212 Medycyna Wet. 2006, 62 (2)
r ryg n n r g n r
Przebieg inwazji słupkowców u klaczy
w okresie okołoporodowym i wczesnej ciąży
N TANT ANiU , iGNiE A i , A G ATA G N A
t r h r b n h i in jn h i ł n t r n r jn j U , I. i 13, 10 9 I t n
in t t t G n t i i H Ii i r t PAN tr bi , 0 2 I
ł H Ii ni i ł N i i r t h GG , I. i i 8, 02 86 r
ni ., r i ., G I n .
Strongyles invasions in mares during the prenatal and early gestation period
Summary
The aim of the study was to assess strongylus invasions in mares during the first three months of pregnancy.
Studies were carried out on 11 mares naturally infected with strongyles and divided into 3 groups: I  mares
following 1-2 deliveries, II  3-6 deliveries, and III  9-10 deliveries. Each group was additionally subdivided
into 2 subgroups: A included mares which had bred mare foals and B  mares which had bred stallion foals.
Samples of excrement were collected during the following periods: 7 days before delivery and next at weekly
intervals up to day 63, and then every two weeks up to day 115 following the delivery date. The intensity of
strongyles invasions in the mares was directly related to the postnatal period, number of deliveries and even
the sex of the foals. Analyzing the course of the strongyles invasion indicated that the greatest number of eggs
were contained in the excrement on day 21 post delivery in the all the groups of mares breeding mare foals
whereas a significant decrease in the amount of eggs was noted in mares breeding stallion foals on that day,
and it only significantly increased on day 28. During the following gestations the intensity of the strongyles
invasion was reduced up to day 42 in group A of the mares and day 49 in group B. A gradual increase in the
number of eggs was observed up until day 77 e.g. there were 1000 eggs in group A on day 115 following
delivery, and 796 in group B. Hormones produced in the estrus period and early pregnancy seem to affect the
progress of Strongylidae invasions in mares.
Keywords: mares, primitive Polish horse, strongyles
Koniki polskie, podobnie jak inne koniowate, utrzy- do wystąpienia porodu w 2004 r.) intensywność inwazji
mywane w systemie alkierzowo-pastwiskowym zara- u wszystkich klaczy była wyrównana i wynosiła 530-560
jaj w gramie kału. Konie będące przedmiotem kilkumie-
żone są zwykle pasożytami wewnętrznymi (3, 6, 7).
sięcznych badań stanowiły własność Stacji Badawczej Rol-
Wśród wielu helmintów najczęściej stwierdza się in-
nictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt
wazję słupkowców, glist, owsików, a także tasiemców
PAN w Popielnie.
(2, 4). Ekstensywność i intensywność inwazji wspom-
Zwierzęta podzielono na 3 grupy: I stanowiły klacze,
nianych pasożytów zależy od ich wieku, rasy, warun-
które odbyły 1-2 porody, II  3-6, a III  9-10. Dodatkowo
ków utrzymania, żywienia i pielęgnacji, częstotliwoś-
z każdej grupy wydzielono dwie podgrupy. Do podgru-
ci odrobaczania, a nawet rodzaju leku (1, 5). Dotych-
py A włączono klacze, które urodziły klaczki, a do B 
czasowe parazytologiczne badania dotyczyły zazwy-
ogierki.
czaj oceny występowania słupkowców u koni w róż-
Podział klaczy na grupy i podgrupy miał na celu wyjaś-
nych warunkach chowu i wieku, brak jest badań, któ-
nienie ewentualnego wpływu okresu okołoporodowego
re obejmowałyby przebieg inwazji słupkowców u kla-
i wczesnej ciąży na przebieg intensywności inwazji słup-
czy w pierwszym trymestrze ciąży. Mając powyższe
kowców w zależności od liczby odbytych porodów i płci
na uwadze postanowiono ocenić inwazję słupkowców
urodzonych z
rebiąt.
u klaczy na 7 dni przed porodem i w okresie wczesnej
U klaczy grupy I porody odbyły się w okresie od 31 marca
ciąży.
do 23 czerwca, a w II i III od 11 kwietnia do 10 maja 2004 r.
W połowie maja 2004 r. wszystkie klacze ze z
rebiętami
Materiał i metody
wypuszczono na pastwisko, na którym przebywały do paz
-
Badania przeprowadzono od marca do maja 2004 r. na dziernika. Klacze grupy I rodzące klaczki (podgrupa A)
11 klaczach koników polskich naturalnie zarażonych słup- zostały zaz
rebione po 45, a rodzące ogierki (podgrupa B)
kowcami. Będące przedmiotem badań klacze nie były od- po 48,5 dniach od porodu, podgrupy IIA po 48 a IIB po 26
robaczane. W okresie wysokiej ciąży (od grudnia 2003 r. dniach, a IIIA po 42 i IIIB po 59 dniach od porodu.
Medycyna Wet. 2006, 62 (2) 213
Próbki kału pobierano od każdej klaczy w następujących
5000
terminach: na 7 dni przed spodziewanym porodem, a na-
4500
klaczki
stępnie do 63. dnia w odstępach tygodniowych, a póz
niej
4000 ogierki
co dwa tygodnie aż do 115. dnia od daty porodu. Kał bada-
3500
no metodą flotacji w celu określenia liczby jaj w gramie
3000
kału, wykorzystując metodę McMastera w modyfikacji
I.i.
2500
Raynauda.
2000
1500
Wyniki i omówienie
1000
Spośród badanych klaczy w grupie I urodziły się trzy
500
klaczki i dwa ogierki, w grupie II  trzy klaczki i jeden
0
ogierek, a w III grupie składającej się z dwóch klaczy
0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115
 jedna z nich urodziła klaczkę, a druga ogierka. W za-
dni od porodu
sadzie wszystkie klacze dotknięte były inwazją słup-
Ryc. 1. Przebieg intensywności inwazji słupkowców u klaczy
kowców. Jedynie u klaczy z III grupy przed porodem
konika polskiego po przebytych 1-2 porodach (l.i.  liczba jaj
i po 42 dniach po porodzie nie wykryto w kale jaj słup-
w gramie kału, epg)
kowców. Intensywność inwazji wymienionych nicie-
ni u klaczy była zróżnicowana, m.in. zależała od okre-
1600
su poporodowego i liczby przebytych ciąży, a nawet
klaczki
płci urodzonych z
rebiąt. Na przykład, u klaczy grupy I 1400
ogierki
rodzących klaczki intensywność inwazji pozostawała
1200
na zbliżonym poziomie sprzed porodu aż do 14. dnia
1000
po porodzie, póz
niej wyraz
nie wzrosła (21. dzień po
I.i.
porodzie), następnie doszło do obniżenia się jej po- 800
między 28. a 42. dniem po porodzie (270 jaj w gramie
600
kału (epg)). Kolejny wzrost intensywności inwazji
400
wystąpił 56. i 115. dnia po porodzie. Intensywność in-
wazji słupkowców u klaczy rodzących ogierki była
200
wyraz
nie niższa niż w poprzedniej podgrupie. Naj-
0
większą liczbę jaj w kale klaczy tej podgrupy stwier-
0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115
dzono w 77. dniu po porodzie (2040 epg). Pod koniec
dni od porodu
badań liczba jaj słupkowców w gramie kału klaczy tej
Ryc. 2. Przebieg intensywności inwazji słupkowców u klaczy
podgrupy wyraz
nie zmniejszyła się (ryc. 1).
konika polskiego po przebytych 3-6 porodach
Intensywność inwazji słupkowców u klaczy II gru-
py, rodzących klaczki wykazywała duże wahania.
600
Wysoką intensywność inwazji nicieni stwierdzono 21.
klaczki
i 63., a szczyt inwazji wystąpił 115. dnia po porodzie.
500
ogierki
U klaczy, która urodziła ogierka intensywność inwazji
400
słupkowców była wyższa niż u klaczy poprzedniej
I.i.
podgrupy. Szczególnie wysoki wzrost intensywności
300
inwazji słupkowców wystąpił 28., 63. i 115. dnia po
porodzie (ryc. 2).
200
Intensywność inwazji słupkowców u klaczy III gru-
100
py rodzących zarówno klaczkę, jak i ogierka była
znacznie niższa niż w poprzednich grupach. Należy
0
podkreślić, że u tych klaczy przed porodem i 42. dnia
0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115
po porodzie nie wykryto w kale jaj. Intensywność in-
dni od porodu
wazji słupkowców u klaczy, która urodziła klaczkę była
Ryc. 3. Przebieg intensywności inwazji słupkowców u klaczy
znacznie niższa niż u klaczy, która urodziła ogierka.
konika polskiego po przebytych 9-10 porodach
U klaczy podgrupy IIIB intensywność inwazji wzra-
stała bardzo szybko do 28. dnia po porodzie, a po 35-
-42 dniach obniżyła się znacznie (0-10 epg), aby 77. sza liczba jaj w kale występuje 21. dnia po porodzie,
dnia wzrosnąć do wartości 120 epg. W 91. dniu kolej- natomiast u klaczy rodzących ogierki dochodzi do
ny raz obniżyła się (40 epg), a w 115. dniu po poro- znacznego w tym dniu obniżenia intensywności inwa-
dzie ponownie wzrosła osiągając wartość 160 epg zji, a do wyraz
nego jej wzrostu dopiero 28. dnia. W dal-
(ryc. 3). szym przebiegu ciąży u klaczy rodzących klaczki in-
Analiza przebiegu inwazji łącznie dla wszystkich tensywność inwazji słupkowców obniżała się do 42.
grup klaczy rodzących klaczki wykazała, że najwięk- a rodzących ogierki do 49. dnia. Po tym okresie aż do
214 Medycyna Wet. 2006, 62 (2)
rzone działanie estrogenów nieskoniugowanych krwi
2000
i występujących w kale, może mieć znaczący wpływ
1800
klaczki
na składanie jaj przez samice słupkowców. W kolej-
ogierki
1600
nym badaniu Skolimowska i wsp. (9), oceniając kon-
1400
centrację estrogenów w kale klaczy konika polskiego
1200
I.i.
w okresie ciąży stwierdzili, że ich wartość do 16. ty-
1000
godnia po porodzie jest poniżej progowej (41,88 ng/g).
800
Dopiero od 16. tygodnia zawartość hormonów w kale
600
400 podnosi się, osiągając szczyt w 22. tygodniu. Po tym
200 okresie koncentracja obniża się, osiągając wartość po-
0 niżej progowej na kilka tygodni przed spodziewanym
0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115
porodem. Trudno jest na tym etapie badań wyjaśnić,
dni od porodu
dlaczego u klaczy rodzących klaczki, 21. dnia po po-
rodzie liczba jaj słupkowców w kale jest bardzo duża,
Ryc. 4. Przebieg intensywności inwazji słupkowców u klaczy
natomiast u klaczy rodzących ogierki mała, a 115. dnia
konika polskiego rodzących klaczki lub ogierki
w obydwu grupach podobna. Zachodzące zmiany w in-
tensywności inwazji słupkowców u klaczy w pierw-
77. dnia następował u wszystkich klaczy powolny
szych trzech miesiącach ciąży należy wiązać z pozio-
wzrost liczby jaj w kale. Od 77. do 115. dnia inten-
mem estrogenów nieskoniugowanych w kale.
sywność inwazji słupkowców była wyższa u klaczy
rodzących ogierki (ryc. 4).
PiS
miennictwo
Mając na uwadze wpływ pory roku na przebieg in-
1.Betlejewska K., Ramisz A.: Przypadek lekooporności słupkowców małych
tensywności inwazji słupkowców u klaczy należy pod-
(Cyathostominae) na fenbesan u koni. Magazyn Wet. 1993, 6, 39-41.
2.Betlejewska K.: Dynamika inwazji słupkowców małych (Cyathostominae)
kreślić, że nie miała ona znaczącego wpływu, ponie-
u koni w cyklu rocznym. Medycyna Wet. 2000, 56, 36-38.
waż porody odbywały się w różnych okresach (od
3.Gawor J.: Zarażenie koni wierzchowych pasożytami przewodu pokarmowe-
marca do maja), a 7-dniowe terminy badań po każ- go. Medycyna Wet. 2002, 58, 148-150.
4.Gundłach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K., Studzińska M. B.: Pasożyty
dym porodzie, przypadały na inne miesiące. Nie wy-
przewodu pokarmowego koni z terenu Lubelszczyzny w świetle badań ko-
daje się również, aby istniał wpływ cyklu rozwojowe-
proskopowych i sekcyjnych. Medycyna Wet. 2004, 60, 1089-1092.
go pasożytów na wysokość intensywności inwazji słup- 5.KornaS
B., Nowosad B., Skalska A.: Zarażenie pasożytami przewodu pokar-
mowego koni w zależności od warunków utrzymania. Medycyna Wet. 2004,
kowców u klaczy po porodzie, ponieważ zwierzęta nie
60, 853-856.
były odrobaczane i przebywały przez cały czas w staj-
6.Romaniuk K., Jaworski Z., Golonka M., Snarska A.: Występowanie i dyna-
mika inwazji pasożytów wewnętrznych u koników polskich chowu wolnego.
ni. Wobec braku odrobaczania klaczy należy przy-
Medycyna Wet. 2003, 59, 617-619.
puszczać, że u badanych zwierząt znajdowała się
7.Sasimowski E., Pietrzak S., Gundłach J. L., Sadzikowski A. B.: Zarobaczenie
w przewodzie pokarmowym stała liczba dorosłych ni- kuców felińskich, arabo-koników i koników polskich w różnych środowis-
kach i porach roku. Medycyna Wet. 1994, 50, 555-557.
cieni.
8.Skolimowska A., Janowski T., Golonka M.: Koncentracja estrogenów w kale
Na stwierdzony przebieg inwazji słupkowców u kla-
i krwi u klaczy ras: pełna krew angielska i konik polski podczas ciąży. Medy-
cyna Wet. 2004, 60, 96-99.
czy w pierwszym trymestrze ciąży wydają się mieć
9.Skolimowska A., Janowski T., Golonka M.: Diagnozowanie i monitorowanie
wpływ głównie hormony okresu rui i wczesnej ciąży.
ciąży u klaczy poprzez oznaczanie estrogenów w kale. Medycyna Wet. 2004,
Z badań Skolimowskiej i wsp. (8) wynika, że pewna
60, 512-516.
ilość hormonów płciowych klaczy w okresie ciąży
Adres autora: prof. dr hab. Konstanty Romaniuk, ul. Słoneczna 42, 10-710
znajduje się nie tylko we krwi, ale i kale. Zatem skoja- Olsztyn