BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2003
poliuretanowej, przez 24 godziny z pręd- z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym
koS
cią 0,65  0,75 m3/min. W próbkach (FID). W badanych próbkach zidentyfi-
pobranych w tunelu, zidentyfikowano 9- kowano i oznaczono 2-nitrofluoren, 1-
nitroantracen i 1-nitropiren oraz w fazie nitropiren oraz 3-nitrofluoranten. Stęże-
gazowej 1- i 2-nitronaftaleny. Natomiast nia tych związków były w zakresie 0,032
w powietrzu atmosferycznym w tych � 0,35 ng/m3.
dwóch miastach stwierdzono występowa- Ze względu na działanie rakotwórcze
nie 1- i 2-nitronaftalenów, 9-nitroantrace- i mutagenne nitro-WWA koniecznie jest
nu, 1-nitropirenu, 2-nitrofluorantenu oraz wyjaS
nienie zagadnienia narażenia zawo-
7-nitrobenzo[a]antracenu. Nitronaftaleny dowego na te związki. Przypuszcza się,
oznaczono w fazie gazowej, natomiast 9- że substancje te występują w S
rodowisku
nitroantracen występował w dwu fazach pracy wszędzie tam, gdzie eksploatowa-
rozporządzeniu ministra pra-
 gazowej i zaadsorbowany na cząstkach ne są maszyny i inne urządzenia z silni-
cy i polityki społecznej z dnia
stałych. Pozostałe nitrowe pochodne kami spalinowymi, głównie Diesla.
29 listopada 2002 r. w spra-
WWA były oznaczone na cząstkach sta- Badania będą prowadzone w Central-
łych pyłu. Stężenie np. 1-nitropirenu w tu- nym Instytucie Ochrony Pracy  Państwo- wie najwyższych dopuszczalnych stężeń
i natężeń czynników szkodliwych dla
nelu było w zakresie 0,44 � 0,69 ng/m3, wym Instytucie Badawczym w ramach
natomiast w powietrzu atmosferycznym pracy badawczej pt.: Identyfikacja i ozna- zdrowia w S
rodowisku pracy [1] zostały
dwóch badanych miast stężenia były porów- czanie wielopierS
cieniowych węglowo- zawarte nowe kryteria oceny zagrożenia
nywalne, w zakresie 0,019 � 0,204 ng/m3 dorów aromatycznych i ich nitropochod- nielaserowym promieniowaniem optycz-
oraz 0,035 � 0,387 ng/m3. nych w procesach termo- i fotodestruk- nym w S
rodowisku pracy. Wejdą one
w życie 19 czerwca 2003 r. BezpoS
red-
MacGrehan i współautorzy [8] badali cji produktów ropopochodnych.
nią konsekwencją tego faktu będzie obo-
nitro-WWA w powietrzu atmosferycznym
wiązek dokonywania oceny zagrożenia
oraz w spalinach silnika Diesla stosując PIR
MIENNICTWO
tym promieniowaniem według tych kry-
wysoko sprawną chromatografię cie-
[1] Atkinson R., Arey J. Atmospheric chemistry
teriów. Prezentowany artykuł ma na celu
czową z dwoma różnymi detektorami:
of gas-phase polyciclic aromatic hydrocarbons:
przedstawienie różnic między obecnymi
elektrochemicznym i fluoroscencyjnym.
formation of atmospheric mutagen. Environ.
Health Perspect. 102 (4), 1994, s. 117  126 a nowymi kryteriami oraz wyjaS
nienie
Wykorzystanie zjawiska fluorescencji
niektórych kwestii, które mogą wyniknąć
było możliwie dzięki zastosowaniu ko- [2] Helmig D., Atkinson R., Arey J., Harger
W. P. Formation of mutagenic nitrobenzopyrano- na tle interpretacji nowych kryteriów.
lumny redukcyjnej, która przekształcała
nes and their occurrence in ambient air. Atmosphe-
Promieniowanie optyczne, obejmują-
nitro-WWA do ich aminopochodnych.
ric Environment. 26A, 1992, s. 1735  1745
ce promieniowanie nadfioletowe (UV),
Otrzymane amino-WWA wykazują silną
[3] Arey J., Atkinson R., Zielinska B., Asch-
widzialne (VIS) oraz podczerwone (IR)
fluorescencję, co umożliwiło zastosowa-
mann S. Nitroarene products from gas-phase re-
jest zarówno naturalnym składnikiem
nie do ich oznaczania detektora fluore-
actions volatile polycyclic aromatic hydrocarbons
promieniowania słonecznego jak i wytwa-
scencyjnego. 1-Nitropiren był oznaczo- with the OH and N2O5. Inter J Chemical Kinetics.
21, 1989, s. 775  799
rzane jest sztucznie w celu wykorzysty-
ny we wzorcu cząstek stałych spalin Die-
sla oraz w próbkach powietrza atmosfe- [4] Yaffe D., Cohen Y., Arey J., Atkinson R., wania go w procesach technologicznych,
Grosovsky A. J. Multimedia analysis of PAHs
medycynie czy kosmetyce. Jest ono rów-
rycznego na obydwóch detektorach 
and Nitro-PAH daughter products in the Los Ange-
nież produktem ubocznym działalnoS
ci
elektrochemicznym na poziomie stężeń
les Basin. http://polysep.ucla.edu/Publica-
zawodowej człowieka. Zwykle obszar
60 ng/ml, oraz fluorescencyjnym  10 ng/
tions/Papers_PDF/pah2000_final.pdf, 2000
promieniowania nadfioletowego i pod-
ml. Na cząstkach stałych oznaczono rów-
[5] IARC Monographs on the Evaluation of Carci-
czerwonego dzieli się na pasma A (bliskie),
nież 2-nitrofluoren, 9-nitroantracen, 7- nogenic Risks to Humans. Diesel and Gasoline
nitrobenzo[a]antracen oraz 6-nitroben- Engine Exhausts and Some nitroarenes. IARC B (S
rednie) i C (dalekie). Zgodnie z Polską
International Agency for Research on Cancer
Normą PN-64/E-01005 [2] pasma te
zo[a]piren. Najlepszą oznaczalnoS
ć tych
46, Lyon 1989, s. 1  458
w przypadku nadfioletu obejmują nastę-
związków uzyskiwano również na detek-
[6] Tenth Report on Carcinogens. Environmen-
pujące długoS
ci fal:
torze fluorescencyjnym.
tal Health Perspectives (EHP) Online, http:/
UV-A: 315 � 400 nm
W kraju została wykonana jedna pra-
/ehp.niehs.nih.gov
UV-B: 280 � 315 nm
ca badawcza, która dotyczyła identyfika-
[7] Dimashki M., Harrad S., Harrison R. M.
UV-C: 100 � 280 nm
cji i iloS
ciowego oznaczania nitro-WWA
Measurments of nitro-PAH in the atmospheres of
a w przypadku podczerwieni:
w powietrzu atmosferycznym Górnego two cities. Atmospheric Environment 34, 2000,
s. 2459  2469
IRA: 780 � 1400 nm
R
ląska [9]. Autor zastosował w tej pracy
[8] MacGrehan W.A., May W.E., Yang S.D., IRB: 1400 � 3000 nm
chromatografię kolumnową na kwasie
Benner B.A. Jr. Determination of Nitro Polinuc-
IRC: 3000 � 1 mm.
krzemowym do wyodrębnienia nitro-
lear Aromatic Hydrocarbons in air and Diesel par-
NajczęS
ciej przyjmuje się, że zakres
WWA, a następne przekształcenie w pen-
ticulate matter using liquid chromatography with
promieniowania widzialnego zawiera się
tafluoropropyloamidy, co umożliwiło
electrochemical and fluorescence detection. Anal.
w przedziale 400 � 780 nm i nie jest on
oddzielenie tych związków od WWA. Do Chem. 60, 1988, s. 194  199
już dzielony na podzakresy.
ich identyfikacji autor zastosował chro- [9] Warzecha L.: Nitroarenes in airborne parti-
culate organic extract collected from Upper Silesia Promieniowanie optyczne jest waż-
matografię gazową (GC) z detektorem
 Identification and quantitative analysis. Chem.
nym czynnikiem S
rodowiska o dużej ak-
masowym (MSD), natomiast do iloS
cio-
Anat. 38, 1993, s. 303  313
tywnoS
ci biologicznej, niezbędnym do
wego oznaczania chromatografię gazową
20
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2003
dr inż. AGNIESZKA WOLSKA
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Nowe kryteria oceny zagrożenia
nielaserowym promieniowaniem optycznym
prawidłowego rozwoju i działalnoS
ci nym na wstępie rozporządzeniem mini-
człowieka. Jednak jego nadmiar powo- stra pracy i polityki społecznej [1]. Kry- Praca wykonana w ramach programu
duje wiele niekorzystnych skutków bio- teria te są zgodne ze stosowanymi w kra- wieloletniego pn.  Dostosowywanie wa-
logicznych, prowadząc do uszkodzenia jach Unii Europejskiej, a w szczególno- runków pracy w Polsce do standardów
oczu lub skóry. Skutki narażenia na pro- S
ci z aktualnymi wytycznymi Międzyna- Unii Europejskiej (CzęS
ć B) dofinanso-
mieniowanie zależą od parametrów fi- rodowej Komisji Ochrony przed Promie- wanego przez Ministerstwo Gospodarki
zycznych promieniowania, wielkoS
ci niowaniem Niejonizującym  ICNIRP (In- Pracy i Polityki Społecznej. Główny ko-
ordynator: Centralny Instytut Ochrony
pochłoniętej dawki oraz właS
ciwoS
ci ternational Commission on Non-Ionizing
Pracy  Państwowy Instytut Badawczy
optycznych i biologicznych eksponowa- Radiation Protection) [4].
nej tkanki. W przypadku ekspozycji na
nadmierne promieniowanie nadfioletowe
wania optycznego i okreS
lającą skutecz-
Pojęcia stosowane
i podczerwone może dochodzić do uszko-
noS
ć biologiczną jego oddziaływania, np.
przy ocenie zagrożenia
dzenia oczu i skóry, natomiast promienio-
B, otrzymujemy odpowiednio ocenę za-
promieniowaniem optycznym
wanie widzialne może jedynie powodo-
grożenia fotochemicznego siatkówki oka
wać zagrożenie oczu.
Definicje takich podstawowych para- promieniowaniem widzialnym. WartoS
ci
Obowiązujące w Polsce jeszcze do 18
względnej skutecznoS
ci widmowej, okre-
metrów opisujących promieniowanie
czerwca 2003 r. wartoS
ci NDN promienio-
S
lające wybrane skutecznoS
ci biologicz-
optyczne, jak: natężenie napromienienia,
wania optycznego [3] odnoszą się jedy-
napromienienie oraz luminancja energe- ne, podane są w odnoS
nych normach [6 �
nie do promieniowania nadfioletowego
10].
tyczna zawarte są w normie [2]. Norma ta
oraz podczerwonego. Nie ma natomiast
nie zawiera jednak definicji pojęć stoso- Skuteczne natężenie napromienie-
kryteriów oceny zagrożenia człowieka
nia (Es)  jest to natężenie napromienie-
wanych przy ocenie zagrożenia zdrowia
promieniowaniem widzialnym. Dotych-
nia promieniowaniem z zakresu długoS
ci
człowieka promieniowaniem optycznym
czasowe normatywy higieniczne w zakre-
fal od 1 do 2, ważone według okreS
lone-
[5], do których zalicza się:
sie ochrony przed promieniowaniem
skuteczne natężenie napromienienia
" całkowite natężenie napromienienia go rozkładu widmowego skutecznoS
ci
optycznym [3] różnią się od obowiązują-
biologicznej promieniowania, okreS
lone
"
cych w krajach Unii Europejskiej i USA.
wzorem:
(natężenie napromienienia nieselektywne)
RozbieżnoS
ci polegają głównie na:
" skuteczne napromienienie
" m-2]
[W
" braku w Polsce obowiązujących kry-
" całkowite napromienienie (napro-
teriów oceny zagrożenia oczu promienio-
mienienie nieselektywne)
waniem widzialnym gdzie:
" skuteczna luminancja energetyczna
" odmiennej ocenie zagrożenia pro- E  natężenie napromienienia promie-
" skuteczna luminancja energetyczna
mieniowaniem podczerwonym (wielko- niowania o długoS
ci fali 
zintegrowana
S
ci mierzone, wartoS
ci NDN) X  względna skutecznoS
ć widmowa
" całkowity czas ekspozycji na pro-
" odmiennej ocenie zagrożenia promie- promieniowania
mieniowanie
niowaniem nadfioletowym (inne rozkła- "  przedział długoS
ci fal promienio-
Opracowując uproszczone, ogólne de-
dy widmowe skutecznoS
ci biologicznej wania, dla którego przyjmujemy daną
finicje tych pojęć przyjęto, że:
promieniowania nadfioletowego stosowa- wartoS
ć E (przy pomiarze spektroradio-
" po wstawieniu we wzorach w miej-
ne w ocenie zagrożenia oczu i skóry). metrycznym odpowiadający częstotliwo-
sce symboli 1 i 2 odpowiednich warto-
Utrudnia to, a niekiedy nawet unie- S
ci próbkowania, np. pomiar E wykony-
S
ci liczbowych długoS
ci fal otrzymuje-
możliwia porównanie zagrożeń występu- wany co 5, 10 czy 50 nm).
my żądany zakres promieniowania
jących na analogicznych stanowiskach Całkowite natężenie napromienie-
optycznego, np. promieniowania nadfio-
pracy w Polsce i w innych państwach. nia (Ec)  lub inaczej natężenie napro-
letowego i wówczas okreS
lamy np. natę-
Dlatego w Centralnym Instytucie Ochro- mienienia nieselektywne jest to natęże-
żenie napromienienia promieniowania
ny Pracy opracowano propozycje nowych nia napromienienia promieniowaniem
nadfioletowego
kryteriów oceny zagrożenia promienio- z zakresu długoS
ci fal od 1 do 2 okreS
lo-
" po wstawieniu we wzorach wybra-
waniem optycznym, które zostały przy- ne wzorem:
nej względnej skutecznoS
ci widmowej
jęte przez Międzyresortową Komisję ds.
promieniowania w miejsce symbolu X
" m-2]
[W
NDS i NDN oraz ustanowione wspomnia-
przyjętej dla danego zakresu promienio-
21
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2003
Całkowite napromienienie (Nc) lub czas narażenia oka lub skóry na promie-
grożenia oczu i skóry. Aby jednak uwzględ-
inaczej  napromienienie nieselektywne niowanie optyczne podczas wykonywa-
nić szkodliwe działanie UV-A na oczy (po-
" m-2) jest to napromienie- nia okreS
lonych czynnoS
ci, w ciągu całej wstawanie zaćmy), dodatkowo będzie się
(wyrażane w J
okreS
lać całkowite napromienienie pro-
nie promieniowaniem z zakresu długoS
ci zmiany roboczej.
mieniowaniem zakresu UV-A (w odniesie-
fal od 1 do 2 równe iloczynowi całkowi- WielkoS
ci te mierzy się lub wyznacza
niu do x
ródeł, które emitują takie promie-
tego natężenia napromienienia promie- zgodnie z przyjętymi kryteriami oceny
niowanie). Należy się spodziewać, że w wie-
niowaniem z zakresu długoS
ci fal od 1 (dla wybranego zakresu promieniowania
lu przypadkach nowe kryteria oceny przy
do 2 (Ec) oraz całkowitego czasu ekspo- optycznego, odpowiedniego rozkładu
tak ustalonych wartoS
ciach NDN będą
 łagodniejsze od obecnych i może się tak
zycji na promieniowanie (t). widmowego skutecznoS
ci biologicznej,
zdarzyć, że w S
wietle obowiązujących kry-
Skuteczne napromienienie (Ns) czasu ekspozycji czy wielkoS
ci x
ródła
teriów występuje przekroczenie NDN, na-
" m-2) jest to napromienie- promieniowania), stosując odpowiednie
(wyrażane w J
tomiast przy ocenie według nowych kry-
nie promieniowaniem z zakresu długoS
ci metody pomiarów oraz dostosowaną do
teriów takiego przekroczenia nie będzie.
fal od 1 do 2 ważone według okreS
lone- tych celów aparaturę badawczą. Metody
go rozkładu widmowego skutecznoS
ci pomiaru i wyznaczania wartoS
ci tych wiel- Promieniowanie widzialne
biologicznej promieniowania, równe ilo- koS
ci okreS
lają odpowiednie normy
Promieniowanie widzialne ocenia się
czynowi skutecznego natężenia napro- [6 � 10], które są opracowywane równo-
wyłącznie z punktu widzenia jego szko-
mienienia promieniowaniem z zakresu legle z przyjmowanymi NDN. W przypad-
dliwoS
ci dla oczu. Intensywne promienio-
długoS
ci fal od 1 do 2 (Es) oraz całkowi- ku nowych NDN promieniowania optycz-
wanie widzialne (zwłaszcza S
wiatło nie-
tego czasu ekspozycji na promieniowa- nego metody pomiarów okreS
lają dwie
bieskie z zakresu 425 � 455 nm) może
nie (t). nowe normy [9, 10].
powodować termiczne lub fotochemicz-
Skuteczna luminancja energetycz-
ne uszkodzenia i schorzenia siatkówki
na x
ródła (Ls)  jest to luminancja ener-
oka. Przyjmuje się, że w wyniku eks-
Nowe kryteria
getyczna x
ródła emitującego promienio-
pozycji krótszej od 10 s powstają
oceny zagrożenia pracowników
wanie w zakresie długoS
ci fal od 1 do 2
głównie uszkodzenia termiczne, nato-
promieniowaniem optycznym
ważona według okreS
lonego rozkładu
miast czas dłuższy powoduje uszko-
widmowego skutecznoS
ci biologicznej
Promieniowanie nadfioletowe dzenia fotochemiczne.
promieniowania, okreS
lona wzorem [5]:
Ocenę zagrożenia fotochemiczne-
Jako kryterium oceny zagrożenia pro-
go siatkówki dokonuje się w odniesie-
mieniowaniem nadfioletowym przyjęto
" m-2
" sr-1]
[W
niu do promieniowania pasma 300 � 700
niedopuszczenie do powstania rumienia
nm. W przypadku x
ródeł promieniowa-
skóry, zapalenia rogówki i spojówki oka,
gdzie:
nia o dużej wielkoS
ci kątowej, czyli więk-
rozwoju zmian nowotworowych skóry
L  luminancja energetyczna promie-
szych od 11 mrad, obraz x
ródła na siat-
i zaćmy soczewki.
niowania o długoS
ci fali .
kówce oka jest również duży. Wówczas
Nowe kryteria oceny zagrożenia pro-
Skuteczna luminancja energetycz-
ocenę zagrożenia wykonuje się na pod-
mieniowaniem nadfioletowym są nastę-
na zintegrowana (Lzint) (wyrażana
stawie wyznaczenia wartoS
ci skutecznej
pujące [1, 5]:
" m-2
" sr-1) jest to iloczyn skutecznej lu-
w J
luminancji energetycznej (Ls) lub lumi-
" najwyższe dopuszczalne napromie-
minancji energetycznej i całkowitego
nancji energetycznej zintegrowanej (Lzint),
nienie skuteczne Ns promieniowaniem
czasu ekspozycji na promieniowanie
zależnie od całkowitego czasu ekspozy-
nadfioletowym oka i skóry w ciągu zmia-
optyczne.
cji (t)  łącznego czasu ekspozycji w od-
ny roboczej wynosi 30 J/m2, i powinno być
Całkowity czas ekspozycji na pro-
niesieniu do dobowego wymiaru czasu
wyznaczane według krzywej skuteczno-
mieniowanie (t) (wyrażany w s)  łączny
pracy, bez względu na długoS
ć jego trwa-
S
ci S w zakresie 180 � 400 nm (rys. 1.).
nia. JeS
li całkowity czas ekspozycji prze-
" w celu niedopuszczenia do po-
kracza 10 000 s, kryterium oceny stano-
wstania zaćmy UV, dodatkowo ograni-
wi skuteczna luminancja energetyczna
czono całkowite napromienienie Nc oczu
x
ródła, a gdy czas jest krótszy  luminan-
promieniowaniem pasma 315 � 400 nm
cja energetyczna zintegrowana.
do wartoS
ci 10 000 J/m2 w ciągu zmiany
W przypadku x
ródeł o małych rozmia-
roboczej.
rach kątowych, czyli mniejszych niż 11
Nowe kryteria oceny zagrożenia oczu i skó- mrad, zagrożenie ocenia się na podstawie
ry promieniowaniem nadfioletowym róż-
pomiarów skutecznego napromienienia
nią się od obecnie obowiązujących kryte-
(Ns) lub skutecznego natężenia napromie-
riów głównie tym, że stosuje się inne roz-
nienia (Es), zależnie od całkowitego cza-
kłady widmowe skutecznoS
ci biologicz-
su ekspozycji (t). JeS
li czas ekspozycji
nej. Dwie krzywe skutecznoS
ci biologicz-
nej nadfioletu: erytemalną (stosowaną do- przekracza 10 000 s, ocenianą wielkoS
cią
tychczas przy ocenie zagrożenia skóry) i ko- jest skuteczne napromienienie, a gdy czas
niunktywalną (stosowaną dotychczas przy
jest krótszy  natężenie napromienienia.
ocenie zagrożenia oczu) zastąpi jedna krzy-
WartoS
ci stanowiące kryterium oceny
Rys. 1. Krzywa widmowa skutecznoS
ci biolo-
wa skutecznoS
ci biologicznej do oceny za-
gicznej nadfioletu S [4]
zagrożenia fotochemicznego siatkówki
22
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2003
DOPUSZCZALNE WARTOR
CI NARAŻENIA SIATKÓWKI OKA NA PRO-
MIENIOWANIE WIDZIALNE [1, 4]
Rys. 2. Względna skutecznoS
ć widmowa zagrożenia termicz-
nego (R) i fotochemicznego (B) siatkówki (wg ICNIRP i no-
wych NDN)
okreS
la widmowa skutecznoS
ć uszkodze- wia, prowadząc do objawów oparzenio- Ec d" 18 000 ti -3/4
nia fotochemicznego siatkówki  krzy- wych skóry i chorób oczu (np. zaćma,
" w odniesieniu do zakresu 780 � 3000
wa B na rys. 2. WartoS
ci najwyższych degeneracja naczyniówki i siatkówki). nm, gdy czas jednorazowej ekspozycji ti
dopuszczalnych natężeń ocenianych Jako kryterium zagrożenia promienio- e" 1000 s; wówczas całkowite natężenie
wielkoS
ci, w zależnoS
ci od wymienio- waniem podczerwonym przyjmuje się napromienienia Ec, nie powinno przekra-
nych przypadków, przedstawia tabela. niedopuszczenie do powstania uszkodze- czać 100 Wm-2.
Ocenę zagrożenie termicznego siat- nia termicznego: rogówki, soczewki Ocenę obciążenia termicznego skó-
kówki dokonuje się w odniesieniu do i siatkówki oka oraz skóry [1, 4, 5]. ry należy dokonywać w odniesieniu do
x
ródeł o luminancji S
wietlnej większej Ocenę zagrożenia termicznego całego zakresu podczerwieni w przypad-
niż 10 000 cd/m2 oraz w odniesieniu do siatkówki x
ródłami promieniującymi ku gdy czas jednorazowej ekspozycji ti
czasów jednorazowej ekspozycji poniżej w zakresie długoS
ci fal 380 � 1400 nm, d" 10 s. Wówczas całkowite napromie-
10 s. Kryterium oceny zagrożenia stano- gdy czas jednorazowej ekspozycji nie nienie skóry Nc nie powinno przekraczać
wi wówczas skuteczna luminancja ener- przekracza 10 s, należy wykonywać w ta- wartoS
ci okreS
lonej równaniem [1, 4, 5]:
getyczna x
ródła (Ls) w zakresie 380 � ki sam sposób, jak w przypadku zagroże- Nc d" 20 000" ti1/4
1400 nm (czyli jest to ocena zagrożenia nia termicznego siatkówki promieniowa- JeS
li czas jednorazowej ekspozycji
promieniowaniem widzialnym oraz niem widzialnym. Natomiast gdy czas jed- przekracza 10 s, należy stosować wskax
-
bliską podczerwienią łącznie). norazowej ekspozycji jest dłuższy niż 10 s, nik obciążenia termicznego WBGT [11].
Przy ocenie zagrożenia termicznego ocenę zagrożenia termicznego siatkówki
Nowe kryteria oceny zagrożenia promie-
siatkówki stosuje się widmową skutecz- dokonuje się na podstawie wyznaczonej
niowaniem podczerwonym znacząco róż-
noS
ć uszkodzenia termicznego siatków- skutecznej luminancji energetycznej (Ls),
nią się od obecnych kryteriów. Dotychcza-
ki  krzywa R na rysunku 2. która nie powinna przekraczać wartoS
ci
sowe NDN uwzględniają czas jednorazo-
W wyniku sumowania się skutków okreS
lonej zależnoS
cią [1, 4, 5]: wej ekspozycji poniżej lub powyżej 60 s
i w zależnoS
ci od tego okreS
lają S
rednie lub
całodziennego narażenia, w praktyce
chwilowe najwyższe dopuszczalne natę-
najczęS
ciej dochodzi do uszkodzenia
żenie napromienienia osobno dla oczu
fotochemicznego siatkówki. Natomiast
i skóry. Nie uwzględniają żadnych skut-
gdzie:
termiczne uszkodzenie siatkówki x
ró-
ków biologicznych oddziaływania pod-
ą  wielkoS
ć kątowa x
ródła promie-
dłami przemysłowymi praktycznie nie
czerwieni na organizm człowieka, zakła-
niowania, która może przyjmować war-
dając że działanie podczerwieni w całym
zdarza się z powodu naturalnego od-
toS
ci z przedziału 11 � 100 mrad
jej zakresie jest takie samo. Podobnie jak
ruchu obronnego oka przed x
ródłami
R  względna skutecznoS
ć widmowa
w przypadku nadfioletu, wyniki oceny za-
S
wiatła o dużej jaskrawoS
ci [5].
termicznych uszkodzeń siatkówki. grożenia promieniowaniem podczerwo-
nych według nowych kryteriów mogą zna-
Ocenę zagrożenia termicznego ro-
cząco się różnić od oceny zagrożenia zgod-
Promieniowanie podczerwone
gówki i soczewki należy dokonywać [1,
nie z dotychczasowymi NDN.
Promieniowanie podczerwone może 4, 5]:
wywoływać w tkance biologicznej tylko
" w odniesieniu do całego zakresu
* * *
reakcje termiczne, objawiające się wzro- podczerwieni, gdy czas jednorazowej eks-
Nowe zasady oceny higienicznej nie-
stem temperatury narażonej tkanki i tka- pozycji ti < 1000 s; wówczas całkowite
laserowego promieniowania optycznego
nek sąsiednich. Po przekroczeniu pewne- natężenie napromienienia Ec nie powin-
dostosowano do wymagań obowiązują-
go, okreS
lonego poziomu natężenia, pro- no przekraczać wartoS
ci okreS
lonej rów-
cych w krajach Unii Europejskiej i USA,
mieniowanie to stwarza zagrożenie zdro- naniem:
23
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2003
co umożliwi prowadzenie jednolitej oce- spawaniu. Zagrożenie pracowników tym PIR
MIENNICTWO
ny zagrożenia pracowników promienio- rodzajem promieniowania może również
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polity-
waniem optycznym. Wprowadzenie no- występować przy obsłudze urządzeń wy-
ki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w spra-
wych NDN spowoduje koniecznoS
ć do- korzystujących promienniki elektryczne
wie najwyższych dopuszczalnych stężeń i na-
tężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
konywania oceny zagrożenia promienio- emitujące do celów technologicznych
w S
rodowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833
waniem optycznym na stanowiskach pra- silne promieniowanie z tego zakresu, np.
[2] PN-90/E-01005 Technika S
wietlna. Termi-
cy zgodnie z nowymi kryteriami, co wią- lamp do naS
wietlania warstw S
wiatłoczu-
nologia
że się z wykonaniem pomiarów przysto- łych. Zagrożenie promieniowaniem
[3] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polity-
sowaną do tego celu aparaturą oraz zgod- widzialnym okreS
lane jest przez ta-
ki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w spra-
nie z przyjętą metodą badań [9, 10]. kie parametry, jak skuteczne natę-
wie najwyższych dopuszczalnych stężeń
Na szczególne podkreS
lenie zasługu- żenie napromienienia, skuteczna lub
i natężeń czynników szkodliwych dla zdro-
je fakt, że nowe NDN odnoszące się do zintegrowana luminancja energetycz- wia w S
rodowisku pracy. DzU nr 79 poz. 513
(z póx
n. zm.)
promieniowania widzialnego nie ne x
ródła, skuteczne napromienienie
[4] ICNIRP Guidelines on limits of exposure to
S
wiadczą o tym, że oS
wietlenie jest (a więc inne parametry niż parametry
broad-band incoherent optical radiation (0,38 to
czynnikiem szkodliwym dla zdrowia. oS
wietlenia), które odniesione są do okre-
3 mm). Health Physics, 1997, 77(3):539-555
OS
wietlenie jest wykorzystywaniem S
wia- S
lonych skutków biologicznych (uszko-
[5] Wolska A., Marzec S., Owczarek G. Za-
tła, czyli promieniowania widzialnego dzenie siatkówki fotochemiczne lub ter-
sady higienicznej oceny nielaserowego promie-
w celu postrzegania otaczającego nas miczne). Parametry te mierzone są też in-
niowania optycznego, CIOP, Warszawa 2001
S
wiata. Tak więc takie parametry oS
wie- nymi miernikami i w inny sposób niż pa-
[6] PN-77/T-05687 Ochrona przed promie-
tlenia, jak natężenie i równomiernoS
ć czy rametry oS
wietlenia.
niowaniem podczerwonym. Metody pomiaru pro-
luminancja są wielkoS
ciami fotometrycz- W pomieszczeniu oS
wietlonym stan- mieniowania na stanowiskach pracy
nymi, czyli wielkoS
ciami ocenianymi wg dardowymi x
ródłami S
wiatła takie zagro- [7] PN-79/T-06588 Ochrona przed promie-
niowaniem optycznym. Promieniowanie nadfio-
skutecznoS
ci S
wietlnej widmowej względ- żenie nie występuje, zarówno ze względu
letowe. Nazwy, okreS
lenia, jednostki
nej [2]  tzw. czułoS
ci oka ludzkiego na rozkład widmowy promieniowania
[8] PN-T-06589:79 Ochrona przed promie-
w rozpoznawaniu poszczególnych długo- tych x
ródeł, jak i ich dużą odległoS
ć od
niowaniem optycznym. Metody pomiaru promie-
S
ci fal promieniowania widzialnego. oczu obserwatora oraz położenie opraw
niowania nadfioletowego na stanowiskach pracy
OkreS
la się je np. na płaszczyx
nie robo- oS
wietleniowych z dala od centralnego
[9] PN-T-06589:2002 Ochrona przed promie-
czej lub na innych powierzchniach oS
wie- pola widzenia pracowników podczas
niowaniem optycznym. Metody pomiaru promie-
tlonego pomieszczenia, a ich wartoS
ci są wykonywania czynnoS
ci roboczych. Taka
niowania nadfioletowego na stanowiskach pracy
odzwierciedleniem warunków widzenia potrzeba może występować jedynie przy
[10] PN-T-05687:2002 Ochrona przed pro-
jakie zapewnia dane oS
wietlenie. Zmie- ocenie oS
wietlenia oprawami miejscowy- mieniowaniem optycznym. Metody pomiaru pro-
rzone wartoS
ci tych parametrów umożli- mi, jeS
li zastosowane w nich x
ródła emi- mieniowania widzialnego i podczerwonego na
stanowiskach pracy
wiają ocenę oS
wietlenia z punktu widze- tują szkodliwy zakres promieniowania,
[11] PN-85/N-08011 Ergonomia. R
rodowiska
nia charakteru wykonywanych czynno- a umieszczenie oprawy na stanowisku
gorące. Wyznaczanie obciążeń termicznych dzia-
S
ci i stopnia trudnoS
ci wzrokowej dane- pracy powoduje stałą i bezpoS
rednią eks-
łających na człowieka w S
rodowisku pracy oparte
go zadania. WartoS
ci parametrów pozycję oczu pracownika na to promie-
na wskax
niku WBGT
oS
wietlenia w żaden sposób nie od- niowanie.
noszą się do zagrożenia oczu pracow-
nika promieniowaniem widzialnym.
Podobne stanowisko zajął Departa-
ment Warunków R
rodowiska Głównego
Inspektoratu Sanitarnego, w piS
mie skie-
rowanym do państwowych wojewódz-
kich inspektorów sanitarnych, stwierdza- W opracowaniu
jąc, że oS
wietlenie nie może być uznane przedstawiono nowe zasady i kryteria
oceny zagrożenia pracowników
za czynnik szkodliwy.
promieniowaniem
Natomiast zagrożenie oczu promienio-
nadfioletowym, widzialnym,
waniem widzialnym, które odnosi się
podczerwonym,
głównie do promieniowania niebieskie-
przykłady zagrożenia
go z zakresu 425 � 450 nm, tzw. blue li-
promieniowaniem optycznym
ght hazard, rozważa się w aspekcie bez-
oraz środki ochrony skóry i oczu.
poS
redniej jego emisji przez x
ródła emi-
tujące silne promieniowanie z tego zakre- Książka (48 str.) jest do nabycia
su w kierunku oczu pracownika. Chodzi w CIOP PIB. Cena 10.-zł
o takie czynnoS
ci robocze, podczas któ-
e-mail: [e-mail]
rych pracownik jest w bezpoS
rednim kon-
takcie wzrokowym ze x
ródłem promie-
niowania, które emituje silne promienio-
wanie z tego zakresu, jak np. jest to przy
24