geotechnika
geotechnika
Nowa klasyfikacja gruntów
według normy PN-EN ISO
44 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2006 (11)
mosty
mosty
E
Estetyka mostów
s
t
e
t
y
k
a
m
o
s
t
ó
w
p
podwieszonych
o
d
w
i
e
s
z
o
n
y
c
h
Fot. 1. Most Normandie przez estuarium Sekwany (Francja; 856 m - 1995 r.)
osty podwieszone, których bujny rozkwit nastąpił
 zwłaszcza w Niemczech  po II Wojnie Świato-
Mwej, wycisnęły piętno na mostownictwie świato-
wym nie tylko ze względu na swoje wybitne walory konstruk-
cyjne, ale również z uwagi na swoje niezaprzeczalne walory
architektoniczne.
Do walorów konstrukcyjnych należy ich prosty i czytelny
układ statyczno-wytrzymałościowy, w którym poszczególne
elementy (pomost, pylony i cięgna) pracują w stanach zbli-
żonych do prostych stanów wytężenia (ściskanie, rozciąga-
nie), przez co wyraz
nie wzrasta w nich stopień wykorzystania
materiału konstrukcyjnego będącego do dyspozycji. To zaś
rzutuje na relatywnie niską masę całego obiektu i optymalne
zużycie materiałów składowych (głównie betonu, stali zwy-
kłej i stali sprężającej).
Fot. 2. Most Kniebrücke przez Ren w Düsseldorfie (Niemcy; 320 m - 1977 r.)
Fot. 3. Most Alamillo przez Guadalquivir w Sewilli (Hiszpania; 200 m  1992 r.)
Wymienione wyżej walory konstrukcyjne stały się również
w II poł. XX w, walorami architektonicznymi. W I poł. XX
wieku bowiem  czołowi architekci (Frank Lloyd Wright, Le
Corbusier, Walter Gropius, Ludwik Mies van der Rohe, Richard
Neutra) stworzyli zasady nowoczesnej architektury i przez dłu-
gi czas, bo aż do lat sześćdziesiątych, swoją twórczością wy-
znaczali kanony, których nie należało przekraczać. Gdy ich
zabrakło, angielski krytyk Reyner Banham napisał ( The Age
of Masters ):  Ich śmierć przynosi nie tylko stratę. Jest również
ulgą .... Ich dzieła zdawały się wyznaczać dozwolone granice
działalności architektonicznej na całym świecie [1].
56 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2006 (11)
mosty
mosty
W architekturze technologicznej przyjęto równoważnik: ar-
chitektura = konstrukcja [1].
 W kierunku tym znaczącą siłę wyrazu dzieła i jego od-
działywania na obserwatora uzyskuje się przy jednoczesnej
prostocie i lapidarności zastosowanych elementów [1].
Cechom tym odpowiadajÄ… m.in. obiekty podwieszone. Nie
powinno nas zatem dziwić, że autorem projektu architek-
tonicznego słynnego, podwieszonego wiaduktu Millau we
Francji jest właśnie wspomniany wyżej Norman Foster  je-
den z najwybitniejszych dziś architektów na świecie (fot. 4).
 Z punktu widzenia kształtowania przestrzeni, mosty pod-
wieszone stanowiÄ… wyraz
ne wyróżniki zarówno w zabudo-
wie, jak i w otaczającym środowisku. Stąd też ich forma po-
winna być dobrana ze szczególną starannością i troską, tak
aby stanowiły one element świadomego kształtowania prze-
strzeni. Powinny być jak najlepiej harmonizowane z krajobra-
zem jak również zapewnić możliwie najmniejszą estetyczną
degradację środowiska naturalnego [1].
W tym względzie możliwe są dwa podejścia, dwie zasady:
1) zasada  dopasowania do istniejÄ…cego lub projektowa-
nego otoczenia, gdzie główną ideą jest jak najmniejsza inge-
rencja w środowisko, co wymaga dyskretnej i spokojnej siatki
olinowania, przy małej liczbie pylonów (fot. 1).
2) zasada  kontrastu , w której projektant pragnie przeka-
zać swoją ideę twórczą, opierając się na dynamicznej i skom-
plikowanej siatce olinowania i pylonów, odcinających się od
tła obiektu (fot. 10).
 Obecnie, na przełomie wieków, architektura
modernistyczna I poł. XX wieku jest poddawa-
na ostrej krytyce. Powstało wiele nowoczesnych
trendów, wśród których znaczące miejsce zyskał
kierunek tzw. architektury technologicznej, re-
prezentowany przez wybitnych architektów bry-
tyjskich, Sir Normana Fostera i Richarda Rogersa.
Fot. 4. Wiadukt Millau w południowej Francji
Fot. 5. Most Brotonne przez SekwanÄ™ k/Rouen (Francja; 320 m  1977 r.)
W ramach tych dwóch zasad, możliwe jest dodatko-
wo wyróżnienie [1]:
3) zasady  elementu sygnalizacyjnego , stosowanej
w obiektach prostych, które mają stanowić punkty sy-
gnalne np. mosty dla pieszych i wiadukty nad monoton-
nie biegnącymi autostradami; ważność tych obiektów
jest dodatkowo podkreślana przez wyrazisty rysunek
pylonu i układu lin;
4) zasady  tradycji , gdzie wybór układu podwieszone-
go (kształt pylonu i układu lin) jest determinowany ist-
niejÄ…cÄ… na danym terenie tradycjÄ… funkcjonalnÄ… (fot. 6),
5) zasady  dominacji twórcy , gdzie wybór układu
podwieszonego zależny jest wyłącznie od wizji pro-
GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2006 (11) 57
mosty
mosty
Fot. 6 Most Alex Fraser przez Fraser River k/Vancouver (Kanada; 465 m - 1986 r.) | Fot. 7 Most Pasco-Kenvick Intersity Bridge (USA; 299 m - 1978 r.)
jektanta, który pragnie stworzyć dzieło nowe, indywidualne dzo gęstym olinowaniu, w pomostach o małej wysokości,
i niepowtarzalne, na miarę  pomnika twórcy ; często jest to w których moment zginający jest mały, praktycznie niezależ-
dzieło, które nie harmonizuje z otaczającym środowiskiem, ny od rozpiętości przęseł.
stworzone samo dla siebie, ale z nadzieją, że kiedyś stanie się Kolejnymi elementami ważymi z punktu widzenia estetyki
historycznym fragmentem rzeczywistości (por. Wieża Eiffela mostów podwieszonych jest ilość płaszczyzn podwieszeń (jed-
w Paryżu fot. 3); na  fot. 5, dwie  fot. 12 lub trzy) układ cięgien (promienisty
6) zasady  dominacji krajobrazu , gdzie obiekty podwie-  fot. 8, harfowy  fot. 13, wachlarzowy  fot. 1, gwiaz
dzisty,
szone wznoszone na terenie niezabudowanym powinny być kombinowany) oraz kształt pylonu (drążkowy, A-owy  fot. 15),
uzależnione od wartości  krajobrazowej środowiska i nie po- H-owy  fot. 14, w kształcie ramy portalowej  fot. 7, w kształ-
winny w nie ingerować. cie odwróconego Y  fot. 1).
Już ten pierwszy rzut oka na problem estetyki mostów Mosty z jedną płaszczyzną podwieszeń, właściwe pierw-
podwieszonych wskazuje, że nie ma i nie można stworzyć szej i drugiej generacji mostów podwieszonych, są prefe-
jednolitego poglÄ…du na ten problem. ObowiÄ…zuje tu zasada rowane z estetycznego punktu widzenia z uwagi na brak
współczesnej estetyki [2], która mówi że nie ma kanonu ani optycznego krzyżowania się kabli i dają bardzo spektaku-
definicji piękna, że liczy się tzw.  wrażenie estetyczne , które larny wygląd dzieła. W mostach z dwiema płaszczyznami
jest indywidualną cechą obserwatora. W każdej z powyższych podwieszeń (druga i trzecia generacja) liczba cięgien jest
grup zasad wpisania obiektu podwieszonego w otaczające duża, stąd mają one mniejsze średnice i mają tendencję
środowisko można znalez
ć obiekty piękne, o wysokich walo- (jak diafragma) do optycznego znikania w porównaniu
rach estetycznych i brzydkie, fatalnie ingerujące w krajobraz z konstrukcją pylonów. Mostów z trzema płaszczyznami
i wręcz go zeszpecające. Jest to szczególnie ważne właśnie podwieszeń, właściwych mostom szerokim trzeciej ge-
w obiektach podwieszonych, gdzie pylon jest wysoki i stano- neracji (cienki pomost), należy z punktu widzenia este-
wi dominantę krajobrazową. tycznego unikać z uwagi na  optyczny chaos , wynikający
Drugim elementem oceny estetycznej mostowego obiek- z krzyżowania się kabli.
tu podwieszonego jest relacja sztywności między pylo- Co do układu cięgien należy zauważyć, że najbardziej  ele-
nem, olinowaniem i belką usztywniającą. Wyróżnia się gancki , ale i najdroższy, jest układ harfowy. Wprowadza on do
tu trzy generacje mostów podwieszonych, różniące się konstrukcji  optyczny spokój , ład i harmonię. Układ promieni-
przede wszystkim sposobem olinowania (rzadkie, gęste), sty jest najlepszy z punktu widzenia statyki i ekonomii, układ
które ma zasadniczy wpływ na wartości momentów zgina- zaś wachlarzowy daje korzyści pośrednie z obu w/w układów.
jących w belce usztywniającej oraz jej wysokość i sztyw- Kształt pylonu jest indywidualną charakterystyką podwieszo-
ność. Generacja pierwsza (fot. 2) właściwa była stalowym nego obiektu mostowego, zależy m. in. od rozpiętości przęseł,
mostom podwieszonym, generacja druga  betonowym wysokości obiektu nad terenem lub lustrem wody, warunków
mostom podwieszonym realizowanym metodą wsporni- posadowienia, wizji projektanta itp. Może on w sposób istotny
kową, generacja trzecia  mostom podwieszonym o bar- wpłynąć na estetyczny odbiór całego mostu podwieszonego.
Fot. 11 Most SNPT przez Dunaj w Bratysławie (Słowacja; 303 m - 1972 r.) | Fot. 12 Most Mezcala (Meksyk; 312 m - 1993 r.)
58 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2006 (11)
mosty
mosty
Fot. 10 Most Köhlbrandbrücke w Hamburgu (Niemcy; 325 m - 1974 r.)
Fot. 8 Most Faro na wyspę Bogł (Dania; 290 m  1985 r.) | Fot. 9 Most Tatara na trasie komunikacyjnej Honshu-Shikoku (Japonia; 890 m  1999 r.)
Wymienione elementy decydujÄ…ce o estetycznym odbiorze [2] Virlogeux M., Servant C., Martin J-P., Millau Viaduct France.
mostów podwieszonych zostały zilustrowane na załączonych SEI, Vol. 15, nr 1, 2005 fot. 4.
fotografiach. Należy w tym miejscu podkreślić z całą mocą, [3] Kalbermatten G., Ponts du Valais. Editions Pillet. Martigny, 1991.
że mosty podwieszone (z wyjątkiem kładek dla pieszych) [4] Brown D.J., Bridges. Three Thousand Years of Defying Na-
są optymalne dla rozpiętości głównego przęsła rzędu od ture. Mitchell Beazley, London, 1996 fot 10, 2.
200 do 600 m, zatem są to obiekty duże, zawsze widoczne [5] Biliszczuk J., Barcik W., Machelski Cz., Onysyk J., Prabucki
w krajobrazie i stąd bardzo duże znaczenie ma ich estety- P., Rudze J., Wybrane kładki dla pieszych nad autostradą A-4.
ka i piękno. Zazwyczaj nie wystarcza do ich zaprojektowa- Monografia: Projektowanie, budowa i estetyka kładek dla pie-
nia wiedza inżynierska. Powinna ona być wsparta o wiedzę szych. Kraków, 2003.
z zakresu architektury i urbanistyki oraz wiedzÄ™ z zakresu [6] Brown L., Bridges. Masterpieces of Architecture. Todtri,
architektury krajobrazu. Obiekty te powinny wzbogacać kra- New York, 1996 fot 6, 8, 15.
jobraz, czasem stanowią jego istotne uzupełnienie. [7] Jodidio Ph., Santiago Calatrava. Taschen, Barcelona, 1997 fot. 3.
Tak jest np. w przypadku mostu podwieszonego przez [8] Flaga K., Hrabiec A., Filozoficzne aspekty ideogramu  obiek-
Dunaj w Bratysławie (fot. 11), gdy pochylony pylon wraz ty mostowe. Księga Referatów V Krajowej Konferencji Nauko-
z restauracją panoramiczną na jego wierzchołku stanowi wo-Technicznej  Estetyka mostów . Warszawa-Popowo, 2005.
 przeciwwagę dla położonego na drugim brzegu wzgó- [9] Flaga K., Zbiory własne fot. 11.
rza zamkowego. Innym razem, jak np. w przypadku mo- [10] Bennett D., The Creation of Bridges. Fitzhenry & Whitesi-
stu Rion-Antirion w Grecji, stanowi on zamknięcie wnętrza de Limited, Toronto, 1999 fot 5, 14.
krajobrazowego Zatoki Korynckiej od zachodu. Jeszcze [11] Freyssinet Information. Cable-Stayed Bridge. 1994, 1998,
inny przykład stanowi most Tatara w Japonii o najwięk- 2006 fot. 1, 7, 12.
szej na świecie  jak dotychczas  rozpiętości głównego [12] Leonhardt F., Bridges. Aesthetics and Design. The MIT
przęsła równej 890 m, który stanowi istotny wyróżnik trasy PRESS, Cambridge, Massachusetts, 1984. fot. 13.
komunikacyjnej Honshu-Shikoku, Å‚Ä…czÄ…cej ze sobÄ… wyspy [13] Vitkovice. Technical Review, No. 5/1975.
japońskie (fot. 9). [14] Combaud J., Pecker A., Teyssandier J.-P., Tourtoi J.-M.,
Podsumowując należy stwierdzić, że rola estetycznego kształ- Rion-Antirion Bridge, Greece-Concept, Design and Construc-
towania mostów podwieszonych nabiera coraz większego zna- tion. SEI, Vol. 15, nr 1, 2005.
czenia i że obiekty te są wdzięcznym tematem do nowych roz- [15] Tatara Bridge. Prospekt reklamowy Muhaishima Construc-
wiązań i innowacji architektoniczno-konstrukcyjnych. tion Office, 1998 fot. 9.
LITERATURA
[1] Pyrak S., Kształtowanie przestrzeni architektonicznej prof. dr hab. inż. Kazimierz Flaga
Politechnika Krakowska
w optymalnych rozwiązaniach przekryć podwieszonych. Pra-
autor
ca doktorska, Politechnika Warszawska, 1989.
Fot. 13 Most Oberkaseler przez Ren w Düseldorfie (Niemcy; 258 m  1976 r.) | Fot. 14 Most Vasco da Gama przez Tag w Lizbonie (Portugalia; 420 m  1998 r.)
GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2006 (11) 59
Fot. 15 Most Severinbrücke przez Ren w Kolonii (Niemcy; 302 m - 1960 r.)