Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
WPROWADZENIE DO
GOSPODARKI
I EKONOMII
Dr. Elżbieta Rak  Młynarska
© WSEH, Bielsko-BiaÅ‚a
1
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Zawartość modułu
Ten moduł porusza zagadnienia związane uświadamiamy, kierując się tak zwanym
koniecznością podejmowania decyzji zdrowym rozsądkiem. Od ekonomii nie
wynikających z ograniczonej ilości dóbr, można uciec  związana jest ze wszystkim,
dzięki którym społeczności ludzkie mogą co robimy: niezależnie od tego czy jest to
zaspokoić swoje potrzeby. praca, wypoczynek czy rozrywka.
Głównymi konceptami poruszanymi w W każdej chwili swojego życia musimy
module będą: decydować: jak dysponować swoim
produkcja, czasem, pieniędzmi, wiedzą... Przed
dobra i usługi oraz ich klasyfikacja, problemem wyboru stoi nie tylko każda
koszt alternatywny rodzina, ale całe społeczeństwo. Decyzje
granica możliwości produkcyjnych. podejmowane w skali całego kraju
wpływają na stan środowiska naturalnego,
Każde działanie człowieka i decyzje popyt na określone wyroby, poczucie
podejmowane przez niego są oparte na bezpieczeństwa lub zagrożenia. Wszystkie
ekonomii, chociaż nie zawsze sobie to te problemy są problemami
ekonomicznymi.
Cel pedagogiczny
Celem pedagogicznym modułu jest menedżerów związanej z podejmowaniem
wybudowanie wiedzy przyszłych następujących decyzji:
2
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
co i w jakim zakresie wytwarzać z niezależnie od tego, czy jest to mała firma
ograniczonych zasobów rodzinna, czy duży koncern
jakimi sposobami wytwarzać produkty międzynarodowy. Każda organizacja
jak dzielić wytworzone produkty. rozwiązuje problemy o różnym stopniu
Wiedza ta będzie wykorzystywana w złożoności ale podstawa ich rozwiązania są
procesie podejmowania decyzji na trafne decyzje ekonomiczne oparte o
wszystkich szczeblach zarzÄ…dzania, wiedzÄ™ zawartÄ… w tym module.
Jak się uczyć ...
Czytając główny materiał informacyjny w tym module postaraj się odnalez
ć związki
między konceptami a ich praktycznym zastosowaniem w rzeczywistości.
Wiedza bazowa
Moduł ten jest wprowadzeniem do na dokonaniu wyboru  nie możemy
mikroekonomii (nauki o podejmowaniu bowiem robić wszystkiego równocześnie a
racjonalnych decyzji ekonomicznych przez każdy wybór przynosi inne skutki. Jeżeli
indywidualne przedsiębiorstwa i będziemy się uczyć języka  zyskamy jego
gospodarstwa domowe). W związku z tym dobrą znajomość, ale nie spotkamy się w
do budowania nowej wiedzy niepotrzebne tym czasie ze znajomymi a mieszkanie
są specjalistyczne informacje a raczej będzie zaniedbane. Jeżeli pójdziemy do
zdrowy rozsądek i zdolności analityczne. kina, miło spędzimy czas, ale nie
wystarczy go na naukę. Jeżeli zostaniemy
MajÄ…c wolny czas sami decydujemy, jak w domu i zajmiemy siÄ™ porzÄ…dkami 
go spędzić: czy pójść na kurs języka będziemy mieć czyste mieszkanie, ale nie
angielskiego, czy do kina, a może spotkamy się z przyjaciółmi. Należy
posprzątać mieszkanie? Problem pamiętać o tym, że czas, jakim
ekonomiczny w każdym przypadku polega dysponujemy jest ograniczony.
3
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
rozbudowanie konceptów popytu i
Opanowanie wiedzy zawartej w tym podaży rynkowej
module jest niezbędne dla póz
niejszej umiejętność oceny wyboru konsumenta
pracy nad modułami dotyczącymi przy ograniczeniach budżetowych
funkcjonowania mechanizmu rynkowego, zrozumienie teorii produkcji i kosztów
teorii wyboru konsumenta oraz teorii
produkcji. Pozwoli to na:
Zastanów się ...
W jakim stopniu jesteÅ› producentem, a w jakim konsumentem?
Informacje główne
wykorzystać te zasoby, którymi
Definicje
dysponujemy.
Produkcja to świadoma i celowa
działalność człowieka mająca na celu
Zasoby Å‚Ä…czÄ… siÄ™ w procesie produkcyjnym
przekształcenie zasobów przyrody w
w wyniku którego powstają dobra
dobra służące zaspokajaniu ludzkich
materialne i usługi służące zaspokajaniu
potrzeb.
potrzeb. Co to jest produkcja? Jest to
świadoma i celowa działalność człowieka
Dlaczego musimy wybierać? Powód
mająca na celu przekształcenie zasobów
jest prosty  dysponujemy ograniczonÄ…
przyrody w dobra służące zaspokajaniu
ilością zasobów  czasu, pieniędzy,
ludzkich potrzeb.
surowców, a potrzeby, które chcemy
Ekonomię interesuje ten sposób
zaspokoić są nieograniczone. Dlatego też
zaspokajania potrzeb ludzkich, który jest
każdy musi zdecydować, co w danym
realizowany poprzez rozmaite środki
momencie ma dla niego najwyższą wartość
wytwarzane przez człowieka
 co jest najważniejsze i jak najlepiej
4
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
1. Osiągnięcie celu traktuje się jako występujące w przyrodzie w
korzyść dla człowieka, wynikającą z nieograniczonej ilości (np. powietrze)
zaspokojenia potrzeb i ekonomiczne - wytworzone przez
2. Osiągnięcie korzyści wymaga człowieka:
odpowiednich środków materialnych lub do ich wytworzenia trzeba użyć pracy
pieniężnych. (nic za darmo) ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i
3. Środkami zaspokajania potrzeb są dobra. dóbr pierwotnych dostarczanych
Dobra konsumpcyjne - służą bezpośrednio przez przyrodę, które są
zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo lub dobrami rzadkimi (w danym czasie
stopniowo) mogą być wytworzone w określonej ilości
i tylko częściowo zaspokoić potrzeby).
Dobra produkcyjne - służą wytwarzaniu
Definicje
dóbr konsumpcyjnych i innych dóbr
produkcyjnych. O podziale na dobra
Dobra konsumpcyjne - służą
konsumpcyjne czy produkcyjne decyduje
zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo
cel np. mleko do spożycia - dobro
lub stopniowo)
konsumpcyjne, na ser - produkcyjne.
Dobra produkcyjne - służą
wytwarzaniu dóbr konsumpcyjnych i
Inny podział dóbr, ze względu na ich
innych dóbr produkcyjnych.
dostępność obejmuje dobra wolne -
Zwróć uwagę na ...
Dobra to przedmioty:
materialne
niematerialne (dokumentacja org. i techn., wiedza)
5
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
DOBRA
Sfery komercyjnej
Sfery niekomercyjnej
Wolne Publiczne
Konsumpcyjne Produkcyjne
Użytkowane przez
" Powietrze
duże grupy ludzi:
" światło
Jednorazowe Trwałego
" obrona nar,
" ciepło
użytku
" straż miejska
" ochr. środowiska
Finansowane z
podatków
publicznych
Potrzeby ludzkie są zaspokajane nie tylko Charakterystycznymi cechami usług są ich
w trakcie konsumpcji dóbr ale i przez niematerialność, a co za tym idzie, brak
usługi: zespół zorganizowanych możliwości ich magazynowania i ścisłe
czynności zaspokajających bezpośrednio powiązanie usługi z jej wykonawcą.
lub pośrednio potrzeby ludzkie.
USA
UGI
Materialne: krawiectwo, Niematerialne: tv, radio, bankowe
fryzjerstwo
6
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
W gospodarce mamy do czynienia z posprzątać mieszkanie. Koszty będące
rzadkością dóbr tzn. jest ich mniej, niż skutkiem wyboru jednego z dostępnych
ludzie potrzebują. Dlatego też ciągle trzeba rozwiązań nazywamy kosztami
podejmować decyzje: alternatywnymi.
1. co i w jakim zakresie wytwarzać z
ograniczonych zasobów W ekonomii kosztem alternatywnym
2. jakimi sposobami wytwarzać produkty nazywa się najbardziej korzystną
3. jak dzielić wytworzone produkty. możliwość, z której rezygnujemy,
dokonując określonego wyboru.
Podjęcie decyzji dotyczącej wyboru wiąże
się z rezygnacje z innych możliwości, W gospodarce problem wyboru wiąże się z
jakimi dysponujemy. podjęciem decyzji, co produkować
Wychodząc do kina, rezygnujemy z nauki i w jakiej ilości.
języka obcego. Sprzątając mieszkanie,
Zastanów się ...
rezygnujemy ze spotkania z przyjaciółmi.
Jakie przykładowe dobra możesz znalez
ć
Są to więc swego rodzaju koszty, które
w swoim otoczeniu?
musimy ponieść aby pójść do kina lub
STUDIUM PRZYPADKU
Rozpatrzmy ten problem na przykładzie firmy ogrodniczej, która uprawia poziomki i
truskawki, dysponując określonymi zasobami w postaci stałej ilości gruntu, maszyn i
zatrudnionych pracowników.
Zakładamy, że:
1. czynniki produkcji można przeznaczyć w danym czasie na produkcję dwóch
dóbr: poziomek i truskawek.
2. możliwe jest przeznaczenie wszystkich zasobów firmy tylko na produkcję
jednego z tych dóbr
3. jest wiele możliwych kombinacji produkcji dwóch dóbr za pomocą danego
zasobu czynników produkcji.
4. Przeznaczając więcej środków na produkcję truskawek uzyskujemy korzyść
w postaci większej ilości owoców, ale jednocześnie musimy zrezygnować z
produkcji pewnej ilości poziomek - jest to utracona korzyść zwana kosztem
alternatywnym (koszt utraconych korzyści).
7
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Możliwości poziomki truskawki Wielkość kosztu
produkcyjne w w kwintalach alternatywnego*
kwintalach
A 0 50 0
B 5 48 2
C 10 40 8
D 15 30 10
E 20 17 13
F 25 0 17
Utracona ilość truskawek powstała w wyniku zwiększenia produkcji poziomek o
jednostkÄ™ (5 kwintali) - w kwintalach
Granica możliwości produkcyjnych
30
0
25
p
o
17
20
z
i
30
15
o
m
40
10
k
i
48
5
50
0
0 102030405060
truskawki
8
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
odkrycia nowych zasobów naturalnych
Definicje
(nowe złoża)
W ekonomii kosztem alternatywnym
rozwoju kapitału ludzkiego
nazywa siÄ™ najbardziej korzystnÄ…
przejawiającego się we wzroście
możliwość,
wiedzy nt. efektywniejszego
z której rezygnujemy, dokonując
wykorzystania zasobów (nowe
określonego wyboru.
odkrycia, komputery - oszczędność
czasu)
Linia wyznaczona przez punkty
zwiększenia kapitału rzeczowego, np.
pokazujące poszczególne rozmiary
w wyniku wprowadzenia lepszych
produkcji poziomek
technik
i truskawek jest nazywana granicÄ… lub
Definicje
krzywą możliwości produkcyjnych
Granica lub krzywa możliwości
(krzywa transformacji), która jest
produkcyjnych (krzywa
graficznym przedstawieniem
transformacji), jest graficznym
możliwości wytwórczych podmiotu
przedstawieniem możliwości
(całej gospodarki). Jest to zbiór
wytwórczych podmiotu (całej
punktów odpowiadających maksymalnym
gospodarki).
ilościom dóbr, jakie można wytworzyć
przy danym stanie zasobów, np. w sytuacji
gdy w firmie mogącej wytwarzać więcej
Zmniejszenie sfery realnej spowodowane
niż jeden produkt w pełni wykorzystuje się
jest brakiem środków na odnowę zużytego
możliwości produkcyjne. Punkty leżące
kapitału rzeczowego.
poniżej krzywej informują, że nie
Wklęsły kształt granicy możliwości
wszystkie rzadkie dobra w gospodarce sÄ…
produkcyjnych oznacza, że każdej kolejnej
w pełni wykorzystane w sposób
zmianie zastosowania czynników
optymalny, tzn. w ramach istniejÄ…cej
produkcji towarzyszy rosnÄ…cy koszt
technologii i czasu istnieją możliwości
alternatywny, tzn. w celu uzyskania
zwiększenia produkcji (strefa realna).
dodatkowych ilości jednego dobra musimy
poświęcać kolejno coraz większe ilości
Możliwe jest jednak przesunięcie
innego dobra - jest to tzw. prawo
krzywej możliwości produkcyjnych i
rosnÄ…cego kosztu alternatywnego.
zwiększenie lub zmniejszenie sfery realnej
na skutek np.:
9
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Przykład zastosowania nowej wiedzy
Jan Kowalski z Białowieży prowadzi przypadku mamy do czynienia zarówno z
gospodarstwo ekologiczne nastawione na dobrem konsumpcyjnym jak i
produkcję mleka. Całą swoją produkcję produkcyjnym. Dla Jana Kowalskiego jako
przeznacza na sprzedaż, ale jego odbiorcy producenta mleka ma to znaczenie o tyle,
dzielą się na dwie grupy: że działania marketingowe jakie
konsumentów indywidualnych, którzy podejmuje, muszą być kierowane do
kupują mleko w celu jego spożycia odbiorcy indywidualnego (kiedy promuje
oraz mleko jako dobro konsumpcyjne) i do
mleczarnię, która przetwarza mleko na firm, dla których mleko jest dobrem
produkty nabiałowe. produkcyjnym.
W zależności od celu przeznaczenia, dobro
może być traktowane jako produkcyjne lub
konsumpcyjne. W wyżej wymienionym
Konkluzja
1. Podstawą wszystkich ludzkich zasobów, które występują w
działań są podejmowane decyzje  ograniczonej ilości.
nie zawsze uświadomione, ale 3. Potrzeby są zaspokajane poprzez
zawsze powodujące określone konsumpcję wcześniej
konsekwencje dla samego wyprodukowanych dóbr i usług.
człowieka, jego rodziny i 4. Podjęcie określonej decyzji co do
otoczenia. wyboru danego dobra powoduje
2. Człowiek dążąc do zaspokojenia konieczność rezygnacji z innych
swoich potrzeb korzysta z różnych dóbr.
10
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Zwróć uwagę na ...
Opierając się na studium przypadku, truskawek i poziomek musimy mieć
zastanów się nad konsekwencjami decyzji świadomość, że zwiększenie produkcji
opartymi tylko i wyłącznie na jednego rodzaju dóbr pociąga za sobą
preferencjach smakowych producenta, konieczność ograniczenia produkcji
który nie lubiąc poziomek 100% zasobów drugiego. Takie decyzje podejmuje się na
przeznacza na uprawÄ™ truskawek. podstawie zdrowego rozsÄ…dku i wiedzy
ekonomicznej zawartej w tym module.
PrzeznaczajÄ…c istniejÄ…ce zasoby na
produkcję dwóch rodzajów dóbr np.
Słownik kluczowych pojęć
Produkcja
to świadoma i celowa działalność człowieka mająca na celu przekształcenie
zasobów przyrody w dobra służące zaspokajaniu ludzkich potrzeb.
Dobra konsumpcyjne
służą zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo lub stopniowo)
Dobra produkcyjne
służą wytwarzaniu dóbr konsumpcyjnych i innych dóbr produkcyjnych
Dobra wolne
występujące w przyrodzie w nieograniczonej ilości (np. powietrze)
Dobra pierwotne
dobra dostarczane bezpośrednio przez przyrodę
11
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Dobra ekonomiczne
wytworzone przez człowieka - do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzkiej
oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych
Dobra rzadkie
w danym czasie mogą być wytworzone w określonej ilości i tylko częściowo
zaspokoić potrzeby
Usługi
zespół zorganizowanych czynności zaspokajających bezpośrednio lub
pośrednio potrzeby ludzkie.
Krzywa transformacji
jest to zbiór punktów odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr, jakie
można wytworzyć przy danym stanie zasobów, np. w sytuacji gdy w firmie
mogącej wytwarzać więcej niż jeden produkt w pełni wykorzystuje się
możliwości produkcyjne.
Materiały z
ródłowe
1. B. Oyrzanowski: Mikroekonomia. Wydawnictwo PSB, Kraków, rozdział I.
2. D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch: Ekonomia t.1, str. 25-50
3. Praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka: Mikro i makroekonomia.
4. http://www.money.pl/NGosp/ - portal ekonomiczny zawierajÄ…ce informacje
gospodarcze
5. http://www.tf.pl/edukacja.php/- portal ekonomiczny zawierajÄ…cy m.in.
podstawowe pojęcia ekonomiczne
12
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Ewaluacja
1. Rzadkość zasobów w ekonomii b) Jest dane przez naturę w stanie nie
oznacza: wymagajÄ…cym przetworzenia dla
a) brak określonego towaru na rynku celów konsumpcyjnych, a ponadto
b) niedostatek towaru przy narzuconej cechuje siÄ™ powszechnÄ…
sprzedawcom cenie urzędowej dostępnością
c) niedostatek towaru z powodu c) Wszystkie stwierdzenia sÄ…
ograniczeń importowych i prawidłowe.
wysokich barier celnych
d) przewagę potencjalnego 3. Społeczeństwo, którego
zapotrzebowania społeczeństwa na produkcję obrazuje punkt poniżej
dobra i usługi nad możliwościami krzywej transformacji wytwarza w
ich wytworzenia z potencjalnych sposób nieefektywny, gdyż nie
zasobów wykorzystuje w pełni posiadanych
zasobów
2. Dobro wolne: a) prawda
b) fałsz
Może być wytwarzane w dowolnych
ilościach, bez obawy o wystąpienie 4. Charakterystyczną cechą usług
w jego produkcji zjawiska jest brak możliwości ich
malejących przychodów magazynowania:
a) Jest dostarczane nieodpłatnie przez a) prawda
państwo wszystkim obywatelom b) fałsz
13
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Pytania problemowe
Handel wodÄ… pitnÄ…
Kontekst:
Niedawno w Kanadzie odbyła się rozprawa sądowa dotycząca zezwolenia na
sprzedaż wody pitnej przewożonej tankowcami z Kanady do Chin. Sąd gospodarczy
uniemożliwił sprzedaż wody. Rozważ przyczyny wyroku i przeanalizuj na podstawie
tego przykładu, kto i na jakich podstawach określa, co to są dobra wolne i
ekonomiczne.
Zagadnienie:
Czy możesz podać przykłady ograniczonego dostępu do innych dóbr, które
powszechnie są uważane za dobra wolne?
Decyzje rodzinne
Kontekst:
Rodzina Nowaków zadecydowała o kupnie samochodu małolitrażowego. Decyzja
została podjęta na podstawie następujących przesłanek w określonych warunkach:
Nowak ma od roku stałą pracę, a przez ostatnie pięć lat pracował dorywczo,
Samochód skraca czas dojazdu do i z pracy o 50%,
Nowakowa wygrała w grze losowej niewielką sumę pieniędzy, nigdy nie
pracowała zawodowo i opiekuje się trójką dzieci w wieku 3 do 13 lat,
Wygrana Nowakowej umożliwiła sfinansowanie zakupu samochodu w 40%,
Zarobki Nowaka pozwolą na spłatę powstałej części pożyczki w okresie 3 lat.
Zagadnienie:
Jakie są koszty alternatywne podjętej decyzji o kupnie samochodu?
14
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Dr. Elżbieta Rak-Młynarska
Szablony do definicji , zastanów się i jak się uczyć: (do szablonów wpisujemy dane,
kopiujemy, wklejamy i przesuwamy w wybrane miejsce)
Zastanów się ...
Wpisać tekst
Jak się uczyć ...
Wpisać tekst
Zwróć uwagę na ...
Wpisać tekst
Definicje
Wpisać definicję
15