Wokół dydaktyki
Hanna Mąka
Dlaczego warto stosować
ocenianie kształtujące? 
odrobina refleksji z własnej praktyki
Ocenianie kształtujące wykorzystując np. metodę zdań pod-
(w skrócie OK) to nie tylko formy sumowujących.
oceniania, ale również techniki
Ważne w ocenianiu kształtu-
i metody nauczania. Ten nieco ta-
jącym są kryteria, po których po-
jemniczy termin wiąże się z wpro-
znamy, czy cele lekcji zostały zreali-
wadzeniem do codziennej praktyki
zowane  na co będziemy zwracać
szkolnej następujących elementów:
uwagę przy ocenianiu, zwane
" cele lekcji w skrócie  nacobezu . Podaje się je
" kryteria oceniania zazwyczaj na początku lekcji razem
" pytania kluczowe z celami, np.  Po lekcji potrafisz:
" informacja zwrotna & ..(wymieniamy) .  Nacobezu jest
" samoocena uszczegółowieniem celów lekcji do
" ocena koleżeńska niezbędnych zagadnień, które chcie-
libyśmy wraz z uczniami osiągnąć
Każdy doświadczony nauczyciel
i podanie ich tak, aby uczeń dokład-
wie, że podawanie celów na począt-
nie wiedział, czego ma się nauczyć.
ku lekcji nie jest żadną nowością w
W trakcie lekcji warto pozyskiwać
dydaktyce. Uczniowie powinni wie-
od uczniów informację zwrotną na
dzieć dokąd zmierzają. W OK ważne
temat realizacji kolejnych punktów
jest, aby cele te podać w języku zro-
 nacobezu .
zumiałym dla ucznia i zastosować
 cnotę umiaru . Ograniczamy się do Z dwuletniego doświadczenia
najważniejszych celów (bo nie tylko w stosowaniu OK wiem, że dobrze
nasz przedmiot jest ważny) i co jest jest się podzielić z uczniami tajem-
bardzo istotne  na koniec, lub nicą celów lekcji i nacobezu
w trakcie lekcji, sprawdzamy czy w formie pisemnej. Uczniowie są
zostały one zrealizowane. Uzysku- bardziej zmotywowani i świadomie
jemy od ucznia informację zwrotną uczestniczą w lekcji mając jakby
plan jej przebiegu. Poprawia to or-
Aspekty 3 (36)/2007 strona 1
 Wokół dydaktyki
ganizację lekcji, ponieważ ucznio- " odnotowanie tego, co wymaga
wie  kontrolują jej przebieg, często poprawienia lub dodatkowej pra-
dopytując, jaki punkt z nacobezu jest cy ze strony ucznia
w danym momencie realizowany. " wskazówki  w jaki sposób uczeń
powinien poprawić ocenę
 Nacobezu służy też do okre-
" wskazówki  w jakim kierunku
ślenia, co będzie oceniane na kart-
uczeń powinien pracować dalej.
kówce, sprawdzianie lub pracy do-
mowej. Bardzo kształcące jest usta- Informacja zwrotna jest dialo-
lenie tych kryteriów wspólnie giem nauczyciela z uczniem mają-
z uczniami. To bardzo konstruktyw- cym pomóc uczniowi się uczyć.
ny sposób na podsumowanie mate- Niezwykle istotne jest docenienie
riału przed sprawdzianem i sprowo- postępów ucznia i udzielenie mu
kowania wszystkich uczniów do wskazówek do dalszej pracy. Trzeba
przeanalizowania go w całości. Fakt, pamiętać, że informacja zwrotna
że uczniowie wiedzą dokładnie, cze- musi być ściśle związana
go nauczyciel od nich oczekuje, po- z nacobezu. Oceniamy tylko to, co
zwala im pracować efektywniej. zostało ustalone. Dobrze, jeśli in-
formację zwrotną uczeń otrzymuje
Nauczając, powinniśmy pro-
od nauczyciela w formie pisemnej.
wokować uczniów do twórczego
Jest to bardzo czytelny i  namacal-
myślenia. Taką rolę mają pytania
ny sposób pokazania uczniowi ko-
kluczowe. Podkreślają one cele lek-
lejnych efektów jego pracy oraz in-
cji, angażują uczniów do poszuki-
formacja na temat kierunku dalszej
wania odpowiedzi. Mają wspoma-
pracy w celu korygowania ewentu-
gać proces uczenia,  poszerzać ho-
alnych niepowodzeń szkolnych. Po-
ryzonty , a także odpowiadać na
maga również uczyć uczniów samo-
częste pytania uczniów:  Po co my
oceny i oceny koleżeńskiej. Obie te
się tego uczymy? . Warto dodać, że
formy oceniania powinny być oparte
nie wszystkie zadawane pytania są
na zasadach dobrej konstruktywnej
kluczowe.
krytyki z wykorzystaniem zasad in-
Istotą oceniania kształtującego
formacji zwrotnej. Angażują one
jest informacja zwrotna uwzględnia-
ucznia w lekcję poprzez ocenianie
jąca:
efektów własnej pracy lub pracy ko-
" wyszczególnienie i docenienie
legi. Uczenie się na błędach jest bar-
dobrych elementów pracy ucznia
dzo twórczą metodą.
Aspekty 3 (36)/2007 strona 2
 Wokół dydaktyki
wszystkie kartkówki poprzedzające
W przypadku samooceny
ten sprawdzian były oceniane kształ-
można wykorzystać metody: świateł
tująco. Każdy nauczyciel powinien
drogowych, zdania podsumowujące,
wypracować sobie własną formę
 kosz i walizkę , technikę małych
przedstawiania informacji zwrotnej,
kroków itp. Pozwalają one uczniowi
ja polubiłam tabele, w których in-
ocenić w danym momencie swoje
formację zwrotną uczeń otrzymywał
umiejętności, a nauczyciel ma szyb-
zgodnie z podanymi przed kartków-
ką informację zwrotną na temat
ką kryteriami (punkty nacobezu).
stopnia opanowania umiejętności
Uczniowie potrafią docenić praco-
przez uczniów w całej klasie.
chłonność w przygotowywaniu in-
Z perspektywy czasu mogę
formacji zwrotnej.
stwierdzić, ż warto podjąć próbę od-
Chcę podkreślić, że w klasach,
dzielenia oceny kształtującej od oce-
w których stosowałam przez ostatnie
ny sumującej. W naszym szkolnym
dwa lata elementy oceniania kształ-
ocenianiu nie może zabraknąć stop-
tującego, wzrosła atmosfera twórczej
ni  oceny sumującej. Warto ustalić
pracy na lekcjach. Ocenianie kształ-
z uczniami formy oceniane kształtu-
tujące buduje też zaufanie ucznia do
jąco  za pomocą informacji zwrot-
nauczyciela. Jest ocenianiem kryte-
nej  np. kartkówki, prace domowe
rialnym. Ma bardzo pozytywne
itp. Trudno czasami do tego prze-
aspekty wychowawcze, zwłaszcza
konać samych uczniów.
przy zastosowaniu oceny koleżeń-
W moim przypadku trud się
skiej.
jednak opłacał. Uczniowie osiągnęli
najlepsze wyniki ze sprawdzianu
z działu programowego wtedy, gdy
Alicja Góralska
Emisja głosu 
problem nauczyciela
Istnieje grupa zawodów, śpiewacy, aktorzy, akwizytorzy
w których występuje ścisły związek a także my, nauczyciele. Używając
między wykonywaną pracą, a emisją głosu jako narzędzia pracy nie zaw-
głosu. Są to komentatorzy sportowi, sze jesteśmy świadomi niebezpie-
Aspekty 3 (36)/2007 strona 3
 Wokół dydaktyki
śląc o nim, otwieraj krtań
czeństw czyhających na nasz narząd
i gardło, a język trzymaj oparty
mowy. Około 70% nauczycieli nie
swobodnie o dolne zęby,
dysponuje żadną wiedzą w tym za-
kresie, ponieważ nigdy nie mieli
" by nie forsować głosu, stosuj
szkolonego głosu. Z analiz medycz-
dla każdego dz
więku rezonans;
nych wynika, że ok. 15 % nauczy-
w ten sposób doprowadzisz do
cieli cierpi na schorzenia foniatrycz-
mniejszego zaangażowania
ne. Dlatego warto choć trochę przyj- więzadeł głosowych i uchro-
nisz swój głos od zniszczenia,
rzeć się temu zagadnieniu. Przy na-
uce emisji głosu potrzebny jest czas
" powietrze nie należy wciągać
na wykształcenie w sobie pewnych
lecz zasysać przez rozszerzanie
mechanizmów, by działały odru-
klatki piersiowej oraz dolnych
chowo, bowiem sama wiedza teore-
żeber,
tyczna to za mało. Najważniejsze są
" wyobraz
sobie, że wydech to
ćwiczenia. Można je wykonywać
płynący strumień,
samodzielnie, potrzebne będzie tylko
" do czynności oddechowych nie
lustro. Celem tych ćwiczeń jest wy-
powinny się wkraść zbędne
pracowanie mięśni, które kształtują
naprężenia i usztywnienia,
jamę ustną, gardło, krtań, by
usprawniły, a często odblokowały
" gdy poczujesz, że następuje
poprawną fonację.
blokada mięśni, przerwij pracę
nad oddechem, rozluz
nij się
ZASADY POPRAWNEJ EMISJI
i zrelaksuj,
GA
OSU
" ramiona trzymaj luz
no, głowę
" dążymy do znalezienia opty-
prosto i nie zadzieraj jej ku gó-
malnego układu narządów ar-
rze; ciało, krtań, język i gardło
tykulacyjnych, w którym nie
ma miejsca na naprężenie, powinny być oswobodzone z
napięć,
" wyćwiczenie muskulatury ust,
języka, języczka, uwalnia krtań " żadnej fonacyjnej czynności
od zacisków, nie wolno wykonywać bez ko-
ordynacji i synchronizacji pra-
" poprawność oddechowa i fona-
cy mięśni,
cyjna oraz doskonałe wykorzy-
stanie rezonansu, " żuchwa powinna opadać siłą
swego ciężaru, a nie na skutek
" gdy odczuwasz rezonans, nie
zamierzonego działania,
staraj się o siłę dz
więku. My-
Aspekty 3 (36)/2007 strona 4
 Wokół dydaktyki
z werwą, zwyczaj, zwyżka, z wyso-
" w czasie tonacji krtań nie może się
ka, zwodzić, zziajany,
chwiać, unosić i opadać; musi za-
zzu zżu zwu zz
u
chować stabilne położenie,
zziębnąć, z ziemi, z zieleni, z wagi,
" forsowanie głosu zawsze kończy
z wosku, z zimy.
się z
le!
cca ccza ćca dzdża
plac centralny, owoc cytryny, mo-
 A
AMANIE J
ZYKA
siądz cenny, moc cała,
ssa ssza sfa scha sśa ssak,
cce ccze ćce dzdże
z sanek, z sera, zsyłać, z soku, pajac Celinki, pałac cesarza, noc
cudów,
zszedł, z hali,
w doniczce,
sse ssze sfe sche sśe sfastry-
ccy cczy ćcy dzdży
gować, sweter, swego, sfabrykować,
w niecce, o nocce, przy młocce, ma-
z chaty,
jąc czas, w teczce,
ssy sszy sfy schy sśy
cco cczo ćco dzdżo
scheda, z chemii, schylony, z chy-
biorąc czapkę, strzec czegoś, na pó-
trym, schowany,
łeczce, przy szwaczce,
ccu cczu ćcu dzdżu
sso sszo sfo scho sśo
powiedz dziecku, malec dzielny,
zsiadłe, z siłą, z siostrą, z siodła,
palec dziewczyny.
z siódmym, z siół,
czcza czka ćća
ssu sszu sfu schu sśu
klacz czeka, derkacz czuwał, oprócz
czegoś, wyucz Czesię,
nóż stalowy, połóż sam, wbrew ser-
cu, zapach selerów.
czcze czće ćće
na poczcie, krzyczcie, uleczcie,
zza zża zwa zz
a
włączcie, połączcie, uczciwy,
zza płota, z zemsty, z zegara,
czczy czći ćći
z zyskiem, z zupy, z mapy,
poczciwy, czcionka, zgubić cię, po-
zze zże zwe zz
e lećcie, chodz
cie, radz
cie,
z Zosią, z żalem, rozżalony, zrzęda,
czczo czćo ććo
z rzeki, zżymać się, choć ciemno, przejdz
cicho, marsz-
czyć czoło, pieścić czule,
zzy zży zwy zz
i
czczu czću ćću
z życia, z żony, z żołądka, zżuty,
pójdz
cie, kochać człowieka, uczcie
zżółkły, z wewnątrz,
się, czcijcie, beczcie.
zzo zżo zwo zz
o
Aspekty 3 (36)/2007 strona 5
 Wokół dydaktyki
zdżą żdżą wdżą z
dżą
scza szcza fcza chcza ścza
w Dżyngis-chanie, w dżygitówce,
z czasem, sczerniały, z czubkiem,
w dżojstiku,
ktoś często,
zdżę żdżę wdżę z
dżę
scze szcze fcze chcze ścze
w dżonce, w dżokejstwie, dżambo,
z czym, z czoła, obwieszczę, poproś
z dżamperem.
czarną,
zdzia żdzia wdzia z
dzia
sczy szczy fczy chczy śczy
z czegoś, szczaw, szczeniak, szcze- zdziwiony Zdzisio, los dzieci,
gół, owczą, wbrew dziewczynie,
zdzie żdzie wdzie z
dzie
sczo szczo fczo chczo śczo
głos dzięcioła z dziupli, tu i ówdzie,
szczypać, szczątek, sprawcza, pod-
z dziąsłami,
nieś czoło,
zdzi żdzi wdzi z
dzi
sczu szczu fczu chczu śczu
z dziką, z dziadkiem, z dziecka,
szczupły, w czasie, w czepku, za-
gaz
dzina, z działa,
pach czosnku,
zdzio żdzio wdzio z
dzio
sczą szczą fczą chczą śczą
pozdzierany, zdzielić, zdziwiony,
niech czas, ktoś czasem, ktoś cze-
wdzięk, zdziczeć,
goś, sczezły,
zdziu żdziu wdziu z
dziutwarz
sczę szczę fczę chczę śczę
dzika, masz działać, gwoz
dzie, przy
wczoraj, w czynach, w czułym,
uz
dzie,
sczerstwiały.
zdzią żdzią wdzią z
dzią
zdża żdża wdża z
dża
zdziadzieć, uwierz dziecku, paz
-
z Dżakarty, jeżdżą, z dżumy,
dzierze, ktoś dzieli.
z dżemem, z dżdżu,
cta czpa ćpa lła lma
zdże żdże wdże z
dże
otul łagodnie, wiec ten, nic to, pocz-
z dżdżystym, w dżungli, ujeżdżacz,
ta, oprócz tych,
móżdżkowi,
cte czpe ćpe lłe lme
zdżo żdżo wdżo z
dżo
bal łachmaniarzy, ucztują, zapro-
w dżetach, miażdży, drożdże, gwiż-
wadz
tamtych,
dżże, dżdżyć,
cty czpy ćpy lły lmy
zdży żdży wdży z
dży
mieć tyle, chcieć to, choć tyle,
dżdżownica, dżdżyściej, w dżudo,
chodz
tu, daj octu,
w dżudoczce,
cto czpo ćpo lło lmo
zdżu żdżu wdżu z
dżu
biorąc tę, walcz powoli, ucz pacie-
w dżulach, w dżudżitsu, dżucze,
rza, sypać puch,
w dżygierze,
Aspekty 3 (36)/2007 strona 6
 Wokół dydaktyki
ctu czpu ćpu lłu lmu zakryć pu- Nakło kłody kładzie, płytki mokły,
dło, nadal mam, król łaskawy, żal kłykieć, płaszczka, płachta.
moich,
dła bła gła
ctą czpą ćpą zdławić, mdłe błoto, pod ławką,
wiedz to, bielmo, palma, szelma bal podłe głosy, znad A
yny,
ma, ból łydki.
dzba dżba dz
ba
dłe błe głe
bądz
bogaty, być beksą, dzban, ko-
spod A
ęczycy, pod A
ysicą, pod łyż-
niec bitwy, móc być,
ką, dłoń głaszcze, dłuto,
dzbe dżbe dz
be
dły bły gły
liczbowy, nic boskiego, wieszczba,
powidła, długa głębia, podłużny
odpowiedz
będzie,
głaz, spod łóżka, głaskać,
dzby dżby dz
by
dło bło gło
zdobądz
barykady, posądz
buchalte-
nad łóżkiem, nagła głuchota, głupia
ra, powiedz bajeczkę,
głowa, głośny głos,
dzbo dżbo dz
bo
dłu błu głu
siądz
bokiem, dzbanuszek, zjedz
obła błona, nagłą, długonogą, gło-
bekon, pojedz
balonem,
dzącą, długowłosą, gładz
,
dzbu dżbu dz
bu
dłą błą głą
dowiedz
bucefałowi, odwiedz
bab-
głód, głóg, główny, głąb, dławidu-
cię, pięć donic begonii.
da, głodówka, głodowiec.
tła pła kła
szra fra chra śra
zwykłe płaskie wiertła, płetwy pły-
rusz rurę, szranki, Szrenica, odnieś
waka, ze światła, kłębić się,
resztę, szrapnel,
tłe płe kłe
szre fre chre śre
odpłynąć po płytkiej wodzie, tłam-
szron, frak, gofry, frakcja, fruwać,
sić, stłoczenie, tłuc, tłumić,
chrapać, chronić,
tły pły kły
szry fry chry śry
stłuc, płaczcie, płaski, płatek, kłopo-
chromy fryzjer, chrupać chrust, ktoś
ty, szczupły, płonąc, płot,
rudy, środek środy,
tło pło kło
szro fro chro śro
wściekłe wilki, zwykłą płotką, ukłuć
śruba chrobocze, czesz Rózię, po-
płuco, kłamać, kłaść, pług,
śród Francuzów, wśród,
tłu płu kłu
szru fru chru śru
uwikłać się w kłopoty, kłus kłusow-
posrebrzyć frezję, front, chrabąszcz,
nika, tłok, ciepłą, spłuczkę,
sreberko, chram
tłą płą kłą
zra żra wra z
ra
Aspekty 3 (36)/2007 strona 7
 Wokół dydaktyki
zrudziała chryzantema, z róży, wez
złą żłą włą z
łą
rozwód, wróbel, złapane złoto, złowiony władca,
własnoręczne włamanie.
zre żre wre z
re
znany mężczyzna, z
rebak zarżał, cła czła ćła cja
z
renica, z
ródło, Wacław z Człuchowa, Alicja
z Włocławka, pałac ładny,
zry żry wry z
ry
mroz
na i groz
na zima, znużony cłe człe ćłe cje
woz
ny, zrywa się wiatr, koc łaskocze, koc Joanny, móc ju-
dzić, pacjent w Turcji,
zro żro wro z
ro
żrący kwas, wreszcie, wryty, w ro- cły czły ćły cji
gu, z rodu, w razie, człek człapie w Szwecji, kolekcjo-
ner na lekcji, kolacja,
zru żru wru z
ru
wez
rybę, wróg w rodzinie, wróble
cło czło ćło cjo
we wrotach, wróć.
cyjanek w restauracji, racja poli-
cjanta, abolicja w Grecji.
zła żła wła z
ła
wlazły w niezły złaz, w łunie wła- cłu człu ćłu cju
dzy, Władzia w łezkach, trzymać łapy, dłubać łupinę, myć A
ysi-
nę, dziesięć łusek.
złe żłe włe z
łe
włożyć włosy w czepek, włodarz
wstał z łóżka, żłopać,
Bibliografia:
zły żły wły z
ły
1. Jankowska L., Wasilewska D.  Muzyka w
złakniony żłopania, złamać złodzie-
klasie III. Przewodnik metodyczny dla na-
ja, złazić z łóżka,
uczycieli, WS i P, Warszawa 1987
2. A
astik A., Poznaj swój głos  twoje naj-
zło żło wło z
ło
ważniejsze narzędzie pracy, Warszawa 2002
w łysym, w łonie, żłobek, niezły ze
3. Krajewska A., Od wdechu do wiersza, czyli
złego, złom, z łupin,
o świadomym mówieniu słów kilka, Mrągowo
2006 (artykuł)
złu żłu włu z
łu
4.Toczyska B., Elementarne ćwiczenia dykcji,
złudne złudzenia, złóż, złotooki,
Gdańsk 1997
złącz władzę, włącz,
Aspekty 3 (36)/2007 strona 8