Postęp w zakresie oceny zagro\eń czynnikami występującymi w procesach pracy oraz
w zakresie metod ochrony przed zagro\eniami dla zdrowia i \ycia pracowników
Czynniki szkodliwe, uciÄ…\liwe i niebezpieczne
W materialnym środowisku pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, których oddziaływanie na
pracownika prowadzi lub mo\e prowadzić do schorzenia oraz czynniki niebezpieczne, których
oddziaływanie na pracownika prowadzi lub mo\e prowadzić do urazu oraz czynniki ucią\liwe.
" Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie mo\e prowadzić do urazu lub
innego istotnego i nagłego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądz do śmierci.
" Czynnik szkodliwy to czynnik, który powoduje pogorszenie stanu zdrowia. Jego długotrwałe
działanie mo\e prowadzić do chorób zawodowych ( np. hałas mo\e prowadzić do głuchoty
zawodowej, drgania do choroby zespół wibracyjny).
" Czynnik ucią\liwy przeszkadza w pracy, obni\a zdolność jej wykonywania. Nie prowadzi do
pogorszenia stanu zdrowia, ale mo\e powodować wzrost obcią\enia fizycznego i
psychicznego (np. niedostateczne oświetlenie- osłabienie wzroku).
W zale\ności od stopnia oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy mo\e stać się
niebezpiecznym. Czynniki mo\emy podzielić na: fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne .
Czynniki fizyczne stanowiące materialne środowisko pracy to jest:
" oświetlenie,
" mikroklimat,
" drgania,
" pyły przemysłowe,
" hałas,
" promieniowanie jonizujÄ…ce, elektromagnetyczne, podczerwone, ultrafioletowe, mikrofalowe i
laserowe.
Czynniki urazowe:
" poruszajÄ…ce siÄ™ maszyny,
" ruchome elementy urządzeń technicznych,
" przemieszczające się wyroby i materiały,
" naruszenie konstrukcji,
" ostrza i ostre krawędzie,
" temperatura powierzchni wyposa\enia technicznego i materiałów,
" poło\enia stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłóg,
" zagro\enie po\arem lub/i wybuchem.
Czynniki chemiczne:
" w zale\ności od mo\liwości skutków lub rodzaju ich oddziaływania na
organizm, dzielimy na:
toksyczne, dra\niące, uczulające, rakotwórcze (w przypadku spo\ywania,
wchłaniania drogą oddechową lub przez skórę mogą być przyczyną raka lub
wzrostu jego występowania), mutagenne (w przypadku spo\ywania, wchłaniania
przez skórę mogą być przyczyną dziedzicznych wad genetycznych lub wzrostu
częstości ich występowania, teratogenne (zaburzenia rozwoju potomstwa).
" w zale\ności od sposobów wchłaniania: przez drogi oddechowe, przez skórę i drogi śluzowe,
przez układ pokarmowy.
Czynniki biologiczne:
" mikroorganizmy (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki) i wytworzone przez nie substancje
(toksyny, alergeny),
" makroorganizmy (rośliny, zwierzęta).
Czynniki psychofizyczne dzielÄ… siÄ™ na:
" obciÄ…\enia fizyczne (statyczne i dynamiczne),
" obcią\enia nerwowo-psychiczne (obcią\enia umysłu).
Szkodliwe oddziaływanie czynników środowiska pracy na zdrowie pracowników ma miejsce w
przypadkach przekroczenia najwy\szych dopuszczalnych stę\eń i najwy\szych dopuszczalnych
natę\eń tych czynników.
Prawidłowe oświetlenie nale\y do podstawowych czynników warunkujących wydajność pracy, jej
jakość, a tak\e zdrowie i bezpieczeństwo pracy. Powinno ono być tak dobrane by wzrok się nie
męczył i nie uległ uszkodzeniu.
Pole zadania część pola w miejscu pracy , gdzie wykonywane jest zadanie wzrokowe natę
Pole zadania - część pola w miejscu pracy, gdzie wykonywane jest
zadanie wzrokowe-natę\enie oświetlenia w polu zadania (klawiatura,
dokumenty na stole z komputerem oraz dokumenty na biuru) wynosi
500 lx (luksów).
Pole bezpośredniego otoczenia wyodrębnione tylko na biurku, wokół
pola zadania z dokumentami natę\enie oświetlenia nie musi wynosić
500 lx, mo\e być 300 lx.
Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi powinny być oświetlone
światłem dziennym, dostosowanym do przeznaczenia.
W pomieszczeniach na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien
wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest
wymagane ze względu na przeznaczenie co najmniej 1:12 .
Dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wyłącznie światłem
sztucznym, je\eli oświetlenie światłem dziennym nie jest konieczne ze względów technologicznych.
Hałasem jest ka\dy dzwięk ucią\liwy, przeszkadzający, niepo\ądany. Dzwięk- to takie zmiany
ciśnienia w powietrzu, w wodzie i innych ośrodkach sprę\ystych, na które ucho ludzkie
reaguje.
Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na ochronę słuchu nie powinny przekraczać wartości 85
dB, uwzględniając czas nara\enia ( zmianę roboczą ).
Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy nie powinien przekraczać wartości 115 dB.
Szczytowy poziom dzwięku ( C ) nie powinien przekraczać wartości 135 dB.
W przypadku, gdy ze względów technicznych nie ma mo\liwości zmniejszenia hałasu poni\ej
granicznych wartości podanych powy\ej, pracownicy są obowiązani stosować ochronniki słuchu
dobrane do wielkości charakteryzujących hałas.
Drganiami mechanicznymi nazywamy drgania maszyn, narzędzi, urządzeń przejmowane przez
człowieka bez pośrednictwa powietrza (przez dotyk).
W zale\ności od drogi przenoszenia drgania dzielimy na drgania o oddziaływaniu:
" ogólnym - kiedy drgania są przenoszone na korpus człowieka przez nogi miednicę, plecy lub
boku. Oddziałują najczęściej poprzez podło\e, na którym pracują ludzie albo poprzez siedziska
pojazdów,
" miejscowym - kiedy drgania przenoszone są na korpus człowieka przez ręce. Oddziałują
głównie przez u\ywane narzędzia lub maszyny wytwarzające drgania (wiertarki, pilarki ręczne,
szlifierki, młotki pneumatyczne).
BADANIA I POMIARY CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA
Badania środowiskowe
Pracodawca w przypadku występowania czynników szkodliwych i ucią\liwych na stanowiskach pracy,
obowiązany jest informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wią\e się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagro\eniami.
Obowiązany jest tak\e stosować środki zapobiegawcze chorobom zawodowym i innym chorobom
zwiÄ…zanych z wykonywanÄ… pracÄ….
Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie
przeprowadza się, je\eli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły
0,1 wartości najwy\szego dopuszczalnego stę\enia lub natę\enia.
Do obowiązków pracodawcy nale\y:
" utrzymywanie w stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla
zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia słu\ące do pomiarów tych czynników
" przeprowadzanie na swój koszt, badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
" rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz udostępnianie ich
pracownikom lub ich przedstawicielom na ka\de \Ä…danie
Pracodawca, w którego zakładzie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, jest zobowiązany do
dokonywania badań w następujących terminach:
Wartość zmierzona czasookres badań
w stosunku do NDS, NDN
> 0,5 co najmniej raz w roku
0,1 0,5 co najmniej raz na 2 lata
w ka\dym przypadku wprowadzenia
zmiany w warunkach występowania
tego czynnika
*) w razie stwierdzenia przekroczeń wartości najwy\szych dopuszczalnych stę\eń i natę\eń
czynników szkodliwych dla zdrowia lub występowania czynników rakotwórczych, pracodawca
powinien zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie) stę\eń i natę\eń tych czynników, a jeśli jest to
niemo\liwe dokonywać badań i pomiarów co 6 miesięcy.
Wyniki wykonanych pomiarów i badań pracodawca wpisuje na bie\ąco do rejestru wyników badań i
pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz kart pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia.
Rejestr oraz karty prowadzi i przechowuje słu\ba bezpieczeństwa i higieny pracy, a w zakładach
pracy, w których nie powołano tej słu\by pracodawca.
W razie zaprzestania działalności lub likwidacji zakładu pracy, pracodawca jest zobowiązany do
przekazania rejestru oraz kart do właściwej terenowo stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Rejestry oraz karty przechowywane są przez okres 40 lat, natomiast wyniki badań
i pomiarów przez okres 3 lat.
DODATKI ZA PRAC W WARUNKACH SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA, UCIśLIWYCH
I NIEBEZPIECZNYCH
W PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. rodzaje i zasady ustalania prac, przy których występują czynniki
ucią\liwe, szkodliwe i niebezpieczne oraz zasady wypłacania dodatków za pracę w tych warunkach
określone są w Załączniku Nr 9 Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników PKP
Polskie Linie Kolejowe Spółka Akcyjna zawartym w dniu 11 stycznia 2005 roku.
ZASADY PRUSZANIA SI PO TORACH KOLEJOWYCH
I DROGACH PUBLICZNYCH
Wstęp na obszar kolejowy jest dozwolony pracownikom kolejowym tylko w miejscach wykonywania
czynności słu\bowych lub wykonywania robót na obszarze kolejowym.
Pracownik PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. powinien sam dbać o własne bezpieczeństwo podczas
znajdowania się na terenie kolejowym, jak równie\ przy wykonywaniu swych obowiązków słu\bowych.
Ka\dy pracownik powinien w miarę mo\ności zwracać uwagę na bezpieczeństwo innych osób
znajdujących się w zasięgu jego widoczności i ostrzegać je o gro\ącym niebezpieczeństwie.
" przy przechodzeniu przez tory zastawione pojazdami kolejowymi nale\y korzystać z
pomostów hamulcowych, przerw między stojącymi pojazdami,
o ile odległość między nimi wynosi co najmniej 20 m lub obejść stojące pojazdy kolejowe
przechodząc przez tor w odległości co najmniej 10 m od ostatniego pojazdu.
" nie wolno przechodzić przez tory przed nadje\d\ającym pociągiem lub pojazdami kolejowymi,
jak równie\ bezpośrednio za przeje\d\ającym pociągiem lub pojazdami kolejowymi.
" nie wolno przechodzić pod pojazdami kolejowymi oraz po ich zderzakach
i sprzęgach.
" nie wolno przebywać na międzytorzu w czasie przejazdu pociągów po obu torach, je\eli
odległość między osiami tych torów jest mniejsza ni\ 5 m.
" nale\y unikać chodzenia po rozjazdach, a szczególnie przy ich scentralizowanym
nastawianiu. W przypadku koniecznej potrzeby przejścia przez rozjazd nie stawiać stopy na
główkach szyn, pomiędzy iglicą i opornicą, ani na innych ruchomych częściach rozjazdu i
napędu.
" zabrania się chodzenia po hamulcach torowych i innych urządzeniach będących częścią
automatycznego sterowania rozrzÄ…dzaniem.
" nie wolno przechodzić między torem kolejowym, po którym dokonywane są manewry, a
rampami, magazynami, wagami itp. obiektami przylegajÄ…cymi do tego toru.
" nie wolno stać lub chodzić po materiałach zgromadzonych na międzytorzach do wymiany
nawierzchni względnie budowy urządzeń oraz po materiałach
i przedmiotach pozostałych po dokonywanych robotach, jak równie\ po kopcach śniegu, lodu,
piasku, \wiru, kamieni itp.
" nale\y zachować szczególną ostro\ność w miejscach robót z uwagi na mo\liwość
występowania niezabezpieczonych wykopów ziemnych.
" w razie potrzeby przeniesienia materiałów, przedmiotów, cię\ar przypadający na jedną osobę
oraz odległość przemieszczania nie mogą przekraczać norm określonych na stronie nr 29
skryptu.
" poruszanie się po torach kolejowych zelektryfikowanych wymaga zachowania szczególnej
ostro\ności Je\eli pojazdy kolejowe znajdują się na torze, nad którym zawieszona jest sieć
jezdna, nie wolno wchodzić ani przebywać na pojazdach kolejowych, a tak\e na
przewo\onych na wagonach odkrytych ładunkach, je\eli wysokość ładunku jest większa ni\
1 m licząc od podłogi wagonu.
" nie wolno przechodzić przez pomosty hamulcowe, ani przebywać na nich,
o ile pomost jest wyniesiony wy\ej ni\ 1 m od poziomu podłogi pojazdu kolejowego, a tak\e
wchodzić na drabinki pojazdów kolejowych.
" zabrania się dotykania elementów sieci trakcyjnej, jak równie\ zbli\ania do niej na odległość
mniejszą ni\ 1,4 m części ciała, narzędzi i wszelkiego rodzaju przedmiotów. Zabrania się
dotykania połączeń elektrycznych (kabli, linek, łączników) sieci powrotnej oraz urządzeń
elektrycznego ogrzewania pojazdów.
" nie wolno wchodzić na konstrukcje wsporcze sieci jezdnej (słupy, bramki), na których
zawieszone sÄ… przewody trakcyjne i elektroenergetyczne.
" w razie zauwa\enia zerwanych przewodów sieci trakcyjnej oraz przewodów linii
elektroenergetycznych nie wolno zbli\ać się do nich na odległość mniejszą ni\ 10 m.
Analogicznie, w przypadku zerwanych połączeń elektrycznych (linki) sieci powrotnej.
" zauwa\onej awarii sieci nale\y powiadomić dy\urnego ruchu oraz dyspozytora zasilania
elektroenergetycznego
Zasady poruszania się po drogach publicznych określa Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku
Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z pózn. zm.).
Zgodnie z treścią wybranych artykułów Działu II Ruch drogowy tej ustawy:
" Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostro\ność i
unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagro\enie bezpieczeństwa lub
porzÄ…dku ruchu drogowego.
" Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani stosować się do
poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli,
sygnałów świetlnych oraz znaków drogowych.
" Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani ułatwić przejazd
pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności przez niezwłoczne usunięcie się z jego drogi, a
w razie potrzeby zatrzymanie siÄ™.
PODSTAWOWE SYGNAAY, KTÓRE POWINIEN ZNAĆ KAśDY PRACOWNIK
PKP POLSKICH LINII KOLEJOWYCH SA
Sygnał STÓJ dawany ręcznie:
" dzienny: przez zataczanie okręgu rozwiniętą chorągiewką lub jakimkolwiek innym
przedmiotem lub ręką
" nocny: przez zataczanie okręgu ręczną latarką ze światłem białym lub czerwonym, albo
jakimkolwiek innym, świecącym przedmiotem.
Sygnał STÓJ dawany ręcznie stosuje się je\eli:
" nagle zajdzie potrzeba zatrzymania pociÄ…gu
" przy nadje\d\ającym lub przeje\d\ającym pociągu zauwa\y się niewłaściwość, która przy
dalszej jezdzie mogłaby zagra\ać bezpieczeństwu ruchu lub spowodować straty
materialne
" na torze znajdują się ludzie lub większe zwierzęta, którym grozi niebezpieczeństwo
przejechania
Sygnał STÓJ dawany trąbką lub gwizdawką ustną
" trzy krótkie (, , ), szybko po sobie następujące tony, kilkakrotnie powtórzone
" sygnały dawane ręcznie, gwizdawką lub trąbką nale\y powtarzać tak długo, a\ dru\yna
trakcyjna zastosuje się do nich. Na dany sygnał Stój nale\y u\yć wszelkich dozwolonych
środków, a\eby pociąg lub manewrujący tabor zatrzymać
Sygnał ALARM:
" dwa białe światła migające na czole lokomotywy i jednocześnie jeden długi
i trzy krótkie dzwięki syreny lub gwizdawki lokomotywy, powtarzane kilkakrotnie
" jeden długi i trzy krótkie dzwięki (Ź% ) syreny warsztatowej, gwizdawki lub syreny
lokomotywy, trÄ…bki, gwizdawki ustnej lub dzwonka aparatu telefonicznego, powtarzane
kilkakrotnie
Sygnały alarmowe ALARM podawane są w celu powiadomienia pracowników kolejowych o
istniejącym lub mo\liwym zagro\eniu bezpieczeństwa ruchu, bezpieczeństwa osobistego
pracowników, osób trzecich lub całości mienia kolejowego. Sygnał alarmowy nale\y podawać do
czasu ustalenia, \e nie ma przeszkody do jazdy po sÄ…siednich torach, bÄ…dz do czasu przepisowego
osłonięcia przeszkody.
Sygnał POśAR
" Jeden długi i dwa krótkie dzwięki (Ź%)syreny warsztatowej, gwizdawki lub syreny
lokomotywy, gwizdawki kotła parowego, syreny alarmowej, trąbki sygnałowej
lub gwizdawki ustnej, powtarzane kilkakrotnie.
Sygnał Po\ar daje się w celu powiadomienia stra\y po\arnej i pracowników kolejowych o powstaniu
po\aru na terenie kolejowym. Pracownik kolejowy, który dostrzegł po\ar, powinien rozpocząć
podawanie sygnału Po\ar i powiadomić stra\ po\arną.
BEZPIECZECSTWO PRACY PRZY PRZENOSZENIU CIśARÓW
Organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane
metody pracy powinny zapewnić w szczególności:
" ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie
odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek
" wyeliminowanie nadmiernego obcią\enia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a
zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy
" ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów
" uwzględnienie wymagań ergonomii
" przemieszczane przedmioty nale\y przenosić jak najbli\ej ciała
" przedmiot przemieszczany ręcznie nie powinien ograniczać pola widzenia pracownika
" nale\y zapewnić wystarczającą przestrzeń umo\liwiającą zachowanie prawidłowej pozycji
ciała pracownika podczas pracy
" powierzchnia, po której są przemieszczane ręcznie przedmioty, powinna być równa,
stabilna i nieśliska
" ostre, wystające elementy przedmiotów przemieszczanych powinny być zabezpieczone w
sposób zapobiegający powstawaniu urazów
" czynności te mogą być wykonywane tylko za pomocą skrętu tułowia
" istnieje mo\liwość wystąpienia nagłych ruchów przemieszczanego przedmiotu
" ciało pracownika znajduje się w niestabilnej pozycji
" pochylenie tuÅ‚owia pracownika przekracza 45°
" wymagają du\ego wysiłku fizycznego
" stwarzajÄ… powa\ne zagro\enia
" powodujÄ… liczne wypadki przy pracy
" wyeliminowania nadmiernego obcią\enia układu mięśniowo-szkieletowego
" ograniczyć długotrwały wysiłek (nale\y stosować przerwy w pracy na odpoczynek)
" ograniczyć do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów
" uwzględnić wymagania ergonomii
" eliminować ryzyko urazów i wykluczać przemieszczanie przedmiotów, je\eli
przemieszczanie to mo\e być wykonywane tylko za pomocą skrętu tułowia pracownika
" Istnieje mo\liwość wystąpienia nagłych ruchów przemieszczanego przedmiotu
" ciało pracownika znajduje się w niestabilnej pozycji
" pochylenie tułowia pracownika przekracza 450
wymagają du\ego wysiłku fizycznego
"
stwarzajÄ… powa\ne zagro\enia
"
powodujÄ… liczne wypadki przy pracy
"
Podczas wykonywania ręcznych prac transportowych najbardziej nara\onymi na urazy
częściami ludzkiego ciała są:
" kręgosłup,
" ramiona,
" nadgarstki,
" stopy i dłonie
Wyeliminowanie nadmiernego obcią\enia układu mięśniowo-szkieletowego:
" ograniczyć długotrwały wysiłek (nale\y stosować przerwy w pracy na odpoczynek)
" ograniczyć do minimum odległości ręcznego przemieszczenia przedmiotów
" uwzględnić wymagania ergonomii
" eliminować ryzyko urazów i wykluczać przemieszczenia przedmiotów, je\eli przemieszczenie
to mo\e być wykonywane tylko za pomocą skrętu tułowia pracownika
Kobiety, podnoszÄ…c Å‚adunek, powinny:
" przyklęknąć na jedno kolano tak, \eby jak najściślej przylegało
ono do Å‚adunku, przy czym stopa drugiej nogi powinna
znajdować się ok. 30 cm od ładunku,
" uchwycić z obu stron ładunek w taki sposób, \eby nie wysunął się z rąk, podnosić ładunek
przez prostowanie nóg przy czym grzbiet powinien być cały czas wyprostowany.
MÄ™\czyzni, podnoszÄ…c Å‚adunek, powinni:
" podejść jak najbli\ej do ładunku i je\eli jest to mo\liwe, okraczyć go, przy czym stopy
powinny być lekko rozwarte,
" przykucnąć obok podnoszonego cię\aru, wyprostować grzbiet i mocno uchwycić
Å‚adunek, tak aby nie wysunÄ…Å‚ siÄ™ z rÄ…k,
" podnosić ładunek przez prostowanie nóg, trzymając go jak najbli\ej
tułowia, przy czym grzbiet powinien być cały czas wyprostowany.
" masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie mo\e
przekraczać:
- 30 kg przy pracy stałej
- 50 kg przy pracy dorywczej.
Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na
wysokość powy\ej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Przez pracę dorywczą nale\y rozumieć ręczne przemieszczanie przedmiotów nie częściej ni\ 4
razy na godzinÄ™, je\eli Å‚Ä…czny czas wykonywania tych prac nie przekracza 4 godzin na dobÄ™.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
10 Ocena zagrożenia pożarem i wybuchemanaliza i ocena zagrozenanaliza i ocena zagrozenSzkolenia w firmie IDENTYFIKACJA, ANALIZA I OCENA ZAGROŻEŃ ORAZ OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO„Szkol Okres biuro 03 ocena zagrożeńOCENA ZAGROŻEŃ ZDROWOTNYCH15 Ocena zagrożenia energią elektrostatycznąOcena ryzyka i leczenie osób zagrożonych samobójstwem Krótkie wytyczne postępowaniaZagrożenia, ocena ryzykaAnaliza zagrożeń i ocena ryzyka zawodowegoczesc rozdzialAnaliza?N Ocena dzialan na rzecz?zpieczenstwa energetycznego dostawy gazu listopad 09Zagrożenia bezpieczeństa informacjiwięcej podobnych podstron