Rola paostwa w gospodarce
Jeśli paostwo jest silne  zmiażdży nas, jeśli słabe  zginiemy.
Paul Valery (francuski poeta)
Nikt nie kwestionuje potrzeby paostwa w gospodarce  ale jaki powinien byd
jego zakres? Optymalna rola paostwa w gospodarce&
Czy wzrost wydatków paostwa prowadzi do wzrostu dobrobytu?
Dobrobyt:
Nie tylko wzrost zarobków indywidualnych osób, ale też
wydłużenie życia, zmniejszenie umieralności niemowląt, podniesienie
poziomu edukacji, służby zdrowia, wzrost czasu wolnego, poczucia szczęścia.
Human Development Index (HDI)
skonstruowany w 1990 r. przez pakistaoskiego ekonomistÄ™ Mahbuba
Ul-Haq a; używany od 1993 r. przez ONZ
średnia arytmetyczna trzech wskaz
ników, skala 0-1:
üð dÅ‚ugoÅ›d życia, mierzonÄ… przez oczekiwanÄ… dÅ‚ugoÅ›d życia przy urodzeniu
üð wiedzÄ™, poprzez stopÄ™ alfabetyzacji dorosÅ‚ych (waga 2/3) oraz poÅ‚Ä…czone stopy
brutto uczniów szkół podstawowych, średnich i wyższych (1/3)
üð przyzwoity standard życia, mierzony przez PKB na osobÄ™ (w PPP USD)
1
Kraje o najwyższym HDI na świecie w 2004 r.
miejsce kraj HDI
1 Norwegia 0,965
2 Islandia 0,960
3 Australia 0,957
4 Irlandia 0,956
5 Szwecja 0,951
6 Kanada 0,950
7 Japonia 0,949
8 USA 0,948
9 Szwajcaria 0,947
10 Holandia 0,947
11 Finlandia 0,947
39 Polska 0,862
y
ródło: Human Development Report 2006, UNDP, 2006.
Dobrobyt a rola paostwa
Niektóre z krajów o wysokim HDI mają:
żð wysoki (np. Dania, Francja, Niemcy, Szwecja),
a niektóre
żð niski (np. USA, Australia, Irlandia, Kanada, Japonia)
udział wydatków publicznych w relacji do PKB.
Nie ma związku pomiędzy poziomem wydatków publicznych a HDI (brak
korelacji).
2
Wydatki publiczne a HDI
y
ródło: V. Tanzi, Gospodarcza rola paostwa w XXI wieku,  Materiały i Studia NBP nr 204, luty 2006 r., s. 10.
Wydatki publiczne a HDI
y
ródło: V. Tanzi, Gospodarcza rola paostwa w XXI wieku,  Materiały i Studia NBP nr 204, luty 2006 r., s. 11.
3
 Wysokie wydatki -> wysokie podatki -> spadek dochodów podatnika,
ograniczenie ich wolności gospodarczej -> wolniejszy wzrost gospodarczy.
Indeks wolności gospodarczej
Hongkong 89,3
Singapur 85,7
Australia 82,7
USA 82,0
Nowa Zelandia 81,6
Wielka Brytania 81,6
Irlandia 81,3
Luksemburg 79,3
Szwajcaria 79,1
Kanada 78,7
y
ródło: 2007 Index of Economic Freedom, The Heritage Foundation.
Wolnośd gospodarcza o dochód na osobę
y
ródło: 2005 Index of Economic Freedom, The Heritage Foundation.
4
 Im bardziej wolny gospodarczo jest kraj, tym ma wyższy poziom PKB na
osobÄ™ (PPP). Czy to jedynie podobieostwo statystyczne?
Stopa redystrybucji PKB i wzrostu gospodarczego w UE i USA, 2003
7
6
5
4
3
2
1
0
30 35 40 45 50 55 60 65
-1
stopa redystrybucji PKB
y
ródło: oprac. wł. na podst. danych Heritage Foundation zebranych w: J. Głuch, Liberalizacja czy etatyzacja 
dylemat polskiej gospodarki w kontekście rozwiązao krajów Unii Europejskiej [w:] S. Pangsy-Kania, G.
Szczodrowski (red.), Polityka i rozwój gospodarczy Polski w UE, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdaoskiego,
Gdaosk 2005, s. 31.
Współczynnik korelacji wyniósł -0,53. Wniosek: spadek redystrybucji PKB
może powodowad przyspieszenie wzrostu gospodarczego.
Co więcej, zwiększenie redystrybucji PKB powyżej 60% może prowadzid do
stagnacji, a nawet regresu wzrostu gospodarczego.
Kraje, które w ostatnich latach utrzymywały niskie podatki bądz
je
redukowały (Australia, Irlandia, USA)  rozwijały się szybciej.
5
stopa wzrostu PKB
 OECD: wysokie wydatki rządowe mają negatywny wpływ na wzrost, gdyż
wydatki muszÄ… byd czymÅ› sfinansowanie: np. podatkami lub deficytem.
Wzrost opodatkowania negatywnie wpływa na poziom produkcji per capita.
Uważa się też, że zwiększanie deficytu publicznego wpływa negatywnie na
wzrost gospodarczy (w długim okresie).
Wniosek:
korzystne byłoby w niektórych paostwach zredukowanie obecności paostwa w
gospodarce bez zmniejszenia dobrobytu. Dlaczego więc się tego nie robi?
üð Demokracja  wÅ‚adze pochodzÄ… z wyboru spoÅ‚ecznego.
üð Poziom wyksztaÅ‚cenia ekonomicznego spoÅ‚eczeostw kilkadziesiÄ…t lat temu
był niski. Społeczeostwa  podatne na manipulacje polityków.
üð ZwiÄ™kszanie roli paostwa w gospodarce zwÅ‚aszcza w wyniku wyborów.
üð Przyzwyczajenie siÄ™ spoÅ‚eczeostw do  opieki paostwa, wywalczenie
przywilejów, które trudno jest odebrad, np. niski wiek emerytalny,
stosunkowo wysokie płace w sektorze publicznym (w por. do wydajności),
stabilnośd zatrudnienia w nim,  becikowe itd.
üð Prawo Wagnera  w miarÄ™ wzrostu dochodu na osobÄ™ roÅ›nie udziaÅ‚
wydatków publicznych w PKB. Można je kwestionowad (np. Tanzi).
6
Ogólne przychody podatkowe (% PKB)
60
50
40
30
20
10
0
y
ródło: 2007 Index of Economic Freedom, The Heritage Foundation.
7
USA
Litwa
Dania
Malta
Belgia
A
otwa
Polska
Grecja
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Niemcy
WÅ‚ochy
Irlandia
Estonia
Szwecja
Bułgaria
SÅ‚owacja
Holandia
Rumunia
Finlandia
SÅ‚owenia
Hiszpania
Portugalia
W. Brytania
Luksemburg