Pamięć krótkotrwała (operacyjna), ma istotne znaczenie w procesach nauki i zapamiętywania. To właśnie tam odbywa się przetwarzanie informacji, ich sortowanie i analiza, zanim zostaną zarejestrowane w pokładach pamięci długotrwałej. To w pamięci krótkotrwałej informacje łączą się w logiczną strukturę i tworzą całość umożliwiającą wyciąganie wniosków, tj. zrozumienie. Obok trudności w koncentracji to właśnie problemy z pamięcią krótkotrwałą są częstą przyczyną trudności w nauce.



Fey Ilyas
Historia prac nad pamięcią krótkotrwałą sięga dziewiętnastego wieku, kiedy to szkocki filozof Sir William Hamilton zauważył, że ludzie generalnie mają problemy z operacjami na liczbach siedmio- i więcej cyfrowych. Zapisał: "Jeśli rozrzucisz garść kamieni po podłodze, bardzo trudno przyjdzie ci jednoczesne patrzenie na więcej niż sześć, może siedem.". Wiek później obserwacje Hamiltona potwierdził profesor Princeton University, George Miller. W 1956 roku opublikował w piśmie Psychological Review pracę zatytułowaną "The magical number seven, plus or minus two: Some limits on our capacity for processing information" (pełna wersja PDF), w której wykazał, że osoby którym udaje się przekroczyć siódemkę, dokonują tego poprzez dzielenie informacji na "paczki", aby w ten sposób zmniejszyć ich ilosć. Miller nazwał ten proces porcjowaniem (ang. chunking). U niektórych procesy te zachodzą lepiej u innych gorzej, co przekłada się na mniejsze lub większe zdolności do nauki i zapamiętywania.

Tak jak w przypadku każdej innej umiejętności, można spróbować poprawić działanie pamięci krótkotrwałej. W tym przypadku najlepszym sposobem jest zmuszenie mózgu go do jednoczesnej pracy nad kilkoma zadaniami, a więc do tzw. multitaskingu. Nie chodzi jednak o jednoczesne czytanie książki i słuchanie muzyki, ani też o słuchanie audiobooka i prowadzenie samochodu. Tego typu wielozadaniowość jest szkodliwa, w tym sensie, że upośledza naszą zdolność do zapamiętywania i przetwarzania informacji (co naukowo dowiedli badacze z University of Illinois).

Jak więc należałoby ćwiczyć pamięć krótkotrwałą? Otóż można zastosować założenia treningu celowego. Nie chodzi nam bowiem tylko o zmuszenie umysłu do równoległego wykonywania kilku czynności, ale przede wszystkim o analizę rezultatów tych zadań. Musimy wiedzieć czy ćwiczenie zostało wykonane prawidłowo, a w dłuższej perspektywie czy osiągamy jakiś postęp.

POLICZMY WIĘC

Aby przeprowadzić poniższe ćwiczenie będziesz potrzebować dość dużej ilości monet o różnych nominałach (np. 1gr, 2gr, 5gr, 10gr, itd.). Podziel monety, aby każdy nominał był osobno. Na początku wystarczą dwa różne nominały. Kolejne będziemy dodawać wraz ze wzrostem zaawansowania. Weź teraz garść jednogroszówek oraz garść dziesięciogroszówek (różne kolory nieco ułatwią zadanie) i rozsyp je przed sobą na stole. W tym momencie nie powinieneś znać dokładnej liczby monet przed sobą. Twoim zadaniem jest bowiem podnosząc i odkładając na bok monetę po monecie policzenie ile monet danego nominału znajduje się na stole (Uwaga! Nie należy dodawać wartości! Chodzi o ilość sztuk!).

Większość ludzi powyższe zadanie wykona następująco
policzy najpierw monety należące do jednego nominału (powiedzmy, dziesięciogroszówki), a następnie do drugiego (w tym przypadku byłyby to jednogroszówki). Zadanie jest łatwe, ponieważ w minimalny sposób obciąża pamięć krótkotrwałą. W danym momencie, w głowie funkcjonuje tylko jeden "licznik", dotyczący danego typu monet.

Teraz jednak spróbuj wykonać to ćwiczenie nieco inaczej, tak aby zmusić swój umysł do zdecydowanie cięższej pracy. Zamiast wybierać i zliczać monety określonego rodzaju, podnoś je losowo, zliczając ilość jednogroszówek i dziesięciogroszówek "jednocześnie". To znaczy, że teraz musisz kontrolować w swojej pamięci krótkotrwałej dwa niezależne liczniki i w zależności od typu podniesionej monety, zwiększać jeden albo drugi. Szybko przekonasz się, że nie jest to takie proste.

Kiedy skończysz, sprawdź czy Twoje obliczenia są poprawne. Zanotuj swój wynik, prawidłowy wynik oraz czas jaki zajęło Ci wykonanie ćwiczenia. Te informacje będą Ci potrzebne, aby w przyszłości ocenić swoje postępy.

Tego typu "wielozadaniowość" ma wartość treningową, ponieważ na końcu ćwiczenia uzyskujesz dwie niezależne informacje (ilość monet danego rodzaju), których poprawność możesz łatwo sprawdzić. Przy przykładowym słuchaniu muzyki i czytaniu książki, nie będziesz w stanie w 100% odtworzyć ani treści książki, ani tekstu piosenki. Umysł jest rozproszony, a spora część informacji jest tracona. W ćwiczeniu z monetami, kontrola rezultatu jest bardzo prosta. Szybko przekonasz się, czy i jak duże robisz postępy.

Powyższe ćwiczenie jest także świetnym treningiem koncentracji. Podczas jego wykonywania niezbędne jest absolutne skupienie
bardzo łatwo wpada się w trans. Utrata koncentracji zwykle owocuje pomyłką w obliczeniach i zmusza do rozpoczęcia zaczęcia od nowa.

Kiedy nabierzesz trochę wprawy w operowaniu na dwóch licznikach jednocześnie, spróbuj z trzema, a może i z czterema. Jeśli zwiększanie ilości liczników nie wystarczy, wprowadź ograniczenie czasowe. Powodzenia!