Aktywność i bierność polityczna
dr Julita Koszur
uczestnictwo polityczne
aktywność polityczna
partycypacja polityczna
zainteresowanie politykÄ…
zaangażowanie polityczne
Aktywność polityczna
działalność, której celem jest poparcie dla politycznej ciągłości lub zmiany
działalność, której celem jest poparcie dla politycznej ciągłości lub zmiany
Zaangażowanie polityczne
aktywność polityczna (komponent behawioralny) + komponent
aktywność polityczna (komponent behawioralny) + komponent
poznawczo-emocjonalny (zainteresowanie politykÄ…, skrystalizowane
poglÄ…dy polityczne, wiedza polityczna)
Determinanty aktywności politycznej
Indywidualne -
Indywidualne -
Systemowe Historyczno-kulturowe
Systemowe Historyczno-kulturowe
psychologiczne
Systemy niedemokratyczne Systemy demokratyczne
" Polityka ma totalny wpływ na życie " Polityka jest mniej obecna w
obywateli codziennym życiu obywateli
" Reglamentowany udział w polityce. " Zagwarantowane prawa do
Zwykli obywatele nie mają wpływu na uczestnictwa politycznego
decyzje polityczne
Zwykli obywatele mogą mieć wpływ
na decyzje polityczne
" Utrata poczucia podmiotowości
politycznej w społeczeństwie
" Norma aktywności politycznej,
obywatelskiej
" Ostry podział na MY (zwykli Uczestnictwo w polityce stanowi
obywatele) i ONI (ludzie władzy) normę społeczną, w różnym stopniu
zinternalizowanÄ…
" Symboliczna aktywność polityczna,
np. odmowa udziału w pochodach 1-
majowych
Systemy niedemokratyczne Systemy demokratyczne
" Polityka ma totalny wpływ na życie " Polityka jest mniej obecna w
obywateli codziennym życiu obywateli
" Reglamentowany udział w polityce. " Zagwarantowane prawa do
Zwykli obywatele nie mają wpływu na uczestnictwa politycznego
decyzje polityczne
Zwykli obywatele mogą mieć wpływ
na decyzje polityczne
" Utrata poczucia podmiotowości
politycznej w społeczeństwie
" Norma aktywności politycznej,
obywatelskiej
" Ostry podział na MY (zwykli Uczestnictwo w polityce stanowi
obywatele) i ONI (ludzie władzy) normę społeczną, w różnym stopniu
zinternalizowanÄ…
" Symboliczna aktywność polityczna,
np. odmowa udziału w pochodach 1-
majowych
Czynniki historyczno-kulturowe
Zwiększona aktywność polityczna społeczeństw w przełomowych momentach
 np. Jesień Ludów  zmiany systemowe w Europie Środkowo-Wschodniej na przełomie lat 80. i 90.
Różny poziom zainteresowania polityką w różnych krajach
 Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich :
" Francja 2007 II tura: 84%
" USA 2008: 66%
" USA 2008: 66%
" Polska 2010 II tura: 55%
 W krajach postkomunistycznych stopniowy spadek aktywności politycznej.
Najwyższa aktywność polityczna w krajach skandynawskich.
" Brak aktywności politycznej: Polska 71%, Węgry 74%, Słowenia 69% vs Norwegia 26%,
Finlandia 28%, Szwecja 22% (Europejski Sondaż Społeczny 2002)
 Większa aktywność polityczna w społ. indywidualistycznych oraz posiadających
zaufanie do systemu politycznego, partii i polityków.
Wymiary aktywności politycznej jednostek i grup
" Rodzaj wpływu na politykę: realny vs symboliczny
" Konwencjonalność vs niekonwencjonalność działań
" Intensywność uczestnictwa
" Poziom kolektywności
Skarżyńska, 2005
Aktywność skierowana na
wywieranie wpływu politycznego
" W społeczeństwach indywidualistycznych oraz o wysokim poczuciu
skuteczności aktywność polityczna często zorientowana jest na wywieranie
wpływu i ma instrumentalny charakter.
" W społeczeństwach, w których polityka i politycy budzą dużą nieufność
" W społeczeństwach, w których polityka i politycy budzą dużą nieufność
bardziej prawdopodobna jest partycypacja symboliczna (rytualna).
1 maja 1984, Olsztyn http://www.komunizm.eu/1maj.htm
Czy zwykły obywatel ma poczucie wpływu na sprawy publiczne , CBOS, komunikat z badań,
luty 2007
Aktywność konwencjonalna Aktywność niekonwencjonalna
Działalność zgodna z porządkiem Bezpośrednie uczestnictwo w polityce 
konstytucyjnym i mieszcząca się w działania wpływające na rządzących bez
ramach demokratycznych instytucji, np. pośrednictwa instytucji:
 Udział w wyborach i referendach  Legalne, np. petycje i listy otwarte,
manifestacje za zgodą władz, legalne strajki
 Przynależność do organizacji
wpływających na działania polityków  Nielegalne  nieposłuszeństwo obywatelskie,
wpływających na działania polityków  Nielegalne  nieposłuszeństwo obywatelskie,
(np. grup nacisku, instytucji np. dzikie strajki, manifestacje, blokady bez
kontrolujÄ…cych rzÄ…d) zgody odpowiednich instytucji, okupacje
budynków, radykalne formy protestu:
 Działanie w partiach politycznych lub głodówki, samospalenie
ich wspieranie
 Przemoc polityczna, np. niszczenie mienia,
 Zdobywanie i rozpowszechnianie ataki (fizyczne i słowne) na polityków lub inne
informacji politycznych, np. rozmowy na osoby zaangażowane politycznie
tematy polityczne z innymi obywatelami
http://amnesty.org.pl/maraton_blog/
Opornik  broszka
http://blog.yes.pl/wp-content/uploads/2009/11/Mariusz-Pajaczkowski1.jpg
Protest typu  sit-ins przed restauracjÄ…
przeznaczoną tylko dla białych studentów
(Farmville, 1963)
Historyczny protest studentów przed kawiarnią
Mayfair w Greensboro, 1960
http://www.crmvet.org/images/imgcoll.htm
Samospalenie Ryszarda Siwca (8 września 1968) w trakcie ogólnokrajowych
dożynek na stadionie X-lecia z udziałem 100 tys. widzów, oraz najwyższych władz
partyjnych (m.in. Gomułki)
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ryszard_siwiec_stadion_X_lecia.jpg&filetimestamp=2011031
4142110
Samospalenie praskiego studenta Jana
Palacha w proteście przeciwko
wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego
do Czechosłowacji (19 stycznia 1969)
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Monumento_a_Jan_Palach.JPG&filetimestamp=200
80912153939
Mohamed Bouazizi
17 grudnia 2010 dokonał samospalenia w Tunezji na znak protestu przeciwko władzy
 Białe miasteczko pielęgniarek za rządów premiera Jarosława Kaczyńskiego (lato 2007)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Białe_miasteczko
http://z4.sfora.pl/sfr262/fed4885c0027fc714cbf0533
Video: Bush i but, grudzień 2008
W grudniu 2009 Silvio Berlusconi został zaatakowany podczas wiecu w Mediolanie.
Napastnik (Massimo Tartaglia) uderzył go w twarz miniaturą miejscowej katedry.
Video: Dzień Niepodległości 11 listopada 2011 w Warszawie
godz. 16.30-17.30 Plac na Rozdrożu
Intensywność aktywności politycznej
Uleganie  jednostka spełnia wymagania systemu (np. rządzących), ponieważ chce
osiągnąć dzięki temu korzyści osobiste lub uniknąć sankcji. Aktywność mało
intensywna.
Identyfikacja  jednostka wyraża akceptację i sympatię wobec rządzących i
systemu politycznego.
Internalizacja  jednostka podejmuje aktywność polityczną, ponieważ jest ona
zgodna z jej potrzebami, wartościami czy celami politycznymi. Aktywność
najbardziej intensywna.
Różne zachowania polityczne są wynikiem wszystkich 3 form relacji
człowieka z systemem.
Skarżyńska, 2005
Kolektywność aktywności politycznej
Uczestnictwo w polityce dla dobra społeczności lub grupy.
" Stare ruchy społeczne  odwołują się do interesów grup zawodowych, klas
społecznych ....
" Współczesne ruchy społeczne  odwołują się do wartości uniwersalistycznych; są
" Współczesne ruchy społeczne  odwołują się do wartości uniwersalistycznych; są
międzykulturowe, np. ruch kobiecy, czy alterglobalistyczny ...
Badania Skarżyńskiej nad wartościami młodej
elity politycznej z 1996
" IDI z członkami krajowych zarządów młodzieżówek partyjnych (UW, SdRP, KPN,
UPR) na temat:
 Drogi do polityki
 Motywacji wyboru partii
 Sposobów rozumienia polityki
 Przekonań społeczno-polit.ycznych
 Przekonań społeczno-polit.ycznych
 Celów i wartości życiowe
" Orientacja indywidualistyczna vs allocentryczna
Które podejście  a czy b  jest bliższe Twoim wartościom?
 a) Wykazywanie inicjatywy i przedsiębiorczości  b) Rozumienie myśli i uczuć innych ludzi
 a) Umiejętność angażowania się w sprawy innych ludzi i pomaganie im  b) Umiejętność
walczenia o swoje sprawy
 a) Wybicie się ponad przeciętność, osiągnięcie czegoś niezwykłego  b ) Umiejętność
dobrego, bezkonfliktowego współżycia z ludz
mi
Indywidualizm młodych działaczy partyjnych (Skarżyńska, 1996 s. 55)
80
70
60
50
40
Młodzi aktywiści
30
30
MÅ‚odzi wyborcy
MÅ‚odzi wyborcy
20
10
0
Przedsiębiorczość vs Wybicie się vs Walka o swoje sprawy
porozumienie ludzi bezkonfliktowe vs pomaganie innym
współżycie
procent
procent
Orientacja osiągnięciowa: Wartości wpływu na rzeczywistość:
" Stawianie sobie coraz wyższych, ale " Wysoka ocena współuczestnictwa w
realistycznych wymagań rządzeniu krajem
" Staranne planowanie etapów kariery " Chęć wpływu na konkretne sprawy na
politycznej poziomie lokalnym
 Każda działalność w partii wiąże się z
 Partia polityczna jest po to, aby zdobyć
możliwości awansu w górę, w struktury
władzę, przejąć ją w ramach
gminne, powiatowe, wojewódzkie.
gminne, powiatowe, wojewódzkie.
demokratycznego ustroju
demokratycznego ustroju
Marzenie na przyszłość to sejm
 Będąc tylko wyborcą, a nie działaczem
 Nie zapisałem się do partii tylko po to, by
partii, nie miałbym takiego wpływu na to,
żeby być jej szeregowym członkiem, lecz
kto i jak będzie rządził Polską
żeby za jakiś czas coś w tej partii znaczyć,
awansować w hierarchii, osiągnąć coś na
tej drabinie
Pomoc ludziom jako cel aktywności politycznej nie znalazł się w żadnej spontanicznej
wypowiedzi
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Motywy aktywności politycznej młodych
działaczy politycznych
" Rodzaj motywacji politycznej a zmienne zależne:
 Konformizm wobec własnej partii
 Tolerancja wobec odmiennych stanowisk
 Poczucie konsensusu
" N=55 młodych aktywistów partyjnych
" N=55 młodych aktywistów partyjnych
" Zagadnienia w IDI:
 Dlaczego zajął się działalnością polityczną?
 Jaka była droga do wyboru partii politycznej, w ramach której działa?
 Co dzisiaj robi w polityce i co chciałby robić?
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Motywy aktywności politycznej młodych działaczy partyjnych
Osiągnięcia, np. uzyskać maksymalne pole działania, zająć znaczące miejsce
w polityce
Władza, np. mieć wpływ na politykę, zdobyć władzę
Zadania, np. zmniejszyć bezrobocie; zbudować dużo mieszkań
Afiliacja i poczucie wspólnoty, np. być z ludz
mi podobnie myślącymi;
poznać ludzi, których się ceni
Moralność i ideologia, np. przywrócić sprawiedliwość, rozwijać
demokracjÄ™
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Motywy aktywności politycznej młodych działaczy partyjnych
Osiągnięcia, np. uzyskać maksymalne pole działania, zająć znaczące miejsce
w polityce
Władza, np. mieć wpływ na politykę, zdobyć władzę
Zadania, np. zmniejszyć bezrobocie; zbudować dużo mieszkań
Afiliacja i poczucie wspólnoty, np. być z ludz
mi podobnie myślącymi;
poznać ludzi, których się ceni
Moralność i ideologia, np. przywrócić sprawiedliwość, rozwijać
demokracjÄ™
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Konformizm partyjny
Zachowanie się w sytuacji rozbieżności własnego stanowiska ze stanowiskiem
członków własnej partii (np. kwestia programu pomocy dla gminy; sankcje komisji
etycznej wobec posła z partii)
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
- Władza i zdania - Zdania - Zdania i osiągnięcia
- Zadania i afiliacja - Moralność
- Osiągnięcia - Moralność i władza
- Władza i osiągnięcia
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Tolerancja wobec odmienności poglądów
Sposób postępowania wobec osób, które mają zdanie zupełnie inne niż badany w
ważnych kwestiach (np. wejście do UE, sklepy czynne w niedziele)  ograniczenie
upublicznia odmiennych poglądów vs akceptacja różnorodności opinii
5
4,5
4
3,5
3
3
2,5
2
1,5
1
- Zadania, osiągnięcia - Zdania i osiągnięcia - Moralność i władza
i afiliacja - Zadania i afiliacja - Moralność
- Zadania
- Władza i osiągnięcia
- WÅ‚adza i zadania
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Poczucie konsensusu społecznego
Poczucie zgodności własnej opinii w ważnych kwestiach (np. wejście do UE, sklepy
czynne w niedziele) z opinią większości Polaków (%)
100
90
80
70
60
50
50
40
30
20
10
0
- Molarność i ideologia - Władza i osiągnięcia - Zdania i osiągnięcia
- Molarność, ideologia i władza - Władza i zadania - Zdania, osiągnięcia i afiliacja
- Zdania i osiągnięcia
- Zadania
- Zadania i afiliacja
Skarżyńska i Jakubowska, 1998; za: Skarżyńska, 2005
procent
 Slajd nieobowiÄ…zkowy ßð
Typy ról poselskich w Sejmie Kontraktowym 1989-91
Specjalista  spostrzega swoją działalność raczej jako profesjonalną niż polityczną;
aktywnie działa w komisjach sejmowych, pełni rolę eksperta dla innych posłów
Polityk  za najważniejszy cel uważa realizację interesów własnej partii
Wojownik  bez względu na trudności i koszty stara się doprowadzić do założonego
celu, głównie ideologicznego; jest pryncypialny i nie zgadza się na kompromisy
celu, głównie ideologicznego; jest pryncypialny i nie zgadza się na kompromisy
(należy walczyć w słusznej sprawie).
Reprezentant  jego głównym celem jest reprezentowanie interesów środowiska,
np. miasta, regionu, wyborców w ogóle
Negocjator  stara się godzić interesy różnych grup; szuka koncyliacyjnych
rozwiązań; wierzy, że polityka nie jest grą o sumie zerowej
Jackiewicz, 1992