Projekty AVT



###

Cypisek 2925

– rozbudowa do

transceivera

W artykule zawarty jest opis kolejnych modu-

zobaczyć na oscyloskopie. Na rysunku 2 nato-wy DSB (Double Side Band). Już widać, że

łów, które zamienią opisany w EdW 12/2009 i

miast jest to uwidocznione trochę inaczej, mia-

zaoszczędziliśmy sporo, bo nawet do 50% ener-

1/2010 odbiornik Cypisek w prawdziwy trans-

nowicie w analizie widmowej. Energia naszego

gii, która nadawana była w postaci fali nośnej.

ceiver. Oczywiście jest to propozycja głównie

hipotetycznego nadajnika rozkłada się na dolną

Teraz moc naszego nadajnika rozkłada się po

dla Czytelników, którzy posiadają odpowied-

wstęgę, fale nośną i górną wstęgę. Fala nośna połowie na każdą wstęgę. No cóż, okazuje się, nie pozwolenie radiowe wydane przez UKE nie przekazuje żadnych informacji a potrzebuje że do przesłania informacji wystarczy emitować

(Urząd Komunikacji Elektronicznej). Ale inni

około połowy mocy całego sygnału. Warto ją tylko jedną wstęgę boczną. Tak się ładnie składa, mogą dowiedzieć się z artykułu, co to jest zatem usunąć z sygnału. Proces ten nazywa się że urządzenie do eliminacji niepotrzebnej wstęgi sygnał SSB, po co się go wytwarza i jakie ma

fachowo wytłumieniem fali nośnej, w naszym bocznej już mieliśmy w odbiorniku. Co to było?

zalety w stosunku do innych rodzajów modu-

przypadku będzie do tego celu służył tzw. modu-

To filtr wąskopasmowy (kwarcowy). Przepuści

lacji. A moduł �śpłyta główna TX” może posłu-

lator zrównoważony. Ma on dwa wejścia i jedno

nam on tylko jedną wstęgę i to dokładnie tę,

żyć do budowy innych ciekawych urządzeń na

wyjście – rysunek 3. Do jednego wejścia na którą potrzebujemy! Zależy to od tego, z której fale krótkie (KF) i ultrakrótkie (UKF).

stałe podłączony jest sygnał o częstotliwości strony pasma przepuszczania filtru znajduje się fali nośnej, do drugiego będziemy dostarczać fala nośna. Widmowa sytuacja przedstawiona Sygnał SSB –

sygnał modulacji np. z mikrofonu. Działanie jest na rysunku 5. Efekt mówi sam za siebie: wprowadzenie

mieszacza zrównoważonego jest takie: gdy syg-

teraz 100% energii nadajnika służy do prze-

Najpierw musimy omówić, co to właściwie jest

nału moduluącego nie doprowadzamy, to na syłania informacji. W wielkim skrócie można sygnał SSB (Single Side Band), w dowolnym wyjściu też nic się nie pojawi, ale gdy pojawi powiedzieć, że wystarczy nadawać mocą 50W, tłumaczeniu �śjednowstęgowy”, jak powstaje i się sygnał modulujący, na wyjściu wystąpi syg-a skutek u korespondenta w sile sygnału będzie

po co tyle dodatkowych kombinacji. Spójrzmy nał przedstawiony �świdmowo” na rysunku 4, taki sam jak nadajnika o mocy 400-600W z

na rysunek 1 – jest tu pokazana zmodu-zawierający fn+fm i fn-fm.

klasyczną modulacją AM (dane z Poradnika

sygna�ł

sygna�ł fali

fali noœnej

noœnej

lowana przebiegiem sinusoidalnym fala

Uzyskaliśmy w ten sposób

Radiooperatora Krótkofalowca WKŁ 1967, str.

fn

Rys. 3

nośna (dla przypomnienia – było już o

sygnał, tzw. dwuwstęgo-

388). Warto było się natrudzić �Ś�. Ale żeby

fm

tym w cyklu �śFale radiowe bez tajemnic”

fn-fm

nasz sygnał mógł się przestrajać

DSB

Sygna�ł

z EdW 4–6, 9/09). Taki przebieg można sygna�ł

sygna�ł

fn+fm

Rys. 4

modulacji

modulacji

fn

Sygna�ł

Rys. 5

Sygna�ł

Rys. 1

fn-fm

fn+fm

Sygna�ł

fn

fala

fala noœna

noœna

LSB

USB Czêstotliwoœ�Ś

fn-fm

Rys. 2

dolna

dolna wstêga

wstêga boczna

boczna

Czêstotliwoœ�Ś

DSB

LSB

USB

Czas

Czêstotliwoœ�Ś

C6

C13

C33

dolna

dolna wstêga

wstêga górna

górna wstêga

wstêga

U3

100n

GND

22n

22u

78L06

TX

OUT IN

R4

O

L2

O3

330R



L1

100uH

100uH

C11

VFO TX

C3

Rys. 6

47p

C7

C34

C9

270p

R6

Q1

C4

C32

C10

10n

470p

R3

330R

C1

100n 8 7 6 5

C14

1u

R2

470k

R5

OUT

47p 10MHz 4...40p

U2 15p

SA612

T1

390R

10k

O2

R1

C12

C2

8 7 6 5

C8

2,2n

L3

BC548B

T2

2,2k

100n

C5

100n

10uH

Q2-Q5 - 10MHz

1 2 3 4

1n

2N2369

R7

22n

2,2k

R11

U1

Q2

Q3

Q4

Q5

C22

C28

2,2k

C18

SA612 1 2 3 4

R9

L4

C30

R10

1n

C16

1M

1n

820R

C31 R12

470uH

1n

IN

R8

100n

22R

C20

22n

O1

100n 27k *

T3

C19

C21

C23

C24

C25

C26

C27

C29

C17

C15

BC548B

22n

22n

1n

15p

33p

33p

33p

15p

10n

470p

470p

22

Czerwiec

Czerwiec 2010

2010

Elektronika dla Wszystkich

worldmags & avaxhome



Projekty AVT

nie, a także moduł separatora ze wzmacnia-

ekranowanymi do odpowiednich wejść RX i

czem, który będzie dostarczał odpowiednie TX. Sprawdzamy połączenia i włączamy zasi-poziomy napięć do mieszaczy odbiornika i lanie. Sondę przyczepiamy krokodylkiem na nadajnika. Schematy i projekty płytek tych masę np. VFO, a gorący koniec podłączmy naj-podzespołów przedstawione są na kolejnych pierw do miejsca, gdzie wchodzi sygnał z gene-rysunkach 8–11. Są bardzo proste, więc nie ratora VFO. Napięcie obciążonego już trochę będę ich szczegółowo opisywał. Zmontowane

miernikiem skali cyfrowej VFO może wynosić

moduły widać na fotografiach 2 i 3. Na foto-0,5–1,7V, w zależności od zastosowanej wersji

grafii tytułowej pokazane jest wnętrze Cypiska

generatora. Do końcówki C4 od strony poten-

z przykładowo rozmieszczonymi modułami. cjometrów musimy przylutować kawałek koń-

Teraz kilka uwag co do połączeń modułów cówki, która została z obciętych elementów.

Rys. 7

po paśmie, musimy wytworzony sygnał ze sobą. Połączenia sygnałów wielkiej częstotli-Będzie to nasz punkt pomiarowy. Ja zawsze

SSB zmieszać jeszcze z generatorem VFO, wości robimy zawsze kabelkami ekranowanymi, zbieram je sobie do pudełeczka. Potencjometry

który mamy w odbiorniku. Wtedy dokładnie najlepiej gdy �śekran” jest pleciony. Dopuszczalne na wyjściu ustawiamy w minimalne położenia

na tej samej częstotliwości, na której słuchamy są też kabelki ekranowane, z oplotem nawijanym

(ślizgacze ustawione od strony masy).

stacji, po przejściu na nadawanie pojawi się (jak w modelu), trzeba tylko zwrócić uwagę, żeby Teraz regulujemy pomocniczy potencjo-sygnał naszego nadajnika i korespondent będzie

ten oplot był w miarę szczelnie owinięty wokół metr tak, aby w punkcie pomiarowym napię-

nas tam odbierał!

żyły środkowej. Inne połączenia bardzo wygod-

cie wyniosło ok. 2,5V. Nie należy przekro-



nie robić cienkimi linkami o różnych kolorach czyć 3V, jak mamy oscyloskop, możemy Płyta �śgłówna” TX

izolacji. Wtedy konstrukcja staje się bardzo przej-sprawdzić, że powyżej 3V pojawiają się już

Schemat ideowy modułu TX pokazany jest na

rzysta. W moim modelu Cypiska zastosowałem wyraźne zniekształcenia sygnału! Następnie rysunku 6. Widać, że jako mieszacze zasto-do mikrofonu i PTT (Press To Talk) jedno wspól-

ustawiamy poziom generatora doprowadzo-

sowane są identyczne układy scalone jak w ne gniazdo typu minijack stereo, oczywiście nego do płytki RX. Tutaj obowiązuje metoda odbiorniku, mianowicie NE612 (SA612). można to rozwiązać inaczej i zrobić sobie osobne

�śna słuch”. Przy podłączonej antenie nasta-

Przedwzmacniacz mikrofonu wykonany jest na

gniazdka. Można dodać gniazdka do słuchawek,

wiamy jakąś stację i podajemy stopniowo

tranzystorze T3, filtr kwarcowy podobnie jak w

magnetofonu, komputera itp.

potencjometrem RX coraz większe napięcie.

odbiorniku: na kwarcach o tej samej częstotli-



Sygnał staje się coraz mocniejszy. Od pew-

wości. Po drugim mieszaczu jest umieszczony

Ważne informacje, warto

nego poziomu przy dalszym zwiększaniu

jednoobwodowy filtr na częstotliwość pasma przeczytać przynajmniej nie obserwujemy już przyrostu sygnału. Jest

3,5MHz i jednostopniowy wzmacniacz. Projekt

dwukrotnie!

to optymalne napięcie, ale dla danej stacji.

płytki mamy na rysunku 7, a zmontowany Połączenie poszczególnych bloków (płytek) Sprawdzamy i korygujemy regulację jeszcze układ na fotografii 1. Montaż zalecam wyko-widoczne jest na rysunku 12. Dodatkowa dioda na słabszych i mocniejszych stacjach. W

nać wg wskazówek, które umieściłem przy DX (1N4148) potrzebna jest tylko w wersji z moim odbiorniku napięcie mierzone w punk-opisie odbiornika. Przypominam też o podkład-

ARW, a gdy go nie ma, jest montowany mostek

cie doprowadzenia sygnału VFO do płytki

kach pod kwarce. Na pewno będzie OK!

z przewodu. Co do strojenia, to jest tu trochę RX wynosi ok. 0,6V. Metodę na słuch na więcej �śzabawy” niż przy strojeniu samego pewno już zastosowaliście przy uruchamia-Dodatkowe moduły

odbiornika. Opisane tu proste amatorskie meto-

niu odbiornika. Mianowicie przy nastawianiu

Do pełni szczęścia potrzebne są jeszcze dwa małe dy umożliwią w miarę poprawne ustawienie częstotliwości �śpilota” trymerem C35. Jeżeli moduły: komutacyjny, który będzie przełączał tzw. poziomów i uzyskanie tym samym właś-

nie, to wyjaśniam, że należy tak ustawić tę

nasz transceiver z odbioru na nadawanie i odwrot-ciwych parametrów odbiornika i nadajnika. częstotliwość, aby �śwstrajanie” się w sygnał

R4

Potrzebne nam będą sonda w.cz. z było łatwe, a odbiór czysty i wyraźny.

+TX

Blokada_RX

poprzedniego artykułu, miernik i naj-

I n a c z e j

4,7k

T1

lepiej dostęp do oscyloskopu, ale w mówiąc, musi-WE_RX

C1

10n

R1

BC548B

przypadku jego braku też sobie jakoś

my odtworzyć

2,2k

C4

BNC

poradzimy. Zaczniemy od ustawienia

falę nośną

WY_TX

REL1

1n

właściwego poziomu wysterowania dokładnie w

LEDRX R3

+RX wzmacniacza w separatorze. Zamiast tym miejscu, D4

1k

rezystora R1 lutujemy tymczaso-

gdzie powin-

R2

+12V

D3

wo potencjometr montażowy 4,7Ω. na się znaleźć 1k

W

O

Ustawiamy go na największą war-

w stosunku

LEDTX

HFD27/012

PTT_ZEWN

D1

tość rezystancji. Oczywiście po regu-

do pasma

Rys. 9



lacjach zastąpimy go odpowiednim p r z e p u s z -

C3

Rys. 11

1N4148

100u

rezystorem. Modułu komutacyjnego czania naszego PTT

C2

D2

na razie nie podłączamy, a na wyjście

filtru kwarcowe-

100n

1N4148

modułu TX wlutowujemy również go. Oczywiście

Rys. 8

tymczasowo rezystor 470Ω. Do +TX byłoby to bardzo (zasilanie płytki) przyluto-

łatwe, gdybyśmy

Fot. 1

wujemy przewód, ale na znali dokład-

razie jeszcze go nie podłą-

ne pasmo

czamy. Wyjście sygnału z p r z e p u s z -

C3 US1

C5

generatora VFO podłącza-

czania fil-

C2

100n 78L08

100n

+12V

my do wejścia separatora.

tru i mogli

OUT IN

GND

O

Podłączamy przewód do

10n



R3

+12V RX zasilania i wyj-

390R

Rys. 10

P2

TX

ścia separatora kabelkami

C4

R2

C1

470R

O2

WE R1

150k

10n

P1

RX

T1

O1 * - tekst 10n BC548B

470R

O3

worldmags & avaxhome





Projekty AVT

_

+

W

BNC-50

BNC-50

gniazdo

gniazdo minijack

minijack

12V

ANTENA

ANTENA

zmierzyć częstotliwość pilota. Analizatora ż ą d a n y c h mikr+

widma zapewne nie mamy, a zmierzyć często-

produktów!

PTT

W W

O

C

tliwość generatora na NE612 też jest bardzo W mode-O

N

TT

B

P

trudno. Mianowicie obciążenie generatora lu napięcie

+12

+RX

IN

D3 Komutacja O

TX

miernikiem częstotliwości wprowadza duże VFO dopro-O2

O1

O

LED TX

WY

OUT

obciążenie i dodatkowe pojemności, może też

wadzone do

WE

WE RX

RX

+TX

TX

+TX

O VFO

spowodować zerwanie drgań generatora.

TX wynosi

Reg.

Reg. w.

w cz.

cz.

Ustawianie pilota będzie również potrzeb-

ok. 0,3V.

ne przy uruchomieniu płytki TX, ale tam Teraz syg-Separator

zastosujemy jeszcze ciekawszą metodę.

nału nasze-

O1 IN

O RX TX

+TX

FO O

O

V

Najwyższy zatem czas, aby spróbować go nadajni-ARW/TX

O1

ją uruchomić! Ustawiamy odbiornik na naj-

ka możemy

mniejszą czułość, regulator m.cz. też na niski

p o s ł u c h a ć

+12V

WE

OUT

DX

RX

VFO

poziom. Podłączamy prowizorycznie +TX do

na innym

+12

12V. Co to, w głośniku słychać pisk lub bucze-

odbiorniku

P

1k

nie? W porządku, to słychać pilota z nadajnika.

i ocenić na

O2 A

O

Musimy zsynchronizować go z odbiornikiem.

słuch. Jeżeli

Zastosowana metoda nosi nazwę �śzdudnia-

jest coś ARW

Skala

Skala cyfrowa

cyfrowa

nie”. Celem jest ustawienie pilotów na taką niejasnego reg.

reg.

m.

m. cz.

cz.

samą częstotliwość. Regulujemy trymer C32 w opisie, O

P

BNC

na płytce TX, częstotliwość w głośniku ma n a p r a w -

G�ł.

Rys. 12

być coraz niższa, aż w pewnym momencie już

dę warto

jest niesłyszalna. Oznacza to, że częstotliwo-

przeczytać

ści się zdudniły i są jednakowe. Następny etap

go od początku. Zaawansowani radioamato-

Fot. 2

to ustawienie poziomu generatora dla nadaj-

rzy zapewne wybaczą mi te szczególiki, ale

nika. Podłączamy generator 1kHz zamiast warto przypomnieć sobie czasy, kiedy przy mikrofonu – poziom ok. 10mV. Jeżeli nie uruchamianiu do dyspozycji miało się tylko mamy generatora, możemy wprost podłączyć

słuchawki i miernik np. LAVO 1.

mikrofon. Może to być zwykły tzw. kompute-

Ostatnim modułem jest niewielka płyt-

rowy a nawet sama wkładka pojemnościowa ka komutacyjna. Jakie pełni zadanie, już (elektretowa). Teraz sondę w.cz. podłączamy

wcześniej wspomniałem, dodam tylko, że

równolegle do rezystora 470Ω na wyjściu oprócz przełączania anteny do odbiornika TX. W głośniku słychać straszne sprzężenie?

przy odbiorze i do nadajnika przy nadawaniu,

No cóż, do tych prób trzeba odłączyć głośnik.

blokując również przy tym odbiornik przesyła

Regulujemy potencjometr TX w separatorze też sygnał napięciowy do sterowania stopniem tak, aby przy �śmodulacji” z generatora lub końcowym. Jest tam też wyjście na diodę podobnego gwizdu w mikrofon napięcie na LED �śnadawanie”, którą umieścimy na płycie ka Cypiska, mimo że zostało tam jeszcze

wyjściu wynosiło ok. 5V maks., 6V. Bez czołowej. Układ tranzystora T1 jest niewy-sporo miejsca. A to z dwóch powodów: jest

modulacji napięcie nie powinno być większe

korzystany, można to miejsce wykorzystać to konstrukcja w zamyśle dla początkują-

niż 0,4V. Gdy zwiększymy napięcie z VFO, do zbudowania układu podobnego do sondy cych radioamatorów, a wzmacniacze mocy mieszacz nadajnika zostanie przesterowany, w.cz. i podłączyć do miernika siły sygnału. lubią sprawiać bardzo niemiłe niespodzianki na wyjściu pojawi się coraz więcej niepo-Przy nadawaniu będzie wskazywał poprawną

przy uruchamianiu. Drugim powodem jest to,

pracę nadajnika.

że taki wzmacniacz, nagrzewając się, może

Wykaz elementów C14 . . . . . . . . . . . . . . . .2,2nF C2 . . . . . . . . . . . . . . . . 100nF

No właśnie, wpłynąć niekorzystnie na stabilność genera-

Moduł TX

C24,C25,C26 33pF C3 . . . . . . . . . . . . . . . . 100�źF czegoś tu jeszcze tora oraz powodować sprzężenia i wzbudze-Rezystory

C32 . . . . . . . . . . . . . .4...40pF C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1nF chyba brakuje, nia układu. Ja skomponowałem wzmacniacz R1,R7,R11. . . . . . . . . . 2,2kΩ C33 . . . . . . . . . . . . . . . . 22�źF Półprzewodniki prawda? Stopień mocy z zasilaczem. Jako obudowę wykorzy-R2 . . . . . . . . . . . . . . . . 390Ω C34 . . . . . . . . . . . . . . . 270pF D1,D2 . . . . . . . . . . . . 1N4148 końcowy PA stałem pozostałość po zasilaczu komputero-R3 . . . . . . . . . . . . . . . .470kΩ Półprzewodniki D3 . . . . . . . . . . . . . . . . LEDTX (Power Amplifier) wym. Dodatkowo uzyskałem też zasilanie do R4,R6 . . . . . . . . . . . . . 330Ω T1,T3. . . . . . . . . . . . .BC548B D4 . . . . . . . . . . . . . . . . LEDRX wzmacnia sygnał Cypiska. Niejako uzupełnieniem całej kon-R5 . . . . . . . . . . . . . . . . .10kΩ T2 . . . . . . . . . . . . . . . 2N2369 T1 . . . . . . . . . . . . . . .BC548B nadajnika do odpo-strukcji jest prosty reflektometr QRP (miernik

R8 . . . . . . . . . . . . . . . . .27kΩ U1,U2 . . . . . . . . . . . . . SA612 Pozostałe wiedniej mocy. W

dopasowania do anteny) i prosta do wyko-

R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MΩ U3 . . . . . . . . . . . . . . . . 78L06 BNC. . . . . . . . . . . . . . . . .BNC mojej koncepcji nania �śsztuczna antena”, wprost niezbędna R10 . . . . . . . . . . . . . . . 820Ω Pozostałe PTT . . . . . . . . . . . . . . �źswitch wykonania nie przy uruchamianiu PA, ale o tym też będzie R12 . . . . . . . . . . . . . . . . 22Ω L1,L2. . . . . . . . . . . . . .100�źH REL1 . . . . . . . . . . HFD27/012 włożyłem go tak w następnej części, do której przeczytania i Kondensatory

L3 . . . . . . . . . . . . . . . . .10�źH W . . . . . . . . . . . . . . .włącznik po prostu do środ-wykorzystania już teraz zapraszam. Życzę

C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1�źF L4 . . . . . . . . . . . . . . . .470�źH Separator

również powo-

C2,C6-C8,C16,C18

Q1-Q5 . . . . . . . . . . . .10MHz R1 . . . . . . . . . . . . . . .* - tekst dzenia w urucha-100nF Komutacja

R2 . . . . . . . . . . . . . . . .150kΩ

mianiu opisanych

C3,C4 . . . . . . . . . . . . . . 47pF Rezystory R3 . . . . . . . . . . . . . . . . 390Ω

modułów.

C5,C13,C19,C20,C31 22nF R1 . . . . . . . . . . . . . . . . 2,2kΩ P1,P2 . . . . . . . . . . .470Ω PR

C9,C15,C17 470pF R2,R3 . . . . . . . . . . . . . . .1kΩ C1,C2,C4 10nF

Piotr

C10,C23,C27 15pF R4 . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7kΩ C3,C5 . . . . . . . . . . . . . 100nF

Świerczek

C11,C29 . . . . . . . . . . . . 10nF Kondensatory T1 . . . . . . . . . . . . . . .BC548B

sp9egm@

C12,C21,C22,C28,C30 1nF C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . 10nF US1. . . . . . . . . . . . . . . 78L08

wp.pl

Fot. 3

Komplet podzespołów z płytką dostępny jest w sieci handlowej AVT jako kit szkolny: Moduł TX – AVT-2925/5, Komutacja – AVT-2925/6, Separator – AVT2925/7.

Czerwiec

Czerwiec 2010

2010

Elektronika dla Wszystkich

worldmags & avaxhome