ANTYBIOTYKI
ANTYBIOTYKI
Å»ð
substancje mające właściwości
hamowania w małych stężeniach rozwój
drobnoustrojów
P/BAKTERYJNE
naturalnie sÄ… wytwarzane przez
drobnoustroje (bakterie, grzyby),
Dr hab. farm. JACEK SAPA
bÄ…dz
sÄ… pochodnymi takich substancji
KATEDRA FARMAKODYNAMIKI UJ CM
Antybiotyki
Chemioterapeutyki 
naturalne półsyntetyczne syntetyczne
syntetyczne substancje nie posiadajÄ…ce
naturalnego wzorca w przyrodzie
Pochodne zw. Syntetyczne
Metabolity naturalnych odtworzenie
przykładowo :
drobnoustrojów chemicznie struktury
modyfikowane naturalnej
" sulfonamidy
" chinolony
Półsyntetyczne:
Penicylina
Penicyliny, " nitrofurany
Glikopeptydy Aztreonam,
Cefalosporyny,
Aminoglikozydy Chloramenikol, " metronidazol
Aminoglikozydy,
Makrolidy
Makrolidy
" trimetoprim
KAPSYD
ŚCIANA ANTYBIOTYKI i CHEMIOTERAPEUTYKI BAKTERIOBÓJCZE
BA
ONA
KOMÓRKOWA
Mechanizmy
CYTOPLAZMATYCZNA
bð ð-ð laktamy
DNA
działania
Aminoglikozydy
J
DRO
KOMÓRKOWE MBC  najmniejsze stężenie
Chinolony
antybiotyków
CYTOPLAZMA
bakteriobójcze
RYBOSOMY
Kotrimoksazol
MEZOSOM
Miara aktywności bakteriobójczej
Glikopeptydy
PLAZMID WIĆ
antybiotyku  najmniejsza ilość antybiotyku
potrzebna do zabicia komórki bakteryjnej
1. Blokowanie biosyntezy
ściany komórkowej:
bð  laktamy, glikopeptydy, bacytracyna
ANTYBIOTYKI i CHEMIOTERAPEUTYKI BAKTERIOSTATYCZNE
Makrolidy/ketolidy
2. Hamowanie czynności błony komórkowej (uszkadzające błonę):
MIC  najmniejsze stężenie hamujące
polimiksyny, aminoglikozydy
Linkozmidy
Miara aktywności bakteriostatycznej
Tetracykliny
3. Blokowanie biosyntezy białka: aminoglikozydy, makrolidy,
antybiotyku - najmniejsza ilość antybiotyku
Chloramfenikol
tetracykliny, chloramfenikol, linkozamidy
potrzebna do zahamowania wzrostu
Trimetoprim
4. Hamowanie biosyntezy kwasów nukleinowych: i wstrzymania procesów życiowych bakterii
Sulfonamidy
rifamycyny
1
Działanie p/bakteryjne
zakres działania
szerokie spektrum
zależne od czasu w którym
wÄ…skie spektrum
zależne od wartości
G+ i G-
stężenie przekracza np. ziarenkowce
maksymalnego stężenia
+/- beztlenowce
wartość MIC
penicylina benzylowa penicyliny półsyntetyczne
aminoglikozydy
bð-laktamy
wankomycyna cefalosporyny
chinolony
makrolidy
karbapenemy
Podział w zależności od spektrum działania
skuteczność
G+
G-
penicylina G, glikopeptydy
penicylina fenoksymetylowa aztreonam
bezpiecze-
linkozamidy, makrolidy
Å„stwo
kwas fusydowy
oporność
RACJONALNA
G+/G-
penicyliny szerokozakresowe
ANTYBIOTYKOTERAPIA
cefalosporyny, aminoglikozydy
chinolony, tetracykliny
beztlenowe
kotrimoksazol
+/- tlenowe
linkozamidy, metronidazol
możliwe
atypowe
niski koszt
chloramfenikol
wygodne
leczenia
makrolidy, streptograminy
penicylina + inhibitor
stosowanie
tetracykliny, chinolony
cefoksytyna, cefotetan
kotrimoksazol
Mechanizmy oporności na antybiotyki
SKUTECZNOŚĆ
ZDOLNOŚĆ DO WYLECZENIA ZAKAŻENIA (PEA
NEJ ERADYKACJI DROBNOUSTROJÓW)
1. Synteza enzymu
- rozkÅ‚adajÄ…cego antybiotyk (bð - laktamazy)
- modyfikujÄ…cego antybiotyk (acetylotransferazy,
nukleotydotransferazy, fosfotransferazy)
WYLECZENIE KLINICZNE
2. Zaburzenia barier przepuszczalności  zablokowanie
kanałów przez które antybiotyk wnika do wnętrza komórki
3. Modyfikacja miejsca docelowego działania antybiotyku
Zależy od : (receptora komórkowego np. PBP)
4. Synteza nowego białka nie wykazującego powinowactwa
do antybiotyku
" aktywności wobec czynnika zakażającego
5. Ominięcie reakcji szlaku metabolicznego zablokowanego
" farmakokinetyki
przez chemioterapeutyk
" wystarczającego stężenia w ognisku zakażenia
6. Aktywne usuwanie antybiotyku z komórki bakteryjnej na
" zastosowanej dawki zasadzie  pompy (active efflux)
2
Oporność chromosomalna  powstaje w wyniku
mutacji lub nabycia genu oporności, np. w wyniku
transformacji obcogatunkowego DNA. Stosowanie
antybiotyków i chemioterapeutyków prowadzi do selekcji
szczepów (mutantów) opornych
mechanizm
Oporność plazmidowa  plazmidy oporności mogą być
przenoszone z komórki do komórki gatunków odrębnych
Synt. enzymu
+ + + +/- - - +/- -
taksonomicznie. Obok koniugacji innymi sposobami
przeniesienia genów oporności jest transdukcja i
Bariera przepuszcz. + + + - - + + -
transformacja.
Zm. miejsca docel.
+ + + + + + + +
Transdukcja  gen oporności przenosi bakteriofag
Synt. nowego białka - - - - - - -
+
Transformacja  bezpośrednie wnikanie DNA z ulegającej lizie komórki
Active efflux - - - + - + + +
dawcy do komórki biorcy
OPORNOŚĆ NATURALNA (WRODZONA) BAKTERII NA ANTYBIOTYKI
OPORNOŚĆ Chlamydia antybiotyki ²-laktamowe
enterokoki (Enterococcus) cefalosporyny, penicylina benzylowa
(niski poziom oporności)
Czynniki sprzyjajÄ…ce :
mykoplazmy (Mycoplasma) antybiotyki ²-laktamowe
" nadużywanie antybiotyków
" zbyt krótki czas terapii
bakterie z rodziny
" stosowanie antybiotyków przy braku wskazań
Enterobacteriaceae makrolidy, antybiotyki glikopeptydowe
(np. w zakażeniach wirusowych !!!)
" niewłaściwe stosowanie (zbyt długie między
paciorkowce (Streptococcus) aminoglikozydy
kolejnymi dawkami  stężenia subinhibicyjne)
penicylina benzylowa, aminopenicyliny,
" zbyt częste stosowanie leków o znacznej łatwości
Pseudomonas aminopenicyliny+inhibitory ²-laktamaz,
narastania oporności np. tetracykliny
cefalosporyny I i II generacji, linkozamidy, tetracykliny
TERAPIA EMPIRYCZNA TERAPIA CELOWANA
BEZPIECZEC
STWO
dobór leku na podstawie
 LEK NIE POWINIEN POWODOWAĆ POWAŻNYCH
leczenie o największym mikrobiologicznego badania !
prawdopodobieństwie
ZAGROŻEC
DLA CHOREGO
skuteczności
- właściwe pobranie
materiału klinicznego do
WYGODNE STOSOWANIE
badania mikrobiologicznego
kryterium doboru leku:
przed rozpoczęciem
 LEKI WYMAGAJ
CE SKOMPLIKOWANEGO SCHEMATU
antybiotykoterapii
- udokumentowane
STOSOWANIA MOG
PROWADZIĆ DO BA

DNEGO DAWKOWANIA
doświadczenie kliniczne
- identyfikacja
wskazujÄ…ce na
I W KONSEKWENCJI DO OSA
ABIENIA EFEKTU TERAPEUTYCZNEGO
czynnika etiologicznego
skuteczność określonego
zakażenia
leczenia zakażenia
na podstawie obrazu
- określenie wrażliwości
klinicznego
na leki
przeciwdrobnoustrojowe
- znajomość oporności
NISKI KOSZT TERAPII
drobnoustrojów
(wzory oporności)
 WYLECZENIE ZAKAŻENIA PRZY ZAANGAŻOWANIU JAK ok. 80% przypadków - korelacja
wyniku leczenia
NAJMNIEJSZYCH KOSZTÓW
z wynikiem antybiogramu w
badaniu in vitro
3
aminoglikozydy
chloramfenikol
sulfonamidy
linkozamidy
tetracykliny
bð
-laktamy
makrolidy
chinolony
Na podstawie badania lekowrażliwości możemy
Podjęte leczenie winno zostać zweryfikowane
zakwalifikować zidentyfikowany patogen do
na podstawie wyniku badania lekowrażliwości
odpowiedniej kategorii :
drobnoustroju - antybiogramu.
WRAŻLIWY (S-susceptible) - wysokie prawdopodobieństwo
sukcesu terapeutycznego, przy zastosowaniu danego leku w
rekomendowanych dawkach dla określonego zakażenia
Badanie to można wykonać następującymi metodami:
ŚREDNIO WRAŻLIWY (I  intermediate)  zmniejszona
" jakościową - metoda dyfuzyjno-krążkowa wrażliwość wobec danego leku, co wiąże się z trudnym do przewidzenia
efektem terapeutycznym.
" ilościową (metodą seryjnych rozcieńczeń w podłożu stałym/płynnym Sukces leczniczy jest osiągany wówczas, gdy w terapii można
lub metodą dyfuzyjną, przy pomocy E-testu) - pozwalającą zwiększyć dawkę preparatu lub częstotliwość podawania (po uprzednim
ocenić wartość najmniejszego stężenia antybiotyku hamującego potwierdzeniu wrażliwości oznaczonym wartością MIC)
wzrost bakterii (MIC w mg/l) oraz wartości najmniejszego stężenia
bakteriobójczego (MBC w mg/l)
OPORNY (R  resistant) - oznacza niecelowość stosowania
danego leku. Drobnoustrój posiada bowiem mechanizm oporności
wobec badanego preparatu i jego skuteczność terapeutyczna jest mało
prawdopodobna
Antybiotyk bð-laktamowy + Antybiotyk bð-laktamowy
-pod warunkiem, że nie jest to induktor bð-laktamaz
W leczeniu empirycznym ciężkich
Antybiotyk bð-laktamowy + aminoglikozyd
zakażeń często stosuje się terapię
spotÄ™gowanie efektu bakteriobójczego bð-laktamu
skojarzonÄ…
Antybiotyk bð-laktamowy + metronidazol lub klindamycyna
poszerzenie spektrum o bakterie beztlenowe
Antybiotyk bð-laktamowy + chinolon
ciężkie zakażenia bakteriami G- i G+
Antybiotyk aminoglikozydowy + wankomycyna
" spotęgowanie efektu przeciwbakteryjnego w zakażeniach metycylinoopornymi szczepami gronkowców
" zmniejszenie dawki leku potencjalnie
Antybiotyk aminoglikozydowy + metronidazol lub klindamycyna
toksycznego w zakażeniach mieszanych z udziałem beztlenowców
" poszerzenie zakresu działania
Antybiotyk makrolidowy + metronidazol
zakażenia mieszane w stomatologii
" ograniczenie ryzyka selekcji szczepów
opornych
Klindamycyna + penicylina
inwazyjne zakażenie paciorkowcowe
NAJCZ
STSZE BA

DY W TRAKCIE ANTYBIOTYKOTERAPII
ANTYBIOTYKOTERAPIA SEKWENCYJNA
 polega na rozpoczęciu terapii antybiotykiem podawanym dożylnie (i.v.),
a po poprawie stanu klinicznego
zmianÄ™ leczenia na preparat podawany doustnie (p.o.)
niewłaściwy dobór antybiotyku  błąd w identyfikacji czynnika sprawczego,
np. leczenie antybiotykami zakażeń wirusowych (sprzyja selekcji szczepów
opornych wśród flory fizjologicznej), leczenie zakażeń atypowych
cefuroksym i.v. aksetyl cefuroksymu p.o antybiotykami bð-ðlaktamowymi (drobnoustroje atypowe sÄ… pierwotnie oporne
na inhibitory syntezy ściany bakteryjnej)
amoksycylina z klawulanianem i.v. amoksycylina z klawulanianem p.o.
cyprofloksacyna (ofloksacyna) i.v. cyprofloksacyna (ofloksacyna) p.o.
zbyt niska lub zbyt wysoka dawka antybiotyku (selekcja szczepów opornych
klarytromycyna i.v. klarytromycyna p.o.
lub nasilenie działań niepożądanych antybiotyku)
cefotaksym (ceftriakson) i.v. amoksycylina z klawulanianem p.o.
klindamycyna i.v. klindamycyna p.o.
niewłaściwy schemat dawkowania antybiotyku, np. nieregularne
ceftazydym i.v. cyprofloksacyna p.o.
przyjmowanie penicylin lub cefalosporyn uniemożliwiające utrzymanie
stężenia leku we krwi powyżej MIC (długotrwałe utrzymywanie się stężeń
subinhibicyjnych - przyczyna selekcji szczepów opornych)
Przy ustalaniu dawki należy uwzględnić dostępność biologiczną leku
kontynuacja leczenia po wystąpieniu oporności
w postaci doustnej w porównaniu z postacią pozajelitową :
klindamycyna-90%, cyprofloksacyna-70%,
przedwczesne zakończenie leczenia (brak eradykacji)
amoksycylina z klawulanianem-60%, ofloksacyna-98%,
klarytromycyna-50%
4
NAJCZ
STSZE BA

DY W TRAKCIE ANTYBIOTYKOTERAPII
stosowanie nieodpowiednich skojarzeń antybiotyków
Antybiotykoterapia wywiera negatywny
podawanie antybiotyków doustnie u chorego z wymiotami
wpływ na mikroflorę przewodu
i/lub biegunkÄ…
pokarmowego manifestujÄ…cy siÄ™
stosowanie leków lub pokarmów osłabiających bądz
najczęściej biegunką (5-30% chorych)
wzmagających działanie antybiotyku
występującą w trakcie antybiotykoterapii
lub do 6 tyg. od jej zakończenia.
nie uwzględnianie wpływu powikłań lub schorzeń towarzyszących
zakażeniu (ropniak, upośledzenie drożności dróg oddechowych,
nadkażenie lub obecność innej przyczyny zmian w płucach, zatorowość,
choroba nowotworowa, niewydolność serca)
Rzekomobłoniaste zapalenie jelita
etiologia
grubego - przyczyny
Toksyny A i B (enterotoksyna i
Bakterie : cytotoksyna) wytwarzana przez
Grzyby :
Clostridium difficile (G+ beztlenowa
Klebsiella oxytoca
pałeczka, tworząca zarodniki
Candida albicans
Staphylococcus aureus
występująca w małej ilości u osób
Clostridium difficile
zdrowych)
Przyczyny Leczenie
" Cechy antybiotyku:
" wankomycyna 250-500 mg co 6 godz.
- zakres działania p/bakteryjnego
" metronidazol 250 mg co 6 godz.
- stopień wchłaniania z przewodu
pokarmowego
leczenie trwa 7-10 dni
- obecność w krążeniu wątrobowo-
jelitowym
5
Zapobieganie
Antybiotyki bð-laktamowe
Antybiotyki powinny być przepisywane
" penicyliny
tylko w niezbędnych przypadkach, a ich
" cefalosporyny
podawanie winno ograniczać się do
" monobaktamy
najkrótszego koniecznego okresu.
" karbapenemy
" inhibitory bð-laktamaz
Stosowanie przy każdej kuracji
antybiotykowej probiotyków a
Mechanizm działania (a. bakteriobójcze)  hamowanie
biosyntezy ściany komórkowej
zwłaszcza Saccharomyces boulardii (2
x po 250 mg/d przez 28 dni).
Prowadzi to do rozpadu komórki bakteryjnej w wyniku procesu
osmotycznego i nasilenia aktywności enzymów autolitycznych
lipopolisacharyd
peptydoglikan - punkt uchwytu dla
antybiotyków bð-laktamowych
Antybiotyki bð-laktamowe
fosfolipid
zaburzają syntezę peptydoglikanu w ścianie
komórkowej bakterii na skutek łączenia się
z białkami PBP ( białka wiążące penicylinę)
hamujÄ…
enzym transpeptydazę (enzym który łączy
krzyżowo łańcuchy peptydowe połączone z
peptydoglikanem).
G - G+
Penicyliny
Mechanizmy oporności bakterii
na antybiotyki bð-laktamowe
Naturalne:
BENZYLOPENICYLINA
FENOKSYMETYLOPENICYLINA
" wytwarzanie enzymów bð-laktamaz, które
Półsyntetyczne:
inaktywujÄ… antybiotyk
- Oporne na działanie penicylinaz gronkowcowych
P. IZOKSAZOLILOWE  OKSACYLINA, KLOKSACYLINA,
" zmiana miejsca docelowego działania
DIKLOKSACYLINA, FLUKLOKSACYLINA
METYCYLINA
antybiotyku (PBPs)
NAFCYLINA
-Penicyliny o szerokim spektrum działania
" modyfikacja błony zewnętrznej
AMINOPENICYLINY  AMPICYLINA, AMOKSYCYLINA
KARBOKSYPENICYLINY  KERBENICYLINA, TIKARCYLINA
uniemożliwiająca penetrację antybiotyku do
UREIDOPENICYLINY  AZLOPENICYLINA, MEZLOPENICYLINA
miejsca docelowego działania
6
PENICYLINY PRZECIWGRONKOWCOWE
PENICYLINY NATURALNE
BENZYLOPENICYLINA (G)  tylko parenteralna (wrażliwa na niskie pH)
Penicyliny izoksazolilowe  trwałe w środowisku kwaśnym,
działa głównie na bakterie G (+)
dużo słabsze od benzylopenicyliny, praktycznie nie działają
gronkowce
na pałeczki G (-) i Enterokoki
paciorkowce grupy A i B
beztlenowe ziarenkowce
dwoinki (Neisseria)
stosowane głównie
KLOKSACYLINA
krętki (Borrelia, Treponema)
w zakażeniach
DIKLOKSACYLINA
gronkowcami
BENZYLOPENICYLINA PROKAINOWA (+ prokaina)
FLUKLOKSACYLINA
produkujÄ…cymi bð-
BEZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA (+ dibenzoetylenodiamina)
laktamazy
opóz
nienie wchÅ‚aniania ®ð dÅ‚ugotrwaÅ‚e utrzymywanie siÄ™ stężenia
we krwi i tkankach METYCYLINA - tylko jako narzędzie badawcze
NAFCYLINA
FENOKSYMETYLOPENICYLINA (V)  odporna na działanie kwasu solnego,
słabsze działanie, spectrum działania jak benzylopenicylina
AMINOPENICYLINY
KARBOKSYPENICYLINY  sÄ… skuteczniejsze od aminopenicylin w
zakażeniach Pseudomonas aeruginosa, indolo (+) pałeczkami odmieńca
oraz enterokokami Providencia i Serratia natomiast mniej skuteczne w
AMPICYLINA (penicylina að-aminobenzylowa)
zakażeniach G (+)
- spektrum jak benzylopenicylina
+ bakterie G (-) Salmonella
KARBENICYLINA  nietrwała w środowisku kwaśnym (tylko parenteralnie)
Shigella
TIKARCYLINA  2  4-krotnie silniejsza od karbenicyliny
Escherichia
Haemophilus
UREIDOPENICYLINY
Proteus mirabilis (vulgaris oporny)
posiadają najszersze spektrum działania
+ beztlenowce
(aminopenicyliny + karboksypenicyliny).
Podawana doustnie (zab. flory jelitowej) i parenteralnie w
Szczególnie skuteczne w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej,
zakażeniach dróg moczowych, oddechowych i żółciowych
enterobacteriaceae i beztlenowcami. Wrażliwe na dziaÅ‚anie bð-laktamaz, tylko
pokarmowego
parenteralnie.
AZLOCYLINA
AMOKSYCYLINA  zakres działania jak ampicyliny, lepsze
MEZLOCYLINA
wchłanianie z p. pok. (preferowana jako preparat doustny -
PIPERACYLINA
nie zaburza flory jelitowej)
PENICYLINY  DZIAA
ANIA
CEFALOSPORYNY  antybiotyki
NIEPOÅ»
DANE
półsyntetyczne, pochodne kwasu 7-
" nadwrażliwość (reakcje anafilaktyczne 2/25 000) aminocefalosporynowego uzyskanego ze
szczepów Cephalosporium.
penicyloilopolilizyna  tester nadwrażliwości
" zaburzenia ze strony p. pok.  nudności, wymioty, zab.
DzielÄ… siÄ™ na IV generacje lub
flory jelitowej rzekomobłoniaste zapalenie jelit
5 grup
" objawy ośrodkowe  drgawki
Obok spektrum p/bakteryjnego preparaty
" zaburzenia hematologiczne  neutropenia, eozynofilia,
różniÄ… siÄ™ wrażliwoÅ›ciÄ… na bð-laktamazy i
krwawienia
właściwościami farmakokinetycznymi.
7
PODZIAA
CEFALOSPORYN
GRUPA 1 (parenteralne) - duża aktywność wobec G
GRUPA 0 (doustne) - aktywność wobec G (+) jak
(+) oporność na penicylinazę gronkowcową, podobnie
benzylopenicyliny i G (-) jak amoksycyliny. Niezbyt oporne
jak ampicylina działają na G (-) ale są wrażliwe na ich
na dziaÅ‚anie bð-laktamaz, nie przenikajÄ… do PMR
bð-laktamazy
CEFADROKSYL
CEFALEKSYNA (zak. dróg moczowych)
CEFAZOLINA
CEFRADYNA
CEFALOTYNA
CEFAKLOR (zak. dróg oddechowych)
CEFPROZIL
Wskazania: (jak grupa 0) ograniczone z uwagi na
Wskazania: zakażenia dróg oddechowych, moczowych,
konieczność podawania parenteralnego
skóry i tkanek miękkich przez wrażliwe bakterie
Działania niepożądane: w niewielkim stopniu wpływają na
florę bakteryjną jelit (szybkie i prawie całkowite wchłanianie)
GRUPA 2  dość wysoka aktywność wobec G (-)
GRUPA 3  cefalosporyny o aktywności wobec
Enterobacteriaceae, Haemophilus, Niesseria, szerszy zakres
Pseudomonas aeruginosa i Enetrobacteriaceae. Wysoce
dziaÅ‚ania i oporność na bð-laktamazy. SÄ… również aktywne
oporne na bð-laktamazy.
wobec ziarenkowców G (+) z wyjątkiem enterokoków.
CEFTAZYDYM
Doustnie tylko jako estry  proleki
CEFOPERAZON
CEFPIROM
CEFUROKSYM (cefuroksym-aksetil p.o.)
CEFEPIM
CEFAMANDOL
Wskazania: w terapii celowanej, jak grupa 2 poszerzone o
CEFETAMET (cefetamet-piwoksyl p.o.)
P.aeruginosa
CEFIXIM (p.o.)
CEFOTAXIM
GRUPA 4  najwyższa oporność na bð-laktamazy. Aktywne
CEFPODOKSYM (cefpodoksym-proksetil p.o.)
wobec Bacterioides fragilis (beztlenowiec nieprzetwalnikujÄ…cy)
CEFTIZOKSYM
CEFOKSYTYNA
Wskazania: zakażenia dróg moczowych i oddechowych,
CEFOTETAN
posocznica, zakażenia skóry i tkanek miękkich
CEFMETAZOL
Cefalosporyny II generacji - zwiększona, w
Cefalosporyny I generacji wykazujÄ… silne
porównaniu I, odporność na dziaÅ‚anie ²-laktamaz,
działanie wobec bakterii Gram +, zwłaszcza
wytwarzanych przez drobnoustroje Gram- i wzmożona
gronkowców, paciorkowców i niektórych szczepów
aktywność przeciw wielu beztlenowcom
Listeria i Clostridium.
Są mniej aktywne w stosunku do drobnoustrojów
W grupie drobnoustrojów Gram - wrażliwe są tylko
Gram+ i nie wykazują aktywności przeciw
szczepy Klebsiella sp., nie wytwarzajÄ…ce ²-laktamaz. S.
Pseudomonas sp. - ponieważ nie mogą przedostać się do
foecalis sÄ… oporne.
wnętrza ich komórki
" SÄ… stosowane alternatywnie za penicyliny w
SPEKTRUM
zakażeniach dróg oddechowych i skóry
pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, w tym
" Zakres ich działania odpowiada aminopenicylinom
Salmonella. zwiększona aktywność wobec E. coli, Haemophilus
influenzae, Neisseria gonorrhoeae, a także Klebsiella i
Enterobacter.
Dobrze penetrują do płuc
8
Cefalosporyny III generacji - szerszy zakres
działania na bakterie Gram- w porównaniu do I i II.
Wyraża się to ich aktywnością wobec Enterobacter sp.,
Proteus mirabilis, H. influenzae, N. gonorrheae i N.
Cefalosporyny IV generacji 
meningitidis.
skuteczność w ciężkich zakażeniach
opornych na inne antybiotyki wywołanych
Nie wykazują aktywności wobec gronkowców, P.
aeruginosa, Enterococcus, L. monocytogenes,
przez Enterobacteriaceae
Acinetobacter i B. fragilis.
Nie powinny być stosowane jako lek pierwszej
kolejności !!!
Cefalosporyny I generacji
cefazolina, cefradyna, cefalorydyna, cefaglicyna
INHIBITORY bð-LAKTAMAZ  zwiÄ…zki zbliżone
cefaleksyna, cefalotyna, cefapiryna, cefatril
budową do antybiotyków silnie wiążące się z enzymem i
cefadroksyl
wolno rozkładane przez enzym
poszerzenie spektrum działania antybiotyków
Cefalosporyny II generacji
KWAS KLAWULANOWY (+ amoksycylina, tikarcylina)
cefaklor, cefuroksym, cefamandol, cefprozil,
SULBAKTAM (+ ampicylina, cefoperazon)
ceftriazyna, cefonicid, ceforanid, cefotiam
TAZOBAKTAM (+ piperacylina)
Cefalosporyny III generacji
Inne mechanizmy oporności mogące występować po
cefoperazon, cefotaksim, ceftriakson, ceftizoksym,
zastosowaniu inhibitorów bð-laktamaz:
cefsulodyna, cefmenoksym, cefpiramid, ceftazidim
Doustne  cefpodoksym, cefiksim, ceftibuten,
" oporność typu receptorowego (MRSA)
cefetamet
" oporność enzymatyczna (małe powinowactwo do inhibitora,
znacznie zwiększone ilości)
Cefalosporyny IV generacji
" pogorszenie transportu do wnętrza komórki
cefepim, cefpirom
KARBAPENEMY  wykazują najszerszy zakres działania spośród
ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE
bð-laktamów (aktywne wobec wiÄ™kszoÅ›ci bakterii) i silny efekt
poantybiotykowy, odporne na dziaÅ‚anie wiÄ™kszoÅ›ci bð-laktamaz jednak mogÄ…
rozwinąć się inne mechanizmy oporności:
Zbudowane są z dwu lub trzech aminocukrów połączonych
" synteza nowych odmian bð-laktamaz
wiÄ…zaniami glikozydowymi z jÄ…drem (streptydyna lub
" utrata odpowiednich białek porynowych
deoksystreptamina). Działają bakteriobójczo przede wszystkim na
" zmiana struktury PBP
bakterie G (-). WykazujÄ… silny efekt poantybiotykowy
Karbapenemy silnie indukujÄ… bð-laktamazy (rozwój opornoÅ›ci przetrwaÅ‚ych
bakterii)
Mechanizm działania:
IMIPENEM (+ cilastatyna  hamuje dehydopeptydazÄ™ nerkowÄ…)
- Hamowanie syntezy białek bakteryjnych wskutek nieodwracalnego
MEROPENEM, DORYPENEM, ERTAPENEM
wiÄ…zania siÄ™ z podjednostkÄ… 30 S rybosomu
- wpływają na strukturę i funkcję błony zewnętrznej i ściany
Wskazania: ciężkie zakażenia nie poddające się leczeniu innymi
bakteryjnej
antybiotykami
Oporność rozwija się w wyniku:
MONOBAKTAMY  posiadajÄ… tylko jeden pierÅ›cieÅ„ bð-laktamowy.
- syntezy aminoglikozydaz (modyfikujÄ…cych lek)
Aktywność ograniczona do tlenowych bakterii G(-); brak aktywności wobec
- zmiany w obrębie rybosomu uniemożliwiającej wiązanie antybiotyku
G(+) i beztlenowców; dobra penetracja do płynu mózgowo-rdzeniowego
- hamowania mechanizmów transportu czynnego
AZTREONAM
9
PODZIAA
AMINOGLIKOZYDÓW
Aminoglikozydy uszkadzają komórki receptorowe
I GENERACJA II GENERACJA
VIII nerwu czaszkowego
STREPTOMYCYNA GENTAMICYNA
KANAMYCYNA TOBRAMYCYNA
NEOMYCYNA AMIKACYNA
NETILMICYNA
SISOMICYNA
uszkodzenie ślimaka
uszkodzenie błędnika
Wskazania: zakażenia dróg moczowych, jamy brzusznej i posocznice
powodowane przez P. aeruginosa i inne bakterie G (-)
neomycyna streptomycyna
kanamycyna gentamycyna
Farmakokinetyka: praktycznie nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego i
amikacyna
ze skóry (mogą wywołać działania niepożądane), nie przenikają BBB, wydalane
w postaci niezmienionej z moczem
Działania niepożądane:
- Ototoksyczność często nieodwracalna 3 -14% (uszkodzenie komórek
głuchota i zaburzenia równowagi
receptorowych VIII nerwu czaszkowego)
- Nefrotoksyczność 5-25%
- Porażenie mięśniowe (hamowanie przekaz
nictwa w płytce nerwowo-
mięśniowej)
Czynniki ryzyka nefrotoksyczności
MAKROLIDY
związki lipofilne z centralnie ułożonym jądrem laktonowym zwierającym 12 
16 atomów węgla połączonym z cząsteczką cukru kladinozy lub aminocukru
desozaminy o działaniu bakteriostatycznym.
Choroby nerek
Zasadowy odczyn moczu
ERYTROMYCYNA
Długotrwałe leczenie (ponad 10 dni)
ROKSYTROMYCYNA
Niski poczÄ…tkowy klirens kreatyniny
KLARYTROMYCYNA (eradykacja H. pylori)
Hipoproteinemia
DIRYTROMYCYNA
Zły stan odżywiania
AZYTROMYCYNA (azot w cząsteczce, lepsze działanie na G (-) kosztem G (+))
Hiperkalcemia
Podeszły wiek
Choroby wÄ…troby
Zakres działania:
Zapalenie płuc
" bakterie G (+)
Diuretyki pętlowe, cisplatyna,
" patogeny wewnątrzkomórkowe (Mycoplasma, Chlamydia, Legionella)
amfoterycyna B, cyklosporyna
" bakterie G (-) w mniejszym stopniu
Nefrotoksyczność  gentamycyna > tobramycyna, amikacyna
Mechanizm działania:
> netilmicyna
Blokowanie syntezy białka na poziomie 50 S rybosomu.
MAKROLIDY
Makrolidy
Wskazania:
Zakażenia dróg oddechowych
Krztusiec
II generacja
Zakażenia skóry i tkanek miękkich
azitromycyna
I generacja
roksytromycyna
Działania niepożądane:
klaritromycyna
" nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha
erytromycyna
" hepatotoksyczność (szczególnie erytromycyna)
spiramycyna
" działają dłużej " ototoksyczność
" lepsza biodostępność
" zaburzenia rytmu serca (wydłużenie Q-T)
" słabszy wpływ na P-450
" odczyny alergiczne
(azitromycyna)
" zaburzenia ośrodkowe
" słabiej na G+,
" nerki  śródmiąższowe zapalenie nerek
silniej na Haemophilus inf.,
i Chlamydia spp.
(azitromycyna, roksytromycyna)
10
KETOLIDY
Strukturalnie zbliżone do makrolidów  zamiast cukru kladinozy mają
LINKOSAMIDY
grupÄ™ ketonowÄ…
LINKOMYCYNA
TELITROMYCYNA
KLINDAMYCYNA
Mechanizm działania: jak makrolidy, ale wiąże się z rybosomem 10x
Mechanizm działania: działają bakteriostatycznie hamując biosyntezę
silniej od erytromycyny i 6x od klaritromycyny
białek bakteryjnych (wiążą się z podjednostką 50 S rybosomu)
Aktywność przeciwbakteryjna:
Spektrum: bakterie G (+), beztlenowce
zakres dz. podobny do klasycznych makrolidów, skuteczne w przypadku
niektórych szczepów opornych na makrolidy
Wskazania:
Wskazania:
- zakażenia dolnych dróg oddechowych (ropniak opłucnej, zachłystowe
zapalenie płuc, ropień płuc) powodowane przez bakterie beztlenowe
zapalenie płuc u dorosłych o etiologii S. pneumoniae
- zakażenia narządów rodnych
ciężkie zapalenia oskrzeli, zatok przynosowych, gardła i migdałków
- zakażenia wewnątrzbrzuszne
podniebiennych
- posocznica
- zakażenia kości i stawów
Dz. niepożądane: ze strony przewodu pokarmowego
TETRACYKLINY
TETRACYKLINY
związki wielkocząsteczkowe, naturalne i półsyntetyczne,
składające się z czterech pierścieni karbocyklicznych o
aktywności bakteriostatycznej.
naturalne modyfikowane
Mechanizm działania:
Tetracykliny wiążą się z podjednostką 30 S rybosomu, nie dopuszczając
do wiÄ…zania siÄ™ aminoacylo-tRNA z miejscem akceptorowym typu i
chlorotetracyklina rolitetracyklina
(inicjacja) oraz e (elongacja) i w ten sposób hamują przyłączanie
oksytetracyklina metacyklina
kolejnego aminokwasu do cząsteczki białka. Mogą również oddziaływać
tetracyklina doksycyklina
na komórki ssaków.
minocyklina
Spektrum działania: leukopenia, eozynofilia
" lepsze przenikanie
- Bakterie G (+) dz. nefrotoksyczne
TETRACYKLINA
- Bakterie G (-) i hepatotoksyczne przez bariery biologiczne
DOKSYCYKLINA
- patogeny atypowe biegunki, wymioty
- krętki odkładanie kompleksu
MINOCYKLINA
" mniejsze zdolności chelatujące
- beztlenowce w zębach i kościach
i dz. niepożądane
TETRACYKLINY
Wskazania:
POLIMIKSYNY  cykliczne heptapeptydy z bocznym
" Zakażenia dróg oddechowych (Mycoplasma, Chlamydia)
łańcuchem tripeptydowym
" Trądzik młodzieńczy
" Nieswoiste zapalenie cewki moczowej (Chlamydia)
POLIMIKSYNA B  stosowana miejscowo
POLIMIKSYNA E (KOLISTYNA)
Działania niepożądane:
Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
Mechanizm działania:
Uszkodzenie wÄ…troby
Działają bakteriobójczo przez interakcję z lipidowymi składnikami błony
Uszkodzenie nerek
zewnętrznej i cytoplazmatycznej co prowadzi do utraty szczelności błon
Przebarwienia, hipoplazja zębów
Zahamowanie wzrostu niemowlÄ…t
Spektrum działania:
Nadwrażliwość na światło
Bakterie G (-) szczególnie bakterie jelitowe
Reakcje alergiczne
Działania niepożądane:
Interakcje:
- nefrotoksyczność
" związki wapnia, glinu i bizmutu hamują wchłanianie tetracyklin
- parestezje, neuropatie obwodowe
" zmniejszenie skuteczności doustnych środków antykoncepcyjnych
- blok przekaz
nictwa (porażenie mięśni oddechowych)
" hamowanie wytwarzania protrombiny (nasilenie działania leków
- wysypki skórne
p/zakrzepowych)
11
CHLORAMFENIKOL
CHLORAMFENIKOL  otrzymywany całkowicie syntetycznie.
Ze względu na działanie mielotoksyczne stosowany praktycznie tylko
Wskazania:
miejscowo. Wolno narasta oporność.
Ciężkie zakażenia ośrodkowego układu nerwowego bakteriami
Mechanizm działania:
opornymi na inne antybiotyki (H. influenzae), dury
Hamuje syntezę białka. Wiąże się z podjednostką 50 S rybosomu
uniemożliwiając dołączenie aminoacylo-tRNA, co powoduje zablokowanie
Działania niepożądane:
wydłużania się łańcucha białka.
- zaburzenia flory jelitowej
Chloramfenikol działa bakteriobójczo na N. meningitidis, H. influenzae,
- zapalenie nerwu wzrokowego
Streptococcus pneumoniae
- zaburzenia hematologiczne
Øð przejÅ›ciowa retikulocytopenia, niedokrwistość, leukopenia,
Zakres działania:
trombocytopenia
- bakterie G (+)
Øð Idiosynkratyczna niedokrwistość aplastyczna prowadzÄ…ca
- bakterie G (-) również beztlenowe
- krętki do śmierci chorego
- riketsje - zespół szary w wyniku przedawkowania chloramfenikolu u
- chlamydie
noworodków (niesprawny proces sprzęgania) objawy: wzdęcie,
- mykoplazmy
wymioty, sinica, zapaść naczyniowa
GLIKOPEPTYDY
antybiotyki o dużej cząsteczce, złożonej z pierścienia peptydowego
GLIKOPEPTYDY
połączonego z dwiema cząsteczkami cukru. Aktywne wyłącznie
wobec bakterii G (+). Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego.
Wskazania:
Zapalenie wsierdzia, posocznica, zakażenia kości, dolnych
WANKOMYCYNA
dróg oddechowych, skóry i tkanek miękkich (niepoddające się
TEIKOPLANINA
leczeniu innymi antybiotykami) rzekomobłoniaste zapalenie
jelit, zapalenie otrzewnej u pacjentów dializowanych.
Mechanizm działania:
Działania niepożądane:
HamujÄ… syntezÄ™ peptydoglikanu na innym etapie niż antybiotyki bð-
" reakcje alergiczne
laktamowe. Uniemożliwiają polimeryzację peptydoglikanu,
" zapalenie żył w miejscu wstrzyknięcia
zaburzają szczelność błony i hamują selektywnie syntezę RNA
" uszkodzenie słuchu
" działanie nefrotoksyczne (szczególnie w połączeniu z
Działają bakteriobójczo
aminoglikozydami)
STREPTOGRAMINY
CHINUPRISTYNA/DALFOPRISTYNA
PRISTINAMYCYNA  Streptomyces pristinaespiralis
Aktywność przeciwbakteryjna:
WIRGINIAMYCYNA  S. Viriginiae
tlenowe bakterie G (+), drobnoustroje beztlenowe
CHINUPRISTYNA / DALFOPRISTYNA  półsyntetyczna streptogramina
Lek wykazuje efekt poantybiotykowy
Mechanizm działania:
Wskazania: iv.
" szpitalne zapalenie płuc,
" Hamują syntezę białek drobnoustroju na poziomie rybosomalnym 
" zakażenia skóry i tkanek miękkich,
wiążą się z podjednostką 50S.
" zakażenia powodowane przez oporne na wankomycynę szczepy E.
" Streptograminy grupy A i B działają synergistycznie w działaniu
faecium.
przeciwbakteryjnym, co w konsekwencji prowadzi do bójczego
efektu dla wielu bakt. G(+)
Działania niepożądane:
" Pałeczki G(-) Enterobacteriaceae i Pseudomonas wykazują
" reakcje miejscowe ze strony żył (zapalenie żyły, ból, obrzęk,
naturalną oporność na streptograminy  brak przepuszczalności
odczyny miejscowe, zakrzepowe zapalenie żyły),
ściany kom. dla tak dużych, hydrofobowych cząsteczek
" nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, osutka, świąd,
" bóle stawów lub mięśni (czasem o dużym nasileniu).
12
OKSAZOLIDYNONY
KWAS FUSYDOWY
Pierwsza nowa klasa syntetycznych związków od 35 lat
LINEZOLID
antybiotyk o budowie steroidowej
Mechanizm działania: hamowanie wczesnego stadium syntezy białka,
wiążą się z podjednostką 50S rybosomu, co uniemożliwia połączenie z
Aktywność przeciwbakteryjna:
podjednostką 30S i utworzenie kompleksu 70S  w ten sposób
Ograniczona do bakterii G (+) a szczególnie gronkowców
dochodzi do zablokowania inicjacji syntezy białka. Działają
Mechanizm działania: hamuje syntezę białka bakterii (translokację)
bakteriostycznie
Farmakokinetyka:
Aktywność przeciwbakteryjna:
" dawkowany po., stosowany też miejscowo w postaci maści z
dodatkiem hydrokortyzonu Praktycznie tylko G (+):
" dobrze przenika do tkanek, koÅ›ci Øð S. aureus, w tym MRSA
" nie przenika do OUN Øð Enterokoki, w tym VRE
Øð S. pyogenes, zarówno szczepy oporne na penicylinÄ™, jak i na makrolidy
Wskazania:
Øð S. pneumoniae, również wielooporne (SPPR)
 zakażenia skóry i tkanek miękkich, zapalenie szpiku kostnego,
Øð Clostridium spp, Mycobacterium tuberculosis
zapalenia płuc, posocznice, zakażenia przyranne, zapalenie
wsierdzia, zakażenia gronkowcowe w przebiegu
mukowiscydozy
" stosowanie powinno być ograniczone aby zapobiec
 donosowe preparaty przeznaczone do likwidowania
nosicielstwa gronkowca w przewodach nosowych
ryzyku wystąpienia oporności
Farmakokinetyka:
" bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
" podawany także iv.
Wskazania:
 Szpitalne i pozaszpitalne zapalenie płuc o etiologii MRSA
i S. pneumoniae
 Zakażenia skóry i tkanek miękkich powodowane przez S.
aureus (MRSA), S. pyogenes lub S. agalaciae
 Zakażenia powodowane przez oporne na wankomycynę
szczepy Enterococcus faecium (VRE)
 Może być stosowany w terapii skojarzonej z lekami
skierowanymi przeciw ewentualnym patogenom G-
Działania niepożądane:
 biegunka, nudności, wymioty
 eozynofilia, leukopenia, neutropenia,
małopłytkowość
13