Bliżej szkoły
Aby móc się realizować, trzeba się uczyć,
a żeby dziecko chciało się uczyć,
musi uwierzyć w siebie.
(A.Warzecha)
Joanna butkiewicz
Drama w edukacji
wczesnoszkolnej
rama jest tą metodą pedagogiczną, która dzięki odwoływaniu się do indywidualności dzie-
cka sprzyja wydobywaniu i rozwijaniu najbardziej pożądanych cech jego osobowości oraz
Dwzmacnia wiarę w siebie. Aktywność twórcza stanowi naturalną potrzebę biologiczną dzie-
cka. Jego rozwój kieruje się w stronę świata ludzi dorosłych, stąd intensywna potrzeba naśladowania
i identyfikowania się z człowiekiem dorosłym. Tę naturalną potrzebę rozwojową trzeba wykorzystać,
podsuwając pożądane wzory do naśladowania, tworząc odpowiednie sytuacje i sprzyjającą atmosferę
do twórczej aktywności. Drama umożliwia wykorzystanie naturalnej skłonności do naśladownictwa
i zabawy, przez co rozwija nie tylko aktywność intelektualną, ale także emocjonalną i ruchową.
Teatr, gra aktorska czy zabawa werbalna, są wyjątkową okazją do osiągnięcia sukcesu. Sytuacje takie
stymulują do większego wysiłku, stają się motywacją do nowych wyzwań. A przede wszystkim dają
poczucie wartości, godności i nadają sens własnej aktywności zarówno dziecku, jaki nauczycielowi.
Poprzez sięgnięcie do elementów zabawy i ekspresji drama pozwala na swobodny rozwój możliwości
dziecka, czyni go twórczym i samodzielnym w rozwiązywaniu problemów. Prowadzona systema-
tycznie pozwala na doskonalenie wewnętrznych możliwości dzieci:
percepcyjnych,
intelektualnych,
motywacyjnych,
społeczno-moralnych.
W zakresie percepcji drama wzbogaca kontakt ze światem za pomocą wszystkich zmysłów, które cywi-
lizacja techniczna, niestety ogranicza i pozbawia wrażliwości. Ćwiczenie koncentracji poszczególnych
zmysłów pozwala na ciągłe ich doskonalenie. Rozwój procesów poznawczych kształtuje zainteresowa-
nia dziecka i w istotny sposób motywuje do nauki w szkole. Następuje rozwój uczuć wyższych i wzrost
świadomości moralnej. Uświadomienie własnej struktury emocjonalnej pomaga stawać się odpowie-
dzialnym za swoje zachowania i decyzje. Drama stwarza okazję do zadawania pytań, rozwiązywania
problemów. Po określeniu przez nauczyciela sytuacji wyjściowej następuje swobodne rzucanie pomy-
słów, ustalenie scenariusza działań, ich ocena i analiza. Jest to cecha charakterystyczna dla postaw twór-
czych, o kształtowanie których upominają się współczesne koncepcje edukacyjne. Drama daje nauczy-
cielowi możliwości niezwykłego kontaktu z dzieckiem, motywowania go do pracy nad rozwojem całej
osobowości. Wielkim atutem dramy jest fakt odwoływania się do indywidualności każdego dziecka, co
sprzyja zaspokajaniu jego osobistych pragnień. Drama wdraża do samodzielności i aktywności, rozwija
wyobraz
nię, fantazję oraz plastykę ciała. Jako kontynuacja zabawy aktywizuje dziecko, rozbudza jego
wyobraz
nię, a przez to ułatwia i pogłębia przyswajanie treści i form językowych, rodzi sprzyjające wa-
runki do kształtowania sprawności językowej.
Współczesna szkoła powinna świadomie i konsekwentnie organizować takie działania, które rozbu-
dzą naturalną aktywność i postawę twórczą w każdym dziecku. Staje się to szczególnie ważne, gdy
24 blizejprzedszkola.pl
24 blizejprzedszkola.pl
Bliżej przedszkola óð 11.98 listopad 2009
mamy do czynienia z małymi dziećmi. Są one bowiem spontaniczne, otwarte, nie obciążone stereo-
typami nauczania, obawą przez zbyt częstą represyjnością szkoły. Będą więc szybko wchłaniać prze-
kazywane treści. W dramie można wyróżnić kilka podstawowych grup zajęć. Są to według Gawina
Boltona: proste doświadczenia, wprawki dramowe, ćwiczenia dramowe, gry i inne formy artystyczne,
gry dramowe, teatr, drama właściwa.
W pracy z dziećmi na etapie edukacji wczesnoszkolnej szczególnie przydatne są:
óð Proste ćwiczenia  ćwiczenia rozwijajÄ…ce wrażliwość zmysłów: sÅ‚uchu, wzroku, dotyku, wÄ™chu
i smaku, doskonalÄ…ce refleks, polegajÄ…ce np. na rozpoznawaniu dz
więków, uważnym obserwowaniu
otoczenia, naśladowaniu ruchów, rozpoznawaniu obiektów za pomocą dotyku, a pokarmów za po-
mocą węchu i smaku.
óð Wprawki dramowe  podczas których dzieci przypominajÄ… sobie wrażenia wzrokowe, sÅ‚uchowe,
smakowe, węchowe i dotykowe i swoje doświadczenia wykorzystują w nowych sytuacjach (rozwija-
nie wyobraz
ni). W tej grupie mieszczą się ćwiczenia intonacyjne, językowe, ruchowe, mimiczne.
óð Ćwiczenia dramowe  zwykle dotyczÄ… sytuacji, w których dochodzi do konfliktu.
óð Gry  rozwijajÄ… sprawność fizycznÄ… i intelektualnÄ…, doskonalÄ… refleks, koncentracjÄ™, aktywność dzie-
cka oraz sprzyjają harmonijnemu rozwojowi. Jako wstępne ćwiczenia dramowe wykorzystywane są:
gry z wyobrażonymi przedmiotami (dzieci bawią się przedmiotami, które sobie jedynie wyob-
rażają np. piłką, skakanką);
gry w wyobrażonych sytuacjach (dzieci prezentują swoją reakcję na dowolny przedmiot zgod-
nie z poleceniem nauczyciela, np. zachwycasz się nim, uważaj, parzy!);
gry w wyobrażonej przestrzeni (dzieci za pomocą gestów i mimiki prezentują sytuację nakreślo-
ną przez nauczyciela, np. zabłądziłeś w górach, szukasz drogi do domu, słyszysz czyjeś kroki:
kto to może być?);
gry typu powstawanie z niczego (np. wyobraz
sobie, że jesteś nasionkiem, kiełkujesz, rośniesz
i wyrasta z ciebie kwiat);
gry matematyczne sprzyjające utrwalaniu pojęć matematycznych.
óð Inne formy artystyczne  rozwijajÄ… zdolnoÅ›ci artystyczne dzieci. Należą do nich m.in. ukÅ‚adanie
opowiadań, tworzenie melodii do tekstów i tekstów do melodii, ilustrowanie utworów różnorodnymi
pracami plastycznymi, malowanie obrazów słowami, układanie swobodnego tekstu, ilustrowanie mu-
zyką opowiadań nauczyciela. Dopiero, gdy dzieci dobrze opanują proste techniki dramowe, można
zacząć przechodzić do trudniejszych technik i pracy w kilkuosobowych grupach.
óð Techniki dramowe
Istnieje ponad dwadzieścia technik dramy. Przy ich wyborze należy pamiętać o konieczności dostoso-
wania do potrzeb rozwijającej się psychiki, wieku uczniów oraz stopnia zaawansowania grupy. Przed-
stawię tu kilka technik, które również można z powodzeniem wykorzystywać do pracy z uczniami
nauczania zintegrowanego.
óð Rola
Głównym sposobem pracy w dramie jest bycie w roli. Najczęściej polega to na tym, że uczeń jest sobą
w nowej, nie znanej dla niego, odmiennej od codziennego życia sytuacji lub stara się być w sytuacji
postaci.
óð Rozmowa
Najprostszym sposobem bycia w roli jest rozmowa na określony, zadany temat. Podstawą dyskursu
jest tu konflikt. Najbezpieczniejszą formą  spotkanie w zespołach dwuosobowych, rozgrywające się
na kilku planach jednocześnie. Przebieg ćwiczenia: partnerzy siadają naprzeciwko siebie na podłodze
lub na krzesłach, ewentualnie rozmawiają stojąc. Mają wyraz
nie określony czas pracy. Po zakończeniu
ćwiczenia nauczyciel prosi o relację z rozmów na forum klasy.
óð Wywiad
Częstym sposobem pracy w roli jest wywiad. Może być prowadzony po cichu, intymny, dwuosobowy
i oficjalny, prowadzony przez całą grupę z jedną czy kilkoma osobami. Obie konwencje bycia w roli,
rozmowa i wywiad, jako bardzo bezpieczne, nie wymagają umiejętności aktorskich; angażują emocjo-
nalnie, rozwijają myślenie i wyobraz
nię, doskonale nadają się do ćwiczeń w mówieniu.
óð Etiuda pantomimiczna
JednÄ… z form pracy w roli jest etiuda pantomimiczna ruchowa, z wyimaginowanym przedmiotem.
Może to być zabawa w piłkę, strzelanie z łuku, mycie się, ubieranie itp. Ćwiczenie to rozwija elokwencję
ciała, uczy komunikatywności, wpływa na wyobraz
nię, pomaga w koncentracji, ułatwia wchodzenie
w rolÄ™.
blizejprzedszkola.pl 25
blizejprzedszkola.pl 25
Bliżej szkoły
óð Improwizacja
Teatr, gra aktorska czy zabawa
O improwizacji można mówić, gdy jedna lub więcej osób otrzy-
werbalna sÄ… wyjÄ…tkowÄ… okazjÄ…
muje rolę oraz temat i próbuje działać w związku z otrzymanym
do osiągnięcia sukcesu.
zadaniem. PodstawÄ… jej jest tekst tworzony na gorÄ…co, w trakcie
Sytuacje takie stymulujÄ…
rozwijajÄ…cego siÄ™ sporu czy konfliktu.
do większego wysiłku, stają się
óð Inscenizacja
motywacją do nowych wyzwań.
O inscenizacji (spektaklu) mówimy wtedy, gdy występuje wy-
A przede wszystkim dajÄ… poczucie
raz
ny podział na scenę i widownię, na aktorów i publiczność.
Punktem wyjścia inscenizacji jest scenariusz. Pod kierunkiem re-
wartości, godności i nadają sens
żysera aktorzy starannie opracowują sytuacje i działania. Uczą
własnej aktywności zarówno
się tekstu na pamięć. Elementy inscenizacji: aktor i jego środki
dziecku, jaki nauczycielowi.
wyrazu, przestrzeń, ruch sceniczny, scenografia, kostium, rekwi-
zyt, muzyka, światło.
óð Rzez
ba
Jest nazwą ćwiczenia, które polega na tym, że uczeń przyjmując
óð List
rolę, zamiera w bezruchu, jednocześnie ekspresyjnie i komuni-
List rozpoczyna serię ćwiczeń w pisaniu i czytaniu. Jest to techni-
katywnie wyrażając uczucie, postawę czy sytuację; przy czym
ka ściśle związana z rolą. List wprowadza się wtedy, gdy ucznio-
ważna jest tu zarówno wymowa całego ciała, jak i jego poszcze-
wie posiadają umiejętność pisania i konstruowania zdań. Tematy
gólnych elementów, gestu ręki, mimiki twarzy. Rzez
bę można
mogą być różne, muszą jednak być ciekawe, a nawet zaskakują-
przygotować indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych,
ce. Dzieci nie zawsze muszą pisać ze swojego punktu widzenia.
rzadziej w większych grupach. Żywy obraz (obraz bez ruchu,
Mogą zmieniać perspektywę, wcielać się w inną postać. Ta forma
stop  klatka, zdjęcie, fotografia). W żywym obrazie, to znaczy
może być wykorzystywana do charakterystyki bohaterów czyta-
w obrazie skomponowanym z ludzi, zostaje uchwycone zdarze-
nek, opisu zwierząt lub problemów matematycznych.
nie w najbardziej dramatycznym momencie i zatrzymane, jak
w stop  klatce filmowej lub na fotografii. To technika bezpieczna,
óð Zabawy
skupiająca. Służy zarówno celom polonistycznym, jak i edukacji
Dramę można rozpoczynać od rozgrzewki, czyli zabawy zaty-
estetycznej i teatralnej.
tułowanej Drwale i niedz
wiedzie. Cała grupa w rolach drwali wy-
óð Rysunek
konuje proste etiudy ruchowe (rąbanie, piłowanie, opuszczanie
drzewa), połączone z dz
więkiem. Pojawiają się niedz
wiedzie, głod-
Należy do technik plastycznych. Może to być portret realistycz-
ne, żarłoczne. Nie atakują tylko nieruchomych. Zabawa polega
ny lub karykatura postaci literackiej, rysunki przedmiotów
na tym, że drwale muszą zatrzymać się w pozie i trwać w bezru-
związanych z bohaterami. Ćwiczenie nie wymaga od uczniów
chu. Któremu drgnie ręka czy głowa, natychmiast zostaje zjedzo-
zdolności plastycznych. Rozwija dar obserwacji, uczy patrzenia
ny. Ćwiczenie powtarza się kilkakrotnie. Zwycięża drwal, który
i widzenia, rozbudza wyobraz
niÄ™ i fantazjÄ™. Staje siÄ™ punktem
nie daje się sprowokować ani śmiechem, ani łaskotaniem. Mogą
wyjścia do opisów, opowiadań i charakterystyki postaci.
tu też być inne zabawy tego typu, np. pająk i muchy.
óð Przedmiot  znak
óð Ćwiczenia wykorzystujÄ…ce zmysÅ‚y do rozwijania wyobraz
ni
Należy do techniki plastycznej. Nauczyciel lub uczniowie przy-
Wprowadza się je w celu wyciszenia wewnętrznego i skupienia
noszą na lekcje różne przedmioty należące do danej osoby, cha-
grupy. Związane są ze zmysłami człowieka: wzrokiem, słuchem,
rakteryzujÄ…ce bÄ…dz
jej wyglÄ…d, bÄ…dz
zainteresowania. Może być
dotykiem, węchem, smakiem. Nauczyciel czyta sugestywnie czy-
punktem wyjścia do ćwiczeń przedmiotowych, opisów, opowia-
tankę czy wiersz. Uczniowie mają zamknięte oczy. Potem opowia-
dań.
dajÄ… o obrazach, formach, kolorach, postaciach i zdarzeniach, jakie
pojawiły się w ich wyobraz
ni pod wpływem słuchania utworu.
Roli i znaczenia dramy na szczeblu nauczania zintegrowanego
nie sposób przecenić. Ze względu na swoje walory i nieograni-
czone możliwości może ona pełnić w procesie kształcenia funkcję
służebną, pomagając w realizacji wielu czynności i zadań dydak-
tyczno-wychowawczych.
% Joanna butkiEWicz
Szkoła Podstawowa nr 31
w Dąbrowie Górniczej
Bibliografia:
Dziedzic A., Pichalska J., Świderka E., Drama na lekcjach języka polskiego, Warszawa,
1995.
Mineyko B., Improwizacje w klasach I-III, Warszawa, 1986.
Grodzka-Mazur E., Zabawy parateatralne w klasach I-III jako stymulatory rozwoju moż-
liwości dziecka, Cieszyn, 1996.
Rybotycka L., Gry dramatyczne. Teatr młodzieży, Warszawa, 1986.
Przybylska-Matula B., Muszyńska G., Kotulska B., Pocwa B., Dramowa interpretacja
lektur szkolnych, Warszawa, 2004.
Sikorka-Żyrek B, Drama w edukacji wczesnoszkolnej,  Życie Szkoły , nr 2, 1997.
26 blizejprzedszkola.pl