Cierpienia młodego Wertera: Geneza


Na powstanie dzieła miały wpływ wydarzenia z przeszłości Goethego.

We wrześniu 1772 roku wyjechał do Wetzlaru, gdzie poznał Charlotte Buff, która była pierwowzorem postaci Lotty oraz jej narzeczonego Johanna Christiana Kestnera - powieściowego Alberta. Dziewczyna zrobiła na nim ogromne wrażenie, aż się w niej zakochał. Jednak panna Buff nie odwzajemniała jego uczuć. Wtedy autor  Cierpień młodego Wertera postanowił wyjechać bez pożegnania. Gdy wracał, zatrzymał się u pisarki Zofii von La Roche i zakochał się w jej szesnastoletniej córce, Maksymilianie. Niebawem dotarły do niego smutne wieści o samobójstwie jego przyjaciela Carla Wilhelma Jerusalema. Zastrzelił się pistoletem pożyczonym od Kestnera z powodu nieszczęśliwej miłości do zamężnej kobiety.

Wkrótce ukazały się  Cierpienia młodego Wertera . Kestnerowie poczuli się dotknięci wykorzystaniem ich prywatnej historii w powieści. Nawet zerwali kontakty z pisarzem. Powieść powstała w ciągu dwóch miesięcy- lutego i marca 1774 roku.


Cierpienia młodego Wertera: Czas, miejsce akcji



Dzieło składa się z dwóch części oraz noty zatytułowanej Wydawca do czytelników. Akcja w pierwszej części toczy się od 4 maja 1771 do 10 września 1771 roku. Część druga zaś od 20 paz
dziernika 1771 do 14 grudnia 1772 roku.

Miejsce akcji zostało precyzyjnie opisane przez Goethego. Rzecz dzieje się w miejscowości Wahlheim, która

 Położona jest bardzo uroczo na wzgórzu, a dotarłszy ścieżyną na jego szczyt za wioską, można objąć spojrzeniem całą dolinę .

W powieści tej pojawiają się również nazwy innych miejsc, ale znane są zaledwie z pierwszych liter, np. St., D. lub są całkiem zaszyfrowane***.


Cierpienia młodego Wertera: Plan wydarzeń



1. Pojawienie się Wertera w okolicach Wahlheim.
2. Przyjaz
ń z dziećmi nauczyciela i parobkiem.
3. Ujrzenie Lotty.
4. Bal.
5. Werter i Lotta odwiedzają proboszcza.
6. Wielkie uczucie Wertera do Lotty
7. Powrót Alberta.
8. Werter chce opuścić Wahlheim.
9. Rozmowa Wertera i Alberta o samobójstwie.
10. Ostatnie spotkanie młodzieńca z Lottą i Albertem.
11. Wyjazd Wertera.
12. Praca Wertera w poselstwie.
13. Znajomość Wertera z panną von B. i hrabim C.
14. Werter dowiaduje się o ślubie Alberta i Lotty
15. Werter rezygnuje z pracy w poselstwie.
16. Podróż w rodzinne strony.
17. Wizyta Wertera u księcia.
18. Powrót do Wahlheim.
19. Wiadomość o śmierci najmłodszego synka nauczycielki.
20. Spotkanie z parobkiem i wiadomość o tym, że został wyrzucony z pracy u wdowy.
21. Śmierć proboszcza i wycięcie orzechów rosnących obok plebani.
22. Bohater poznaje Henryka  parobka, który kiedyś kochał się w Lotcie.
23. Werter decyduje się na samobójstwo.
24. Lotta prosi Wertera, aby nie odwiedzał jej.
25. Ostatnie spotkanie Wertera i Lotty.
26. Werter pisze list pożegnalny do ukochanej.
27. Albert pożycza Werterowi pistolety.
28. Samobójstwo Wertera.



Cierpienia młodego Wertera: Cierpienia młodego Wertera jako powieść epistolarna



Powieść epistolarna, to inaczej powieść w listach. Gatunek ten rozpowszechnił się w XVII i XIX wieku. Tą formą wypowiedzi posługiwali się wtedy między innymi S. Richardson i J.J. Rousseau. W gatunku tym list jest elementem konstytutywnym powieści, służy przede wszystkim wyrażeniu wewnętrznych rozterek jednego lub kilku bohaterów. Dzięki temu powieść w listach skłaniała się coraz bardziej ku pogłębionej analizie psychologicznej głównych postaci. W Cierpieniach młodego Wertera każdy list opatrzony jest datą.

Księga pierwsza obejmuje listy od 4 maja 1771 roku do 10 września 1771 roku. Księga druga  listy od 20 paz
dziernika 1771 roku do 9 grudnia 1772 roku. Oprócz tego w części zatytułowanej  Wydawca do czytelnika znajdują się jeszcze listy z 12, 14 i 20 grudnia 1772 oraz list do Lotty , który Werter napisał w ostatnich dniach życia. Księga druga zawiera ponadto fragmenty  Pieśni Osjana , czytane przez Wertera Lotcie podczas ich ostatniego spotkania.

Listy te skłaniają czytelnika do refleksji, dają obraz psychologiczny bohaterów powieści. Dzięki nim możemy bezpośrednio śledzić przeżycia i losy głównego bohatera, a także zanalizować jego postępowanie. Z listów dowiadujemy się również o najskrytszych marzeniach i tajemnicach bohatera. Korespondencja, jaką Werter prowadzi z Wilhelmem, staje się szczegółową analizą motywów postępowania głównego bohatera, od momentu zakochania się w Lotcie począwszy, na jego samobójczej śmierci skończywszy.



Cierpienia młodego Wertera: Charakterystyka Wertera



WERTER - młody poeta i malarz. Przyjeżdża do małego miasteczka, aby uregulować sprawy spadkowe swojej matki.
Pewnego dnia poznaje miejscowego książęcego komisarza i jego rodzinę, a wśród niej Lottę. Zakochuje się w niej i nie chce przyjąć do wiadomości, że jest zaręczona z Albertem. Widując ją codziennie:

 Przeżywam dni tak szczęśliwe, jakie Bóg chowa dla swych świętych(...) jeszcze nigdy moje odczuwanie natury, każdego kamyczka, każdej trawki, nie było pełniejsze i głębsze


Kiedy wraca narzeczony Lotty, Werter wyjeżdża do innego miasta i tam rozpoczyna pracę w poselstwie, ale to zajęcie nie daje mu satysfakcji. Wciąż wspomina minione dni, wie, że ciągle jest zakochany i rozpacza na wiadomość o ślubie ukochanej.

Po prawie dziesięciu miesiącach nie wytrzymuje rozstania i przyjeżdża, aby zamieszkać w sąsiedztwie i móc ją widywać. Widok jej i małżonka sprawia, że Werter popada w coraz większą depresję. Sytuacja dla trojga staje się coraz trudniejsza. Postanawia popełnić samobójstwo, obsesyjnie analizuje swoje stany psychiczne:

 od tygodnia jestem bez przytomności. Oczy moje są pełne łez .
Udając, że chce się pożegnać przed rzekomą podróżą, odwiedza Lottę, mimo jej zakazu i , nie mogąc się opanować, porywa Lottę w ramiona. Ta nie zezwala mu na dalsze odwiedziny. Werter więc pisze do niej przejmujący pożegnalny list. Nocą, ubrany w niebieski frak i żółtą kamizelkę, strzela sobie w głowę, ale jego agonia trwa potem dwanaście godzin. Umiera w przeddzień wigilii Bożego Narodzenia.

Werter to człowiek zbuntowany przeciwko przesądom stanowym i obowiązującemu kodeksowi moralnemu, przesadnie uczuciowy, nieszczęśliwie zakochany, pesymista, zniechęcony do życia. Był wzorem dla modnego w literaturze romantycznej bohatera typu werterowskiego. Wierzył w miłość doskonałą, idealizował wybrankę swego serca, jej zalety podnosił niemalże do rangi boskiej.



Cierpienia młodego Wertera: Pozostali bohaterowie: Szarlota S (Lotta), Albert, Komisarz S., Poseł, Wilhelm , Córka nauczyciela, Parobek, Henryk, Panna von B., Hrabia C., Książę *




Szarlota S. (Lotta)  była córką komisarza książęcego i narzeczoną Alberta. To w niej bez pamięci zakochał się Werter. Była piękną kobietą, dobrą i opiekuńczą. Po śmierci matki sprawowała opiekę nad młodszym rodzeństwem. Interesowała się literaturą, muzyką i tańcem. Grała na fortepianie. Przyjaz
niła się z Werterem, lubiła spędzać z nim czas, ale z biegiem czasu spostrzega, że ten zakochał się w niej i wcale się z tym nie krył.

Albert  był narzeczonym Lotty, z którą póz
niej się ożenił. Rozsądny, pracowity:

 dzielny, kochany chłop, którego nie można nie lubić .
Tolerancyjny i wyrozumiały dla przyjaz
ni narzeczonej i Wertera. Początkowo darzył gościa sympatią, ale gdy ten natarczywie odwiedza ich w domu, zmienia do niego stosunek i zaczyna traktować z pogardą.

Komisarz S.  ojciec Lotty, wdowiec, wychowujący dziewięcioro dzieci. Bardzo ceni Wertera.

Poseł  pracodawca Wertera. Pedantyczny i wiecznie niezadowolony z jego pracy. W pewnym momencie Werter nie wytrzymuje jego uwag i składa dymisję.

Wilhelm  adresat listów Wertera, przyjaciel, z którym od dzieciństwa byli nierozłączni. Do właśnie do niego Werter pisze listy, w których informuje go o swoim życiu, problemach i uczuciu do Lotty.

Córka nauczyciela  kobieta, którą poznaje Werter w Wahlheim. Wychowuje trzech synów. Jej mąż wyjechał do Szwajcarii w sprawach majątkowych. Była dobrą matką, jej najmłodszy syn Jasiek umiera.

Parobek  chłopak służący u starszej wdowy, w której jest zakochany. Pragnie ponad wszystko, by kobieta została jego żoną. Uwielbia ją bezgranicznie. Oskarżony o gwałt, zostaje wyrzucony ze służby. Z zazdrości zabija nowego parobka wdowy, kiedy dowiaduje się, że ma on zamiar poślubić kobietę. Werter stara się mu pomóc, tłumacząc, że zrobił to z miłości, ale komisarz nie zgadza się z nim.

Henryk  młody chłopak będący pisarzem u ojca Lotty. Został wydalony ze służby, ponieważ zakochał się bez wzajemności, co jest przyczyną jego obłąkania. Chodzi po skałach i szuka kwiatów dla Lotty, a przecież jest zima.

Panna von B.  dziewczyna podobna do Lotty. Werter poznaje ją podczas pracy w poselstwie.

Hrabia C.  arystokrata, którego Werter poznaje w D.

Książę * - generał, u którego Werter spędza kilka tygodni.



Cierpienia młodego Wertera: Werteryzm



Jest to model postawy bohatera literackiego, charakteryzujący się określonym sposobem postrzegania świata. Ukształtował się on pod koniec XVIII i w pierwszym dwudziestoleciu XIX wieku. Pierwowzorem stały się losy tytułowego bohatera powieści Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera.

Bohatera werterowskiego charakteryzowała: nadmierna uczuciowość, skłonność do marzeń, poetyzacja rzeczywistości. Bohater buntował się wobec obowiązujących zasad i norm społecznych, odczuwał bezsens życia, ból istnienia- weltschmerz. Jest to poczucie bezcelowości, bezsensu życia. Bohater cierpiący na weltshmerz odczuwał smutek i melancholię. Bohater werteryczny to człowiek wykształcony, oczytany, obyty w towarzystwie. Jednak nie potrafił dostosować się do panujących reguł i zasad w społeczeństwie. Taki stan zazwyczaj doprowadzał go do samobójstwa.

Werteryzm wywarł ogromny wpływ na całą obyczajowość romantyzmu oraz literaturę tego okresu. Pod koniec XVIII wieku zrodziła się moda na życie w sposób werterowski. Młodzieńcy nosili niebieski frak i żółtą kamizelkę, a także czytano książki, którymi zachwycał się Werter : Odyseja, Pieśni Osjana.



Cierpienia młodego Wertera: Motywy



Bezdomność - Werter przeżywa weltschmertz, czyli ból istnienia, dlatego nie potrafi znalez
ć sobie stałego miejsca. Sam o sobie mówi, że jest pielgrzymem, przypomina postać mitologicznego Odysa.

Cierpienie - Werter cierpi z powodu z
le ulokowanych uczuć. Lotta, która kocha ponad wszystko jest narzeczoną innego mężczyzny, dlatego miłość Wertera nie może być spełniona. Młodzieniec podejmuje próbę ucieczki od tego cierpienia, ale nie jest to łatwe. W rezultacie popełnia samobójstwo.

Miłość trudna - miłość Wertera do Lotty jest skomplikowana i trudna przede wszystkim dlatego, że z góry skazana jest na niespełnienie, ponieważ wybranka głównego bohatera ma już narzeczonego.

Pogrzeb - w liście pożegnalnym do Lotty Werter przedstawia swe życzenia dotyczące pochówku. Chciałby spoczywać na skraju cmentarza, przy drodze. Prosi, by pochowano go w stroju, którego kiedyś dotknęła Lotta. Pogrzeb Wertera odbywa się w nocy, ale bez kapłana. Za trumną idą ojciec Lotty i jego synowie, a także miejscowi rzemieślnicy. Na pogrzebie nie ma Lotty ani jej narzeczonego Alberta.

Przyjaz
ń - listy Wertera adresowane są do jego przyjaciela, Wilhelma. Zażyłość miedzy nimi musiała być dużo skoro Werter zwierza mu się z najintymniejszych przeżyć, z najskrytszych marzeń. Jemu jedynemu mówi o chęci popełnienia samobójstwa.

Samobójstwo - samobójstwo Wertera było następstwem nie tylko nieszczęśliwej miłości do Lotty, ale także choroby wieku, której uległ. Śmierć dla Wertera jest wybawieniem od cierpienia i dręczącego go niepokoju. Umiera w nadziei, że po śmierci Lotty, ich dusze odnajdą się i połączą uczuciem, które za życia nie było im dane.

Samotność - Werter odczuwa samotność z powodu swego uczucia do Lotty. Izoluje się od świata i ludzi, zamykając się w świecie miłosnych cierpień.

Wieś - Werter na wsi szuka spokoju i ukojenia po przeżytej przygodzie miłosnej. Wieś jest dla niego azylem, schronieniem przed zgiełkiem miasta. Ta właśnie na wsi zachwyca się pięknem przyrody, ciszą i spokojem. Twierdzi, że wśród mieszkańców wsi można odnalez
ć prawdziwe i szczere uczucia.
Zazdrość- Werter jest zazdrosny o Alberta- narzeczonego Lotty, a także o tych, którzy pojawiają się w pobliżu ukochanej. Chciałby mieć ją na własność, aby Lotta spędzała z nim jak najwięcej czasu, najlepiej tylko z nim.

Kobieta  W Cierpieniach młodego Wertera Lotta jest kobietą doskonałą. W oczach Wertera urasta do rangi bóstwa. Bohater idealizuje ją, widzi w niej anioła.



Cierpienia młodego Wertera: Okres burzy i naporu



Powstanie romantyzmu niemieckiego poprzedził tak zwany okres  burzy i naporu (Sturm und Drang periode), który trwał w latach 1765-1785. Nazwa  burzy i naporu pochodzi od tytułu dramatu Klingera  Sturm und Drang, co oznacza  Burza i napór , który uznano póz
niej za szczególnie reprezentatywny dla literatury tego okresu. Oprócz Klingera warto wymienić Schillera, Herdera, czy Goethego.

Przedromantyzm niemiecki doby burzy i naporu głosił postulaty walki społecznej, a także podkreślał rolę natury i przyrody w życiu człowieka. W kręgu tej literatury pojawiła się problematyka historyczna, wracanie do wydarzeń z przeszłości. y
ródłem inspiracji dla młodych poetów były baśnie i podania ludowe, w których szukano kontaktu z naturą.