Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
1. OBLICZANIE ZAPOTRZEBOWANIA Qp = Ui �"(ti - te )Ai [W]
i i
NA MOC CIEPLN
DLA OGRZEWA-
gdzie:
Ui - współczynnik przenikania ciepła przez i-tą prze-
NYCH POMIESZCZEC

grodę, [W/m2�"K], obliczony ze wzoru
Zapotrzebowanie na moc cieplną dla ogrzewanych pomiesz-
ti - obliczeniowa temperatura powietrza w pomiesz-
czeń nale\
y określać zgodnie z wymaganiami aktualnie obowiązującej
czeniu, [�C], tablica ,
normy PN-94/B-03406 "Obliczanie zapotrzebowania ciepła po-
tei - obliczeniowa temperatura powietrza po zewnętrz-
mieszczeń o kubaturze do 600 m3". Obliczeniowe zapotrzebowanie
na moc cieplną pomieszczeń składa się ze strat ciepła przez przenika-
nej stronie i-tej przegrody, [�C], tablica 1.5.
nie oraz z ciepła na ogrzewanie powietrza zewnętrznego dopływające-
Ai - pole powierzchni i-tej przegrody, m2.
go do pomieszczenia. Obliczenia rozpoczyna się od określenia
Zyski i straty ciepła przez przenikanie przez przegrodę nale\
y
obliczeniowych temperatur powietrza na zewnątrz budynku oraz w
obliczać gdy ró\
nica między |ti - tei |e" 4 K
e"
e"
e"
jego pomieszczeniach. Kolejnym krokiem jest wyznaczenie współ-
czynników przenikania ciepła U dla przegród budowlanych. Następ-
nie nale\
y określić strumienie objętościowe powietrza wentylacyjnego
dopływającego do ogrzewanych pomieszczeń i obliczeniowe zapo-
trzebowanie na moc cieplną dla pomieszczeń.
Obliczeniowe zapotrzebowanie na moc cieplną dla ogrzewanego
pomieszczenia określa zale\
ność:
H
H
Q = Qp �"(1+ d1 + d2)+ Qw [W]
gdzie:
L
Qw - straty ciepła na wentylacje, [W], wzór, [1.3], [1.3]
Qp - straty ciepła przez przenikanie, [W], wzór ,
d1 - dodatek dla wyrównywania niskich temperatur powierzch-
L
ni przegród, tablica
d2 - dodatek uwzględniający skutki nasłonecznienia, tablica
Rys. . Wymiary przegród
1.2.
Pola powierzchni przegród (ścian, stropów itp.) nale\
y określać w
oparciu o ich wymiary w osiach przegród ograniczających. W
1.1. STRATY CIEPA
A NA WENTYLACJ
Qw
przypadku okien, drzwi i świetlików nale\
y przyjmować ze-
wnętrzne wymiary oście\
nic (rys. ).
Straty ciepła na wentylację opisuje wzór:
" dla pomieszczeń u\
ytkowanych co najmniej 12 h w ciągu doby
(np. budynki mieszkalne)
1.3. DODATKI d1, d2
Dodatek d1 uwzględnia wpływ niskich temperatur po-
Qw = [0.34 �"(ti - tw)- 9]�" V [W]
wierzchni przegród. Wartość dodatku d1 w zale\
ności od liczby
" dla pomieszczeń u\
ytkowanych mniej ni\
12 h w ciągu doby
przegród chłodzących i kondygnacji, na której znajduje się pomiesz-
(np. budynki u\
yteczności publicznej)
czenie, przedstawiono w tablicy
Qw = [0.34�"(ti - tw)- 7]�"V [W]
Przegroda chłodząca to przegroda, dla której ró\
nica temperatu-
gdzie: ry po obu jej stronach jest większa lub równa 18 K.
V - obliczeniowy strumień objętości powietrza dopływającego
ti - te e" 18 K
- e"
- e"
- e"
i
do pomieszczenia, [m3/h] (jedna wymiana na godzinę),
Tablica . Dodatek dla wyrównywania niskich temperatur prze-
ti - obliczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniu,
gród d1
[�C], tablica 1.7.,
tw - obliczeniowa temperatura powietrza wentylacyjnego, [�C],
tablica. 1.5.
1.2. STRATY CIEPA
A PRZEZ PRZENIKANIE QP
Straty ciepła przez przenikanie określa zale\
ność:
Dodatek d2 uwzględnia skutki nasłonecznienia. Jego wartość w
n
zale\
ności od usytuowania przegród zewnętrznych pomieszczenia w
stosunku do stron świata podano w tablicy 1.2.. Je\
eli pomieszczenie
Qp = [W]
"Qpi
ma przegrody skierowane w ró\
ne strony świata, to dodatek d2 okre-
i=1
śla się jako średnią arytmetyczną dodatków dla poszczególnych prze-
gdzie:
gród.
n - liczba przegród,
Qpi - straty (lub zyski) ciepła przez przenikanie przez i-tą prze-
grodę ograniczającą pomieszczenie, [W], Wielkość tą opi-
suje wzór:
Tablica 1.2. Dodatek d2 uwzględniający skutki nasłonecnieia
Strona 1
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
1.4. WYMAGANIA DOTYCZ
CE ROZWI
ZAC

Tablice 1.4. Maksymalne wartości współczynnika U okien, drzwi
balkonowych, świetlików i drzwi zewnętrznych w budynkach
ARCHITEKTONICZNO-KONSTRUKCYJNYCH
mieszkalnych jednorodzinnych i u\
yteczności publicznej, oraz
BUDYNKU
minimalne wartości sumy oporów cieplnych dla podłóg układa-
Maksymalne aktualnie obowiązujące wartości współczynni- nych na gruncie.
ków przenikania ciepła U dla ścian, stropów, stropodachów, okien i
drzwi balkonowych podano w załączniku do  Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i
ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690)  patrz tabele nr 1.3. i
1.4.
Tablice 1.3. Maksymalne wartości współczynnika U ścian, stro-
pów i stropodachów w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych
i u\
yteczności publicznej
1.5. OBLICZENIOWA TEMPERATURA PO-
WIETRZA NA ZEWN
TRZ BUDYNKU
Obliczeniową temperaturę na zewnątrz budynku te nale\
y
przyjmować zgodnie z normą (PN-82/B-02403 "Temperatury obli-
czeniowe zewnętrzne"). Polska została podzielona na pięć stref
klimatycznych (Zał. 2.1). Ka\
dej strefie odpowiada inna obliczeniowa
temperatura powietrza na zewnątrz budynku (Tablica 1.5.). W przy-
padku gdy miejscowość, w której znajduje się budynek, le\
y na grani-
cy dwóch stref klimatycznych, jako obliczeniową temperaturę powie-
trza zewnętrznego nale\
y przyjąć temperaturę dla strefy o większym
numerze (ni\
szej temperaturze te).
Tablica 1.5. Obliczeniowe temperatury powietrza na zewnątrz
budynku
Strona 2
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
1.6. OBLICZENIOWE TEMPERATURY POWIETRZA W PRZESTRZENIACH ZAMKNI
TYCH PRZYLE-
GAJ
CYCH DO POMIESZCZEC
OGRZEWANYCH
Obliczeniowe temperatury powietrza w przestrzeniach Obliczeniowe temperatury powietrza w przestrzeniach zamkniętych przylegających
do pomieszczeń ogrzewanych określa norma PN-82/B-02403 "Temperatury obliczeniowe zewnętrzne". W tablicy 1.6. podano wartości tych
temperatur w zale\
ności od rodzaju przestrzeni nieogrzewanej i strefy klimatycznej, w której znajduje się budynek.
Tablica 1.6. Obliczeniowe temperatury powietrza w przestrzeniach zamkniętych przylegających do pomieszczeń ogrzewanych
Strona 3
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
1.7. OBLICZENIOWE TEMPERATURY POWIETRZA W POMIESZCZENIACH OGRZEWANYCH
Obliczeniowe temperatury powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach określa obecnie (od 16 grudnia 2002)  Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. Nr 75, poz. 690). W tablicy 1.7. podano obliczeniowe temperatury wewnętrzne w zale\
ności od przeznaczenia pomieszczeń.
Tablica 1.7. Obliczeniowe temperatury powietrza w pomieszczeniach ogrzewanych.
Temperatury Przeznaczenie lub sposób wykorzystania pomiesz- Przykłady pomieszczeń
obliczeniowe*) czeń
 nieprzeznaczone na pobyt ludzi, magazyny bez stałej obsługi, gara\
e indywidu-
+5�C
 przemysłowe  podczas działania ogrzewania dy- alne, hale postojowe (bez remontów), akumu-
\
urnego (je\
eli pozwalają na to względy technolo- latornie, maszynownie i szyby dz
wigów oso-
giczne) bowych
 w których nie występują zyski ciepła, a jednora- klatki schodowe w budynkach mieszkalnych,
+8�C
zowy pobyt osób znajdujących się w ruchu i w okry- hale sprę\
arek, pompownie, kuz
nie, hartownie,
ciach zewnętrznych nie przekracza l h. wydziały obróbki cieplnej
 w których występują zyski ciepła od urządzeń
technologicznych, oświetlenia itp., przekraczające
25 W na l m3 kubatury pomieszczenia
 w których nie występują zyski ciepła, przeznaczo- magazyny i składy wymagające stałej obsługi,
+12�C
ne do stałego pobytu ludzi, znajdujących się w okry- hole wejściowe, poczekalnie przy salach wi-
ciach zewnętrznych lub wykonujących pracę fizycz- dowiskowych bez szatni,
ną o wydatku energetycznym powy\
ej 300 W,
 w których występują zyski ciepła od urządzeń hale pracy fizycznej o wydatku energetycznym
technologicznych, oświetlenia itp., wynoszące od 10 powy\
ej 300 W, hale formierni, maszynownie
do 25 W na l m3 kubatury pomieszczenia chłodni, ładownie akumulatorów, hale targo-
we, sklepy rybne i mięsne
 w których nie występują zyski ciepła, przeznaczo- sale widowiskowe bez szatni, ustępy publicz-
+16�C
ne na pobyt ludzi: ne, szatnie okryć zewnętrznych, hale produk-
 w okryciach zewnętrznych w pozycji sie- cyjne, sale gimnastyczne,
dzącej i stojącej,
 bez okryć zewnętrznych, znajdujących się kuchnie indywidualne wyposa\
one w paleni-
w ruchu lub wykonujących pracę fizyczną o ska węglowe
wydatku energetycznym do 300 W,
 w których występują zyski ciepła od urządzeń
technologicznych, oświetlenia itp., nieprzekraczają-
ce 10 W na l m3 kubatury pomieszczenia
 przeznaczone na stały pobyt ludzi bez okryć ze- pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie in-
+20�C
wnętrznych, niewykonujących w sposób ciągły pra- dywidualne wyposa\
one w paleniska gazowe
cy fizycznej lub elektryczne, pokoje biurowe, sale posie-
dzeń
łazienki, rozbieralnie, szatnie, umywalnie, na-
+24�C**)  przeznaczone do rozbierania,
 przeznaczone na pobyt ludzi bez odzie\
y tryskownie, hale pływalni, gabinety lekarskie z
rozbieraniem pacjentów, sale niemowląt i sale
dziecięce w \
łobkach, sale operacyjne
*)
Dopuszcza się przyjmowanie innych temperatur obliczeniowych dla ogrzewanych pomieszczeń ni\
jest to określone
w tabeli, je\
eli wynika to z wymagań technologicznych.
**)
Poprzednio obowiązywała zgodnie z normą PN-82/B-02402 temperatura +25OC.
1.8. OBLICZANIE WSPÓA
CZYNNIKA PRZENI-
1 W
�ł łł
KANIA CIEPA
A U (dawne ozn. k)
U =
śł
Rsi + R + Rse �łm2 �" K
Zasady obliczania wartości współczynnika przenikania ciepła �ł �ł
U dla przegród określa norma PN-EN ISO 6946:1999  Komponenty
gdzie:
budowlane i elementy budynku - Opór cieplny i współczynnik
Rsi, Rse - jednostkowe opory cieplne przejmowania ciepła,
przenikania ciepła - Metoda obliczania . Współczynniki przenika-
[m2�"K/W], tablica 1.8.,
nia ciepła dla przegród budowlanych, nie powinien przekraczać wiel-
R - jednostkowy opór przewodzenia ciepła przez przegro-
kości zamieszczonych w tablicy 1.3..
Wielkość współczynnika przenikania ciepła U dla ścian i stropów i dę, [m2�"K/W], obliczony na podstawie zale\
ności
stropodachów nale\
y obliczać ze wzoru:
[1.7], [1.8], lub odczytany z załącznika .
Strona 4
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Tablica 1.8. Obliczeniowe wartości oporów przejmowania ciepła Ri i Re, (m2 K/W)
Opór przewodzenia ciepła przez przegrodę
b) Opór cieplny przegrody zło\
onej z warstw jednorodnych i z
Opór przewodzenia ciepła przez przegrodę R w zale\
ności od typu
niewentylowanymi warstwami powietrza:
przegrody określa się następująco:
a) Opór cieplny przegrody lub warstwy jednorodnej wchodzącej
m n
w skład przegrody:
R = + �ł śł
"R "R �łm2 �" K łł
i j
W
i=1 j=1
�ł �ł
�ł łł
d m2 �" K
R = �ł śł gdzie:
 W
�ł �ł Ri - jednostkowy opór cieplny i-tej warstwy, [m2�"K/W], obli-
gdzie:
czony wg wzoru ,
d - grubość przegrody lub warstwy, [m],
Rj - jednostkowy opór cieplny j-tej niewentylowanej szczeliny
 - obliczeniowa wartość współczynnika przewodzenia cie-



powietrznej, [m2�"K/W] odczytany z tablicy 1.9..
pła materiału przegrody, [W/m�"K] wg załącznika nr .
m - liczba warstw;
Przegrody budynków mieszkalnych, które ograniczają pomiesz-
n - liczba niewentylowanych szczelin powietrznych.
czenia o du\
ej wilgotności np. pralnie, suszarnie bielizny, hydro-
forownie, kuchnie gastronomiczne i kwiaciarnie nale\
y traktować
jako znajdujące się w warunkach wilgotnych.
Tablica 1.9. Wartości obliczeniowe oporu cieplnego niewentylowanej warstwy powietrznej, (m2 K/W)
c) Opór cieplny przegrody lub warstwy o budowie niejednorod- Wartości oporu cieplnego gruntu Rg nale\
y przyjmować:
nej nale\
y określać eksperymentalnie. Wartość jednostkowego dla strefy I
oporu cieplnego przegrody powinna znajdować się w normach
�ł łł
�ł łł
�ł łł
�ł łł
m2 �" K
�"
�"
�"
przedmiotowych, świadectwach dopuszczenia do powszechnego
Rg = 0.5 �ł śł
=
=
=
�ł śł
�ł śł
�ł śł
stosowania w budownictwie oraz w katalogach elementów i
W
�ł �ł
�ł �ł
�ł �ł
�ł �ł
przegród. W załączniku nr podano wartości jednostkowego opo-
ru cieplnego dla najczęściej stosowanych przegród o budowie dla strefy II Rg przyjmuje się wg tablicy 1.10., lecz nie mo\
e
niejednorodnej. ona przekraczać wartości Rg max obliczonej wg wzoru [1.10]:
�ł łł
�ł łł
�ł łł
�ł łł
m2 �" K
�"
�"
�"
d) Opór cieplny słabo wentylowanej warstwy powietrza jest
Rg max = 0.57 �" Z + 0.09 �ł śł
= �" +
= �" +
= �" +
�ł śł
�ł śł
�ł śł
połową odpowiedniej wartości podanej w tablicy 1.9. Je\
eli war-
W
�ł �ł
�ł �ł
�ł �ł
�ł �ł
tość oporu cieplnego przekracza 0,15 m2K/W, do obliczeń nale-
\
y przyjmować 0,15 m2K/W. gdzie:
Z - wysokość górnej powierzchni podłogi od poziomu wody
gruntowej, [m]
e) Opór cieplny dobrze wentylowanej warstwy powietrza. Cał-
kowity opór cieplny komponentu budowlanego z dobrze wenty-
Tablica 1.10. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do
lowaną oblicza się pomijając opór cieplny tej warstwy i innych
podłogi
warstw znajdujących się między warstwą powietrza a środowi-
skiem zewnętrznym i dodając wartość zewnętrznego oporu
przejmowania ciepła, odpowiadającej nieruchomemu powietrzu.
f) Opór cieplny Rg gruntu przylegającego do podłogi.
Powierzchnia podłogi podzielona jest na dwie strefy. Strefa I jest
powierzchnią podłogi o szerokości 1 m przylegającą do ścian
zewnętrznych. Pozostała część powierzchni podłogi stanowi
strefę II.
g) Opór cieplny Rg gruntu przylegającego do ścian wraz z opora-
Przy zagłębieniu górnej powierzchni podłogi więcej ni\
1 m po-
mi przejmowania ciepła nale\
y przyjmować wg tablicy 1.11., w
ni\
ej powierzchni terenu całą powierzchnię podłogi traktuje się
zale\
ności od zagłębienia ściany H.
jako srtefę II.
Strona 5
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Tablica 1.11. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do
1.9. PUNKT ROSY
ścian
Zasady wyznaczania punktu rosy określa norma PN-EN
ISO 6946:1999  Komponenty budowlane i elementy budynku -
Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła - Metoda obli-
czania .
Punkt rosy ts wyznaczać nale\
y z tablicy w załączniku 2.4. jako
temperaturę odpowiadającą ciśnieniu pary wodnej nasyconej pn
równemu wartości pi obliczonej wg wzoru:
�ipni
�
�
�
pi =
=
=
=
100
Okna i drzwi
gdzie:
�i - obliczeniowa wilgotność względna powietrza w
Współczynnik przenikania ciepła U dla okien, świetlików,
pomieszczeniu, %, przyjmowana wg tablicy 1.13.
wrót i drzwi w przypadku, gdy znany jest ich producent, przyjmuje
pni - ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej
się wg norm lub aprobat technicznych. W innych przypadkach war-
przy temperaturze t określone wg załącznika 2.4
tości obliczeniowe przyjmuje się z tablicy nr 1.12.
Punkt rosy ts pozwala określić czy nastąpi wykroplenie wilgoci na
wewnętrznych stronach ścian. Porównuje się ją z obliczoną tempera-
turą wewnętrznej powierzchni przegrody.
Tablica 1.12. Wartości obliczeniowe współczynnika przenika-
Wykroplenie wilgoci nie nastąpi gdy spełniony jest warunek:
nia ciepła U (k) okien, świetlików, wrót i drzwi.
Ńi > ts
Ń >
Ń >
Ń >
Temperatura wewnętrznej powierzchni przegrody
" bez mostków termicznych
o
Ńi = ti - U �"(ti - te)�" Ri [ C]
Ń = - �"( - )�" [ ]
Ń = - �"( - )�" [ ]
Ń = - �"( - )�" [ ]
gdzie:
ti -temperatura obliczeniowa powietrza
wewnętrznego, oC
te - temperatura obliczeniowa powietrza
zewnętrznego, oC
U - współczynnik przenikania ciepła przegrody,
W/m2 K
Ri - opór przejmowania ciepła na wewnętrznej
powierzchni przegrody, m2 K/W
" w miejscu mostka termicznego temperatura wewnętrznej
powierzchni przegrody powinna być określana eksperymental-
nie.
Tablica 1.13. Obliczeniowa wilgotność względna powietrza
w pomieszczeniach
Strona 6
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
2. ZAA

CZNIKI
Zał. . Podział Polski na strefy klimatyczne
Zał. . Wartości obliczeniowe właściwości fizycznych niektórych materiałów, wyrobów i komponentów budowlanych
Strona 7
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Strona 8
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Strona 9
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Zał. . Wartości obliczeniowe oporu cieplnego i współczynnika przenikania ciepła Uo (ko) wybranych przegród o budowie niejednorodnej
Strona 10
Materiały do ćwiczeń z ogrzewnictwa
Zał. 2.4. Ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej pn w powietrzu w zale\
ności od temperatury
Strona 11