B J E R K E L Y
BJERKELY
...stare zaczarowane lustro,~ które prababka
kupiła od sędziwej Cyganki...
Hilda Me~ller Knag obudziła się na poddaszu, w pokoiku starej
willi
kapitańskiej niedaleko Lillesand. Zerknęła na zegarek. Choć wska-
zywał dopiero szóstą, na dworze było całkiem jasno. Szeroka smuga
porannego słońca pokrywała niemal całą ścianę.
Wstała z łóżka i podeszła do okna. Po drodze schyliła się nad biur-
kiem i zerwała kartkę ze stojącego kalendarza. Czwartek, 14 czerwca
1990. Zgniotła kartkę i wrzuciła ją do kosza na papiery.
Z kalendarza uśmiechała się teraz do niej kolejna data: piątek,
15 czerwca 1990. Już w styczniu napisała na tej kartce "l5lat".
Uważała, że jest coś niesamowitego w tym, że kończy piętnaście lat
piętnastego. Niczego podobnego nigdy już nie przeżyje.
Piętnaśc'ie lat! Czy to nie pierwszy dzień w jej "dorosłym" życiu?
' Nie mogła ot tak, po prostu, wrócić do łożka. W dodatku był to
ostatni dzień szkoły, od jutra wakacje. Na dzisiaj zaplanowano
tylko
spotkanie w kościele o pierwszej. A poza tym za tydzień tatuś wraca
z Libanu. Obiecał, że będzie w domu w wieczor świętojański.
Hilda stanęła przy oknie, wyjrzala na ogród i dalej ku przystani
i czerwonej szopie na łodzie. Żaglówka nie była jeszcze zwodowana,
ale stara łodź wiosłowa kołysała się przycumowana do pomostu.
Musi pamiętać, by wylać z niej wodę po wczorajszej ulewie.
Kiedy tak rozglądała się po małej zatoczce, przypomniało jej się,
jak kiedyś, miała wtedy może sześć albo siedem lat, wdrapała się do
łodzi i sama wypłynęła na fiord. Wypadła za burtę i ledwie zdołała
dobrnąć do lądu; ociekająca wodą przedarła się przez gęste krzewy.
Kiedy już stała w ogrodzie przed domem, podbiegła do niej matka.
Łódź i dwa wiosła samotnie unosiły się na wodzie fiordu. Nadal zda-
rzalo się, że śniła jej się opuszczona łódź, kołysząca się samotnie.'To
było bardzo przykre przeżycie.
Ogród nie zachwycał szczególną bujnością ani też starannym
utrzymaniem. Był za to duży, no i był jej, Hildy. Pochylona do
ziemi
jabłonka i kilka krzewów, które prawie nie rodziły owoców, ledwie
zdołały przetrzymać zimowe wichury.
Między skałami i zaroślami, na małym trawniku stała stara ogro-
dowa huśtawka. W ostrym świetle poranka sprawiala wrażenie
opuszczonej i zagubionej. Wrażenie potęgował fakt, że zdjęto z niej
poduszki; najwidoczniej mama późnym wieczorem zbiegła i ura-
towała je przed burzą.
Cały wielki ogród otaczały brzozy, chroniąc go przynajmniej tro-
chę przed najmocniejszymi uderzeniami wiatru. Właśnie z powodu
tych drzew posiadłość otrzymała ponad sto lat temu nazwę "Bjer-
kely".
Dom w końcu ubiegłego wieku zbudował pradziadek Hildy, był
kapitanem na jednym z ostatnich żaglowców Do dzisiaj wiele osób
nazywało dom "willą kapitańską"
Tego ranka ogród nosił ślady silnej ulewy, która nadciągnęła póź-
nym wieczorem. Hildę wiele razy budził dźwięk grzmotu. Teraz na
niebie nie było widać ani jednej chmurki.
Po letnim deszczu wszystko zawsze było takie świeże. Przez
ostatnie tygodnie panowały upały i susza, na zielonych sukienkach
brzóz zdążyły gdzieniegdzie pojawić się brzydkie żółte plamy. Teraz
świat wyglądał na wypucowany do czysta. Tego ranka miała poza tym
wrażenie, jakby z ulewą spłynęło całe jej dzieciństwo.
"Pewno, że to boli, kiedy pęka pąk.." Czy to nie jakaś szwedzka
poetka powiedziała coś podobnego? A może fińska?
Hilda stanęła przed dużym lustrem w mosiężnych ramach, zawie-
szonym nad starą komodą po babci.
Czy była ładna? W każdym razie chyba niebrzydka? Ot, tak, prze-
ciętnie.
Hilda miała długie, jasne włosy, ale zawsze uwaiała, że mogłyby
być albo trochę jaśniejsze, albo trochę ciemniejsze. Takie jak
teraz,
308 309
B J E R K E L Y
były zupełnie bez wyrazu. Po stronie plusów zanotowała miękkie
' loki. Wiele koleżanek mordowało się z układaniem włosów, by choć
' trochę układały się w fale, ale włosy Hildy zawsze kręciły się
natural-
nie. Do plusów zaliczyła też zielone, bardzo zielone oczy.
"Naprawdę
są całkiem zielone?" - pytały zwykle ciocie i wujkowie, pochylając
_, ,
się nad nią.
Hilda zastanawiała się, czy odbicie, któremu się tak bacznie
przyglądała, jest wizerunkiem dziewczynki, czy też młodej kobiety.
Doszła do wniosku, że ani tym, ani tym. Ciało, owszem, ma dość ko-
biece, ale twarz jak niedojrzałe jabłko.
Stare lustro miało w sobie coś takiego, co sprawiało, że przegląda-
jąc się w nim Hilda zawsze myślała o ojcu. Kiedyś wisiało w "atelier",
pokoiku ojca na strychu szopy na łodzie, będącego połączeniem bi-
blioteki, bezpiecznej samotni i miejsca pracy twórczej. Albert,
jak na-
zywała go Hilda, gdy był w domu, zawsze pragnął napisać coś wiel-
kiego. Kiedyś spróbował sił w powieści, ale nie wytrwał do końca.
Wiersze i szkice z wybrzeża publikował regularnie w lokalnej gaze-
cie. Hilda była niemal tak samo dumna jak on, gdy widziała jego
na-
zwisko w druku. ALBERT KNAG. Miało ono szczególny wydźwięk,
przynajmniej w Lillesand. Pradziadek także nosił imię Albert.
Lustro... Wiele lat temu ojciec zażartował sobie mówiąc, że
owszem, można puścić do siebie oko, patrząc w lustro, ale nie
można mrugnąć do siebie obojgiem oczu. Jedynym wyjątkiem było to
właśnie mosiężne lustro, bo ono było starym, czarodziejskim zwier-
ciadłem, które prababcia tuż po swoim ślubie kupiła od sędziwej Cy-
ganki. .
Hilda wiele czasu spędziła na próbach, ale mrugnięcie do sie-
bie obojgiem oczu okazało się sztuką równie trudną jak ucieczka od
własnego cienia. Stanęło na tym, że miała to lustro na swój własny
użytek. Przez cały okres dorastania regularnie podejmowała kolejne
próby wykonania niemożliwej sztuki.
Nic dziwnego, że dzisiaj jest taka zamyślona. Nic też dziwnego, że
tak zajęta sobą. Piętnaście lat...
B J E R K E L Y
Dopiero teraz zerknęła na nocny stolik. Leżała na nim wielka
paczka! Opakowana w śliczny, błękitny papier, przewiązana czer-
woną jedwabną wstążką. Prezent urodzinowy!
Czy to był ten prezent? Czy to mógł być owiany aurą tajemni-
czości wielki PREZENT od taty? Ojciec wspominał o nim w wielu
tajemniczych kartkach z Libanu. Ale "nałożył sam na siebie surową
cenzurę".
Pisał, że prezent to coś, co "stale rośnie". Wspomniał też o dziew-
czynce, którą Hilda wkrótce pozna, i o tym, że wysyłał jej kopie
wszystkich pocztówek. Hilda próbowała wyciągnąć od matki, o co
mu chodzi, ale i matka nie miała o niczym pojęcia.
Najdziwniejsza była wzmianka o tym, że prezentem, być może,
będzie mogła podzielić się z innymi ludźmi. Nie na darmo ojciec
pracował dla ONZ. Gdyby ojciec Hildy miał tylko jedną idee fixe -
a miał ich wiele - byłoby nią na pewno przyznanie ONZ-owi prawa
do rządzenia całym światem. "Oby ONZ-owi naprawdę udało się
kiedyś zjednoczyć ludzkość" - napisał w jednej z kartek.
Czy wolno jej otworzyć paczkę, zanim mama z piosenką na
ustach, machając norweską flagą, przyjdzie na górę z bułeczkami i le-
moniadą? Raczej tak, bo przecież chyba właśnie po to leży tu paczka.
Hilda na palcach przeszła przez pokój i podniosła paczkę ze sto-
lika. Ale ciężka! Znalazła bilecik. "Dla Hildy z okazji piętnastych
uro-
dzin, od taty".
Usiadła na łóżku i ostrożnie zaczęła rozwiązywać czerwoną
wstążkę. Potem odwinęła papier.
W środku był duży segregator!
Czy to był ten prezent? Prezent na piętnaste urodziny, o którym
tyle się mówiło? Czy to ten prezent, który "stale rósł", a ponadto
można się z nim dzielić z innymi?
Jeden rzut oka wystarczył, by stwierdzić, że segregator pełen jest
zapisanych na maszynie kartek. Hilda poznała charakterystyczną
czcionkę maszyny do pisania, którą ojciec zabrał ze sobą do Libanu.
Czyżby stworzył dla niej całą książkę?
Na pierwszej stronie napisane było odręcznie dużymi literami:
ŚWIAT ZOFII
310 311
B J E R K E L Y
A nieco poniżej, już na maszynie:
CZYM PROMIE1V S@OŃCA DLA CZARNEJ ROLI
TYM OŚWIECEIVIE DLA ŻNIWIARZA
N. F. S. GRUNDTVIG
Hilda odwróciła kartkę. Od góry następnej strony rozpoczynał się
pierwszy rozdział, pod tytułem "Ogród Edenu". Hilda usadowiła się
wygodnie na łożku, oparła segregator o kolana i zaczęła czytać.
Zofia Amundsen wracała ze szkoły do domu. Pierwszy odcinek
drogi przeszła razem z Jorunn. Rozmawiały o elektronicznych
robotach. Jorunn twierdziła, że mózg człowieka jest jak skompli-
kowany komputer, ale Zofia nie była pewna, czy się z nią zgadza.
Człowiek musi być chyba czymś więcej niż tylko maszyną?
Hilda czytała dalej. Wkrótce zapomniała o całym świecie, nawet
o tym, że dziś są jej urodziny. Czasami jednak jakaś urwana myśl
zdołała wcisnąć się między linijki.
Czy tatuś napisał powie'sć? Nareszcie podjął pisanie swej wielkiej
powieści i skończył ją w Libanie? Wielokrotnie skarżył się, że czas na
tych szerokościach geograficznych potrafi się dłużyć.
Ojciec Zofii także jeździł po świecie. To chyba ona była tą dziew-
czynką, którą Hilda miała poznać...
Dopiero gdy świadomość, że pewnego dnia przestanie ist-
nieć, stała się dostatecznie silna, naprawdę zdała sobie sprawę,
jak nieskończenie cenne jest życie... Skąd wziął się świat?...
W końcu coś kiedyś musiało powstać z niczego. Ale czy to
możliwe? Czy nie jest to równie nieprawdopodobne, jak wy-
obrażenie sobie, że świat istnieje od zawsze?
Hilda czytała i czytała, podekscytowana rzucała się na łóżku czytając
o Zofii Amundsen, która dostała pocztówkę z Libanu. "Hilda M~ller
IB J E R K E L Y
Kochana Hildo!
Najserdeczniejsze życzenia x okaxji piętnastych urodzin! jak
pewnie rozumiesx, chciałbym Ci ofiarować prezent, który pomo-
że Ci dorastać. Wybacz, że wysyłam kartkę do Zofii. Tak było
najłatwiej.
Ucałowania,
Tatuś
Co za przebiegły drań! Hilda pomyślała sobie, że ojciec zawsze
był spryciarzem, ale dziś kompletnie ją zaskoczył. Zamiast położyć
kartkę z życzeniami przy paczce, wplótł ją bezpośrednio w prezent.
Biedna ta Zofia! Wszystko jej się pomieszało!
Dlaczego jakiś ojciec wysłał kartkę z życzeniami urodzinowymi
pod adresem Zofii, jeśli jasne było, że przeznaczone są dla
kogoś zupełnie innego? Jaki ojciec chciałby pozbawić własną
córkę przyjemności z otrzymania urodzinowej kartki, wysyłając
ją, ot tak sobie, gdzieś w świat? Dlaczego tak miałoby być
"najłatwiej"? I przede wszystkim: w jaki sposób zdoła odnaleźć
Hildę?
No tak, w jaki sposób miałaby tego dokonać?
Hilda przewróciła kartkę i zaczęła czytać drugi rozdział. Nosił
tytuł "Cylinder". Wkrótce doszła do długiego listu, który tajemnicza
osoba napisała do Zofii. Hilda wstrzymała oddech.
Zainteresowanie sensem i przyczyną istnienia nie jest równie
"przypadkowe" jak zainteresowanie zbieraniem znaczków. Ten,
kto szuka odpowiedzi na pytania dotyczące istoty życia, zaj-
muje się tym, nad czym ludzie zastanawiali się, odkąd żyjemy na
Ziemi...
"Zofia była kompletnie oszołomiona". Hilda także. Tato nie tylko
na-
pisał książkę dla niej na piętnaste urodziny, w dodatku książkę zadzi-
wiającą i pełną tajemnic.
312 313
B J E R K E L Y
Krótkie podsumowanie: Z pustego cylindra wyciągnięty zostaje
' biały królik. Ponieważ królik jest olbrzymi, sztuczka ta trwa
wiele miliardów lat. Na samych koniuszkach cieniuteńkich wło-
sków króliczego futerka rodzą się ludzkie dzieci. Z tego miejsca
potrafią się dziwić nieprawdopodobną, czarodziejską sztuczką.
Ale z czasem są coraz starsze, wślizgują się coraz dalej w głąb
króliczego futra. Tam już zostają...
Nie tylko Zofia przeżywała, że oto właśnie próbowała znaleźć so-
bie wygodne miejsce w głębi białego króliczego futra... Dzisiaj
Hilda
kończyła piętnaście lat. I ją także ogarnęło uczucie, że nadszedł czas,
by obrać drogę, którą miała dalej podążać. Przeczytała o greckich fi-
lozofach przyrody. Hilda wiedziała, że ojciec interesuje się
filozo-
fią. Napisał artykuł w. gazecie, w którym proponował, by filozofię
włączono do programu szkolnego jako jeszcze jeden przedmiot. Ar-
tykuł nosił tytuł: "Dlaczego przedmiot �frlozofia musi znaleźć się
w programie?" Poruszył ten problem nawet na zebraniu rodziców
w klasie Hildy. Hilda czuła się wtedy okropnie głupio.
Popatrzyła na zegarek. Było już pół do ósmej. Na pewno uplynie
jeszcze godzina, zanim matka wejdzie na górę z urodzinową tacą. Na
szczęście, bo Hilda była przecież teraz tak pochłonięta Zofią i wszyst-
' kimi filozoficznymi problemami. Zaczęła czytać rozdział pod tytu-
łem "Demokryt". Najpierw Zofia musiała się zastanowić nad pyta-
niem: "Dlaczego klocki Lego są najgenialniejszą zabawką na świe-
cie?", później w skrzynce na listy znalazła "dużą żółtą kopertę".
Demokryt zgadzał się ze swymi poprzednikami, że zmiany za-
chodzące w przyrodzie nie mogą być powodowane tym, że coś
naprawdę się zmienia. Dlatego właśnie uznał, że wszystko musi
być zbudowane z małych, niewidocznych cząsteczek-cegielek,
z których każda jest wieczna i niezmienna. Te najmniejsze
cząsteczki Demokryt nazwał atomami.
Hildę ogarnęło wzburzenie, kiedy Zofia pod łóżkiem znalazła jej czer-
woną, jedwabną apaszkę. A więc chusteczka aż tam zawędrowała!
B J E R K E L Y
Ale jak apaszka mogła po prostu zawieruszyć się w opowiadaniu?
Musiała być chyba w jakimś jeszcze całkiem innym miejscu...
Rozdział o Sokratesie zaczynał się od tego, że Zofia przeczytała
w gazecie "kilka linijek o norweskim batalionie ONZ w Libanie".
Cały tatuś! Tak bardzo się przejmował, że ludzie w Norwegii mało
interesują się działalnością pokojową oddziałów ONZ. Jeśli nikt inny
się tym nie interesuje, to niech przynajmniej Zofia to robi. W
ten spo-
sób można sobie zmyślić spore zainteresowanie mediów.
Czytając "PS" w liście nauczyciela filozofii do Zofii, musiała się
uśmiechnąć:
Gdybyś kiedyś znalazła czerwoną jedwabną apaszkę, proszę, byś
dobrze jej pilnowała. Czasami zdarza się, że takie rzeczy zostają
zamienione. Zwłaszcza w szkole i podobnych instytucjach. A to
przecież jest szkoła filozofii.
Hilda usłyszała jakiś odgłos na schodach. To na pewno matka z tacą.
Zanim zapukała do drzwi, Hilda zaczęła już czytać o tym, jak Zofia
w swej tajnej kryjówce w ogrodzie znalazła film wideo z Aten.
- Sto lat, sto lat, niech żyje, żyje nam...
Mama zaczęła śpiewać już w połowie schodów.
...jeszcze raz, jeszcze raz...
- Wejdź - powiedziała Hilda, czytała właśnie o nauczycielu filo-
zofii, który przemawiał do Zofii bezpośrednio z Akropolu. Był prawie
dokładnie taki sam jak ojciec Hildy, miał "ufryzowaną czarną brodę"
i niebieski beret.
- Wszystkiego najlepszego, Hildo!
- Mmm...
- Ależ Hildo!
- Po prostu postaw to tutaj.
- Czy nie zamierzasz...
- Widzisz przecież, że jestem zajęta.
- Pomyśl sobie, że masz piętnaście lat.
- Byłaś w Atenach, mamo?
- Nie, a dlaczego pytasz?
314 315
B J E R K E L Y
- To takie dziwne, że stare świątynie zachowały się do dzisiaj.
Mają 2500 lat. Największa nazywa się "Siedziba Dziewicy".
- Otworzyłaś prezent od ojca?
- Jakiprezent?
- Popatrz na mnie wreszcie, Hildo. Jesteś całkiem nieprzy-
tomna.
Hilda upuściła wielki segregator na kolana.
Matka pochyliła się nad łóżkiem. Na tacy stały zapalone świece,
posmarowane bułeczki i napój pomarańczowy Leżała na niej także
nieduża paczuszka. Matka miała tylko dwie ręce, norweską flagę
wsunęła więc pod pachę.
- Bardzo dziękuję, mamo. Jesteś kochana, ale widzisz, mam
mało czasu.
- W kościele spotykacie się przecież o pierwszej.
Dopiero teraz Hilda naprawdę zdała sobie sprawę, gdzie jest, i do-
piero teraz matka postawiła tacę na stoliku przy łóżku.
- Przepraszam. Całkiem mnie to pochłonęło.
Wskazała na segregator i mówiła dalej:
- To od taty...
- Co on takiego napisał, Hildo? Byłam tego co najmniej tak cie-
kawa jak ty. Od wielu miesięcy nie dało się z nim zamienić jednego
rozsądnego słowa.
Z jakiegoś powodu Hilda się zawstydziła.
- O, to tylko takie opowiadanie.
- Opowiadanie?
- Tak, opowiadanie. No i ksiąika do filozofii. Coś takiego.
- Nie odpakujesz prezentu ode mnie?
Hilda uznała, że nie może robić różnicy między rodzicami, otwo-
rzyła więc i paczuszkę od matki. Była w niej złota bransoletka.
- Prześliczna! Bardzo dziękuję!
Hilda podniosła się i uściskała matkę.
Przez chwilę rozmawiały.
- Oj, idź już - powiedziała w końcu Hilda. - Bo właśnie teraz
on stoi na Akropolu.
- Kto taki?
- Nie mam pojęcia, Zofia też nie. I na tym polega cały numer.
B J E R K E L Y
- No dobrze, zresztą już pora wyjść do biura. Zjedz coś jednak.
Sukienka wisi na.dole.
Nareszcie matka zeszła po schodach. Nauczyciel filozofii Zofii
akurat zrobił to samo, zszedł po stopniach Akropolu i stanął na
wzgórzu Areopag, by nieco później pojawić się na starym rynku
w Atenach.
Hilda wzdrygnęła się, kiedy dawne budowle nagle podniosły się
z ruin. Jedną z idee fixe ojca było odbudowanie wiernej kopii
rynku
w Atenach przez wszystkie kraje, które są członkami ONZ. W tym
miejscu mogliby się spotykać filozofowie i uczeni,-wymieniać myśli
i tworzyć, a także zajmować się problemami związanymi z rozbroje-
niem. Uważał, że taki gigantyczny projekt zjednoczy ludzkość. "Po-
trafimy przecież budować platformy wiertnicze i pojazdy do lądowa-
nia na Księżycu".
Wkrótce czytała o Platonie. "Na skrzydłach miłości dusza po-
wróci do domu, do świata idei. Uwolni się z cielesnego więzienia".
Zofia przedarła się przez żywopłot i ruszyła za Hermesem, ale
zniknął jej z oczu. Przeczytawszy o Platonie, poszła dalej lasem
i wkrótce dotarła do czerwonej chaty nad wodą. W środku wisiał ob-
raz przedstawiający Bjerkely. Z opisu widać było wyraźnie, że to
Bjer-
kely w którym mieszka Hilda. Wisiał tam także portret mężczyzny,
który nazywał się Berkeley. "Czy to nie dziwaczne?"
Hilda położyła segregator na łóżku, podeszła do półki z książkami
i zaczęła sprawdzać w trzytomowym leksykonie Klubu Książki, który
dostała na czternaste urodziny Berkeley .. jest!
Berkeiey George, 1685 -1753, ang. filozof, biskup w Cloyne.
Zaprzeczał istnieniu świata materialnego poza ludzką świa-
domością. Nasze wrażenia zmysłowe wywołane są przez
Boga. B: krytykował abstrakcyjne wyobrażenia ogólne. Głów-
ne dzieło: A Treatise Concerning the Pri.nciples of Human
Knowledge
(1710).
Rzeczywiście dziwaczne. Hilda przez kilka sekund stała zamyślo-
na, zanim wróciła do łóżka i do segregatora.
W pewnym sensie to ojciec zawiesił tam oba obrazki. Czy za po-
dobieństwem nazw krył się jeszcze jakiś inny związek?
316 317
B J E R K E L Y
Berkeley był więc filozofem, który zaprzeczał istnieniu material-
nego świata poza ludzką świadomością. Naprawdę dużo różnych
dziwnych rzeczy można twierdzić. Ale nie zawsze łatwo jest udowod-
nić fałszywość tych twierdzeń. Do świata Zofii ten opis dość dobrze
pasował. Jej wrażenia zmysłowe zostały wszak wywołane przez ojca
Hildy.
Na pewno dowie się czegoś więcej, kiedy poczyta dalej. Hilda ode-
rwała oczy od segregatora i wybuchnęła głośnym śmiechem, kiedy
przeczytała o tym, jak Zofia ujrzała w lustrze odbicie
dziewczynki,
mrugającej obojgiem oczu. "Jakby dziewczynka w lustrze mrugnęła
właśnie do Zofii. Jakby chciała powiedzieć: Widzę cię, Zosiu. Jestem
tu, po drugiej stronie".
Znalazła też zielony portfelik z pieniędzmi i całą resztą! Jak mógł
tam zawędrować?
Głupstwa! Na sekundę czy dwie Hilda uwierzyła, że Zofia na-
prawdę go znalazła. Ale i później także starała się wczuć, jak musiała
to przeżywać Zofia. Dla niej wszystko przecież było niezbadane i ta-
~emnicze.
Pierwszy raz Hilda odczuła pragnienie, by spotkać Zofię osobiś-
cie. Miała nawet ochotę porozmawiać z nią o tym, jak wszystko łączy
się ze sobą.
Ale teraz Zofia musiała jak najprędzej wyjść z chaty, by nie zostać
przyłapaną na gorącym uczynku. Łódź, rzecz jasna, kołysała się na
wodzie daleko od brzegu. A więc znów musiał przypomnieć jej o tej
', starej historii!
Hilda upiła łyk lemoniady i zaczęła jeść bułkę z sałatką z krewetek,
czytając list o "porządnickim" Arystotelesie, który krytykował
teorię
idei Platona:
Arystoteles twierdził, że w świadomości nie istnieje nic, czego
przedtem nie doświadczyliśmy zmysłami. Platon mógłby powie-
dzieć, ie w naturze nie istnieje nic, czego przedtem nie było
w świecie idei. Arystoteles uwaiał, ie Platon w ten sposób "po-
dwaja liczbę przedmiotów".
B J E R K E L Y
Hilda do tej pory nie zdawała sobie sprawy z tego, że to
Arystoteles
wynalazł zabawę w "królestwo roślin, królestwo zwierząt, królestwo
minerałów".
Arystoteles pragnął więc zrobić gruntowne porządki w panień-
skim pokoiku przyrody. Starał się udowodnić, ie wszystkie rze-
czy w przyrodzie naleią do róinych grup i podgrup.
Gdy przeczytała o poglądach Arystotelesa na kobiety, poczuła się za-
wiedziona i mocno zirytowana. Że też można być takim bystrym filo-
zofem, a mimo wszystko takim głupcem.
Arystoteles zainspirował Zofię do uporządkowania jej własnego
"panieńskiego pokoju". I wtedy w całym bałaganie znalazła białą
podkolanówkę, która przed miesiącem wyparowała z szafy Hildy!
Zofia wpięła wszystkie kartki, które dostała od Alberta, do segrega-
tora. "Miała ich już ponad pięćdziesiąt". Hilda natomiast doszła już
do strony 138, ale ona przecież poza wszystkimi "listami z
kursem"
od Alberta Knoxa miała jeszcze dodatkowo całą historię o Zofii.
Kolejny rozdział nosił tytuł "Hellenizm". Pierwszym wydarze-
niem w tym rozdziale było znalezienie przez Zofię widokówki ze
zdjęciem dżipa ONZ. Na stemplu widniał napis "Batalion ONZ,
15/6". Kolejna kartka do Hildy, którą ojciec wkleił w opowiadanie,
zamiast wysłać pocztą:
Kochana Hildo!
Zakładam, że nadal świętujesz piętnaste urodziny. A może jest
już dzień później? No, to nie ma znaczenia, dopóki prezent trwa.
W pewnym sensie będzie trwał całe iycie. Ale jeszcze raz iyczę
Ci wszystkiego najlepszego. Być może zroxumiałaś już, dlaczego
wysyłam kartki do Zofii. Pewien jestem, że ona Ci je przekaże.
PS Mama mówiła mi, że zgubiłaś portfel. Obiecuję niniejszym
xwrócić Ci te 150 koron. W szkole na pewno wydadzą Ci nową
legitymację jeszcze przed wakacjami.
Ucałowania, Tatuś
318 319
B J E R K E L Y
Całkiem nieźle, a więc jest o 150 koron bogatsza. Ojciec uznał na
pewno, że własnoręcznie wykonany prezent nie wystarczy
Okazało się, że urodziny Zofii również wypadają piętnastego czer-
wca, ale kalendarz Zofii dotarł zaledwie do pierwszej połowy maja.
Ojciec pewnie właśnie wtedy pisał ten rozdzial i opatrzył "kartkę
uro-
dzinową" dla Hildy wcześniejszą datą.
Biedna Zofia biegła spotkać się z Jorunn pod sklepem spożyw-
czym.
Kim jest Hilda? Jak jej ojciec może przyjmować za pewnik,
że Zofia ją odnajdzie? Bez względu na wszystko i tak nic nie
tłumaczy, dlaczego wysyła kartki do Zofii, a nie bezpośrednio do
córki.
Czytając o Plotynie, Hilda także miała wrażenie, że unosi się w prze-
strzeni.
We wszystkim, co istnieje, jest jakaś część boskiego miste-
rium. Widzimy jego delikatny odblask w słoneczniku i czerwo-
nym maku. Więcej owego niezgłębionego misterium dostrze-
gamy w motylu, który podrywa się do lotu, czy w złotej rybce
pływającej w akwarium. Ale najbliżej Boga znajdujemy się my,
nasza dusza. Tylko tam możemy się połączyć z owym wielkim
misterium życia. Tak, w rzadkich chwilach możemy nawet do-
znać, że sami jesteśmy owym wielkim boskim misterium.
Było to najbardziej oszałamiające ze wszystkiego, co Hilda do tej
pory przeczytała, a zarazem najprostsze: Wszystko jest jednym, a
to
"jedno" to boskie misterium, którego jesteśmy częścią.
Właściwie nie trzeba nawet w to wierzyć, pomyślała Hilda. Po
prostu tak jest. A słowo "boskie" każdy może rozumieć, jak chce.
Zabrala się za następny rozdział. Zofia i Jorunn szykowały się na
biwak. Miały zamiar spędzić noc z szesnastego na siedemnastego
maja pod namiotem. Poszły do Chaty Majora...
To najbezczelniejszy z dotychczasowych chwytów Ojciec po-
zwolił, by w małej chatce w lesie dziewczęta znalazły kopie wszys-
32U
B J E R K E L Y
tkich widokówek, które wysłał do Hildy w pierwszej połowie maja.
I kopie te były prawdziwe. Hilda zwykle czytała kartki od ojca po
kilka
razy, poznawała teraz każdziuteńkie słowo.
Kochana Hildo!
Mało nie pęknę od wszystkich tajemnic xwicixanych x Tivoimi
urodzinami i wiele razy dziennie muszę się powstrxymywać,
żeby do Ciebie nie zadzwonić i wszystkiego nie opowiedxieć. To
caty czas rośnie. A jak wiesx, kiedy coś się stale powiększa, corax
trudniej jest też xatrzymać to dla siebie...
Zofia dostała kolejny odcinek kursu od Alberta. Opowiadał o Ży-
dach, Grekach i dwóch wielkich kręgach kulturowych. Hildę bardzo
ucieszyło spojrzenie na historię z lotu ptaka. W szkole nie uczyli
się w taki sposób. Ciągle musieli wbijać sobie do głowy szczegóły,
szczegóły i jeszcze raz szczegóły. Kiedy przeczytała list do końca,
zro-
zumiała, że ojciec pozwolił jej spojrzeć z calkiem nowej perspektywy
naJezusa i chrześcijaństwo.
Spodobał jej się cytat z Goethego mówiący o tym, że "komu trzy
tysiące lat nie mówią nic, ten w ciemności niewiedzy żyje z dnia na
dzień".
Następny rozdział zaczynał się od tego, że do kuchennego okna
przykleił się kartonik. Były to oczywiście kołejne pozdrowienia dla
Hildy '
Kochana Hildo!
Nie wiem, czy kiedy będziesz czytać tę kartkę, nadal trwać będą
Tivoje urodziny. W pewnym sensie mam taką nadzieję, a przy-
najmniej mam nadzieję, że nie upłynęło od nich zbyt wiele dni.
jeśli dla Zofii minq.ł tydzień lub dwa, nie musi to wcale znaczyć,
źe i dla nas upłynęło tyle samo czasu. Wracam do domu w wi-
gilię świętego Jana. Usiądziemy wtedy na ogrodowej huśtawce
i raxem będziemy patrzeć na morze, Hildo. Wiele mamy sobie do
powiedxenia...
321
B J E R K E L Y
Później Alberto zatelefonował do Zofii; wtedy po raz pierwszy usły-
szała jego głos.
- Czy tu chodzi o jakąś wojnę?
- Nazwałbym to raczej walką duchową. Musimy przykuć
uwagę Hildy i przeciągnąć ją na naszą stronę, zanim jej ojciec
wróci do domu, do Lillesand.
~i ' , Tak doszło do tego, że Zofia spotkała Alberta Knoxa przebra-
'; nego za średniowiecznego mnicha, w starym kamiennym kościele
z XII wieku.
O właśnie, kościół. Hilda zerknęła na zegarek. Kwadrans po
pierwszej... Całkiem zapomniała o czasie.
Wagary w dniu urodzin nie były może tak wielkim przestęp-
stwem, ale zirytowało ją właśnie to, że są jej urodziny. Sama pozba-
wiła się wielu życzeń. Choć, co prawda, na ich brak także nie mogła
; rt narzekać.
';' Wkrótce i tak musiała wysłuchać długiego kazania. Alberto bez
problemów wszedł w rolę księdza.
i~'' I ' Kiedy czytała o Sophii, która w wizjach objawiła się
Hildegardzie,
`'k ~ znów musiała zajrzeć do leksykonu. Nie znalazła tam jednak
nic, ani
o jednej, ani o drugiej. Czy to nie typowe? Gdy tylko chodziło o
ko-
biety lub o coś związane z kobietami, leksykon pozostawał niemy jak
j, I krater na Księżycu. Czyżby ocenzurowało go jakieś męskie
stowarzy-
` szenie samoobrony?
E
Hildegarda z Bringen była autorką kazań, pisarką, lekarką, zajmo-
wała się botaniką i badaniem przyrody Mogła poza tym "stanowić
symbol tego, że w średniowieczu kobiety trzymały się bliżej ziemi,
interesowały się nauką". Ale w leksykonie Klubu Książki nie wspo-
mniano o niej ani słowem. Wstyd!
Hilda nigdy przedtem nie słyszała, że Bóg ma jakąś "kobiecą
stronę" czy "naturę matczyną". Nazywała się ona "Sofia", ale i ona
' nie była warta farby drukarskiej.
W leksykonie najbliższa Sofii była wzmianka o kościele Sofii
w Konstantynopolu. Kościół nazywał się Hagia Sofia, a oznacza to
B J E R K E L Y
"świętą mądrość". Imieniem mądrości nazwano jedną stolicę i nie-
zliczoną ilość królowych, ale ani słowem w leksykonie nie wspo-
mniano, że była płci żeńskiej. Czy to nie cenzura?
Poza tym prawdą było, że Zofia objawiła się "wewnętrznemu
wzrokowi Hildy". Wydawało jej się, że przez cały czas ma przed
oczami dziewczynkę o czarnych włosach...
Kiedy Zofia wróciła do domu, spędziwszy prawie całą noc
w kościele św. Marii, stanęła przed lustrem w mosiężnych ramach,
które przyniosła z chaty w lesie.
Wyraźnie widziała swoją pobladłą twarz, obramowaną czarnymi
włosami, które za nic nie dawały się ułożyć w inną fryzurę niż
w naturalne "proste włosy". Ale gdzieś za tą twarzą czaił się ob-
raz jakiejś innej dziewczynki.
Nagle obca dziewczynka energicznie zamrugała obojgiem
oczu, jak gdyby chciała zasygnalizować, że naprawdę znajduje
się tam, po drugiej stronie. Trwało to zaledwie kilka sekund
i obca dziewczynka zniknęła.
Ile to razy sama Hilda stawała przed lustrem, jakby szukając
czyjegoś
odbicia? Ale skąd tatuś mógł o tym wiedzieć? A może szukała w nim
wizerunku ciemnowłosej kobiety? Prababcia kupiła przecież lustro
od Cyganki...
Hilda poczuła, że jej dłonie trzymające wielki segregator drżą.
Miała wrażenie, że Zofia naprawdę istnieje gdzieś "po drugiej stro-
nie".
Zofia śniła o Hildzie i o Bjerkely. Hilda jej nie widziała ani nie
słyszała, a potem Zofia na pomoście znalazła złoty krzyżyk Hildy.
A kiedy obudziła się ze snu, złoty krzyżyk - z wygrawerowanymi
inicjałami Hildy - leżał w jej, Zofii, łóżku!
Hilda musiała się zastanowić. Nie zgubiła chyba także i krzyżyka?
Podeszła do komody i wyciągnęła kasetkę z biżuterią. Złoty krzyżyk,
który dostała w dniu chrztu w prezencie od babci, zniknął!
To znaczy, że naprawdę zdołała go gdzieś zgubić. No cóż. Ale skąd
tatuś mógł o tym wiedzieć, jeśli ona nie zdawała sobie z tego sprawy?
322 323
B J E R K E L Y
A poza tym było coś jeszcze: Zofii najwyraźniej śnił się powrót
ojea Hildy z Libanu. Ale do tego momentu wciąż pozostawał jeszcze
tydzień. Czy sen Zofii był proroczy? Czy ojciec uważał, że kiedy wróci
do domu, to Zofia w jakiś sposób także tu będzie? Napisał, że spotka
nową koleżankę...
Podczas jasnej jak słońce, lecz trwającej ledwie mgnienie oka wi-
zji, Hilda poczuła, że Zofia z całą pewnością jest czymś więcej niż tu-
szem z taśmy maszyny do pisania. Ona istnieje naprawdę.
.
~` ?sa~pa ! wen~a ~ Auado~ nluewAr~o od AuetsAnis ~Aq
� luo~ u,nuemBaJ Amolg9azo~ vrspw ya! elmo~uo~ zeJo
~~~ ~ Ao!umoowd yerspn ge~q ~�oiu a!u als~uo~ M
"'~IP~ 40!~ ~ ~JB ! mNN~'~oosied
' ;uraaaoupel 7sa! ars~uoM m teQPO '~aUlml�t elś~d ńn~
a s~oupe,f ~[eHN~bAm Auedm~Auodcp eu~oso~. �g,�
O S WI ' �@ �~~' a~ ~�'�� ~ ~~ a~~
tgBozozsod M sueMOSO~ ero A~edox.AuodnM
, i:P~9 d!a 9~9Po ~e~~l wo~1 'k
...od sposobu, w jaki ~ w!
~8en ep~d e~ mnerBMa op ap;ug wAP:ex M 'B.
odlewanir aA~P~'8B'10 5l oP ~luml ~I ~BI~~ -
; wAuesldeu z ~e~l pA~ za,nMqu Avadml oP -
tuAieB~aw e~eun z A~AM pńzolnn ~ uP -
�AweB odn~ez j~o~op wAy iu~'ndaps saipe
: ndaqs u~asaipe z ~osnap~o~ Auado~ PeJqod �
~od eisrmpa~ M p~xpn ~ Me'A1if1'fldf~t 'Z-
1 �nwao~,fndrql Avadaa! luenno~eldo ~ .
~I~1 ~ado~ ~lqpod nasfa!w wAua~euzazn~ .
ą ~~W~I M laP~o p~ Me 'IrJMV03ZNdS 't
~l811 ~l) 86'L0'Sl oP ~I~I eN~W $~1
Gdy Hilda zaczęła czytać rozdział o ~ ~o~~oo�o~ - nsiro~aop
u~ute~n8�~;
wchodzi matka. Popatrzyła na zega
Matka wbiegła po schodach na f
- Nie byłaś w kościele? ;
- Byłam.
- Ale... w co się ubrałaś?
- Tak samo jak teraz.
- W nocnej koszuli?
- Mhm... Byłam w kościele św Marii.
- Kościele św Marii?
- To stary średniowieczny kościół z kamienia.
- Hilda!
Dziewczynka odłożyła segregator i spojrzała na matkę.
- Zapomniałam o czasie, mamo. Bardzo mi przykro, ale widzisz,
czytam coś naprawdę bardzo interesującego.
Matka nie mogła powstrzymać uśmiechu.
- To magiczna książka- dodała Hilda.
- Dobrze już, dobrze. Jeszcze raz wszystkiego najlepszego,
Hildo.
- Chyba już nie mam siły na więcej życzeń!
- Ale ja przecież nie... Odpocznę chwilę, a potem zrobię pyszny
obiad. Udało mi się kupić truskawki.
- Ja poczytam.
Matka wyszła, a Hilda znów wsadziła nos w segregator.
325