Koncepcja renesansowego nagrobka
Rzez
ba nagrobkowa była ściśle związana z architekturą. Twórcą nowego typu
nagrobka był Donatello. Zaprojektował on nagrobek antypapieża Jana XXIII. Na
sarkofagu spoczywa zmarły jakby w spokojnym śnie. Umieszczony jest on w
przyściennej niszy utworzonej między dwiema kolumnami o korynckich kapitelach,
zwieńczony baldachimem w kształcie podwieszonej kotary. Z czasem ten rodzaj
nagrobka przeszedł ewolucję.
1. Nagrobek polski w XVI w.
Cechy:
- przyjęcie typu włoskiego (martwy ukazany jako żywy), np. nagrobek króla Zygmunta
Augusta autorstwa Berrecciego
-  maniera pozy i gestu (niezwykłość i ekstrawagancja)  figury półleżące
- charakterystyczne uproszczenia (istotnymi elementami sÄ… brama triumfalna
obramienia i figura zmarłego)
- uproszczona rzez
ba - zamiast pełnoplastycznej relief
- postać w frontalnym ujęciu
- zgięta noga bliżej ściany ukazywana z profilu
- dwuwymiarowe ujęcie
- wypełnienie całej powierzchni płyty
- przedstawia żywego człowieka
- sansowinowskie wydanie przyściennego nagrobka
- bliskość manieryzmowi
- stawiano je najważniejszym personom
Materiały:
- twardy czerwony marmur (nagrobki kaplicy Zygmuntowskiej)
- piaskowiec
- pińczowski kamień
Funkcje:
- upamiętniająca  gloryfikująca jako jedyna
- naiwna charakterystyka pozycji społecznej
Pod koniec średniowiecza występowały dwa rodzaje przedstawień nagrobnych w
Polsce:
·ð PÅ‚yta z postaciÄ… stojÄ…cÄ…
·ð Nagrobek tumbowy bÄ…dz
pseudotumba z figurą leżącą (zdobył większą
popularność i wykształcił najokazalsze formy - nagrobki królewskie na
Wawelu).
Główny akcent znaczeniowy szlacheckiego nagrobka spoczywa na przedstawieniu
leżącego człowieka z elementem zarówno manierystycznym, aczkolwiek z
realistycznym obliczem, ku chwale i pamięci.
Nagrobki z figurami klęczącymi
- żywa postać  klęcząca i modląca się
- klęczenie wyrazem czci, hołdu, podzięki, pokuty
- poczÄ…tkowe cechy:
·ð niewielkie rozmiary
·ð pÅ‚asko rzez
bione
·ð skromne obramienie
·ð figury w skali miniaturowej m.in. u stóp ukrzyżowanego/zmartwychwstaÅ‚ego
Chrystusa
·ð caÅ‚e rodziny  mężczyz
ni po jednej stronie, kobiety po drugiej stronie
Warianty nagrobków:
·ð różne rozmiary figur  od naturalnych po miniaturowe
·ð figura zespolona z tÅ‚em lub przeciwstawiona mu np. poprzez kontrastowy
kolor
·ð rzez
ba pełna lub płaskorzez
ba
·ð figura ustawiona na wprost lub z profilu
·ð zmarÅ‚y przedstawiony sam lub u stóp krzyża lub Matki Boskiej
·ð przedstawiony sam lub w asyÅ›cie patrona lub innych Å›wiÄ™tych, rodziny, z
figurami alegorycznymi
·ð nagrobek w ramie architektonicznej lub bez niej
·ð pomnik stojÄ…cy przy Å›cianie lub wiszÄ…cy na niej
·ð różny stan psychiczny zmarÅ‚ego: zaduma, egzaltacja
2. Nagrobek  michelangelowski
·ð postać siedzÄ…ca
·ð ruch manifestacjÄ… życia
·ð Å‚ukowate wieki sarkofagów
·ð dziwne, wyszukane pozy alegorycznych rzez
b
·ð zsuwajÄ… siÄ™ z pochyÅ‚oÅ›ci
·ð wrażenie niewygody
·ð brak statycznoÅ›ci
3. Nagrobek sansovinowski
- twórcą tego nagrobka był Sansovino
- nowy układ postaci zmarłego
·ð gÅ‚owa wsparta na rÄ™ce
·ð jedna noga ugiÄ™ta w kolanie
- postać znajduje się w spoczynku lub półśnie
4. Nagrobki niderlandzkie
- Floris Cornelius
·ð nagrobki w Królewcu
nagrobek Albrechta Pruskiego
·ð nagrobki w Kolonii
- Willem van der Block
·ð nagrobek kardynaÅ‚a Andrzeja Batorego  1598 r., koÅ›ciół w Barczewie,
koncepcja figury klęczącej przywieziona z Rzymu, struktura pomnika
niderlandzka, z odcieniem klasycznym
·ð nagrobek Kossów - ok. 1620r., katedra w Oliwie, wieloosobowy, brak ram
architektonicznych, rodzina klęczy na niewysokiej kolumnowej podstawie  2
mężczyz
ni, kobieta, dziecko, naturalizm
·ð nagrobek Babrów - koÅ›ciół Mariacki w GdaÅ„sku, 2 postacie
Bibliografia:
·ð prof. MieczysÅ‚aw Zlat  Leżące figury zmarÅ‚ych w polskich nagrobkach XVIw.
·ð http://renesans-nacia.blog.onet.pl/1,AR3_2009-04_2009-04-01_2009-04-30,index.html
·ð http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/historia_sztuki/19896-w%C5%82oski_renesans.html
·ð http://portalwiedzy.onet.pl/13307,,,,floris_cornelis,haslo.html
·ð Barbara OsiÅ„ska,  Sztuka i czas. Od prehistorii do rokoka , wyd. WSiP, Warszawa 2004, wyd.
drugie, Wokół renesansu, str. 137; 141-142; 183-184
·ð W. Tatarkiewicz, Nagrobki z figurami klÄ™czÄ…cymi, Studia renesansowe, t. 1, WrocÅ‚aw 1956
figura wykuta w
·ð nagrobek Zygmunta I Starego
Bartłomiej Berrecci
czerwonym marmurze
węgierskim, jabłko i berło
w dłoni /dziś berła już nie
ma, we wnęce ściany
umieszczono nagrobek
Zygmunta Augusta,
nowatorska koncepcja
przedstawienia figury
zmarłego  uśpionej ,
ułożonej na boku, ze
wspartÄ… na ramieniu lub
dłoni głową i z
poruszonymi nogami,
portretowość wykonania,
motyw budzenia siÄ™ ze
snu i wstawania,
anatomiczna poprawność
figury oraz dekoracyjna
·ð Kaplica Zygmuntowska
stylizacja zbroi i fałd
draperii
nagrobki Zygmunta
Starego - cofnięty łuk
(forma oparta na
zwielokrotnionym Å‚uku
tryumfalnym), mocno
zdobiony roślinnie, na
sarkofagach leżą
królowie z lekko
podkurczonymi nogami,
wsparci na łokciu, głowa
odchylona do tyłu, śpiący
rycerz, bardziej
odpoczywajÄ…,
symboliczne atrybuty, po
bokach w niszach rzez
by
·ð nagrobek Anny Jagiellonki w kaplicy
zygmuntowskiej
Santi Gucci
dwubarwny materiał,
niewielka przyścienna
budowla, niepogrążona w
niszy, postać króla w
reliefie wypukłym na
płaskiej pionowej płycie,
przewaga linii krzywej,
nastrój niepokoju
rozbudowanych form
Nagrobek Stefana Batorego w
Kaplicy Mariackiej na Wawelu
·ð nagrobek Andrzeja i Barbary Firlejów
w Janowcu, 1588-87
Jan Michałowicz z
Urzędowa 
Nagrobek Filipa
naśladowca
Padniewskiego,
Berrecciego, zwarta
biskupa, wykuty z
syntetyczna bryła,
pińczowskiego
klasyczne w wyrazie
piaskowca i
formy, studia
czerwonego marmuru,
psychologiczne
z alabastrowÄ… postaciÄ…
biskupa, tworzony w
latach 1572-75 w
kaplicy Różyców w
katedrze wawelskiej.
Jan Michałowicz z
Twarz Padniewskiego
Urzędowa, mistrz
z cechami wybitnie
polskiego renesansu
·ð nagrobek Filipa Padniewskiego na
portretowymi.
Wawelu, 1572r.
http://www.urzedow.pl/
gzu02/20.htm
alegoryczne rzez
by Dnia
·ð nagrobek Giuliana di Piera de' Medici
i Nocy, pełen werwy i
Giuliano lewą ręką
witalny wódz starożytny
przytrzymuje buławę -
symbol dowodzenia
oddziałami papieskimi, a
w prawej dłoni trzyma
dwie monety - jest to
alegoryczne rzez
by
aluzja do jego
Poranka i Zmierzchu,
wspaniałomyślności.
pogrążony w medytacji
Zbroja w stylu antycznym
znajdujÄ… siÄ™ w nagrobku
okrywa silne i muskularne
Lorenza Medici
ciało - nawiązania
ikonograficzne do
posągów rzymskich
tu postać zmarłego leży w
imperatorów.
połowie wysokości niczym
Rzymianin przy uczcie, za
nim wnęka z postacią
·ð nagrobek Lorenza II di Piera de'
(Madonna z DzieciÄ…tkiem),
Medici
wśród kilku innych postaci,
nie jest główną. Architektura
·ð Bazylika Å›w. Piotra w Okowach,
(filary o przekroju prawie
grobowiec papieża Juliusza II
krzyża greckiego)
Michał Anioł
(niezrealizowany do końca) tworzy trzy nisze, każda
dwupiętrowa, w każdej
postacie, największy ciężar
ozdób skupiony na dole, im
wyżej tym większa
surowość, na górze herb,
Mojżesz, główna postać
grobowca, siedzi z
tablicami, nieobecny,
zapatrzony, zamyślony
(filozof, myśliciel), powaga,
bardzo zwichrzone szaty i
broda dodajÄ… mu energii,
rogi jako aureola (błąd
tłumaczenia S.T)
nagrobek Girolamo Basso Rovere Sansavino stworzył nowy
typ nagrobka z
Andrea Sansovino
przedstawieniem zmarłego
leżącego w uśpieniu na
boku i wspartego na Å‚okciu -
nagrobki kardynałów A.
Sforzy i G. Basso della
Rovere w kościele S. Maria
del Popolo w Rzymie (1505-
1509).
Grobowce doby renesansu i baroku
Marta Swoboda
Wszystkich Świętych to czas, kiedy częściej myślimy o zmarłych niż zazwyczaj. Tego dnia spotykamy się
wraz z rodzinÄ… nad grobami bliskich i modlimy siÄ™ w ich intencji.
Od zawsze nagrobki oznaczające miejsce pochówku ciała zmarłego miały za zadanie zachować pamięć o
jego osobie. Po śmierci szczątki umieszczano w grobowcach, które przybierały rozmaite kształty i formy.
Ze względu na ogromne koszty tylko najbogatsi mogli sobie pozwolić na fundację okazałej architektury,
której budowa pochłaniała niekiedy nawet kilkadziesiąt lat. Typem grobowców pojawiającym się
najczęściej w omawianym okresie to kompozycje architektoniczno-rzez
biarskie umieszczane we
wnętrzach kościołów.
W renesansie (XV  XVI wiek) artyści wzorowali się na formach architektury starożytnej, stosując
porządki wykształcone w Grecji i Rzymie, motywy antyczne oraz ornamenty. Grobowce traktowano jako
wyraz chwały i pamięci o zmarłym. Powstał wzór ustanowiony przez dwa nagrobki przyścienne
znajdujÄ…ce siÄ™ we Florencji.
SÄ… to grobowce Leonarda Bruniego (Bernardo Rosselino, 1447 r.) oraz Carla Marsuppiniego (Desiderio da
Settignano, 1455 r.), gdzie motywy religijne zostały zastąpione elementami zaczerpniętymi z tradycji
antycznej, aluzjami do kultu cnót i nauk.
Nagrobki te wpisane są w swoiste aedicule (nisze), które mają przypominać łuk triumfalny (element
zaczerpnięty ze starożytnego Rzymu); w nich umieszczono motywy gloryfikujące nieboszczyka, jak herby
czy girlandy, oraz sarkofag z leżącą na nim postacią zmarłego. Osoba zmarła była wcieleniem cnót i
utożsamiała ideał "humanistycznego księcia chrześcijańskiego".
Typ ten był wielokrotnie powielany aż do póz
nego renesansu, kiedy to zmienił się schemat
przedstawienia postaci ludzkiej. Innowatorem był Andrea Sansovino, który wprowadził typ postaci tak
zwanej sansovinowskiej, wykształconej pod wpływem filozofii neoplatońskiej, która mówiła, że człowiek
świadomie przechodzi z życia ziemskiego do niebiańskiego. Przykładem jest nagrobek Girolamo Basso
della Rovere w Rzymie (1505-1509), gdzie zmarły został wyobrażony jako postać leżąca na boku i
wsparta na łokciu, z półprzymkniętymi oczami.
Sztuka w okresie baroku (od końca XVI do XVIII wieku) miała "olśniewać" widza oraz przekazywać
ważne treści ideologiczne. Odwoływała się przede wszystkim do zmysłów oglądającego, miała go
poruszyć. Charakteryzowała się dynamizmem, patosem, teatralizacją i iluzjonizmem. Giovanni Lorenzo
Bernini, jeden z bardziej znanych włoskich rzez
biarzy, zaprojektował dwa nagrobki na zlecenie papieży:
Urbana VIII (1627  1647 r.) i Aleksandra VII (1673  1674 r.).
Ten należący do Urbana VIII jest nowym typem nagrobka, w formie piramidy o wysokim wierzchołku.
Papież został ukazany jako żywy, tronujący i błogosławiący. Grobowiec Aleksandra VII zaś umieszczono
w niszy nad drzwiami, prowadzącymi ówcześnie do zakrystii. Włączając owe drzwi do swojej kompozycji,
Bernini przekształca je równocześnie w wejście do grobowca, a nawet w bramę samej śmierci, z której
wychodzi kościotrup z klepsydrą.
Wszystkie opisane nagrobki są w typie przyściennym, popularnym wśród papieży oraz fundatorów
kościołów, gdyż mieszczą się one na ścianach wnętrz świątyń. Grobowce te z jednej strony miały
zachować w pamięci, a z drugiej apoteozować postać zmarłego.