Barok Jako Zaprzeczenie Renesansowej Koncepcji Sztuki.

RENESANS BAROK

UMIAR
Znaleźć właściwą miarę w życiu i sztuce, pamiętać, że w życiu radości przeplatają się z cierpieniem. Być rozważnym, nie
popadać w rozpacz ani przesadę. Cieszyć się z tego co ofiarował nam los. BOGACTWO
korzystać ze wszystkich
dostępnych nam środków wyrazu. Rozwijać kunszt słowny. Nie unikać przesady. W sztuce
preferować dekoracyjność, malarskość,
przepych.

SPOKÓJ
Spokój sumienia i spokój ducha. Żyć umiejętnie, w zgodzie z porządkiem natury, znajdując pociechę w opiekuńczym Bogu.
Tworzyć sztukę jasną i klarowną. Tworząc
uczyć się albo dawać radość. EKSPRESJA
Zaskakiwać, a nawet szokować czytelnika.
Pamiętać, że brzydota i okrucieństwo też mogą stać się tematami dla artysty.
PROSTOTA
Zachować prostotę obyczaju
na przykład chroniąc się w zaciszu wiejskiego dworku. Przyglądać się naturze,

pracować, bawić się. Unikać zawiłości w myśleniu i pisaniu. SZTUCZNOŚĆ
Natura wymaga upiększenia. Komplikacje i
zawiłości są prawdziwym żywiołem artysty. Liczy się tylko oryginalność, wyrafinowany smak, erudycja. Dziwaczności też są w cenie.

HUMANIZM
" Homo sum; humani nil a me alienum puto " (człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce) Słowa greckiego
pisarza Terencjusza niech będą dla nas wzorem. Podziwiać człowieka
twórcę wszelkich dzieł. Pamiętać o uprzywilejowanej pozycji

człowieka we wszechświecie. NIEPOKÓJ METAFIZYCZNY
Zrozumieć, że w obliczu Boga, a nawet kosmosu, człowiek jest
nicością. Zadawać pytania o sprawy ostateczne, a nie znajdując odpowiedzi
popadać w rozpacz albo melancholię. Rozmyślać o
śmierci i czasie minionym.
HARMONIA
Uczyć się od starożytnych mędrców i artystów doskonałości kompozycji. Brać pod uwagę proporcje i kanony. Raczej

kontynuować i doskonalić istniejące już gatunki niż stwarzać nowe. KONCEPT - Cenić zaskakującą pointę, kunsztowny
paradoks, metaforę i poetycki koncept. Poznać wszystkie tajemnice poetyckiego warsztatu. Brać od starożytnych przede wszystkim
elementy dekoracji.
CZŁOWIEK RENESANSU
Tak zwana "osobowość renesansowa", czyli człowiek wszechstronnie wykształcony i utalentowany,

geniusz znający historię ludzkości.
We Włoszech : Leonardo da Vinci, Michał Anioł.
W Polsce : Kopernik.
Literatura podsuwa nam ponadto wzory skromniejsze : poety mędrca (Kochanowski) i dobrego gospodarza-patrioty (Rej).
CZŁOWIEK BAROKU
Osobowość bardzo różnorodna, tak jak zróżnicowany jest barok w poszczególnych krajach. W literaturze

polskiej spotykamy na przykład barok dworski (Jan Andrzej Morsztyn), sarmacki (Wacław Potocki) i ewentualnie religijny ("poeci
metafizyczni" : Sęp Szarzyński, Grabowiecki). Ideałem Morsztyna byłby zapewne "homo ludens" (człowiek zabawy), Potockiego :
szlachcic
patriota.


Geneza i Treść Mitu Sarnackiego.

Sarmatyzm to pojęcie złożone. Obejmuje ono obyczajowość oraz kulturę duchową i umysłową Rzeczpospolitej szlacheckiej od
schyłku wieku XVI aż po czasy rozbiorów. Pojęciem tym określa się również swoisty sposób bycia - rubaszność., bujność obyczaju, a

także mentalność ówczesnej polskiej szlachty. Sarmatyzm można również w kategoriach ideologii szlacheckiej, która sankcjonowała
szczególne miejsce szlachty w społecznej kulturze Rzeczpospolitej.
Poprzez odwołania do legendarnej Sarmacji
krainy starożytnej Słowian
szlachta potwierdzała własny rodowód, czując się
spadkobierczynią rycersko-ziemiańskich tradycji Polski i Słowiańszczyzny w ogóle. Stopniowo w ciągu XVII wieku pojęcie Sarmaty
zaczęto utożsamiać z polskim szlachcicem
ziemianinem i gospodarzem. Podkreślaniu polskości idei sarmackiej towarzyszyła

niechęć do cudzoziemszczyzny, do wszelkich elementów obcych rodzimemu obyczajowi. Ta niechęć kształtowała także hasła
tradycjonalizmu, gloryfikacji dawnych praw i obyczajów, w tym także polskiego ustroju państwowego. Szlachcic
rycerz był obrońcą
złotej wolności, systemu społeczno-państwowego, który gwarantował mu uprzywilejowane miejsce w Rzeczpospolitej.
Już w XVII wieku w ideologii sarmackiej ujawniły się hasła mesjanistyczne, propagowane i rozwijane przez Kościół. Polska, jej

obywatele, a więc rycerska szlachta, miała odegrać szczególną rolę w całej wschodniej Europie poprzez krzewienie idei
chrześcijańskich. Szlachcic
obrońca wiary, obrońca NMP
stawał na straży chrześcijańskiej Europy, strzegł przed
niebezpieczeństwem pogaństwa i innowierstwa. Polska odgrywała w ideologii sarmackiej zaszczytną rolę "przedmurza
chrześcijaństwa"
najdalej na wschód wysuniętego bastionu Rzymu.

W drugiej połowie XVII wieku życie kulturalne i obyczajowe szlachty ulegało stopniowemu zwyrodnieniu. Pisarze późnego
baroku między innymi Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski, podjęli zdecydowaną krytykę przejawów życia szlacheckiego,
akcentując zawłaszcza niezrealizowanie przez nią podstawowych zasad ideologii sarmackiej. Krytyce
podkreślamy to mocno

podlegała nie sama ideologia, ale właśnie odstępstwa od niej.


Agent Jerzy Głębowski
CopyRight 06.11.1997 by X-Files Corporation
All Rights Reserved � Ó