniego Brzegu,
102 tys. opuściło syryjskie Wzgórza Golan, a 38 tys. półwysep Synaj. Palestyńska
diaspora (nie wliczając dzieci urodzonych w obozach) liczyła ju\
około miliona
osób30. W czerwcu 1968 r. według rejestrów UNWRA z ró\
nych form pomocy
korzystało 1.364.294 Palestyńczyków31.
Po drugie doprowadziła ona do wzmo\
onego zainteresowania sytuacją na
Bliskim Wschodzie społeczności międzynarodowej. Wa\
ne było równie\
to, \
e
po raz pierwszy tak wyraz
nie w tym kontekście zauwa\
ono problem palestyński.
W wyniku wojny sześciodniowej Izrael opanował terytoria zamieszkałe przez
Palestyńczyków. Wojska \
ydowskie zajęły m. in. kontrowane dotychczas przez
Jordanię obszary: Zachodniego Brzegu i wschodniej Jerozolimy oraz administro-
waną wcześniej przez Egipt Strefę Gazy.
O wadze problemu najlepiej świadczył fakt, \
e od momentu rozpoczęcia
wojny permanentnie obradowała Rada Bezpieczeństwa. Podczas jej posiedzeń
wysuwano szereg propozycji. Przedstawiciele Indii i Mali domagali się bezwa-
runkowego wycofania wojsk izraelskich. Delegaci Argentyny, Brazylii i Etiopii
zajmowali stanowisko proizraelskie i w swoich propozycjach podkreślali przede
wszystkim potrzebę humanitarnego traktowania ludności arabskiej32.
Ostatecznie Rada Bezpieczeństwa doszła do konsensusu i 22 listopada
26
J. Świeca, Bliskowschodni& , s. 33
27
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 170.
28
J. Kukułka, Historia współczesnych stosunków międzynarodowych 1945-1996, Warszawa 1996,
s. 195.
29
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 199.
30
B. Thomas., op. cit., s. 184. Pojawiają się tak\
e inne dane. Don Peretz szacuje liczbę osób, które
musiały po wojnie czerwcowej opuścić swoje domostwa na około 700 tys. D. Peretz, Israel New
Arab Dilema,  The Midlle East Journal 1968, nr 1, s. 45 (w) J. Świeca, Problem bezpieczeństwa
& , s. 74.
31
Israel and the Arab World. Ed. By G. H. Dodd, N. E. Sales, London 1970, s. 212 (doc. XVI)
(w:) J. Świeca, Problem bezpieczeństwa & , s. 74.
32
J. Świeca, Problem bezpieczeństwa & , s. 103.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
8
1967 r. uchwaliła rezolucję 242. Była ona bardzo wa\
nym dokumentem nie tylko
ze względu na to jakie problemy poruszała (czy te\
chciała rozwiązać) ale tak\
e
dlatego, \
e świadczyła o zdecydowaniu mocarstw by zastosować metody pokojo-
we w uregulowaniu problemu palestyńskiego. Zgromadzenie Ogólne ONZ w tym
czasie nie potrafiło wypracować wspólnego stanowiska i uchwalić własnej rezo-
lucji. Kraje afrykańskie i azjatyckie zdecydowanie popierające opcję arabską nie
zdołały przeforsować swoich projektów i nie uzyskiwały poparcia kwalifikowanej
większości 2/3 głosów. Tym samym jedynym głosem społeczności międzynaro-
dowej pozostała rezolucja Rady Bezpieczeństwa33.
Została ona przyjęta jednogłośnie i stanowiła swego rodzaju kompromis.
Miała ona doprowadzić do ustalenia  sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bli-
skim Wschodzie (just and lasting peace in the Middle East). Zakładała ona  wy-
cofanie się izraelskich sił zbrojnych z terytoriów zajętych podczas ostatniego kon-
fliktu (withdrawal of Israel armed forces from territories occupied in the recent
conflict) oraz  uznanie i respektowanie suwerenności, integralności terytorialnej i
niepodległości politycznej ka\
dego państwa regionu, jego prawa do \
ycia w poko-
ju wewnątrz bezpiecznych i uznanych granicach (respect for and acknowledg-
ment of the sovereignty, territorial integrity and political independence of every
State in the area and their right to live in peace within secure and recognized bo-
undaries). Rezolucja gwarantowała swobodną \
eglugę na międzynarodowych
szlakach wodnych, sprawiedliwe rozwiązanie problemu uchodz
ców oraz nienaru-
szalność terytorialną państw poprzez utworzenie stref zdemilitaryzowanych34.
Przełomowe znaczenie uchwały opierało się na dwóch istotnych czynni-
kach: wycofaniu się wojsk izraelskich oraz uznaniu suwerenności i integralności
terytorialnej ka\
dego z państw regionu. Pierwszy dotyczył rozwiązania problemu
palestyńskiego, drugi prowadził do uznania państwa \
ydowskiego.
Rezolucję przyjęli Izraelczycy i większość państw arabskich. Nie uznało ją
OWP twierdząc, \
e samo \
ądanie wycofania wojsk izraelskich oraz rozwiązanie
kwestii uchodz
ców ich nie satysfakcjonuje. Powa\
nym problemem okazało się
jednak interpretacja jej zapisów. Najwięcej kontrowersji budziły słowa o wycofa-
niu się sił zbrojnych z terenów zajętych. W Tel Awiwie uwa\
ano, \
e nie chodzi tu
o wszystkie okupowane ziemie35.
Rezolucja 242 miała być wstępem do zawarcia całościowego porozumie-
nia. Na Bliski Wschód wyruszył szwedzki wysłannik ONZ Gunnar Jarring. Bez-
skutecznie starał się on zachęcić strony konfliktu do rokowań (Izrael odmawiał
bezpośredniego rozmawiania z państwami arabskimi)36.
33
Ibidem, s. 103.
34
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/240/94/IMG/NR024094.pdf?OpenElement (15.05.2004)
35
Państwa arabskie uwa\
ały, \
e rezolucja jest jednoznaczna. Powoływały się one na francuski
tekst, w którym pisano:  les territoires occup�s , co mo\
na było interpretować jako wszystkie
terytoria okupowane. (trzeba dodać k woli ścisłości, \
e rezolucja została zredagowana po angiel-
sku). D. Herz, J. Steets, Pal�stina, Gaza und Westbank, M�nchen 2001, s. 46-47. Por. D. Bensi-
mon, E. Errera, śydzi i Arabowie, Historia współczesnego Izraela, Warszawa 200s. 394.
36
J. Świeca, Problem bezpieczeństwa & , s. 104.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
9
Nie tylko Rada Bezpieczeństwa interesowała się wydarzeniami w tym re-
gionie świata. Jeszcze szybciej reagował inny organ ONZ: Zgromadzenie Ogólne.
Podczas nadzwyczajnych sesji w czerwcu i lipcu 1967 r. próbowano wypracować
wspólne stanowisko. Najpierw odrzucony został projekt Jugosławii, w którym
\
ądano natychmiastowego wycofania się wojsk izraelskich na pozycje zajmowane
przed 5 czerwca 1967 r. Taki sam los spotkał propozycję wniesioną przez Tryni-
dadu i Tobago. W niej równie\
pojawiło się \
ądanie wycofania izraelskich forma-
cji, ale tak\
e, co jednoznacznie odbierano jako proizraelski zapis, wymagano, by
zagwarantować wolność przepływu na wszystkich szlakach morskich w regio-
nie37. W lipcu 1967 r. Zgromadzenie Ogólne podjęło dwie rezolucje (2253, 2254),
w których domagało się zaprzestania wszelkich posunięć zmierzających do zmia-
ny statutu Jerozolimy. Tu\
po zajęciu miasta Izraelczycy zdecydowali się na dzia-
łania, które bulwersowały nie tylko lokalną wspólnotę arabską, ale równie\
spo-
łeczność międzynarodową. Ju\
10 czerwca 619 mieszkańców Dzielnicy Murgra-
binów zostało przymuszonych do opuszczenia swoich domów. Jedna z najstar-
szych jerozolimskich awkuaf została wyburzona. Stworzono tym samym ogromny
wolny plac, który miał pomieścić \
ydowskich pielgrzymów, chcących przybyć
pod Ścianę Płaczu. Poza tym 28 czerwca 1967 r. kneset oficjalnie zaanektował
Jerozolimę czyniąc ją częścią Izraela (w rozporządzeniu parlamentu pisano o
zjednoczeniu). W tym samym czasie rozszerzono granice miasta, tak by zmniej-
szyć odsetek ludności arabskiej oraz zwolniono arabskiego burmistrza Al-Chatiba
i jego radę38.
Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego z lipca 1967 r. zainicjowały cały cykl
aktów prawnych wydawanych przez ONZ, a tak\
e działające przy nim organiza-
cje wyspecjalizowane. W lutym 1968 r. Komisja Praw Człowieka Narodów Zjed-
noczonych wystosowała rezolucję, w której potwierdzano prawo uchodz
ców pale-
styńskich do powrotu do swoich domów39. Rada Bezpieczeństwa w kwietniu
1968 r. protestowała przeciwko urządzaniu przez Izrael defilady wojskowej w
tym mieście40. W maju tego samego roku, głosami 13 swoich członków (przed-
stawiciele USA i Kanady byli nieobecni) wystosowała ona rezolucję 252, w której
deklarowała, \
e wszelkie ustawodawcze i administracyjne środki i akcje, włącznie
z konfiskowaniem i zawłaszczaniem ziemi, podejmowane przez Izrael w Jerozo-
limie będą uznane za niewa\
ne. Wezwała ona tak\
e Izrael do uchylenia wszyst-
kich podjętych środków i do zaniechania podejmowania na przyszłość jakichkol-
wiek działań zmieniających status Jerozolimy. W dokumencie ubolewano tak\
e,
\
e władze \
ydowskie nie stosują się do przyjętych wcześniej rezolucji Zgroma-
dzenia Ogólnego (2253 i 2254)41. Na przełomie paz
dziernika i listopada 1968 r.
37
Kraje..., s. 172.
38
K. Amstrong, Jerozolima miasto trzech religii, Warszawa 2000, s. 446.
39
A. Bukowska, Palestyńczycy, ich \
ycie i walka, Warszawa 1998, s. 477.
40
Patrz rezolucja 250 Rady Bezpieczeństwa z 27 kwietnia 1968. Kilka dni póz
niej wydano kolejny
dokument (rezolucja 251). Tym razem wyra\
ano ubolewanie z powodu urządzenia tej parady
http://daccess-ods.un.org/TMP/7243529.html (27.12.2005)
41
www.pna.gov.ps/key_documents/252.asp (27.12.2005). Do sytuacji w Jerozolimie nawiązują
równie\
kolejne rezolucje tego organu (267, 271). Do wydania ostatniej z nich sprowokowało
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
10
stanowisko zajęła Organizacja ds. Oświaty Nauki i Kultury (UNESCO). Domaga-
ła się ona przestrzegania konwencji dotyczącej ochrony dóbr kultury w wypadku
konfliktów zbrojnych42. Zabierała ona głos tak\
e póz
niej (w latach 1969-1970)43.
We wrześniu 1971 r. ponownie w sprawie Jerozolimy wypowiedziała się Rada
Bezpieczeństwa. Po raz wtóry podkreślała ona nielegalność jakichkolwiek zmian
w statucie Jerozolimy. Za  całkowicie niewa\
ne uznano konfiskaty ziemi i wła-
sności, przenoszenie ludności i zmiany legislacyjne dokonane w celu zajęcia czę-
ści miasta. Rezolucja wzywała tak\
e Izrael, by zaprzestał kroków zmieniających
status miasta, pogarszających prawa jej mieszkańców i interesy społeczności mię-
dzynarodowej oraz utrudniających osiągnięcie trwałego i sprawiedliwego poko-
ju44. Podobne rezolucje pojawiały się równie\
póz
niej45. W 1980 r. Rada Bezpie-
czeństwa dwukrotnie podnosiła problem Jerozolimy. 30 czerwca 1980 r. po raz
kolejny podkreślała niewa\
ność wszystkich dokonanych przez Izrael zmian statu-
su Jerozolimy46. 20 sierpnia 1980 r. ostro protestowała przeciwko przyjęciu przez
Kneset  ustawy zasadniczej przenoszącej stolicę Państwa śydowskiego do Jero-
zolimy. Rezolucja nie tylko potępiała wydanie ustawy, ale równie\
podkreślała,
\
e  nie ma ona \
adnej mocy prawnej i \
ądała jej niezwłocznego uchylenia. Zo-
bowiązano równie\
wszystkie państwa, by nie zakładały swoich misji dyploma-
tycznych w  Świętym Mieście , a te, które miały ju\
swoje przedstawicielstwa
zobligowano do ich wycofania stamtąd47.
Po wojnie czerwcowej na forum ONZ coraz więcej miejsca zajmował pro-
blem palestyńskich i to nie tylko w kontekście Jerozolimy. W grudniu 1969 r. na
24 Sesji Zgromadzenia Ogólnego uchwalona została rezolucja 2535, która po-
twierdzała prawa Palestyńczyków do samostanowienia. Po niej przyjmowane były
kolejne dokumenty, potwierdzające zainteresowanie społeczności międzynarodo-
wej kwestią palestyńską. Rezolucja 2649 z 30 listopada 1970  uchwalona pod-
czas 25 Sesji Zgromadzenia Ogólnego dotycząca praw narodów kolonialnych do
niepodległości i samostanowienia stwierdzała miedzy innymi:  Zgromadzenia
Ogólne (& ) potępia te rządy, które negują prawo narodów kolonialnych do sa-
mookreślenia, w szczególności narodów Afryki i Palestyny 48.
Radę Bezpieczeństwa podpalenie meczetu Al.-Aksa 21 sierpnia 1969 r. Wzywano w niej Izrael by
przestrzegał prawo międzynarodowe i Konwencję Genewską sprawując okupację oraz powstrzy-
mywał się od jakichkolwiek działań mogących utrudnić wypełnianie zadań przez Najwy\
szą Radę
Muzułmańską w Jerozolimie. http://daccess-ods.un.org/TMP/9753695.html (28.12.2005)
42
Wydała ona w tym czasie dwie rezolucje (190/1.112 i 15C/3.343)
http://www.palestyna.pl/index.php?idpage=123 (28.12.2005).
43
Patrz rezolucje nr 82EX/4.42, 83EX/4.3.1. i 83EX/4.3.1.1. W ostatniej z nich potępiano podpa-
lenie meczetu Al.-Aksa. Ibidem
44
http://daccess-ods.un.org/TMP/870301.6.html (18.01.2006).
45
np. rezolucje RB z 1979 (446 i 452), z 1980 (465).
46
http://daccess-ods.un.org/TMP/8775557.html (18.01.2006).
47
Tak\
e w tym przypadku powołano do \
ycia komisję, która miała zbadać implementację rezolu-
cji. http://daccess-ods.un.org/TMP/5620554.html (18.01.2006).
48
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/349/14/IMG/NR034914.pdf?OpenElement (25.06.2004)
Niektóre z rezolucji na marginesie podnosiły problem Palestyńczyków np. \
ądając przyjęcia zasa-
dy samostanowienia narodów. Patrz Resolution 2672- XXV Sesion (8 XII 1970); Resolution
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
11
Tak\
e i kolejnych rezolucjach dotykających sprawy Palestyny podkreślano
prawo mieszkańców tego obszaru do stworzenia własnej państwowości49. Równie
głośno Zgromadzenie Ogólne występowało przeciwko naruszaniu praw człowie-
ka. 19 grudnia 1968 r. przyjęto rezolucję, w której wzywano Izrael do zaprzesta-
nia naruszeń. Powołano równie\
specjalny komitet, który miał zająć się tą kwe-
stią50. W 1970 r. przedstawił on swój raport, w który potwierdzał łamanie praw
człowieka na terenach okupowanych. Twórcy raportu wzywali do powstrzymanie
się na przyszłość od tego rodzaju praktyk. Sprawozdanie to stało się podstawą do
uchwalenia kolejnej rezolucji (2727), w której wzywano Izrael do wykonania po-
stulatów komitetu51. Problematyka ta powracała jeszcze kilkakrotnie na forum
Zgromadzenia Ogólnego. Raporty utworzonego w 1968 r. komitetu były jeszcze
kilkakrotnie impulsem do przyjmowania kolejnych rezolucji52.
I w tym okresie ONZ nie zapomniało o swojej podstawowej roli jaką było
dą\
enie do utrzymania pokoju. Dlatego podejmowano tak\
e za sprawą Organiza-
cji próby pokojowego rozwiązania sporu. W 1971 r. wznowiono misję Gustawa
Jarringa, który miał zamiar doprowadzić do przywrócenia kontaktów między
stronami konfliktu i wprowadzić w \
ycie rezolucję 242 Rady Bezpieczeństwa.
Udało się mu uzyskać nawet obietnicę prezydenta egipskiego Anwara Sadata,
który zadeklarował chęć zawarcia porozumienia z Izraelem. Władze w Tel Awi-
wie przyjęły tą deklarację z rezerwą53.
Na nic jednak zdały się pokojowe inicjatywy. W 1973 r. wybuchła kolejny
konflikt. Wojna Jom Kippur podzieliła Radę Bezpieczeństwa. ZSRR jednoznacz-
nie popierał państwa arabskie, a USA opowiadał się za Izraelem. Impas został
przerwany dopiero 22 paz
dziernika kiedy to uchwalono rezolucję nr 338. Zakła-
dała ona wprowadzenie zawieszenia broni (po 12 godzinach) oraz ustalała, \
e
będzie wstępem do realizacji rezolucji 242 oraz do rokowań mających doprowa-
dzić do  sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie (just and dura-
ble peace in the Middle East)54. Mimo, \
e uchwałę zaakceptowały wszystkie stro-
ny konfliktu (poza Irakiem i Libią) postanowienia o rozejmu były łamane i dlate-
go Rada Bezpieczeństwa zdecydowała się uchwalić kolejną rezolucję (339), która
groziła  powa\
nymi konsekwencjami stronom nie akceptującym postawień ro-
zejmu. Pokojowe posunięcia na terenie Bliskiego Wschodu miały zabezpieczać
2787- XXVI Sesion (6 XII 1971); Resolution 2963- XXVII Sesion (13 XII 1972). Patrz
http://www.un.org/documents/resga.htm (25.04.2004)
49
Takie zapisy pojawiły się np. w rezolucji 2672 z 8 grudnia 1970 r.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/349/37/IMG/NR034937.pdf?OpenElemen
t (28.12.20005) czy rezolucji 2787 z 6 grudnia 1971 r.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/328/03/IMG/NR032803.pdf?OpenElemen
t (28.12.2005).
50
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/244/03/IMG/NR024403.pdf?OpenElem
ent (28.12.2005).
51
Kraje ..., s. 181.
52
Patrz rezolucje, 2851, 3005, 3092, 3240, 3525, 31/106, 32/92, 33/113. Ibidem, s. 181.
53
D. Bensimon, E. Errera, op. cit., s. 175.
54
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/288/65/IMG/NR028865.pdf?OpenElement
(11.09.2004).
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
12
Doraz
ne Siły Zbrojne ONZ (UNEF II). Rada Bezpieczeństwa 25 paz
dziernika
podjęła decyzję o ich formowaniu55. W latach 1973-1974 nadzorowały one zawie-
szenie broni i przegrupowanie wojsk egipskich i izraelskich oraz kontrolowały
strefy buforowe w rejonie Kanału Sueskiego i półwyspu Synaj. W 1974 r, podob-
ne formacje (UNDOF) pojawiły się by rozdzielać wojska na Wzgórzach Golan56.
Na forum ONZ podjęto tak\
e kolejną inicjatywę, która miała przynieść
pokój. Dzięki stanowczej polityce amerykańskiego sekretarza stanu Henry Kis-
singera udało się doprowadzić w połowie grudnia do spotkania w Genewie przed-
stawicieli Izraela, Egiptu, Libanu i Jordanii (Syria odmówiła udziału w negocja-
cjach). Spotkanie to miało utorować drogę dla bliskowschodniego pokoju.
Uczestnikami konferencji obok przedstawicieli zwaśnionych stron był równie\

Sekretarz Generalny ONZ Kurt Waldheim oraz wysłannicy USA i ZSRR. Du\
e
nadzieje wiązane z konferencją okazały się płonne. Wprawdzie udało się skłócone
strony posadzić przy jednym stole (kłótnie jak ich rozmieścić trwały 45 minut),
ale był to jedyny sukces spotkania. Bowiem po wygłoszeniu przez nich bezkom-
promisowych i agresywnych przemówień zdecydowano się konferencję odroczyć
(nigdy ju\
ponownie nie została zwołana)57. Fiaskiem zakończyła się równie\

przedstawiona w paz
dzierniku 1968 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ
izraelska inicjatywa rozwiązania sporu. Minister Spraw Zagranicznych Abba
Eban proponował 9 punktowy plan, który zakładał porozumienia pokojowe z ka\
-
dym z poszczególnych państw arabskich z osobna oraz odrzucał mo\
liwość bu-
dowy państwa palestyńskiego58.
W latach siedemdziesiątych na forum ONZ wzrastało antyizraelskie na-
stawienie. Od 1967 r. do czasu konfliktu w Libanie (1982) Organizacja podjęła 93
rezolucje wymierzone w tej czy w innej formie przeciw Izraelowi59. Na 30 sesji
Zgromadzenia Ogólnego 10 listopada 1975 r. doszło do uchwalenia najbardziej
znanej spośród nich 3379, która uznała syjonizm za przejaw dyskryminacji raso-
wej60. Podczas jej przyjmowania ujawniła się koalicja państw bloku radzieckiego,
narodów arabskich i części krajów rozwijających się. Rezolucja ta zdyskredyto-
wała posunięcia ONZ w oczach Izraelczyków i  przyczyniła się do zniszczenie
klimatu polityczno-psychologicznego niezbędnego do zainicjowania i kontynu-
owania procesu pokojowego 61. Jako antyizraelskie posuniecie uznano równie\

55
A. Bukowska, op. cit., s. 482,
56
W. Malendowski, Rola ONZ w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego (w:)
Stosunki międzynarodowe (pod red.) W. Malendowskiego, Cz. Mojsiewicza, Warszawa 2004. s.
390.
57
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 285.
58
A. Bukowska, op. cit., s. 477.
59
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 303.
60
Syjonizm potraktowano tak samo jak apartheid w RPA.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/000/92/IMG/NR000092.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005).
61
J. Świeca, Walka o bliskowschodni ład pokojowy w okresie narastania fundamentalizmu muzuł-
mańskiego i postępu w normalizacji traktatowo-prawnej (w:) Między realizmem a utopia, Świa-
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
13
nadanie w latach siedemdziesiątych OWP statutu obserwatora przy Zgromadzeniu
Ogólnym i innych instytucjach ONZ62.
Wszystkie te działania były spowodowane wyraz
ną zmianą stanowiska
krajów trzeciego świata. Wcześniej zdecydowana większość z nich albo popierała
Izrael albo starała się zajmować neutralną pozycję w konflikcie. Od końca lat
sześćdziesiątych to nastawienie się zmieniało. Coraz częściej  niezaanga\
owane
ograniczały z Izraelem relacje polityczne i gospodarcze oraz zrywały stosunki
dyplomatyczne. Szczególnie wyraz
nie ta postawa była widoczna na kontynencie
afrykańskim. Tylko w paz
dzierniku 1973 r. z Tel Awiwu odwołało swoich przed-
stawicieli 17 krajów z tego kontynentu, a listopadzie tego samego roku Organiza-
cja Jedności Afryki przyjęła rezolucję wzywającą państwa regionu do nie nawią-
zania relacji dyplomatycznych z Izrael do czasu wycofania przez niego wojsk z
terenów okupowanych63.
O tej jakościowej zmianie stanowiska zdecydowała nie tylko ideologiczna
kampania rozpoczęta przez Związek Radziecki oraz kraje arabskie, ale równie\

wykorzystanie ropy naftowej jako orę\
a w walce o realizację własnych celów
politycznych. Du\
e zasoby finansowe eksporterów ropy naftowej, wykorzystywa-
nie tego surowca jako elementu przetargowego oraz podkreślanie konieczności
walki z imperializmem i neokolonializmem doprowadziły do  zjednoczenia,
głównie krajów Azji i Afryki wokół problemu palestyńskiego . Tak tą nową sytu-
ację oceniano w literaturze sprzed 1989 r.  Ta nowa większość popierana przez
kraje socjalistyczne była w stanie forsować w ONZ liczne decyzje wymierzone w
działalność imperializmu i neokolonializmu. Potwierdziło się jeszcze raz, i\
mo-
carstwa zachodnie definitywnie utraciły  maszynkę do głosowania w ONZ, kiedy
to uzale\
nione od nich konserwatywne kraje rozwijające się dawały im niejako
automatycznie większość w tej organizacji. Tym razem kraje  trzeciego świata
wystąpiły przeciw pozostałością obcego panowania i kolonializmu, tworząc nową
większość o wyraz
nym zabarwieniu antyliberalnym 64.
Ta  nowa większość dała o sobie znać w 1974 r. na 29 Sesji Zgromadze-
nia Ogólnego. Za sprawą wspartych przez kraje socjalistyczne państw afroazja-
tyckich za\
ądano wniesienia do porządku sesyjnego sprawy palestyńskiej. 14
paz
dziernika tego roku 105 głosami  za , przy 20 wstrzymujących się i 4  prze-
ciw przyjęto rezolucję nr 321065. Uznano w niej Organizację Wyzwolenia Pale-
styny (OWP) za przedstawiciela narodu palestyńskiego i zaproszono jej reprezen-
tantów na posiedzenie plenarne dotyczące spraw palestyńskich66.
domościowo-ideologiczne i polityczne przesłanki pokoju i demokracji na przełomie XX i XXI wieku
oraz ich historyczne uwarunkowania, Katowice 1998, s. 87.
62
D. Margolis, Organizacja Wyzwolenia Palestyny Geneza i historia działalności OWP w latach
964-1987 (w:) http://www.jewish.org.pl/polskie/materialy/izrael/owp.html (25.08.2004).
63
Kraje..., s. 176-177.
64
Ibidem, s. 177.
65
A. Bukowska, op. cit. s. 317.
66
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/738/12/IMG/NR073812.pdf?OpenElem
ent (27.12.2005)
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
14
13 listopada 1974 r. miało miejsce wystąpienie przewodniczącego OWP
na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Jaser Arafat podkreślając dramat swoje-
go narodu wzywał śydów do stworzenie jednego, wspólnego państwa opartego na
sprawiedliwości równości i braterstwie. Swoje wystąpienie zakończył słowami;
 Wzywam was, byście umo\
liwili naszemu narodowi ustanowienie niepodległej
władzy narodowej na jego własnej ziemi. Przybyłem tutaj trzymając w jednej ręce
gałązkę oliwną, a w drugiej karabin bojownika. Nie pozwólcie, by gałązka oliwna
wypadła z mojej ręki. Wojna wybuchła w Palestynie i w Palestynie narodzi się
pokój 67.
Przemówienie lidera OWP zrobiło wra\
enie na reprezentantach państw
świata. Debata była bardzo burzliwa. 22 listopada 1974 r. sformułowano rezolucję
3236. Uznawała ona Organizację Wyzwolenia Palestyny (Palestine Liberation
Organization) za reprezentanta Palestyńczyków oraz gwarantowała im prawa: do
samookreślenia bez zewnętrznej ingerencji (the right to self-determination without
external interference) oraz niepodległości i suwerenności (the right to national
independence and sovereignty). Podkreślała ona równie\
, \
e sprawa palestyńska
jest najistotniejsza w ustanowieniu sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim
Wschodzie (recognizes that the Palestinian people is a principal party in the esta-
blishment of a just and lasting peace in the Middle East)68. W przyjętej tego sa-
mego dnia kolejnej rezolucji (3237) OWP nadano status specjalnego obserwatora
i zaproszono w tym charakterze na spotkania Zgromadzenia Ogólnego, konferen-
cji organizowanych pod auspicjami Zgromadzenia Ogólnego oraz konferencji
przygotowanych przez inne organy ONZ69. Rezolucje nie spotkały się z po-
wszechnym przyjęciem. W przypadku pierwszej 37 państw wstrzymało się od
głosu, a 8 głosowało przeciw, podczas przyjmowania drugiej 19 delegatów nie
zdecydowało się na jej poparcie, a 17 wyraziło swój wyraz
ny sprzeciw. Część
państw (głównie zachodnich) podkreślała, \
e błędem było nie ujęcie ani w jednym
ani w drugim dokumencie prawa Izraela do swojego państwa70.
Tak\
e i póz
niej Zgromadzenie Ogólne ustosunkowywało się do kwestii
palestyńskiej. W 1975 r. uchwalono 3 rezolucje (3374, 3376 i 3419)71. W jednej z
nich, 3376, powołano do \
ycia Komitet do Spraw Realizacji Niezbywalnych Praw
Narodu Palestyńskiego. Miał on się zająć przygotowaniem projektu rozwiązania
kryzysu bliskowschodniego72. Jego raport przedstawiony podczas 31 sesji Zgro-
madzenia Ogólnego zawierał \
ądanie wycofania się z wojsk izraelskich z ziem
67
Cyt za A. Bukowska, op. cit., s. 318.
68
W rezolucji potwierdzano równie\
prawo uchodz
ców do powrotu, zobowiązywano Sekretarza
Generalnego do kontaktów z OWP we wszystkich sprawach związanych z kwestią palestyńska.
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/738/38/IMG/NR073838.pdf?OpenElement (25.04.2004)
69
Ibidem.
70
A. Bukowska, op. cit., s. 320.
71
http://www.un.org/documents/ga/res/30/ares30.htm - 27.12.2005. Podobnie było w roku kolej-
nym (dokumenty A/RES/31/20, A/RES/31/15/A/B/C/D/E, A/RES/31/110).
http://www.un.org/documents/ga/res/31/ares31.htm (27.12.2005).
72
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/000/89/IMG/NR000089.pdf?OpenElem
ent (28.12.2005).
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
15
okupowanych do 1 czerwca 1977 r. oraz postulował utworzenie na tym terytorium
palestyńskiej państwowości73. W ówczesnej sytuacji geopolitycznej zalecenia
Komitetu były nie do przyjęcia przez Izrael.
Rada Bezpieczeństwa uaktywniła swoją działalność dopiero w sytuacji
ponownego zagro\
enie pokoju regionalnego. Za takie zagro\
enie uznano izraelski
atak na Liban w 1978 r.
Ogłoszona w tym roku rezolucja 427 wzywała Izraelczyków do zaprzestania akcji
militarnej i wycofania się z tego państwa. Powoływała ona równie\
siły ONZ,
które miały zadanie koordynować wycofanie i doprowadzić do przejęcia efektyw-
nej władzy na tym terytorium przez władze libańskie74. Wprawdzie ju\
w styczniu
1976 r. na forum tego gremium starano się poruszać kwestie bliskowschodnie, ale
ówczesne spotkanie nie zakończyło się przyjęciem rezolucji. Zaprotestowały
przeciwko niej Stany Zjednoczone. Styczniowe posiedzenie Rady Bezpieczeń-
stwa, mimo braku kompromisowej formuły, przeszło do historii, poniewa\
po raz
pierwszy zostali na nie zaproszeni Palestyńczycy75.
ONZ partycypowała we wszelkich inicjatywach pokojowych, popierała
wszystkie próby negocjacji, a przede wszystkim monitorowała bie\
ące wydarze-
nia. Jedna z istotnych aktywności dotyczyła spraw związanych z respektowaniem
przez Izrael Konwencji Genewskiej z 1949 r. o ochronie osób cywilnych podczas
wojny. W rezolucji 465 z marca 1980 r. Rada Bezpieczeństwa podkreślała, \
e
działania rządu w Tel Awiwie zmierzające do jakichkolwiek zmian na terytoriach
okupowanych są nielegalne. Zauwa\
ano, \
e polityka i praktyka osadnictwa na
terytoriach okupowanych stanowi  ra\
ące naruszenie konwencji i jest przeszko-
dą w osiągnięciu  pełnego, sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim Wscho-
dzie . W rezolucji wezwano wszystkie kraje,  by nie udzielały Izraelowi \
adnej
pomocy , która mogłaby być u\
yta w celu wspierania osadnictwa na terytoriach
okupowanych76. Ju\
wkrótce pojawiły się kolejne rezolucje odwołujące się do
zapisów konwencji. W maju tego samego roku Rada Bezpieczeństwa apelowała
dwukrotnie, aby rząd Izraela uniewa\
nił decyzję okupacyjnych władz wojsko-
wych. Pozbawiły one posad arabskich burmistrzów: Hebronu i Halhoul (Halhul)
oraz rozwiązały sąd islamski w tym pierwszym mieście77.
Ju\
w czerwcu 1980 r. pojawiła się następna rezolucja Rady Bezpieczeń-
stwa (471). W niej równie\
odwołano się do Konwencji. Tym razem powodem jej
73
Kraje & , s. 180.
74
http://ods-dds-
ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/368/72/IMG/NR036872.pdf?OpenElement
(11.09.2004). W tym okresie rada bezpieczeństwa wydawała równie\
inne rezolucje, które doty-
czyły sytuacji w Libanie (Patrz rezolucje 425, 426, 434 i 436)
http://www.un.org/documents/sc/res/1978/scres78.htm (11.09. 2004).
75
A. Bukowska, op. cit., s. 327.
76
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NRO/339/58/IMG/NR039958.pdf/OpenElem
ent (28.12.2005).
77
Takie zapisy pojawiły się w rezolucji 468 z 8 maja 1980 r. i zostały powtórzone w kolejnej 469
rezolucji z 20 maja tego samego roku.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NRO/339/64/IMG/NR039964.pdf/OpenEleme
nt (28.12.2005).
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
16
podjęcia były próby zabójstwa burmistrzów Nablusu, Ramallah i Al Bireh oraz
zezwolenie władz Izraela na noszenie broni przez \
ydowskich osadników na tere-
nach okupowanych. Rada Bezpieczeństwa domagała się zatrzymania i ukarania
odpowiedzialnych za zamachy w tych miastach oraz zapewnienia poszkodowa-
nym odszkodowania za szkody wyrządzone w rezultacie przestępstw. Zwracała
te\
uwagę, \
e w myśl Konwencji władze okupacyjne powinny zagwarantować
dostateczną ochronę ludności cywilnej. Po raz kolejny zaapelowano do wszyst-
kich państw świata, by wstrzymały jakąkolwiek pomoc dla Izraela, która mogłaby
wykorzystana na wsparcie osadnictwa na terytoriach okupowanych oraz podkre-
ślono konieczność zakończenia okupacji i wycofania się z terenów zajętych w
1967 r.78
Tak\
e póz
niej najwa\
niejszy organ ONZ - Rada Bezpieczeństwa, jeszcze
kilkakrotnie podejmowała rezolucje dotyczące spraw palestyńskich. Na przykład
w grudniu 1986 r. w rezolucji 592 ustosunkowała się ona do wydarzeń na Uni-
wersytecie Bir Zeit. Potwierdziła w niej, \
e Konwencja Genewska z 1949 r. o
ochronie osób cywilnych podczas wojny ma zastosowanie tak\
e do obszarów za-
jętych przez Izrael po wojnie sześciodniowej, w tym tak\
e Jerozolimy79 i wezwała
władze Państwa śydowskiego do przestrzegania jej zapisów. W rezolucji za\
ąda-
no równie\
zwolnienia wszystkich zatrzymanych z naruszeniem przepisów Kon-
wencji oraz nakazano stronom stosowanie maksymalnej powściągliwości, by uni-
kać aktów przemocy i doprowadzić do wprowadzenia pokoju80. Kolejne rezolucje
Rady Bezpieczeństwa odwołujące się do Konwencji pojawiły się w styczniu 1988
r.81, w lipcu 1989 r.82, w paz
dzierniku i grudniu 1990 r.83 oraz w maju 1991 r84.
78
www.pna.gov.ps/key_documents/Rezolution_471.asp (27 XII 2005).
79
W lipcu 1980 r. kneset uchwalił jej zjednoczenia i uznał ją za stolicę Państwa śydowskiego (A.
Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 411).
80
www.pna.gov.ps/key_documents/Rezolution_592.asp (27.12.2005).
81
Protestowano w nich (607 i 608) przeciwko deportacjom ludności jakie miały miejsce na tere-
nach okupowanych przez Izrael
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/541/34/IMG/NR054134.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005);
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/541/35/IMG/NR054135.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005).
82
Patrz rezolucja 636.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/557/73/IMG/NR055773.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005)
83
Odnosiły się one do wydarzeń, które miały miejsce 8 paz
dziernika 1990 r. Doszło wtedy do
starć między modlącymi się śydami a muzułmanami na Wzgórzu Świątynnym. Brutalnie interwe-
niowała policja. W wyniku zamieszek zginęło około 20 Palestyńczyków, a 150 zostało rannych. W
rezolucjach (672, 673, 681) podkreślano, \
e zdarzenia są wynikiem nie przestrzegania przez Izrael
postanowień konwencji.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/575/23/IMG/NR057523.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005). Patrz te\
A. Chojnowski, J. Tomaszewski, op. cit., s. 413. Według informacji tam
się znajdujących śmierć poniosło 17 Arabów.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/575/31/IMG/NR057531.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005).
84
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/596/30/IMG/NR059630.pdf?OpenElem
ent (27.12.2005).
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
17
Jedną z aktywności, którą podejmowała Organizacja, w celu rozwiązania
bliskowschodniego sporu było powoływanie komisji monitorujących implementa-
cję rezolucji85. Raporty tych komisji były póz
niej rozwa\
ane na spotkaniach Rady
Bezpieczeństwa i często były podstawą do uchwalania kolejnych rezolucji86.
Dwubiegunowość świata, która dobiegła końca wraz z rozpadem impe-
rium sowieckiego na początku lat dziewięćdziesiątych, zakończyła tak\
e okres
bezkrytycznego poparcia dla państw arabskich przede wszystkim na forum Zgro-
madzenia Ogólnego ONZ i spowodowała, \
e wydawane przez tę instytucję rezo-
lucje miały bardziej wywa\
ony charakter i były lepiej przyjmowane w samym
Izraelu. Dotychczas władze w Tel Awiwie z du\
ym dystansem podchodziły do
działań Organizacji. Przekonywały one, \
e przyjmowanie jej postulatów np. w
kwestii wycofania się wojsk z terenów okupowanych szybko doprowadziłoby do
kolejnych konfliktów. Izraelskie ekipy rządzące podkreślały, \
e w swoich arab-
skich adwersarzach nie znajdują partnerów do negocjacji. Podobne opinie miały
one o liderach palestyńskiej społeczności. Sojusznikiem Izraela na forum między-
narodowym pozostawały w owym czasie Stany Zjednoczone. To one na spotka-
niach Rady Bezpieczeństwa wstrzymywały się od głosu lub wetowały projekty
rezolucji uznawanych za antyizraelskie. Na forum Organizacji umiarkowane lub
proizraelskie stanowisko zajmowały na ogół kraje Ameryki Południowej (poza
Kubą) i kilka państw azjatyckich i afrykańskich (np. Liberia, Malawi, Lesotho)87.
Inaczej było z Europą Zachodnią. Tel Awiw nie mógł na ogół liczyć na jej popar-
cie. Demokracje zachodnie i Japonia nie akceptowały części posunięć izraelskich
władz, które ich zdaniem nie mieściły się w standardach państwa prawa, a tak\
e
starały się utrzymywać poprawne stosunki z krajami arabskimi z obawy przed
naftowym embargiem.
Międzynarodowy układ sił i postrzeganie konfliktu bliskowschodniego ja-
ko elementu w walce między dwoma mocarstwami nie sprzyjało jego rozwiąza-
niu. W owym czasie rola ONZ w animowaniu pokojowych inicjatyw była zdecy-
dowanie mniejsza. To polityka Stanów Zjednoczonych doprowadziła do zawarcia
pokoju izraelsko-egipskiego w Camp Dawid. Tak\
e póz
niejsze konkretne propo-
zycje rozwiązania sporu wychodziły się z Białego Domu (np. plan Ronalda Rega-
na z 1982 r. czy projekt sekretarza stanu Georga Schultza 1988 r.)88.
Sytuacja zmieniła się na początku lat dziewięćdziesiątych. Dwubieguno-
wość świata dobiegała końca. Rozsypywał się blok radziecki, a istniejący jeszcze
ZSRR w du\
o mniejszym stopniu był skłonny bez zastrze\
eń wspierać swoich
85
Taką komisję powołała np. rezolucja Rady Bezpieczeństwa (446) z marca 1979 r. Miała ona
zadanie zbadać sytuację \
ydowskich osadników na terenach okupowanych przez Izrael. Patrz
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/370/60/IMG/NR037060.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005).
86
Raport, wspomnianej w przypisie poprzednim, spowodował uchwalenie rezolucji 465 w 1980 r.
http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/399/62/IMG/NR039962.pdf?OpenElemen
t (27.12.2005).
87
Kraje & , s. 182.
88
Były te\
i propozycje wysuwane przez inne kraje np. projekt ks. saudyjskiego Fałda z 1981 r.
czy tzw. plan Bre\
niewa z 1984 r. Patrz J. Świeca, Bliskowschodni& , s. 93-96.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org
18
dotychczasowych bliskowschodnich sojuszników. Odbijało się to szczególnie
mocno na sytuacji Syrii, którą pozbawiona pomocy mo\
nego protektora reprezen-
towała zdecydowanie bardziej kompromisowe stanowisko. Ewoluowały równie\

poglądy samego Związku Radzieckiego, który nie dą\
ył do konfrontacji, lecz do
wygaszania sporów.
Początek lat dziewięćdziesiątych zaowocował konferencją madrycką.
Przed światem stanęła realna perspektywa całościowego rozwiązania bliskow-
schodniego kryzysu. Na spotkaniu w stolicy Hiszpanii nikt ju\
nie lekcewa\
ył
problemu palestyńskiego. Reprezentacji tego narodu tylko formalnie wchodzili w
skład delegacji jordańskiej i nie działali z ramienia OWP (tak naprawdę przyjmo-
wała oni dyrektywy idące z Tunisu, a ich szefem był Haddar al Shafi  jeden z
zało\
ycieli Organizacji i twórca paktu palestyńskiego). Społeczność międzynaro-
dowa, tak\
e dzięki ONZ, dostrzegła, \
e kluczem do rozwiązania bliskowschod-
niego konfliktu jest uregulowanie sprawy palestyńskiej poprzez doprowadzenie
do pokojowej egzystencji dwóch państw: izraelskiego i palestyńskiego.
Działalność Organizacji na bliskowschodniej scenie nie mo\
na ocenić jed-
noznacznie pozytywnie. Mimo, \
e została stworzona po to, by rozwiązywać spory
międzynarodowe drogą pokojową nie potrafiła zapobiec wybuchowi konfliktu
arabsko-\
ydowskiemu, a póz
niej nie była w stanie spowodować jego zakończenia.
Trudno stwierdzić czy wywa\
one i konsekwentne działania ONZ mogłyby ten
konflikt wygasić, ale z całą pewnością on takich wywa\
onych i konsekwentnych
działań nie był w stanie podjąć. Często zamiast reprezentować bezstronne stano-
wisko stawał się forum, w którym jedna opcja ideologiczna starała się narzucić
swoje wizje rozwiązania sporu, w praktyce niemo\
liwe do realizacji. K woli
sprawiedliwości nale\
y jednak wspomnieć działaniach bezdyskusyjnie pozytyw-
nych działaniach Organizacji. To właśnie na jej forum doszło do uzgodnienia
podstawowych rezolucji (242 i 338), których realizacji \
ądają wszystkie kolejne
projekty uregulowań pokojowych. Nie do przecenienia jest tak\
e rola jaką speł-
niały wojska w niebieskich hełmach pełniące misję stabilizacyjną w regionie i
rozdzielające walczące strony. To tak\
e ONZ niesie pomoc całej rzeszy palestyń-
skich uchodz
ców, bez której ta ludność nie mogłaby egzystować.
_______________________________________________________________________________
FORUM IZRAEL-POLSKA-EUROPA �% www.forum-ipe.org